INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... 4 SAMENVATTING... 5 INLEIDING... 7

Transcriptie

1 Beleidsplan Openbare Verlichting Gemeente Eemsmond Periode

2 INHOUDSOPGAVE Blz. VOORWOORD... 4 SAMENVATTING... 5 INLEIDING DE FUNCTIES VAN DE OPENBARE VERLICHTING Doel van de openbare verlichting Sociale veiligheid Verkeersveiligheid Leefbaarheid of ruimtelijke inrichting LANDELIJKE WET- EN REGELGEVING Aansprakelijkheid wegbeheerder Burgerlijk Wetboek Verlichtingskwaliteit NPR Verlichtingsmiddelen Taskforce Openbare Verlichting PolitieKeurmerk Veilig Wonen Duurzaam inkopen Fluuster en Duuster, Schitterend Donker HUIDIGE OPENBARE VERLICHTING IN DE GEMEENTE EEMSMOND De verlichtingsinstallatie in cijfers Schakeltijden Kabelnet Beheer en onderhoud Schade en vandalisme Exploitatiekosten WENSBEELD INRICHTING WEGEN PER CATEGORIE Verlichtingsniveau Schakeltijden Keuze van lichtmasten Keuze van armaturen Keuze van lampen Ruimten buiten de bebouwde kom Ruimten binnen de bebouwde kom Dimbare verlichting OVERIGE BELEIDSASPECTEN Inleiding Groen Reclame Oktober

3 4 GEO FINANCIEN Vervangingen masten en armaturen GEO gecombineerd met meerjarenvervanging COMMUNICATIE Draagvlak Voorlichting beleidsplan Voorlichting werkzaamheden BIJLAGE 1 VERLICHTINGSNIVEAUS CONFORM DE NPR / NSvV (2002) BIJLAGE 2 TOELICHTING BEHEER EN ONDERHOUD BIJLAGE 3 CIJFERS OPENBARE VERLICHTING GEMEENTE EEMSMOND COLOFON Oktober

4 VOORWOORD Openbare verlichting is een belangrijk onderdeel van de infrastructuur binnen een gemeente en heeft invloed op verschillende beleidsgebieden. Toch blijft openbare verlichting vaak onopgemerkt tot het niet functioneert. Desondanks kan het een belangrijke bijdrage leveren aan de identiteit van een gemeente. Openbare verlichting brengt sociale- en verkeersveiligheid en creëert sfeer. En dit allemaal zo energiezuinig mogelijk en met behoud van duistere gebieden. De gemeente Eemsmond telt inwoners en beslaat hectare land en hectare water. De ligging aan de Waddenzee, de natuureilanden Rottumeroog en Rottumerplaat, de dorpskernen en het platteland zijn belangrijke elementen in deze gemeente. In de gemeente bevinden zich verlichtingsobjecten met een vervangingswaarde van Euro. Zorgvuldig omgaan met de kosten en het energieverbruik zijn dus van groot belang. Duurzaam inkopen en de Taskforce energie zijn overheidsinitiatieven die hieraan bijdragen. Duistere plekken zijn in Nederland steeds zeldzamer. In de gemeente Eemsmond zijn ze nog te vinden en dat moet gekoesterd worden. Daarom hanteren veel gemeenten het uitgangspunt niet verlichten tenzij. Tezamen met het duurzaam inkopen en de Taskforce energie vormt dit de basis van een groene, energiezuinige gemeente, gereed voor de toekomst. Oktober

5 SAMENVATTING Beleidsplan Openbare Verlichting voor de periode op hoofdlijnen. Binnen de gemeente Eemsmond is er een achterstand aanwezig in het vervangen van lichtmasten en armaturen. Om dit weg te werken is er een bedrag nodig van ,-. Voor de gehele beleidsperiode is er ieder jaar een basisbedrag nodig van ,-. Daarnaast zijn erop basis van de Gemeentelijke Energie-besparingsaanpak Openbare Verlichting (GEO) vier niveaus uitgewerkt. Deze variëren van een besparing van kwh bij een investering van ,- tot een besparing van kwh bij een investering van ,- op jaarbasis gedurende de beleidsperiode. De gemeente wil met dit plan een duidelijk standpunt innemen op zaken als energiebesparing en het doorvoeren van nieuwe technieken, mits deze voldoet aan de bewezen stand der techniek. De volgende beleidsuitgangspunten worden toegelicht in dit beleidsplan: Vaststellen doel en verwachtingen ten aanzien van de openbare verlichting in de openbare ruimte. Het bindend verklaren van de NPR / NSVV (2002) voor alle toekomstige ontwerpen voor alle verharde wegen gelegen binnen de bebouwde kom. De gemeente kiest voor een separaat ov-net voor haar beheersgebieden. Bij nieuwe verlichtingsprojecten of aanpassing van de bestaande verlichting wordt er uitsluitend nachtverlichting toegepast. Bij nieuwe verlichtingsprojecten of aanpassing van de bestaande verlichting wordt er gekozen voor thermisch stalen verzinkte masten. Voor verblijfgebieden zijn dat paaltopmasten van 4 meter hoog en wegen met een verkeersfunctie zijn dat 6 tot 8 meter hoge masten met een uithouder. Alle inefficiënte verlichtingsarmaturen met energievretende lampen projectmatig vervangen door armaturen met een groot verlichtingsrendement en energiezuinige lampen. In het kader van energiebesparing worden alleen nog energiezuinige lampen met de daar bij behorende voorschakelapparaten toegepast. In het kader van sociale veiligheid en leefbaarheid wordt voor verblijfsgebieden gekozen voor wit licht met kleurnummer 830. De gemeente staat reclame uitingen aan lichtmasten niet toe. Beleidsuitgangspunten van het OV-Beleidsplan afstemmen op het Groenbeleid om een optimale lichtvoorziening te waarborgen. Het vervangen van verouderde masten en armaturen. Waar momenteel nog niet voldaan wordt aan de NPR / NSvV (2002) moeten er extra masten worden bijgeplaatst. Naar schatting gaat het om ± 10 tot 20 % extra masten. Gestructureerd uitvoeren van vervangingsprojecten per buurt of straat. Er dient afstemming plaatst te vinden met andere gemeentelijke projecten. Met de uitvoering ervan wordt zo mogelijk meegelift met deze projecten. Achterpaden worden niet verlicht door de gemeente. Oktober

6 In het buitengebied geen of oriënterende verlichting langs wegen. In het historische centrum worden passende armaturen en masten toegepast. Daar waar nu openbare verlichting in het buitengebied aanwezig is, wordt dit ter discussie De ambities zoals genoemd en geconcretiseerd in de Taskforce worden daar waar mogelijk gesteld. De gemeente wil een actief beleid gaan voeren in het wegnemen van verlichting. toegepast. Bij iedere beslissing over de openbare verlichting in de gemeente wordt nauwgezet gekeken Bij de keuze van alle nieuwe masten, armaturen en lampen wordt rekening gehouden met naar besparing van energieverbruik en CO2 uitstoot. de bewezen stand der techniek. Landelijke wet- en regelgeving en de verschillende normen als de NPR, Politiekeurmerk Veilg Wonen, de Taskforce Openbare verlichting, Duurzaam Inkopen en Fluuster en Duuster vormen samen de basis waarop de gemeente Eemsmond de beleiduitgangspunten geformuleerd heeft. Dit vormt de basis voor een energiezuinige, groene gemeente, klaar voor de toekomst. Oktober

7 INLEIDING In uw handen ligt het beleidsplan voor openbare verlichting in de gemeente Eemsmond. Het gesprek tussen de gemeente en IP Lighting van 26 augustus 2009 is de bron voor de uitgangspunten van dit plan geweest. Doel van dit beleidsplan is het creëren van een heldere leidraad voor de openbare verlichting in de gemeente Eemsmond. Dit plan behandelt de sfeer-, milieu- en energieaspecten van openbare verlichting. Het gebied dat besproken wordt omvat de dorpen en streken: Breede, Doodstil, Eemshaven, Eppenhuizen, Kantens, Oldenzijl, Oosteinde, Oosternieland, Oudeschip, Roodeschool, Rottum, Stitswerd, Uithuizen, Uithuizermeeden, Usquert, Warffum, Zandeweer. De Eemshaven is in beheer van Groningen Seaports. Hieronder vallen tevens wegen buiten de bebouwde kom, zoals erftoegangswegen, fietspaden. Uitgezonderd zijn de openbare ruimte zoals brandgangen en/of achterpaden. De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare verlichting voor zover het haar beheergebied betreft. Naast de gemeente Eemsmond heeft Groningen Seaports, de provincie Groningen en de Rijkswaterstaat wegen binnen de gemeente in beheer. Het beleidsplan openbare verlichting heeft daarbij de functie het beleid te structureren tot een beleid, waardoor het openbare leven bij duisternis zo goed mogelijk kan functioneren. Hoewel met de openbare verlichting het niveau van het daglicht nooit kan worden bereikt dient ze wel bij te dragen aan een sociaal-, verkeersveilige en een leefbare omgeving. Oktober

8 Openbare verlichting heeft als doel om bij duisternis die zaken in de openbare ruimte zichtbaar te maken die belangrijk zijn voor een veilig en doelmatig gebruik van andere verkeersdeelnemers, wegdek/trottoir, objecten in de openbare ruimte, mogelijk bedreigende situaties/personen, straatnaamborden, etc. Daarmee levert verlichting een belangrijke bijdrage aan de verkeersveiligheid, de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de openbare ruimte zowel s avonds als s nachts. Doel beleidsplan Dit beleidsplan legt de ambities en de richtlijnen vast voor de gemeente Eemsmond betreffende de aanleg, beheer en onderhoud, wijziging en vervanging in de openbare verlichting. Hierin worden de landelijke richtlijnen en wet- en regelgeving meegenomen. De volgende onderwerpen worden onder de loep genomen: o o o o o o de ruimten die moeten worden verlicht; de kwaliteit van de verlichting; het onderhoud van de openbare verlichting; de organisatie van de openbare verlichting; de financiën van de openbare verlichting; de communicatie over openbare verlichtingsactiviteiten. Oktober

9 Met nadruk zal hierbij worden gewezen op het energieverbruik en het milieu. Als leidraad diende het Model Beleidsplan Openbare Verlichting van de SenterNOVEM en de "Richtlijnen voor de Openbare Verlichting" NPR van het Nederlands Normalisatie Instituut en de Nederlandse Stichting van Verlichtingskunde. De opbouw van het beleidsplan is als volgt. In hoofdstuk 2 wordt eerst in algemene zin ingegaan op het doel en de functies van openbare verlichting. In hoofdstuk 3 wordt de landelijke wet- en regelgeving geschetst en de daaruit voortvloeiende consequenties zichtbaar gemaakt. In hoofdstuk 4 wordt specifiek ingegaan op de kwaliteit van de openbare verlichting in de gemeente. In hoofdstuk 5 worden per te onderscheiden openbare ruimte een aantal specifieke beleidsaspecten en criteria vastgesteld. Een aantal aspecten speelt bij alle openbare ruimten een rol. Het gaat om milieu, energie, het onderhoud en de organisatie. Hoofdstuk 6 behandelt deze aspecten. In hoofdstuk 7 staan de financiën centraal en in hoofdstuk 8 tenslotte wordt ingegaan op de wijze waarop er intern en extern over het beleid voor openbare verlichting wordt gecommuniceerd. Oktober

10 1 DE FUNCTIES VAN DE OPENBARE VERLICHTING 1.1 Doel van de openbare verlichting Openbare verlichting heeft tot doel om het openbare leven bij duisternis (circa 4100 uur per jaar = 47% van het jaar) zo goed mogelijk te laten functioneren. Hoewel met de openbare verlichting het niveau van het daglicht niet bereikt kan worden, moet de openbare verlichting wel bijdragen aan een sociaal veilige, verkeersveilige en leefbare situatie. Het streven is dit zo energiezuinig mogelijk te verwezenlijken. 1.2 Sociale veiligheid Een sociaal veilige omgeving is een omgeving waar men zich zonder direct gevoel voor dreiging of gevaar voor confrontatie met geweld kan bewegen. Binnen het begrip sociale veiligheid zijn twee aspecten te onderscheiden, namelijk de objectieve onveiligheid (de criminaliteit die werkelijk plaatsvindt) en de subjectieve onveiligheid (de gevoelens van angst en onveiligheid, die bij de bevolking leven). Bij duisternis is er eerder sprake van geweld en een onveilig gevoel. Gezichts- en kleurherkenning vergroten het sociaal veilige gevoel en zorgen ervoor dat personen herkenbaar zijn op redelijke afstand. Ook een overzichtelijk straatbeeld draagt hieraan bij. Obstakels zoals bomen kunnen voor donkere plekken zorgen, die het onveilige gevoel vergroten. Wel moet men waken geen schijnveiligheid te creëren. Sociale veiligheid heeft sociale controle nodig. 1.3 Verkeersveiligheid Onder verkeersveiligheid wordt een veilige en vlotte afwikkeling van het verkeer verstaan. Verkeersveiligheid bij duisternis is moeilijk zonder straatverlichting te realiseren. De verlichting dient ervoor te zorgen dat de rijrichting duidelijk zichtbaar is. De verkeersdeelnemers moeten het verloop van de weg en de aanwezigheid van zijwegen kunnen waarnemen. Met name bij ingewikkelde wegsituaties, zoals kruispunten, verkeerspleinen en rotondes, is dit van groot belang. De eigen verlichting van auto's of fietsen verlicht slechts een klein weggedeelte en geeft pas in een laat stadium aan in welke richting de weg loopt. Het 'grootlicht' van auto's kan dit bezwaar ondervangen, maar kan hoogst zelden worden gebruikt in verband met verblinding van tegenliggers. Ook de voetganger op het trottoir moet goed verlicht worden. Openbare verlichting vergroot aan de ene kant de verkeersveiligheid, aan de andere kant kunnen de lichtmasten bij verkeersongevallen een gevaar vormen voor de weggebruikers. Bij de materiaalkeuze van de armaturen en de masten moet hiermee rekening worden gehouden. Oktober

11 1.4 Leefbaarheid of ruimtelijke inrichting Leefbaarheid heeft betrekking op het bevorderen van de herkenbaarheid / sfeer of het benadrukken van het bijzondere karakter van de openbare ruimte. Openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij het tot zijn recht komen van de openbare ruimte. Het bijzondere karakter van een plek kan met behulp van de openbare verlichting worden verbreed door het toepassen van bijzondere verlichting. Bij de realisatie van een meer decoratief georiënteerde verlichtingsinstallatie zal de ter plaatse vereiste functionele verlichtingskwaliteit uitgangspunt blijven. De sfeer wordt in belangrijke mate beïnvloed door de gekozen lichtsoort en de mate waarin de omgeving wordt 'mee verlicht'. Bij lage verlichtingsniveaus wordt 'warm-wit'- licht (kleurnummer 830) als aangenamer ervaren dan 'koel-wit' licht (kleurnummer 840). Bij het verlichten van de weg kan rekening gehouden worden met de aanwezige bebouwing, de eventuele groenvoorzieningen, de straatnaamborden en huisnummers in die zin dat deze 'mee' verlicht worden. Bij het verlichten van de omgeving moet de instraling in woningen en het verblinden van weggebruikers tot een minimum worden beperkt. Oktober

12 2 LANDELIJKE WET- EN REGELGEVING Het gemeentelijk beleid op het gebied van de openbare verlichting kan worden beoordeeld in het licht van de bestaande regelgeving ten aanzien van aansprakelijkheid zoals geregeld in het Burgerlijk Wetboek. Daarnaast kan gebruik gemaakt worden van de Aanbevelingen voor Openbare Verlichting van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) en het Nederlands Normalisatie-instituut (NNI). Ook kan als norm het Politiekeurmerk Veilig Wonen worden gehanteerd. Deze normen zijn zowel gericht op de verlichtingskwaliteit als op de kwaliteit van de verlichtingsmiddelen. 2.1 Aansprakelijkheid wegbeheerder Burgerlijk Wetboek Op basis van het Burgerlijk Wetboek is de gemeente als wegbeheerder aansprakelijk voor schade als de weg, inclusief de openbare verlichting, niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen en daardoor gevaar voor personen of zaken oplevert. Er is sprake van risicoaansprakelijkheid. Dat wil zeggen dat de weggebruiker niet meer de schuld van de wegbeheerder maar 'slechts' de gevaarlijke toestand van de weg(uitrusting) en het daardoor intreden van het gevaar hoeft aan te tonen. De aansprakelijkheidsbepaling van het Burgerlijk Wetboek heeft alleen betrekking op de verkeersveiligheid functie van de openbare verlichting. De sociale veiligheid en de leefbaarheid blijven buiten beschouwing. Het is dan ook van belang rekening te houden met het gevaar dat de weg, de weguitrusting en obstakels kunnen opleveren. Hoewel wettelijk niet is vastgelegd aan welke kwaliteit de openbare verlichting moet voldoen, zijn de richtlijnen van de NPR / NSvV (2002) tot norm verheven. Hier uit voort vloeiend mag dan verwacht worden dat, indien de weg overdag geen gevaar oplevert, het gevaar s nachts mede veroorzaakt kan worden door ondeugdelijke verlichting. Toch is de gemeentelijke wegbeheerder niet zonder meer aansprakelijk voor de openbare verlichting. De aansprakelijkheid ontbreekt namelijk als de weg en de openbare verlichting in een staat van onderhoud verkeert, die geen gevaar oplevert voor weggebruikers. Indien echter eenmaal vastgesteld is, dat de schade het gevolg is van een gebrek aan de weg of de weguitrusting, dan heeft de wegbeheerder slechts beperkte mogelijkheden om aan de aansprakelijkheid te ontkomen. Het uitbesteden van onderhoudswerkzaamheden aan derden laat deze aansprakelijkheid onverlet. De gemeente is immers verplicht toe te zien dat de werkzaamheden naar behoren worden uitgevoerd. Wel kunnen aanspraken, indien is aangetoond dat de schade een gevolg is van gebrekkig onderhoud door deze derden, worden doorgeleid naar de voor dit onderhoud verantwoordelijke partij. Oktober

13 2.2 Verlichtingskwaliteit NPR Er zijn geen wettelijke of anderszins bindende bepalingen omtrent de verlichtingskwaliteit. De Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) heeft samen met het Nederlands Normalisatie Instituut (NNI) richtlijnen vastgesteld op basis waarvan de openbare verlichting van Eemsmond kan worden vormgegeven. Deze richtlijnen (NPR ) voor de Openbare Verlichting worden door de meeste Nederlandse gemeenten aangehouden c.q. voorgeschreven. De NPR onderscheidt ruimten met overwegend een verkeersfunctie en wegen met overwegend een verblijfsfunctie. Op basis van een aantal factoren wordt o.a. het verlichtingsniveau gelijktijdig bepaald. Deze factoren zijn: Hoofdgebruiker Type splitsingen Verkeersintensiteit Verkeersremmende maatregelen Sociale veiligheid Verlichtingsniveau omgeving Het niveau is op basis van deze factoren niet objectief voor alle ruimten vast te stellen, maar moet afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden, soort verkeer, verkeersintensiteit, de sociale veiligheid worden geïnterpreteerd. De NPR heeft geen wettelijke status, maar kan door de gemeente in de privaatrechtelijke sfeer worden voorgeschreven. Voorstel: Het bindend verklaren van de NPR / NSVV (2002) voor alle toekomstige ontwerpen van de openbare verlichting voor alle verharde wegen in beheer van de gemeente, met uitzondering van de achterpaden, gelegen binnen de bebouwde kom. Hier mag van worden afgeweken wanneer er gekozen wordt voor energiebesparende maatregelen. 2.3 Verlichtingsmiddelen Voor verlichtingsmiddelen worden binnen CEN en CENELEC (Comité Européen de Normalisation Electrotechnique) Europese normen opgesteld voor lichtmasten respectievelijk armaturen. Deze normen kunnen een privaatrechtelijke status hebben of een publiekrechtelijke status wanneer sprake is van gemandateerde normen (gemandateerd door de EU). Dat wil zeggen dat de verlichtingsinstallatie in overeenstemming met deze normen ontworpen én onderhouden moet worden. Oktober

14 Deze producten mogen alleen dan op de markt worden gebracht als ze voorzien zijn van een CE-merkteken dat aangeeft dat aan de relevante Europese Richtlijnen is voldaan. Het CE-merkteken kan onder andere verkregen worden als het product aan de betreffende gemandateerde Europese normen voldoet. 2.4 Taskforce Openbare Verlichting Groen licht voor energiebesparing De landelijke politiek besteedt meer en meer aandacht aan openbare verlichting. Met name het reduceren van energieverbruik en lichthinder krijgen hierbij de aandacht. De overheid roept eind 2007 een Taskforce Openbare Verlichting in het leven, die tot taak heeft gemeentes te informeren over hun mogelijkheden om energie te besparen en lichthinder te reduceren. Hierin worden de volgende doelstellingen beschreven: In 2011 wordt in de openbare verlichting 15 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). In 2013 wordt in de openbare verlichting 20 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007). In 2020 wordt in de openbare verlichting 30 procent energiebesparing gerealiseerd (t.o.v. 2007) 2.5 PolitieKeurmerk Veilig Wonen Het PolitieKeurmerk Veilig Wonen is gestart als een initiatief vanuit de politieorganisatie (1994) en is in heel Nederland overgenomen. Doel van het keurmerk is om door een zorgvuldig ontwerp en beheer van de bebouwde omgeving de kans op criminaliteit en het gevoel van onveiligheid in de woonomgeving zoveel mogelijk te verminderen. Naast een pakket van maatregelen die betrekking heeft op woningen, worden ook eisen gesteld aan de omgevingskwaliteit, zowel aan de openbare gemeentelijke gebieden als niet-gemeentelijke gebieden als brandgangen, achterpaden en binnenterreinen. Deze zijn vaak in eigendom bij woningbouwverenigingen of bij meerdere particuliere eigenaren. Voor al deze ruimten stelt het keurmerk eisen aan de (openbare) verlichting. Het keurmerk is geen overheidsmaatregel: de aanvraag van het keurmerk is vrijwillig. Bij het ontwerpen van nieuwe wijken zijn inbraakpreventie en sociale veiligheid een randvoorwaarde, in tegenstelling tot enkele decennia geleden toen de bestaande wijken op de tekentafel lagen. Om het predikaat politiekeurmerk te verwerven zijn in de bestaande wijken vaak ontwerptechnische aanpassingen nodig, zoals opruimen van bosschages, afsluiten van gangen, en het bijplaatsen van lichtmasten. Oktober

15 Voorstel: Per project kan en moet worden bekeken of er voldaan kan worden aan het Politiekeurmerk Veilig Wonen. 2.6 Duurzaam inkopen De Rijksoverheid heeft als ambitie om in 2010 bij 100 procent van haar inkopen duurzaamheid mee te nemen; voor provincies en waterschappen is dit 50 procent. De gemeenten streven naar 75 procent in 2010 en 100 procent in Het programma Duurzaam Inkopen stimuleert overheden om milieu- en sociale aspecten mee te nemen bij de inkoop van producten en diensten. Het ministerie van VROM heeft samen met de gezamenlijke overheden duurzaamheidcriteria vastgesteld. Er zijn duurzaamheidcriteria voor verschillende productgroepen die de overheid inkoopt: van kantoormeubelen en elektriciteit tot wegen en kantoorgebouwen. Per productgroep zijn criteria opgesteld voor milieu- en sociale aspecten. Bij milieuaspecten gaat het om het effect van het product of productieproces op het milieu, bijvoorbeeld door energie of materiaalgebruik. Dit heeft dus ook gevolgen voor de inkoop van openbare verlichting. 2.7 Fluuster en Duuster, Schitterend Donker Stilte en duisternis: het zijn de oerkwaliteiten van het Groninger landschap. Thema s die steeds actiever gekoesterd worden. De milieufederatie Groningen, de Universiteit van Wageningen en Platform Lichthinder hebben dit fenomeen onderzocht en beschreven. Voorstel: Gemeente Eemsmond gaat actief starten met het wegnemen van verlichting. Dit wordt gedaan om lichthinder daar waar mogelijk te voorkomen. Waar in de buitengebieden verlichting noodzakelijk is, wordt dimmen, groene verlichting of oriënterende verlichting in overweging genomen. Bij plaatsen waar dit niet volstaat wordt gekozen voor wit licht (830). Oktober

16 3 HUIDIGE OPENBARE VERLICHTING IN DE GEMEENTE EEMSMOND In dit hoofdstuk worden de verschillende vormen van onderhoud besproken en de kwaliteit van de verlichting in de gemeente Eemsmond. 3.1 De verlichtingsinstallatie in cijfers In de gemeente Eemsmond zijn in totaal aansluitingen op het openbare verlichtingsnet. De aansluitingen betreffen ondermeer lichtmasten, tunnelverlichting, infoborden en luifelverlichting. De verdeling van de openbare verlichting ziet er als volgt uit: Aantal Lichtmasten Armaturen Lampen Een mast kan meerdere armaturen hebben en een armatuur meerdere lampen. De lichtmasten variëren in hoogte van 3 tot 10 meter. De meest voorkomende hoogten zijn de 4 en de 6 meter hoge masten. De masten zijn van aluminium, staal en thermisch staal verzinkt. Ook zijn er 4 aluminium masten die zijn voorzien van een coating. De leeftijdsopbouw is redelijk constant. De lampen zijn verdeeld over 6 typen. Sinds het vorige beleidsplan zijn alle TL lampen al vervangen. PL lampen komen verreweg het meeste voor. De vroegere armaturen waren geschikt voor 2 of meer lampen. Met de huidige spiegeloptiek in de armaturen is één lamp voldoende. In de verblijfsgebieden worden tegenwoordig nagenoeg alleen maar armaturen met PL lampen en elektronische voorschakelapparaten geplaatst. Langs wegen buiten de bebouwde kom met een verkeersfunctie worden overwegend SOX(-E) lampen gebruikt. 3.2 Schakeltijden Vanuit het vorige beleidsplan is gestart bij alle nieuwe projecten en bij onderhoudswerkzaamheden over te stappen op nachtbranders. Het deel dat nog op het avond-ochtend rooster brand wordt hierdoor steeds kleiner. Oktober

17 3.3 Kabelnet In de gemeente Eemsmond ligt voornamelijk een separaat ov-net. De netbeheerder heeft besloten om in de toekomst over te gaan naar een geïntegreerd kabelnet. Dat betekent dat de energievoorziening voor zowel woningen en bedrijven alsmede voor de openbare verlichting in één kabel is onder gebracht. Beide type kabelnetten zijn nu onbemeterd. Het verbruik wordt vastgesteld op basis van berekeningen. Voorstel: De gemeente handhaaft haar beleid om ook in de toekomst te kiezen voor een separaat ov-net in plaats van een geïntegreerd ls/ov distributienet. In dat geval dient de gemeente zelf zorg te dragen voor de aanleg van een ov-net. Op het overgangspunt van het net van de netbeheerder en het gemeentelijk ov-net wordt een verbruiksmeter geplaatst. Naast de kosten van het ov-net is de gemeente per overgangspunt het éénmalig aansluittarief conform de gekozen doorlaatwaarde verschuldigd. Het aansluittarief voor een doorlaatwaarde van 3x25A bedraagt 708,05 1 exclusief BTW met een maximale aansluitlengte van de aansluitkabel van 25 meter. Als richtlijn voor het benodigde aantal overgangspunten, bijvoorbeeld in een nieuw bestemmingsplan, komt overeen met het aantal benodigde transformatorstations. Per aan te sluiten mast op het ov-net van de netbeheerder bedraagt 310,00 1 exclusief BTW met een maximale aansluitlengte van de aansluitkabel van 5 meter. 3.4 Beheer en onderhoud Het beheer en onderhoud zorgt er voor dat de openbare verlichtingsinstallatie functioneert en in stand wordt gehouden op het niveau dat de gemeente voorschrijft. De gewenste kwaliteit is gerelateerd aan de normeringen van de NPR Op hoofdlijnen betreft het beheer en onderhoud de onderstaande taken; 1 Genoemde bedragen zijn gebaseerd op het tariefvoorstel voor 2009 van Enexis aan de Dienst uitvoering en Toezicht energie (DTe). Oktober

18 Beheer Onderhoud Het bijhouden van beheerbestanden Preventief onderhoud (masten (gegevens locaties, materialen, schilderen, energieverbruik, etc.) lampvervangingen, incidentele Het bewaken van kosten (energie, vervangingen, armatuur onderhoud, schoonmaken) schaden, storingen, budgetten) Correctief onderhoud (lampvervangingen, Het bewaken van storingsmeldingen verhelpen van storingen en schades Het bijhouden van lampvervangingen Projectmatig onderhoud (vervangen, Het initiëren van renoveren, reconstructies) renovatiewerkzaamheden Het geven van adviezen Het verhalen van schades Rapporteren Voor een toelichting op het Beheer en Onderhoud zie bijlage 2. Voor het beheer en onderhoud betaalt de gemeente een exploitatietarief voor elke aansluiting en is gebaseerd op de specifiek mast / lamp combinatie. In dit bedrag zijn bovenstaande items inbegrepen met uitzondering van schades en het projectmatig onderhoud. Projectmatig onderhoud is het vervangen, renoveren of reconstrueren van de openbare verlichting. Dit zijn investeringskosten, net als uitbreiding of wijziging van het ov-net. Aanleiding van projectmatig onderhoud kan zijn het vervangen van onderdelen in het kader van verandering van karakter van een weg wat het noodzakelijk maakt een ander type armatuur te plaatsen. Ook het vervangen van verouderde armaturen wegens te lage lichtopbrengst valt onder projectmatig onderhoud. Oktober

19 3.5 Schade en vandalisme Alle gemelde schades aan de openbare verlichting worden door IP Lighting gerepareerd. Van alle schades veroorzaakt door vandalisme of aanrijdingen doet IP Lighting aangifte bij de politie. De volgende stappen worden ondernomen na melding van schades aan lichtmasten en de opdrachtgever heeft de opdrachtnemer gemandateerd tot het verhalen van schades. Uit onderzoek kunnen de volgende 3 oorzaken worden geanalyseerd; - Schade is ontstaan door bestuurder van een motorvoertuig; - Schade is ontstaan door vandalisme; - Schade is ontstaan op enigerlei andere wijze dan hierboven is vermeld. 1. Schade is veroorzaakt door bestuurder van een motorvoertuig. Dader bekend Dader niet bekend Schade wordt verhaald op de Er wordt aangifte gedaan bij de politie. dader. Gevraagd wordt naar nadere gegevens omtrent oorzaak en dader. In het geval dat er geen nadere gegevens bekend zijn wordt de politie gevraagd de aanvraag gewaarmerkt te retourneren. De schade wordt verhaald op de Stichting Waarborgfonds met aftrek van de eigen risico. Het eigen risico ( 250,00 per gebeurtenis) komt voor rekening van de gemeente. 2. Schade is ontstaan door vandalisme. Dader bekend Dader niet bekend Schade wordt verhaald op de Er wordt aangifte gedaan bij de politie. dader. De schade komt voor rekening van de gemeente. 3. Schade is ontstaan op enigerlei andere wijze dan vermeld in punt 1 of 2. Dader bekend Dader niet bekend Schade wordt verhaald op de De schade komt voor rekening van de dader. gemeente. Oktober

20 In onderstaande tabel is voor 2008 de benodigde en verhaalde bedragen van schades en vernielingen weergegeven. Omschrijving Bedrag Verhaald voor Aantal gemeente de gemeente Verhaald bij het Waarborgfonds ,11 Eigen risico ,00 Verhaald bij Daders/Verzekering ,25 Niet verhaalbare schades ,38 Totaal (excl. BTW) , , Exploitatiekosten Ter indicatie zijn in onderstaande tabel de exploitatielasten weergegeven. Onderhoud ,84 conserveringskosten 4.469,82 remplaceerkosten ,92 overig onderhoud ,72 schade en vandalisme 3.077, 38 Energie ,29 transport normaaltarief 6.171,77 transport laagtarief 7.940,21 Systeemdiensten Tennet 702,74 Periodieke aansluitvergoeding ,37 Transportonafhankelijk tarief 2.097,05 levering normaaltarief ,82 levering laagtarief ,91 regulerende energiebelasting (REB) 7.203,42 Kapitaalslasten ,34 Totaal exploitatie ,47 De grootste post is de post Onderhoud. In Onderhoud zijn de deelposten remplaceren en overig onderhoud nagenoeg even grote posten. De remplaceerkosten zijn de periodieke lampverwisselingen. Deze worden planmatig uitgevoerd op basis van de te verwachten Oktober

21 branduren van de lamp. Onder overig onderhoud valt het oplossen van storingen, het incidenteel vervangen van niet hoofdonderdelen, etc. Conserveringskosten zijn kosten gemaakt voor het periodiek schilderen van ijzeren masten. De benodigde energie voor de openbare verlichting wordt afgerekend op basis van het kleinverbruikertarief Deze zijn gesplitst in een normaaltarief en een laagtarief (van uur tot 7.00 uur op werkdagen en in het weekend). Beide tarieven zijn opgebouwd uit 2 componenten. Het transporttarief is voor het gebruik van het ov-net en het leveringstarief voor de verbruikte energie. Sinds 2001 is een transport onafhankelijke tarief ingesteld. Dit is een vast tarief per aansluiting opgelegd door de landelijke overheid en gemaximeerd door de Energiekamer.De kapitaalslasten zijn de lasten die in het verleden zijn ontstaan toen ov-projecten op basis van een annuïteitenregeling werd afgerekend. Oktober

22 WENSBEELD INRICHTING WEGEN PER CATEGORIE Een middel om de verkeersveiligheid te verhogen is het concept Duurzaam Veilig'. Kern van dit concept is de wegen in te delen in verschillende categorieën. Elke categorie heeft een bepaalde functie en de inrichting van de weg wordt aan die functie aangepast. Dit hoofdstuk beschrijft het beleid ten aanzien van het type verlichting langs de verschillende categorieën. 3.7 Verlichtingsniveau Voor het gewenste verlichtingsniveau in de gemeente Eemsmond is per wegcategorie op basis van de Richtlijnen van de NPR / NSvV (2002) een verlichtingskwaliteit vastgesteld. Dit is een minimum verlichtingsniveau. Dit om risicoaansprakelijkheid te voorkomen en aan te sluiten bij de algemeen geaccepteerde verlichtingsnormen. Buiten de bebouwde kom heeft de gemeente gekozen om terughoudend te zijn met het plaatsen van verlichting. Ter bescherming van natuurwaarden en het voorkomen van lichtvervuiling zal in het buitengebied de wegen niet of oriënterend worden verlicht. Voorstel: Binnen de bebouwde kom wordt qua verlichtingsniveau voldaan aan de NPR. Buiten de bebouwde kom wordt hier van afgeweken. De te hanteren lampen worden proefondervindelijk gekozen. Dit geldt voor het buitengebied, de gebiedsontsluitingswegen, de erftoegangswegen en de fietspaden. Dit wordt gedaan middels pilots. Dimmen is hier een onderdeel van. In bijlage 1 is weergegeven hoe de verschillende verlichtingsniveaus per wegcategorie op basis van de gekozen factoren tot stand zijn gekomen. 3.8 Schakeltijden Vanuit het vorige beleidsplan is in de gemeente Eemsmond gestart met het invoeren van nachtbranders bij alle nieuwe en bestaande projecten. Er is nog verlichting aanwezig die geschakeld worden als avond- / ochtend brander. Dit zijn de verouderde lamptypen en worden na verloop van tijd aangepast bij aanpassing of vervanging. Voorstel: Bij nieuwe verlichtingsprojecten of aanpassing van de bestaande verlichting wordt er uitsluitend nachtbranders toegepast met dimmogelijkheden. Oktober

23 3.9 Keuze van lichtmasten De keuze van de lichtmasten (in combinatie met het armatuur) draagt bij aan de herkenbaarheid van de functie van de weg. Lichtmasten hebben als richtlijn een economische levensduur van 40 jaar (armatuur 15 tot 20 jaar). Voor het vervangen van lichtmasten en het plaatsen van nieuwe masten zijn de volgende keuzes gemaakt. Structuurelementen met een verblijfsfunctie Voor gebieden met een verblijfsfunctie, vrij liggende fietspaden, semiopenbare ruimten, enz. kiest de gemeente Eemsmond voor masten van 4 meter. De materiaalkeuze is vrij, mits waar mogelijk CO2 neutraal. De keuze kan dus zowel staal als aluminium betreffen. Thermisch verzinkte stalen lichtmasten (paaltopmasten) zijn masten met een zinklaag die thermisch is aangebracht om het corroderen te vertragen. Het zijn duurzaam veilige masten, die minder schade gevoelig zijn. Verzinkte stalen masten hebben als nadeel dat het aangebrachte zink in de loop der jaren uitloogt met gevolgen voor het milieu in de onderliggende bermen. Thermisch verzinkte stalen masten behoeven niet te worden geschilderd. Ter decoratie kunnen thermisch verzinkte stalen masten worden voorzien van een gekleurde poedercoating. Aluminium masten zijn licht in gewicht en kunnen daardoor bijdragen aan de verkeersveiligheid. Alumium masten gaat vaak korter mee dan stalen masten, maar zijn goed recyclebaar. Roestvorming is uiteraard niet aan de orde. In veel verblijfsgebieden zijn van oudsher lichtmasten geplaatst van 6 meter. Deze staan 30 meter of meer van elkaar. Door nieuwe inzichten en ontwikkelingen zijn lichtmasten van 6 meter niet logisch. Het kiezen voor masten van 4 meter heeft ingrijpende gevolgen als oudere woonwijken worden ingericht conform deze richtlijn. Er moet dan naar schatting 10 tot 20% meer lichtmasten moeten worden bijgeplaatst. Structuurelementen met een verkeersfunctie Voor wegen met een verkeersfunctie en oriënterende verlichting wordt gekozen voor masten van 6 en 8 meter met een uithouder. Ook hier is de materiaalkeuze vrij, rekening houdend met de CO2 uitstoot. Oktober

24 Voorstel: Bij nieuwe verlichtingsprojecten of aanpassing van de bestaande verlichting wordt er gekozen voor CO2 neutrale masten. Voor verblijfgebieden zijn dat paaltopmasten van 4 meter hoog en wegen met een verkeersfunctie zijn dat 6 tot 8 meter hoge masten met een uithouder. Onderhoud lichtmasten In de gemeente Eemsmond stonden relatief gezien veel ijzeren masten. Deze zijn sinds het vorige beleidsplan vervangen. Deze masten worden eens in de 7 jaar geschilderd en daardoor in de exploitatie relatief duur. Dit is de belangrijkste reden om in de toekomst geen masten meer te plaatsen die periodiek een corrosiewerende behandeling behoeven. Het merendeel bestaat nu uit stalen masten. Materiaal van de mast Aantal Aluminium/ 463 Aluminium/Poedercoat 4 Gietijzer 21 Gietijzer/Poedercoat 9 Staal 7 Staal/Lak 525 Staal/Verzinkt 2553 Staal/Verzinkt/Poedercoat 79 Divers 98 Totaal Keuze van armaturen De technische levensduur van armaturen is afhankelijk van type en merk en wordt gemiddeld beoordeeld op 15 tot 20 jaar. Dit betekent dat bij elke lichtmast (levensduur 40 jaar) eenmaal tussentijds het armatuur wordt vervangen. Al geruime tijd worden armaturen toegepast met een hoog verlichtingsrendement door toepassing van spiegelreflectoren en hoge dichtheidsklasse (minimaal IP 54). Vanuit de doelstelling voor energie en milieu is het beleid om inefficiënte lampen en armaturen te vervangen door energiezuinige lampen en armaturen met een groot verlichtingsrendement Keuze van lampen Een belangrijk aspect bij de openbare verlichting is de lichtkleur en de kleurweergave van de lichtbron. De lichtkleur heeft te maken met hoe het licht wordt ervaren (b.v. geel, oranje of wit). Los van de kleurindruk staat de kleurweergave. Dit is de eigenschap in hoeverre de indruk van gekleurde voorwerpen onder de beschouwde lichtsoort van de natuurlijke kleur afwijkt. Oktober

25 Lagedruk natriumlamp (SOX) De lagedruk natriumlamp (kleur oranje) heeft een hoog verlichtingsrendement op de weg. Dit komt het energieverbruik en de daaraan verbonden kosten ten goede. De kleurweergave van deze lamp is niet mogelijk (monochromatisch licht). Deze lamp wordt toegepast in gebieden met een verkeersfunctie omdat hier de eisen aan waarneembaarheid voorop staan. Het gaat er niet om welke kleur de voertuigen op de weg hebben, het gaat erom dat ze gezien worden. Hogedruk natriumlamp (SON) Bij de hogedruk natriumlamp (kleur geel) is het verlichtingsrendement minder dan van de lage druk natriumlamp. De kleurweergave is beter dan van de lagedruk natriumlamp. Deze lamp wordt toegepast in gebieden met gecombineerde verkeers- en verblijfsfunctie. Lagedruk kwiklamp (TL/PL) De lagedruk kwiklamp (kleur wit) heeft een zeer goede kleurweergave. Deze lamp is daardoor uitermate geschikt voor verblijfsgebieden. In deze gebieden is de kleurweergave (sociale veiligheid) van mensen, kleding, dieren, voertuigen, straatmeubilair, gevels, beplanting en wegdek zeer belangrijk. Hogedruk kwiklamp (HPL) Deze lamp dient niet meer te worden toegepast in de openbare verlichting, lage systeemrendement en grote milieubelasting zijn daar de oorzaak van. Men kan veel energie besparen door deze lamp te vervangen door andere typen. Dit type dient te worden vervangen door bijvoorbeeld de PLL-lamp of door de natriumlamp. Cosmopolis (CPO) Het witte licht van de CPO zorgt voor een goede gezichtsherkenning. Daarnaast is dit een energiezuinige lamp. Daarnaast is het een erg efficiente lamp met een hoge lichtopbrengst per watt. LED LED s worden worden steeds meer toegepast in de openbare verlichting. In eerste instantie als markering of accentverlichting. De LED s vinden hun weg nu ook steeds meer in de functionele verlichting. De LED ofwel "Light Emitting Diode" is een halfgeleider die licht uitstraalt wanneer er in de juiste richting stroom door vloeit. De lichtkleur hangt af van het gebruikte halfgeleidermateriaal. We kennen de LED al jaren met als belangrijkste toepassing een signaleringsfunctie bij elektrische apparatuur. In de gemeente Eemsmond worden de lampen, afhankelijk van type en brandwijze om de 1,5 tot 4 jaar vervangen. Door de vervanging van armaturen kunnen daarbij steeds meer energiezuinige lampen worden gekozen. De tabel geeft een overzicht van wenselijke type lampen in toepassingsgebieden. Oktober

26 Lampsoort Lagedruk natriumlamp Hogedruk natriumlamp Lagedruk kwikdamplamp Hogedruk Kwikdamplamp Licht Emitterende Diode Type Kenmerken aanduiding SOX - zeer hoge lichtopbrengst - lichtkleur oranje geel - kleurherkenning slecht (R a = 0) - levensduur 1,5 2 jaar SON(T) - hoge lichtopbrengst SDW-T (SON(T) R a = 26-40) CDMO-TT / - - lichtkleur geel ET - kleurherkenning redelijk CPO (SDW-T/CDMO-TT R a = 80) - lichtkleur wit - kleurherkenning goed - levensduur 1,5 2 jaar TL / PLL / QL - hoge lichtopbrengst - lange levensduur (alleen PLL-en QL-lamp) - lichtkleur wit / warmwit - kleurherkenning goed (R a > 80) - levensduur TL lamp 1,5 2 jaar - levensduur PLL lamp 3 4 jaar HPL - relatief lage lichtopbrengst - lichtkleur blauwachtig wit - kleurherkenning redelijk (R a = 36-55) - levensduur 1,5 2 jaar LED - gerichte lichtopbrengst - lange levensduur - goede kleurherkenning (R a >80) Toepassing - gebiedsontsluitingswegen Buiten de bebouwde kom - winkel- en uitgaanscentra (sfeer) - accentuering verkeersobstakels - gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom - erftoegangswegen (hoofdzakelijk PLL-lampen vanwege lange levensduur) - fietspaden - parkeerterreinen - wordt vanwege relatief lage lichtopbrengst per Watt niet meer toegepast in nieuwe installaties - verblijfsgebieden - in de toekomst wijkontsluitingswegen Voorstel: In het kader van energiebesparing worden alleen nog de meest efficiënte en energiezuinige lampen met de daar bij behorende voorschakelapparaten toegepast volgens de bewezen stand der techniek. Oktober

27 3.12 Ruimten buiten de bebouwde kom De wegen buiten de bebouwde kom kunnen worden onderscheiden in: - Stroomwegen; - Gebiedsontsluitingswegen; - Erftoegangswegen; - Fietspaden. Stroomwegen Kenmerken Dit zijn de autosnelwegen en de autowegen. Dit type weg is bedoeld voor een continue, ongestoorde verkeersafwikkeling met een hoge snelheid en meestal in beheer van Rijkswaterstaat of de Provincie en vallen daarmee buiten dit beleidsplan. Gebiedsontsluitingswegen Kenmerken Gebiedsontsluitingswegen ontsluiten en verbinden de grotere kernen en streken binnen de regio en leiden het verkeer naar stroomwegen. Kenmerkend voor dit type weg is dat als er geen verstoringen kunnen optreden de snelheid relatief hoog is. Op kruispunten of bij andere verstoringen is de snelheid lager. Gewenste situatie Dit type wegen hebben een duidelijke verkeersfunctie. Vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid worden in principe alleen de verkeersonveilige punten zoals kruispunten en bochten buiten de bebouwde kom verlicht. Daarbij vindt vooral afstemming plaats op de lokale verkeersveiligheidssituatie. De verkeersveiligheid staat weliswaar centraal bij wegen buiten de bebouwde kom, maar sociale veiligheid speelt ter plaatse van aanwezige woonbebouwing ook een rol. Alleen daar waar het strikt noodzakelijk is wordt verlichting gehanteerd. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Lichtmast verjongd met uithouder Materiaal thermisch verzinkt Hoogte 8 meter Afstand mast oriëntatie Oktober

28 Erftoegangswegen Kenmerken Deze wegen zijn in eerste instantie bedoeld om erven te ontsluiten maar tevens van belang om de kleinere kernen of gebieden te ontsluiten. Meestal staat er her en der bebouwing. De maximale snelheid is 60 km/u. De noodzaak van vrijliggende fietspaden wordt bepaald door het belang van het fietsverkeer. Dit type weg is een overgang van de dominantie van verkeer naar verblijven. Het type A helt meer over naar de verkeersfunctie terwijl het type B meer het verblijven in zich heeft. Vanwege dit karakter is de verkeersveiligheid van minder belang. De sociale veiligheid speelt een ondergeschikte rol. Gewenste situatie Uitgangspunt bij dit type weg is dat in principe geen verlichting wordt geplaatst. Alleen in bepaalde omstandigheden is dat wenselijk bijvoorbeeld een bochtig tracé, kruispunt van wegen, etc. (de z.g. oriënterende verlichting). Net als bij de gebiedsontsluitingswegen kunnen dezelfde criteria worden gehanteerd als het gaat om het plaatsen van verlichting. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Lichtmast Verjongd met uithouder Materiaal thermisch verzinkt Hoogte 6 meter Afstand mast Oriëntatie Fietspaden Kenmerken Fietspaden kunnen worden onderscheiden in paden die direct aan de weg grenzen en paden die gescheiden zijn van de weg ofwel vrij liggende fietspaden. Gewenste situatie Criterium voor het aanbrengen van verlichting dient te zijn de wijze van het gebruik van deze paden. Heeft dit gebruik een overwegend utilitair karakter zoals bij verbindingspaden dan is het fietspad niet of oriënterend verlicht. Paden met een overwegend recreatieve functie worden helemaal niet verlicht. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Lichtmast Paaltop Materiaal thermisch verzinkt. Hoogte 4 meter Afstand mast 30 meter Oktober

29 3.13 Ruimten binnen de bebouwde kom De wegen binnen de bebouwde kom kunnen worden onderscheiden in de volgende wegen: - Stroomwegen; - Gebiedsontsluitingswegen; - Erftoegangswegen / verblijfsgebieden. Stroomwegen Net als de stroomwegen buiten de bebouwde kom vallen deze buiten het kader van dit beleidsplan. Gebiedsontsluitingswegen Kenmerken Op de gebiedsontsluitingswegen binnen de bebouwde kom geldt een snelheidsregiem van 50 km/u. Deze categorie heeft een duidelijke verkeersfunctie met als doel om het verkeer vlot van herkomst naar bestemming te leiden. Op drukke knooppunten kan het verkeer via rotondes worden afgewikkeld. Gewenste situatie Gezien de verkeersfunctie worden deze wegen met SON(T)-lampen verlicht. Indien fietspaden niet voldoende wordt mee verlicht door de verlichting van de hoofdweg, bijvoorbeeld vanwege aanwezigheid van bomen of struiken, kan het fietspad apart verlicht worden met PL-verlichting. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Lichtmast Materiaal Hoogte Afstand mast verjongd met uithouder Thermisch verzinkt 6 tot 8 meter 30 meter Oktober

30 Erftoegangswegen / verblijfsgebieden Kenmerken Dit zijn de echte verblijfsgebieden met een gemengd verkeersbeeld. De sociale veiligheid staat centraal en het afwikkelen van verkeer speelt een ondergeschikte rol. De weg kenmerkt zich door lage snelheden, weinig tot geen doorgaand verkeer en verschillende verkeerssoorten (30 km/u ). Gewenste situatie De straat, eventueel het trottoir en fietspad moeten voldoende verlicht zijn. Het aspect sociale veiligheid is hier van groot belang. Obstakels en oneffenheden moeten tijdig opgemerkt worden en de verlichting moet het mogelijk maken om personen tijdig te herkennen. Mede uit oogpunt van sfeer dient hier gekozen te worden voor witte verlichting. Voorstel: In het kader van sociale veiligheid en leefbaarheid wordt voor alle gebieden gekozen voor wit licht met kleurnummer 830. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Lichtmast Materiaal Hoogte Afstand mast Paaltop thermisch verzinkt 4 meter 25 meter Binnen de verblijfsgebieden zijn er objecten, gebieden of straten die door hun functie af kunnen wijken van de normale erftoegangswegen. Dit zijn de: - Winkel- en uitgaansgebieden/straten met een nostalgisch karakter; - Bedrijfsterreinen; - Parkeerterreinen; - Fiets- en voetpaden; - Semi- openbare ruimten; - Bijzondere gebouwen en objecten. Winkel- en uitgaansgebieden/straten met een nostalgisch of architectonisch karakter Kenmerken Winkel- en uitgaansgebieden onderscheiden zich door hun functie van de normale erftoegangswegen. De sociale veiligheid en sfeer staan er veel meer centraler. De uitstraling van het gebied dient een aantrekkingskracht te hebben voor de omgeving. Ook straatjes met een nostalgisch uiterlijk is de sfeer, naast de sociale veiligheid, bepalend. Oktober

31 Gewenste situatie Juist deze straten of structuurelementen kunnen bepalend zijn voor de sfeer en leefbaarheid van een plaats. Daarom is het wenselijk dat bepaalde straten of structuurelementen ingericht kunnen worden met hen eigen karakteristieke lijn en moeten kunnen afwijken van de standaard. De volgende gebieden komen in aanmerking voor speciale aanlichting: Voorstel: De gemeente Eemsmond wil in het historisch centrum van de verschillende kernen en andere speciale gebieden passende masten en armaturen toepassen. Bedrijfsterreinen Kenmerken De verkeersintensiteit is, relatief, niet hoog en er zijn fietsers op de weg. Van extra belang is dat manoeuvrerende vrachtauto s en dergelijke altijd goed zichtbaar moeten zijn; het veiligheidsaspect. Verder moet de ruimten rond bedrijven redelijk zichtbaar zijn i.v.m. inbraakpreventie, ook al is dit in eerste plaats de zorg van de bedrijven zelf. Gewenste situatie Op bedrijfsterreinen wordt doorgaans PL-verlichting worden toegepast. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Lichtmast Materiaal Hoogte Afstand mast verjongd met uithouder thermisch verzinkt 6 meter 30 meter Parkeerterreinen Kenmerken Hier onderscheidt men parkeerterreinen in woonwijken en vrij liggende grote parkeerterreinen. Het is duidelijk dat het sociale veiligheidsaspect een grotere mate van belang wordt toegekend dan het aspect verkeersveiligheid. Kleurherkenning speelt een grote rol. Gewenste situatie Voor parkeerterreinen in woonwijken heeft wit licht de voorkeur. Voor de grotere en vrij liggende parkeerterreinen zal doorgaans PL-verlichting worden toegepast. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Oktober

32 Lichtmast Materiaal Hoogte Afstand mast paaltop / verjongd met uithouder thermisch verzinkt 4-6 meter 25 of 30 meter Fiets- en voetpaden Kenmerken Fiets- en voetpaden kunnen worden onderscheiden in paden die direct aan de weg grenzen en paden die gescheiden zijn van de weg ofwel vrijliggende fiets- en voetpaden. In onderstaande tabel is de meest geschikte verlichting aangegeven. Gewenste situatie Fiets- en voetpaden die langs de rijbanen liggen worden voldoende mee-verlicht door de verlichting t.b.v. deze wegen. Mocht dit niet het geval zijn, bijvoorbeeld door het groen of doordat het vrij liggende paden zijn, kan gekozen worden uit onderstaande tabel. Net als bij paden buiten de bebouwde kom geldt dat paden met een overwegend recreatieve functie niet worden verlicht. Er wordt gekozen voor lichtkleur 830 of waar mogelijk groen licht. Lichtmast Materiaal Hoogte Afstand mast Paaltop thermisch verzinkt 4 meter 25 of 30 meter Semi-openbare ruimten Kenmerken Semi-openbare ruimten zijn ruimten die soms geen eigendom zijn van de gemeente maar wel voor een ieder vrij toegankelijk is. Gedacht kan worden aan achterpaden voor woningen. Toegangswegen naar bejaardencentra, scholen, buurthuizen, sportvelden, zwembaden, etc. Oktober

33 Gewenste situatie Indien de eigendomsrechten van deze paden of wegen niet in het bezit zijn van de gemeente, is het verlichten ervan geen zaak van de gemeente. Indien de eigenaren van deze ruimten verlichting wenselijk achten dienen zij zelf het initiatief hier voor te nemen. Ook in de gevallen waar de gemeente wel eigenaar is, is het beleid om achterpaden niet te verlichten daar de betreffende woningen via normaal verlichte erftoegangswegen / verblijfsgebieden zijn te bereiken. Verlichting bijzondere gebouwen en objecten Kenmerken Ter verhoging van sfeer en sociale veiligheid kunnen markante gebouwen en objecten in de gemeente s avonds (tot uur) worden aangelicht. Huidige situatie Het aanlichten van gebouwen dient een particulier initiatief te zijn. Voor haar ondersteuning aan dit soort initiatieven stelt de gemeente de volgende voorwaarden en condities; De aanvraag voor een bijdrage dient door de eigenaar ingediend te worden, dan wel vergezeld te gaan van een verklaring van geen bezwaar van de eigenaar; Het gebouw dient een Rijksmonument te zijn met een openbaar karakter; De maximale bijdrage is 50% van de investeringskosten met een maximum van ,00; Aansluiten op het openbare verlichtingsnet als avondbrander (tot uur), het energieverbruik is voor rekening van de gemeente; De installatie moet uitschakelbaar zijn; De installatie dient energetisch optimaal te worden uitgevoerd; Het aanlichten dient gericht te gebeuren; Per jaar wordt maximaal één aanvraag gehonoreerd. Oktober

34 3.14 Dimbare verlichting In de meeste gemeenten is het uit oogpunt van kostenbesparing en milieu niet gebruikelijk dat s nachts de gehele verlichting blijft doorbranden. Een gedeelte van de verlichting wordt op een door de gemeente gekozen tijdstip s nacht uitgeschakeld en eventueel s morgens weer ingeschakeld. Deze uitschakeling gaat ten kostte van het niveau en de gelijkmatigheid van de verlichting. Veranderende denkwijzen over sociale veiligheid en verkeersveiligheid leiden naast de vraag naar betere verlichting ook tot het s nachts langer laten doorbranden van de lampen. Een aanvaardbaar alternatief kan zijn het s nachts dimmen van (gedeelten van) de verlichting. Het lichtniveau wordt weliswaar lager, de gelijkmatigheid blijft echter behouden zodat er niet echt donkere plekken ontstaan. Oktober

35 OVERIGE BELEIDSASPECTEN 3.15 Inleiding Andere beleidsterreinen in de gemeente hebben grote invloed op activiteiten betreffende de openbare verlichting. In dit hoofdstuk krijgen twee specifieke thema s aandacht, namelijk de relatie met openbaar groen en reclame. Per thema wordt ingegaan op de huidige situatie en de knelpunten die hierbij worden ervaren. Op basis van deze knelpunten worden beleidsvoorstellen geformuleerd Groen Een vroegtijdige afstemming van groen en openbare verlichting voorkomt dat er conflicten ontstaan. Deze conflictsituatie komt voort uit het feit dat lichtmasten en bomen elk volgens hun eigen afstanden van elkaar worden geplaatst. Er is te weinig afstemming op elkaar en er wordt te weinig rekening gehouden met de groei van bomen en de daarmee gepaard gaande gevolgen voor de openbare verlichting, zoals belemmering van het vrij uit stralen van het licht en vervuiling van het armatuur. De kwaliteit van de openbare verlichting kan dan worden aangetast, denk bijvoorbeeld aan schaduwplekken, en soms zelfs zodanig terugvallen dat het gevoel van onbehagen wordt versterkt en het risico van ongelukken wordt verhoogd. Het is denkbaar dat in zulke gevallen de gemeente aansprakelijk kan worden gesteld voor geleden schade. Om een optimale lichtvoorziening te waarborgen moet rekening gehouden worden met de beperkingen die opgelegd worden door bestaande groenvoorziening. Kiezen voor een meer optimale lichtvoorziening betekent dat er meer lichtpunten geïnstalleerd zullen moeten worden, waardoor de energiekosten hoger zullen uitvallen. Dit is in tegenstrijd met de geformuleerde doelstellingen. In opdracht van de afdeling Beheer snoeit het Gemeentebedrijf eens in de 3 tot 5 jaar de diverse bomen, struiken, e.d. Criteria daarbij is de boom en de veiligheid van de weggebruiker. Om inzicht te krijgen of de problematiek van hinder door groen ook in de gemeente Eemsmond voorkomt zal een inspectieronde plaatsvinden. Indien er problemen worden geconstateerd zal de leeftijd van de boom bepalend zijn voor de oplossing. Jonge bomen zijn, relatief, makkelijk te verplaatsen. Is het, door zijn omvang, te kostbaar om de boom te verplaatsen, dan kan de oplossing worden gezocht in het plaatsen van 4 meter hoge lichtmasten in plaats van 6 meter. Voor nieuwe omgevingen (bijvoorbeeld nieuwbouwwijken) en voor zover toepasbaar in bestaande situaties (grootschalig onderhoud) worden richtlijnen ontwikkeld met het doel de groenvoorziening van het begin af aan zo goed mogelijk af te stemmen op de openbare verlichting. De meest voor de hand liggende oplossing is om bomen en Oktober

36 lichtmasten elk aan een zijde te plaatsen. Is dit niet mogelijk dan kunnen er drie alternatieven worden onderscheiden: 1. Bomen en armaturen niet op één lijn. 2. Bomen en masten op één lijn, bomen en armaturen niet op één lijn. 3. Bomen en armaturen op één lijn. ad.1 Bomen en armaturen niet op één lijn De armaturen worden geplaatst voor de bomenrij. De afstand tussen boom en lichtmast moet per boomsoort worden bepaald. Het aantal bomen dat maximaal tussen twee armaturen mag worden geplaatst is afhankelijk van de situatie; naarmate de bomen verder naar achteren worden gepland, kunnen er meer bomen tussen twee armaturen worden geplaatst. ad.2 Bomen en masten wel op één lijn, bomen en armaturen niet op één lijn Opschuifarmaturen kunnen worden bevestigd aan lichtmasten met een uithouder van zodanige lengte dat het lichtpunt tussen de boomkruinen uitkomt (maximaal 2,5 meter). In uiterste gevallen en als daar mogelijkheden voor zijn kunnen armaturen aan draadoverspanningen worden bevestigd. ad.3 Bomen en armaturen op één lijn In de onderstaande tabel wordt een aantal situaties aangegeven hoe armaturen en bomen te opzichte van elkaar geplaatst kunnen worden. Elke masthoogte (eerste kolom) heeft onderling een gemiddelde mastafstand (derde kolom). In de vierde kolom is weergegeven wat de minimale afstand moet zijn tussen boom en mast. In de laatste kolom is het maximaal aantal bomen weergegeven welke tussen 2 masten geplaatst zou mogen worden. Masthoogte Gebruikte lichtbron Mastafstand (A) Minimale afstand mast/ boom (B) Maximaal te plaatsen bomen tussen masten 4 meter TL/PLL 25 meter n.v.t. n.v.t. 6 meter TL/PLL 30 meter 10,75 m 2 8 meter SON 40 meter 16 m 2 10 meter SON 45 meter 19,25 m 1 12 meter SON 60 meter 26,5 m 1 Oktober

37 3.17 Reclame Door het toestaan van (verlichte) reclame-uitingen, kunnen door de gemeente inkomsten worden gegenereerd. Deze uitingen kunnen bestaan uit verlichte reclameborden die bevestigd en aangesloten worden op lichtmasten maar ook infoborden, reclamezuilen, -panelen, billboards e.d. die rechtstreeks worden aangesloten op de ov-kabel. Voorstel: De gemeente staat reclame uitingen aan lichtmasten niet toe. Oktober

38 4 GEO De Gemeentelijke Energie-besparingsaanpak Openbare Verlichting (GEO) brengt in kaart waar het besparingspotentieel van de gemeente Eemsmond zich bevindt op lampgebied. En wat zijn de gevolgen voor het energieverbruik als er LED toegepast wordt, of als je gaat dimmen? De complete uitwerking hiervan is na te lezen in bijlage 4. GEO brengt dus de quick-wins in kaart. Dit is uitgewerkt in verschillende ambitieniveaus, startend met relatief kleine investeringen in een onderdeel van het totale openbare verlichting areaal met groot resultaat (niveau 1) en eindigend met de meest efficiënte oplossingen en bijna alles vervangen door LED (niveau 4). Om inzicht te bieden in wat voor gevolgen het heeft voor het wegwerken van de achterstanden, het bijhouden van de vervangingen in deze beleidsperiode ( ) gecombineerd met de ambitieniveaus van GEO, zijn er vier scenario s gecreëerd. Voor deze kostenramingen gelden dezelfde uitgangspunten als bij de meerjarenvervanging en is gebaseerd op de vervangingen als genoemd in de ambitieniveaus plus de vervanging van de masten. De eerste twee ambitieniveaus van GEO vervangen alleen de armaturen die de meeste energie verslinden en waar dus snel de meeste winst op te behalen is. Voor het wegwerken van alle achterstanden zijn niveau drie en vier. Het is van belang straten in zijn totaliteit aan te pakken en niet alleen het gedeelte dat vanuit GEO de meeste energiebesparing oplevert. In een straat kan een mengeling voorkomen van leeftijden van de armaturen en masten. Met de scenario s wordt in dit soort gevallen slechts een deel van de straat aangepakt. Dit is niet bevorderlijk voor het straatbeeld en de gelijkmatigheid. Het is daarom belangrijk rekening te houden met een investeringsverhoging van ongeveer 20%. Per project moet bekeken worden of de masten en armaturen waarvan de levensduur nog niet verstreken is toch vervangen worden en wellicht ergens anders hergebruikt kunnen worden. Oktober

39 Oktober

40 5 FINANCIEN 5.1 Vervangingen masten en armaturen Hieronder staat het overzicht met daarin verwerkt de vervangingen op basis van leeftijd voor de looptijd van het beleidsplan. De uitgangspunten voor deze meerjarenvervanging zijn: - Εén op één vervangingen; - Masten vervangen bij 40 jaar, armaturen vervangen bij 20 jaar; - Geen indexering toegepast; - 20% bijtelling in verband met verlagen lichtpunthoogtes en behoud van gelijkmatigheid. Jaar Bedrag Armaturen Bedrag Masten Subtotaal Totaal incl. 20% In het bedrag voor 2010 is ook de achterstand meegenomen. Gemiddeld is er voor de looptijd van het beleidsplan een bedrag nodig van ,- op jaarbasis. Oktober

41 5.2 GEO gecombineerd met meerjarenvervanging Uitgangspunten: De basis voor deze berekeningen zijn de ambitieniveaus van GEO (zie bijlage 4). Er zijn in deze beleidsperiode 543 masten en 911 armaturen toe aan vervanging. Als gemiddelde is daarom gekozen voor elke twee armaturen 1 mast te vervangen in de berekening. Bij alle niveaus wordt 20% extra berekend voor behoud van gelijkmatigheid en het verlagen van masthoogtes. Daarnaast worden dezelfde uitgangspunten gehanteerd als bij het meerjarenvervangingsplan. Niveau 1 Vervangen van 414 armaturen: ,- Vervangen van 207 masten: ,- +20% in verband met verlagen lichtpunthoogtes en behouden van gelijkmatigheid. Totaal niveau 1: ,- Kosten op jaarbasis voor deze beleidsperiode: ,- Energiebesparing: kwh Bij dit niveau worden alleen de zogenaamde quick-wins op energiegebied opgepakt. Een deel van de bestaande achterstand wordt hierdoor niet vervangen. Dit kan gevolgen hebben voor de onderhoudskosten en storingen. Niveau 2 Vervangen van 871 armaturen: ,- Vervangen van 435 masten: ,- +20% in verband met verlagen lichtpunthoogtes en behouden van gelijkmatigheid. Totaal niveau 2: ,- Kosten op jaarbasis voor deze beleidsperiode: ,- Energiebesparing: kwh Bij dit niveau wordt een start gemaakt met dimmen van de openbare verlichting. Nog niet alle lamptypen worden vervangen bij dit niveau. Een deel van de bestaande achterstand wordt hierdoor niet vervangen. Dit kan gevolgen hebben voor de onderhoudskosten en storingen. Oktober

42 Niveau 3 Vervangen van 911 armaturen: ,- Vervangen van 543 masten: ,- +20% in verband met verlagen lichtpunthoogtes en behouden van gelijkmatigheid. Totaal niveau 3: ,- Kosten op jaarbasis voor deze beleidsperiode: ,- Energiebesparing: kwh Dit niveau vervangt alle achterstanden en alle benodigde vervangingen tot Er wordt veelvuldig gebruik gemaakt van dimmen. Niveau 4 Vervangen van 911 armaturen: ,- Vervangen van 543 masten: ,- +20% in verband met verlagen lichtpunthoogtes en behouden van gelijkmatigheid. Totaal niveau 4: ,- Kosten op jaarbasis voor deze beleidsperiode: ,- Energiebesparing: kwh Dit niveau vervangt alle achterstanden en alle benodigde vervangingen tot Binnen dit niveau komt LED als vervangen van de huidige armaturen naar voren. Dit biedt veel mogelijkheden tot energiebesparing. Oktober

43 6 COMMUNICATIE In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het belang van goede communicatie over de openbare verlichting. Niet alleen voor de interne doelgroepen binnen de gemeente Eemsmond, maar ook externe doelgroepen van de gemeente. De informatievoorziening wordt behandeld, alsmede welke inspraakmogelijkheden er zijn tijdens het tot stand komen van het plan. 6.1 Draagvlak De realisatie van dit beleidsplan hangt mede af van de mate van medewerking van de gemeentelijke organisatie. Daarmee wordt bedoeld dat er politiek draagvlak moet zijn om de in het beleidsplan genoemde voornemens te realiseren. Andere belangrijke doelgroepen die voor draagvlak van het beleid kunnen zorgen zijn inwoners, bedrijven en de in de gemeente gevestigde instellingen. Iedere ingezetene van de gemeente heeft te maken met de openbare verlichting. Een van de voornaamste voorwaarden voor de vorming van het draagvlak van het beleidsplan is het bekend zijn met het plan en de in het plan geformuleerde beleidsvoornemens. Communicatie speelt hierbij een grote rol, zowel bij het tot stand komen van het plan als mede tijdens de uitvoering van het plan. Goede voorlichting ten aanzien van het plan is dan ook essentieel. Daarnaast moet er ook een mogelijkheid zijn om op het plan te reageren. 6.2 Voorlichting beleidsplan Het is belangrijk dat er duidelijkheid heerst bij de inwoners, bedrijven en instellingen over de inhoud en de gevolgen van het plan. Hiertoe is het noodzakelijk dat de onderdelen van het plan, die directe gevolgen hebben voor bewoners, bedrijven en in de gemeente gevestigde instellingen gepubliceerd worden in de huis-aan-huis editie van de Ommelander Courant en de gemeentelijke website. Oktober

44 6.3 Voorlichting werkzaamheden Indien er in het kader van dit plan werkzaamheden of in samenhang met andere gemeentelijke projecten worden verricht, dan worden direct betrokkenen vooraf geïnformeerd over; - wat er gaat gebeuren; - waarom het gaat gebeuren; - hoe lang het gaat duren; - wat er voor overlast gaat komen; - wie de werkzaamheden uitvoert; en - wie het aanspreekpunt is voor meer informatie. Ook deze informatie kan via de gebruikelijke kanalen, zoals de huis-aan-huiseditie van de Ommelander Courant en de gemeentelijke website. Oktober

45 BIJLAGE 1 VERLICHTINGSNIVEAUS CONFORM DE NPR / NSvV (2002) In de onderstaande tabellen is voor elke categorie voorkomend binnen de gemeente het verlichtingsniveau weergegeven als resultaat van de ingevoerde criteria conform de NPR , (2002). Wegtype Erftoegangsweg 60 km/u buiten de bebouwde kom Resultaat Groep : B1 Klasse : ME6 L gem = 0,3 cd/m2 U 0 = 0,35 U l = 0,4 TI = 15% SR = 0,5 ME6 komt overeen met klasse : S4 E gem = 5 lux U h = 0,2 Criteria Typische snelheid : > 30 en 60 hoofdgebruiker (km/u) Hoofdgebruiker : Autoverkeer Langzaam verkeer Tevens toegestaan voor : (Brom)fietsers Voetgangers Verkeersremmende maatregelen : Nee Kruispuntendichtheid (/km) : < 3 Moeilijkheidsgraad van de : Normaal bestuurderstaak Verkeersdichtheid in voertuigen : < 7000 per dag Ter plaatse van een conflictzone : Nee Complexiteit van het : Normaal gezichtsveld Geparkeerde voertuigen : Afwezig Omgevingsluminantie : Gemiddeld Verkeersdichtheid fietsers : Normaal Oktober

46 Wegtype Resultaat Criteria (Brom)fietspaden - buiten de bebouwde kom Groep : C1 Klasse : S6 E gem = 2 lux U h = 0,3 E min = 0,6 lux Typische snelheid : > 5 en 30 hoofdgebruiker (km/u) Hoofdgebruiker : (Brom)fietsers Tevens toegestaan voor : Voetgangers Verkeersremmende : Nee maatregelen Misdaadrisico : Normaal Gezichtsherkenning : Niet noodzakelijk Verkeersdichtheid fietsers : Normaal Omgevingsluminantie : Laag Oktober

47 Wegtype Resultaat Criteria Gebiedsontsluitingsweg - 50 km/u - binnen de bebouwde kom Groep : B1 Klasse : ME6 L gem = 0,3 cd/m2 U 0 = 0,35 U l = 0,4 TI = 15% SR = 0,5 ME6 komt overeen met klasse : S4 E gem = 5 lux U h = 0,2 Typische snelheid : > 30 en 60 hoofdgebruiker (km/u) Hoofdgebruiker : Autoverkeer Langzaam verkeer Tevens toegestaan voor : (Brom)fietsers Voetgangers Verkeersremmende : Nee maatregelen Kruispuntendichtheid (/km) : < 3 Moeilijkheidsgraad van de : Normaal bestuurderstaak Verkeersdichtheid in : < 7000 voertuigen per dag Ter plaatse van een : Nee conflictzone Complexiteit van het : Normaal gezichtsveld Geparkeerde voertuigen : Afwezig Omgevingsluminantie : Gemiddeld Verkeersdichtheid fietsers : Normaal Oktober

48 Wegtype Erftoegangsweg / Verblijfsgebieden - 30 km/u - binnen de bebouwde kom Resultaat Groep : D3/4 Klasse : S4 E gem = 3 lux U h = 0,2 E min = 0,6 lux Criteria Typische snelheid : > 5 en 30 hoofdgebruiker (km/u) Hoofdgebruiker : Autoverkeer Langzaam verkeer (Brom)fietsers Voetgangers Tevens toegestaan voor : Geen ander verkeer Verkeersremmende : Nee maatregelen Geparkeerde voertuigen : Aanwezig Moeilijkheidsgraad van de : Normaal bestuurderstaak Verkeersdichtheid voetgangers : Normaal en fietsers Complexiteit van het : Normaal gezichtsveld Misdaadrisico : Normaal Gezichtsherkenning : Niet nodig Omgevingsluminantie : Laag Oktober

49 Wegtype Erftoegangswegen bedrijfsterreinen - binnen de bebouwde kom Resultaat Groep : B1 Klasse : ME5 L gem = 0,5 cd/m2 U 0 = 0,35 U l = 0,4 TI = 15% SR = 0,5 ME5 komt overeen met klasse : CE5 E gem = 7,5 lux U h = 0,4 Criteria Typische snelheid : > 30 en 60 hoofdgebruiker (km/u) Hoofdgebruiker : Autoverkeer Langzaam verkeer Tevens toegestaan voor : (Brom)fietsers Voetgangers Verkeersremmende maatregelen : Nee Kruispuntendichtheid (/km) : < 3 Moeilijkheidsgraad van de : Normaal bestuurderstaak Verkeersdichtheid in voertuigen : < 7000 per dag Ter plaatse van een conflictzone : Nee Complexiteit van het : Normaal gezichtsveld Geparkeerde voertuigen : Aanwezig Omgevingsluminantie : Laag Verkeersdichtheid fietsers : Normaal Oktober

50 Wegtype Resultaat Criteria (Brom)fietspaden - binnen de bebouwde kom Groep : C1 Klasse : S6 E gem = 2 lux U h = 0,3 E min = 0,6 lux Typische snelheid : > 5 en 30 hoofdgebruiker (km/u) Hoofdgebruiker : (Brom)fietsers Tevens toegestaan voor : Voetgangers Verkeersremmende : Nee maatregelen Misdaadrisico : Normaal Gezichtsherkenning : Niet noodzakelijk Verkeersdichtheid fietsers : Normaal Omgevingsluminantie : Laag Oktober

51 BIJLAGE 2 TOELICHTING BEHEER EN ONDERHOUD Beheer Voor het beheer van openbare verlichting is informatie noodzakelijk die het de beheerder mogelijk maakt de installatie te laten functioneren, en in stand te houden volgens de wensen c.q. eisen van de opdrachtgever. In dit verband is de volgende informatie relevant; Het bijhouden van beheerbestanden Het kunnen beschikken over de juiste gegevens over openbare verlichting is een eerste vereiste om tot een verantwoord beheerbeleid te kunnen komen. Hierbij valt te denken aan locatiegegevens, de mastgegevens, de armatuurgegevens, lampgegevens, brandwijze, energieverbruik, etc. per aansluiting. Verder is van belang dat alle vormen van regulier onderhoud, reparaties, etc. gekoppeld zijn aan de betreffende masten. Ook de status van gemelde storingen is een beheerstaak. De openbare verlichting zijn onbemeterde aansluitingen. Op basis van de DTe meetcode is de exploitant verplicht van onbemeterde aansluitingen een up-to-date areaal bij te houden aangaande het aantal aansluitingen, het aantal armaturen en aantal lampen met het opgenomen vermogen inclusief het voorschakelapparaat en het daar bij horende brandrooster. Periodiek kan de netbeheerder de data opvragen ten behoeven van haar facturering. Bewaken van kosten Kosten die gemaakt worden om de openbare verlichting te exploiteren, en in stand te houden dient te worden geregistreerd zodat de opdrachtgever hieruit kengetallen kan destilleren ten behoeve van begrotingen en beleidsnota s. De belangrijkste bij te houden kosten: - Onderhoud: Hier zullen kosten van preventief onderhoud, de remplace, worden geregistreerd, maar ook de kosten voor schilderen en rechtzetten en ander klein onderhoud. - Schades: Het registreren van kosten van schades door aanrijdingen en vandalisme, verhaalbaar/niet-verhaalbaar en incidentele vervangingen. - Storingen: Het registreren van kosten van storingen. - Budgetbewaking: Het bewaken van budgetten voor verhaalbare/niet- verhaalbare schades, vandalisme en incidentele vervangingen. Bewaken van storingenmeldingen Storingen zullen op datum moeten worden geregistreerd liefst onder vermelding van de persoon die de storing heeft gemeld. Juist wanneer ervoor wordt gekozen om de verlichtingsinstallatie in de verblijfsgebieden niet te schouwen is het correct en snel oplossen van klachten essentieel. Gedacht kan worden aan de volgende zaken: - Het uitschrijven van reparatieopdrachten; Oktober

52 - Het muteren van de storingsgegevens; - Het afmelden van storingen en opvolgen van openstaande storingen. Het bijhouden van remplaceergegevens De remplaceergegevens zijn het hart van kwaliteit van de installatie, het vinden van de optimale levensduur van lampen kan op geen enkele plaats beter worden geanalyseerd dan in de praktijk met grote aantallen lampen. De volgende informatie is in deze van belang: - Het bijhouden van plaatsingsdata van lampen; - Het bijhouden van de brandschema's in de diverse schakelingen; - Het bijhouden van de (service)levensduur van de lamp; - Het muteren van de remplaceergegevens. Het initiëren van renovatiewerkzaamheden De opdrachtgever kan, al dan niet op indicatie van de ov-beheerder, opdracht geven tot het initiëren van renovatiewerkzaamheden van de openbare verlichtingsinstallaties. De volgende zaken kunnen dan aan de orde komen: - Het vervaardigen van een inspectievoorstel op einde levensduur; - Het opdragen van inspecties van de geselecteerde werkzaamheden; - Het vervaardigen van een kostenraming; - Het voeren van de directie over de werkzaamheden; - Het controleren en accorderen van facturen; - Het aanvaarden van de oplevering (overdracht). Uiteraard zullen voor het uitvoeren van al de opgedragen werkzaamheden de diverse werkzaamheden in het veld op juiste uitvoering, en juiste levering, moeten worden gecontroleerd. De daarna ingediende factuur zal op juistheid moeten worden getoetst. Dit zullen facturen zijn die betrekking hebben op: energie, storingen, remplaceren, schilderwerk, schade, vandalisme en incidentele vervangingen en renovatiewerkzaamheden. Het geven van advies De beheerder van de openbare verlichtingsinstallatie zal door de opdrachtgever benaderd worden voor advies. Soms zal de beheerder zonder dat hem advies gevraagd wordt adviezen verstrekken omtrent de kwaliteit en veiligheid van de bij hem in beheer zijnde installatie. De volgende zaken kunnen dan aan de orde komen: - Het maken van exploitatieberekeningen bij wijzigingen van: - Brandrooster; - Type lichtbron; - Type armaturen; - Lichtpunthoogte en afstand. - Het berekenen van energiebesparingen bij toepassing van energiezuinige lichtbronnen; - Het berekenen van terugverdientijden bij toepassing van energiezuinige lichtbronnen; - Het verstrekken van informatie aangaande de innovaties en recente ontwikkelingen op het gebied van de openbare verlichting. Oktober

53 Het verhalen van schaden Straatmeubilair heeft te leiden onder beschadigingen, veel van deze beschadigingen worden bij de openbare verlichtingsinstallatie veroorzaakt door motorvoertuigen. De schadebedragen die hiermede jaarlijks zijn gemoeid kunnen niet vanuit het onderhoudsbudget worden gedekt. Deze schade zal dus op de veroorzaker dan wel zijn verzekering moeten worden verhaald. Indien dadergegevens ontbreken dient snel na het ontdekken van de schade de Politie te worden geïnformeerd, bewijzen dat de schade veroorzaakt is door een motorvoertuig, verzamelen, waarop de schade kan worden geclaimd bij het Waarborgfonds. Eventuele schades veroorzaakt door vandalisme kunnen alleen op de veroorzakers worden verhaald. - Verhaalbare schade: Opstellen schaderapport en verhalen, inclusief administratiekosten, op daders; Opstellen van schadeanalyses en eventueel aanpassen van het plaatsingsbeleid. - Niet-verhaalbare schade: Opstellen schaderapport en verhalen, inclusief administratiekosten, op het waarborgfonds; Opstellen van schadeanalyses en eventueel aanpassen van het plaatsingsbeleid. - Vandalisme: Opstellen schaderapport, oorzaak analyse, Opstellen preventief beleid. Onderhoudswerkzaamheden Onderhoud aan de openbare verlichting is op te splitsen in de volgende categorieën; Preventief onderhoud Onder preventief onderhoud valt het schilderen van lichtmasten, het schoonmaken van armaturen en het vervangen van lampen. Het schilderen van ijzeren masten dient duurzaam / economisch te gescheiden. Na 40 jaar kunnen de masten worden vervangen. Aluminiummasten worden niet geschilderd. Stalen verzinkte masten worden ook niet geschilderd. De vervanging van lampen en het schoonmaken van armaturen worden planmatig uitgevoerd. De vervanging van de lamp is afhankelijk van de levensduur. De hier mee gepaard gaande kosten worden afgedekt door het exploitatietarief. Correctief onderhoud Het verhelpen van kabelstoringen valt onder het correctief onderhoud evenzo het repareren van lichtmasten en armaturen. De kosten van dit onderhoud zit verweven in het exploitatietarief per lichtmast. Het herstellen en eventueel vervangen van complete masten en armaturen als gevolg van aanrijdingen en vandalisme valt eveneens onder het correctief onderhoud. In tegenstelling tot Oktober

54 kabelstoringen zijn schades door aanrijdingen en vandalisme niet opgenomen in het exploitatietarief. IP Lighting doet hiervan aangifte bij de politie en verhaalt de kosten op de dader. Indien er geen dader bekend is of de schade is niet veroorzaakt door een motorvoertuig komen de kosten voor rekening van de gemeente op basis van de werkelijke kosten. Projectmatig onderhoud Projectmatig onderhoud is het verrichten van vervanging, renoveren of reconstrueren van de openbare verlichting. De opdrachtnemer adviseert hierin de gemeente om bepaalde onderdelen van de installatie te vervangen. Dit kan zijn omdat b.v. de lichtopbrengst van oudere armaturen ten gevolge van weersinvloeden op kunststof- en metalen onderdelen te sterk is teruggelopen. Ook kan door het veranderen van het karakter van de weg een ander type armatuur benodigd zijn. Meestal vallen deze werkzaamheden tezamen met reconstructie- werkzaamheden van de gemeente. Oktober

55 BIJLAGE 3 CIJFERS OPENBARE VERLICHTING GEMEENTE EEMSMOND Aantallen per 3 september 2009 Lichtmasten per materiaal Materiaal van de mast Aantal Aluminium/ 463 Aluminium/Poedercoat 4 Gietijzer 21 Gietijzer/Poedercoat 9 Staal 7 Staal/Lak 525 Staal/Verzinkt 2553 Staal/Verzinkt/Poedercoat 79 Divers 98 Totaal 3759 Leeftijdsopbouw lichtmasten Geplaatste masten per periode < Aantal Oktober

56 Lampen per type Type lamp Aantal PL 2916 HPL 5 SOX 169 SON 103 TL 1191 CD 19 Totaal 4403 De SOX en SON lampen komen met name voor bij de provinciale wegen binnen de bebouwde kom. Oktober

57 BIJLAGE 4 GEO Oktober

58 COLOFON Enexis Lighting B.V. Bezoekadres Postadres Telefoon Fax Internet Voltastraat, Hoogeveen Postbus 89, 8000 AB ZWOLLE Projectleiding Frank Rieff, Accountmanager OV Liesbeth Klunder, Beleidsadviseur Oktober