VISIETEKST. Visie op goed kleuteronderwijs BASISONDERWIJS. Doelgericht aan de slag

Transcriptie

1 BASISONDERWIJS VISIETEKST Visie op goed kleuteronderwijs Doelgericht aan de slag Kinderen leren en ontwikkelen voortdurend. Door te spelen, bewegen, observeren en door sociale interactie leren de kinderen zichzelf, de mensen en de wereld om zich heen kennen, begrijpen en ermee omgaan. Het kerndoel van goed kleuteronderwijs is het stimuleren van de totale ontwikkeling van het kind door maximale kansen te creëren en het kind te ondersteunen om deze kansen maximaal te benutten. Een duidelijke visie op goed kleuteronderwijs biedt voor het schoolteam een antwoord op de vele vragen waarmee het team geconfronteerd wordt: - Hoe kijken wij naar kleuters? - Hoe zien wij onze rol in het opvoedingsproces? - Welke aanpak heeft een kind nodig om maximaal te kunnen ontplooien? - Hoe geven we voldoende aandacht aan de interactie? - Hoe zorgen we voor het ontdekken van talenten? - Op welke manier krijgt de sociale ontwikkeling volop kansen? Hoe je dit aanpakt in de school moet in elk team onderwerp zijn van discussie. Er bestaan immers verschillende ideeën en opvattingen over de manier waarop kleuteronderwijs op een ideale manier gestalte krijgt, hoe kinderen zo veel mogelijk ontwikkelingskansen krijgen in een veilige omgeving. Een doordachte visie die gericht is op het stimuleren van de ontwikkeling van elk kind, biedt de school een richtsnoer dat als leidraad kan fungeren voor het gezamenlijke leven, spelen, werken en omgaan met de kinderen. We richten ons voor onze visie op de uitgangspunten die werden geformuleerd bij de ontwikkelingsdoelen. Ontwikkeling van een kind kan slechts gestimuleerd worden indien het kind beschikt over een positief zelfbeeld, gemotiveerd is en initiatief neemt. Deze drie elementen vormen zowel een doel als de basisvoorwaarden voor een harmonische en brede ontwikkeling. Drie korte zinnetjes vertellen op een eenvoudige manier wat wordt bedoeld: ik kan iets, ik wil iets, ik mag iets. Als leraar moeten we er attent voor blijven dat kinderen dit steeds met overtuiging moeten kunnen zeggen of denken. Een harmonische ontwikkeling kenmerkt zich door een evenwichtige verhouding tussen de affectieve, sociale, motorische en cognitieve aspecten van de ontwikkeling. Een brede ontwikkeling beklemtoont een algemeen en een specifiek ontwikkelingsveld. Tot het algemeen ontwikkelingsveld behoren doelen die betrekking hebben op communicatie, exploratie, zelfsturing, zelfstandigheid, samenwerking, creativiteit en probleemoplossing. Het specifiek ontwikkelingsveld ordent de doelen in leergebieden: taal, wiskunde, muzische vorming, wereldoriëntatie en lichamelijke opvoeding. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 1

2 Het doel en de uitgangspunten die het fundament van onze visie vormen, hebben wij geconcretiseerd in zes onderwijscomponenten. Deze componenten vormen een doordachte link naar de onderwijspraktijk in klas en school. Component 1 De sfeer De emotionele veiligheid en het welbevinden van kinderen zijn basisbehoeften. Hiertoe rekenen we lichamelijke behoeften zoals eten, drinken, slapen maar ook: - behoefte aan affectie, warmte en geborgenheid - behoefte aan veiligheid, duidelijkheid en continuïteit - behoefte aan erkenning en bevestiging - behoefte om zichzelf als kundig te ervaren - behoefte aan zingeving en morele waarden. - Dit kenmerkt zich door volgende drie aspecten: - Vertrouwde en evenwaardige relaties tussen kinderen en leraren, tussen leraren en ouders en tussen kinderen onderling. - Het creëren van structuur en voorspelbaarheid, aansluitend bij de behoeften van kinderen aan spelen, uitdaging en rust. - Het creëren van een gezonde omgeving zodat de behoefte om te leren en te ontwikkelen gestimuleerd wordt. - De sfeer, het zich goed voelen, het welbevinden realiseert zich doorheen een netwerk van interacties die het kind aangaat met zijn omgeving. In dat netwerk zijn verschillende relatievelden aanwezig: de leraar, de andere kinderen, het gezin, de klas- en schoolwereld Het is belangrijk om via deze relatievelden de basisbehoeften van kleuters positief in te vullen. - Zorg voor een open, aangenaam en uitnodigend milieu. Teamwerking speelt hierbij een cruciale rol. Een zorgzame school is een plek waar kleuters zich gerespecteerd en bemind voelen. Er is ruimte voor eigen initiatieven van de kinderen en er ontwikkelt zich een emotionele band met andere kinderen, leraren en de school zelf. - Een gestructureerde omgeving wordt samen met kinderen verkend en opgebouwd. Houd rekening met en betrek de kinderen bij beslissingen rond: o de indeling van de klas in zones of hoeken o de bewuste plaatsing van hoeken o het voorzien van bewegingsruimte o een duidelijke en overzichtelijke indeling o het opbouwen van structuur aan de hand van kalenders en wanden. - De leraar moet gevoelig zijn voor de beleving van de kinderen. De tussenkomsten moeten getuigen van aanvaarding van en begrip voor de basisbehoeften en de gevoelens van de kinderen. Een grondhouding van respect, affectie, bevestiging zijn dan ook basisvoorwaarden voor de leraar. Er is aandacht en ruimte voor diversiteit en verschillen tussen mensen en culturen. De relatie tussen de leraar en de kinderen is het hart van het pedagogisch handelen. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 2

3 Component 2 Het aanbod Het aanbod sluit aan bij de leef- en belevingswereld van de kinderen. Het beperkt er zich niet toe, maar het breidt die wereld uit. Het aanbod is doelgericht en evenwichtig gericht op alle aspecten van de ontwikkeling van kinderen. Betekenisvolle taken stimuleren kinderen en dagen hen uit om te exploreren, te experimenteren en hun handelen vorm te geven. De leraar speelt een actieve rol bij het creëren van en werken in een krachtige speelleeromgeving. - Betekenisvolle activiteiten zorgen voor de motivatie, betrokkenheid en interesse van de kinderen. Dit zijn voorwaarden om van deze activiteiten te leren. Dit leren is het best te stimuleren in de context van het spel en het spelen. De motivatie en de vaardigheden die hen in staat stellen om deel te nemen aan bewuste leeractiviteiten komen in dit begeleid spelen tot ontwikkeling. Het aanbod bevat activiteiten en materialen die kinderen raken, hen nieuwsgierig maken, hen boeien en die nieuwe uitdagingen bieden. - Door affectieve, sociale, motorische en cognitieve aspecten van de ontwikkeling op een evenwichtige manier aan te bieden, garanderen we dat de totale ontwikkeling van de persoonlijkheid van de kleuter kansen krijgt. - Rekening houden met de interesses, behoeften en mogelijkheden van elk kind is belangrijk. Hoe jonger de kinderen zijn, hoe vlugger men het aanbod wisselt. Wanneer materialen en activiteiten gebruikt worden waarrond eerdere ervaringen werden opgedaan, worden kinderen gestimuleerd om hun eerdere ervaringen te verbinden aan de nieuwe kennis. Dit vergroot de verankering van de nieuw verworven kennis en vaardigheden. - Kinderen moeten ruim de kans krijgen om te exploreren en te experimenteren. Hierdoor doen ze al handelend allerlei nieuwe ontdekkingen. Het proces van het handelen en ontdekken primeert op het resultaat. - Als je kinderen betrekt bij de invulling van het aanbod, worden ze medeontwerpers en krijgen ze kansen tot ontplooiing van hun zelfsturing en ondernemingszin. Kinderen mogen reageren op elkaars acties en elkaar sturen in een bepaalde richting. Deze wisselwerking tussen kinderen onderling en de leraar creëert ruimte om doelbewust verrijkingen aan te brengen in de eigen werkelijkheid van de kinderen. - Leraren stimuleren kinderen om zin te krijgen in het leren. Het is een zoektocht en een evenwicht vinden tussen autonomie van het kind en gerichte sturing door de leraar. De leraar biedt in een rijke omgeving leerkansen aan. Vanuit een actieve observatie krijgt hij een zicht op hoe kinderen omgaan met deze kansen. De observatiegegevens kunnen leiden tot een bijsturing van het aanbod of een bijsturing in de interactie met het kind. Leraren hebben verschillende taken en rollen, van het opbouwen van een rijke speelleeromgeving en deelname aan het spel, tot een weloverwogen en geplande begeleiding. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 3

4 Component 3 Het leerproces Kinderen hebben een aangeboren drang tot leren en ontdekken. Als ze iets nieuws ontdekken, is er totale betrokkenheid: ze leren met hun handen, hoofd en hart. Leren bij kinderen is vooral een actief proces. Door te spelen en te handelen oefenen kinderen alle sociale, emotionele, cognitieve, morele en communicatieve vaardigheden die ze nodig hebben. Er bestaan grote verschillen in tempo waarin kinderen zich ontwikkelen. Het is belangrijk om die verschillen te erkennen zodat het kind zelfvertrouwen en een gevoel van greep te krijgen op de wereld, opbouwt. Leraren begeleiden, ondersteunen en sturen het ontwikkelingsproces. Deze begeleiding is er op gericht om kinderen op termijn hun eigen leerproces in handen te laten nemen. In het leerproces wordt gebruik gemaakt van en verder gebouwd op de ervaringen, kennis en vaardigheden waarover het kind reeds beschikt. Door taal te gebruiken, leren kinderen hun binnen- en buitenwereld benoemen en begrijpen. Leraren spelen hierbij een actieve en stimulerende rol. - Actief leren staat centraal. Dit betekent dat de leraar ruime kansen moet creëren om kinderen: o met alle zintuigen actief te laten exploreren en experimenteren o door concrete ervaringen relaties te laten ontdekken o materialen te laten manipuleren, transformeren en combineren o zelf materialen en activiteiten te laten kiezen o voelend, handelend en spelend brede ervaringen te laten opdoen - Kinderen leren van alle ervaringen die ze opdoen. Ze willen helpen, ze willen meedoen, ze willen zelf doen De leraar moet de nodige voorwaarden scheppen om dit leren uit te lokken. Hij doet dit door: o de inrichting en indeling van de klasruimte bewust te ontwerpen o aan te sluiten bij het spontane leren door mee te spelen en te helpen o mee te spelen met de kinderen, hun belangstelling te volgen, kinderen te helpen om hun plannen te realiseren, vragen te stellen o te zorgen voor een balans tussen vertrouwde herhaling en nieuwe impulsen - Door te observeren, doelen te stellen en plannen te maken creëert de leraar kansen om het leren van kinderen te stimuleren. - Communicatie tussen kinderen onderling en tussen de leraar en de kinderen vormt een belangrijk element van het leerproces. Kinderen leren van en met elkaar. De leraar ondersteunt dit door stimulerende tussenkomsten bij: o het luisteren naar elkaar o het samen zoeken naar oplossingen o het geven en uitwisselen van ideeën o het formuleren van vragen en verwachten van antwoorden Component 4 De evaluatie Bij het evalueren tracht men te achterhalen welke effecten het nastreven van de leerplandoelen op de kinderen heeft. Voor jonge kinderen is evaluatie in de eerste plaats procesgericht. Via gerichte observaties krijgt de leraar tijdens het proces zelf heel wat informatie over hoe het kind functioneert. Op korte termijn leiden deze observatiegegevens naar een snelle bijsturing van het aanbod of de aard van de begeleiding. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 4

5 Op langere termijn wordt er een stand van zaken opgemaakt over de ontwikkeling van elk kind. Vorderingen die kinderen maken zijn te overzien en helpen de leraar om besluiten naar de toekomst te nemen. Kinderen kunnen mits de nodige ondersteuning van de leraar betrokken worden bij het reflecteren op hun eigen handelen. - Op niveau van de school zullen keuzes moeten worden gemaakt over de functie van evaluatie. Het is belangrijk dat er een samenhang en doorstroming is naar de inhoud en de aard van de observatie en evaluatie. - Observeren is een kernactiviteit voor de leraar. Observeren is een actief en doelgericht gebeuren. De leraar kijkt, luistert, stelt vragen, stuurt bij Het behoort tot de kerntaak van de leraar en richt zich tot elk kind. - Het verzamelen van informatie krijgt pas zin als de gegevens worden geanalyseerd, geïnterpreteerd en beoordeeld. Dit leidt tot een continuering of een bijsturen van het aanbod en/of het handelen van de leraar. - Evalueren houdt ook in dat de leraar zijn eigen handelen in vraag stelt en zo nodig bijstuurt. - Een kwaliteitsvolle evaluatie vertoont volgende kenmerken: o gebeurt op basis van een selectie van doelen o gebeurt zowel proces- als productgericht o heeft aandacht voor het positieve bij kinderen o is ingebed in de totale werking van de klas en de school o heeft een cyclisch karakter o leidt tot gerichte acties o is aangepast aan het kind o is functioneel - Observatie leidt voor de leraar tot het maken van beredeneerde keuzes. Je gebruikt de signalen die de actuele ontwikkeling van kinderen in beeld brengt. Component 5 De omgeving De ontwikkeling van het kind wordt beïnvloed door zijn socio-culturele omgeving: het gezin, de klas, de school, de buurt. Het is belangrijk dat in de school rekening wordt gehouden met de omgevingsfactoren waardoor het kind mogelijk beïnvloed wordt. Een afgestemde visie over en een gelijkgerichte aanpak van opvoeding en onderwijs thuis en op de school, zorgen er mee voor dat een kind zich veilig voelt en zodoende de nodige continuïteit ervaart - Ouders worden beschouwd als gelijkwaardige partners en gerespecteerd als ervaringsdeskundigen bij de begeleiding van hun kind. - De school neemt initiatieven om de thuissituatie en de schoolsituatie op elkaar af te stemmen. Ze bevordert de samenwerking en de complementariteit door het organiseren van contacten tussen ouders en school. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 5

6 - Ouders en de omgeving worden betrokken bij het school- en klasgebeuren. Zij worden participant aan het opvoedingstraject. Zo worden tal van mogelijkheden gecreëerd die een meerwaarde kunnen betekenen voor kind en leraar. - Scholen besteden aandacht aan het creëren van speelmogelijkheden voor de kinderen. Zij bewaken een gezond evenwicht tussen activiteiten binnen en buiten. De nodige ruimte om motorisch en sociaal ruimere kansen te bieden wordt benut. Hiervoor worden doelgerichte en begeleide activiteiten opgezet. - Bij de keuze en de uitwerking van thema s vormen de diversiteit van de klasgroep en de samenleving een belangrijk uitgangspunt. De leraar streeft ernaar om via diverse activiteiten de verscheidenheid van de huidige maatschappij te integreren. - De mogelijkheden en kansen die de buurt biedt, worden door de school en de leraar verkend en benut. - De leraar hanteert een open, participatieve stijl waardoor kinderen optimale kansen krijgen om vanuit hun eigen beleving te communiceren, te leren en te ontwikkelen. Component 6 Zorg Deze visietekst sluit aan bij de OVSG-visie op zorgbreed werken. Hierbij komen de principes van handelingsgericht werken en de zorgpiramide in beeld. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 6

7 Zorgbreed werken is onlosmakelijk verbonden met de andere componenten uit onze visie. De leraar is de verantwoordelijke voor de eerstelijnszorg in zijn klas. Door de manier van werken wordt een krachtige omgeving gecreëerd waarin alle kinderen de nodige uitdaging en ondersteuning vinden. Als de draagkracht van de individuele leraar wordt overschreden, vindt hij gestructureerde ondersteuning bij het zorgteam. Elk teamlid heeft de verantwoordelijkheid om een doordacht zorgbeleid voor elk kind na te streven. - Een goed zorgbeleid impliceert een gedragen visie door het schoolteam.. - De leraar draagt verantwoordelijkheid voor de algemene behoeften van alle kinderen. Hij speelt in op de noden en behoeften van ieder kind door een kwaliteitsvolle en waar nodig gedifferentieerde aanpak: instructie, klasmanagement, aanbod, ondersteuning - De leraar kan beroep doen op ondersteuning van het zorgteam. Bij voorkeur wordt een aanpak binnen de gewone klascontext gerealiseerd. Ouders worden bij dit overleg betrokken. - Kinderen krijgen de gelegenheid om in dialoog te gaan over hun ervaringen, gevoelens en wensen als volwaardige gesprekspartner. - Ouders zijn evenwaardige partners binnen het zorgbeleid. Visie op goed kleuteronderwijs Pagina 7