In- en verkoopgids DB(B)C 2011 voor Forensische Zorg in strafrechtelijk kader

Transcriptie

1

2 In- en verkoopgids DB(B)C 2011 voor Forensische Zorg in strafrechtelijk kader Referentie-informatie ten behoeve van de in- en verkoop van Forensische Zorg voor zorgaanbieders en het ministerie van Justitie. Deze in- en verkoopgids behoort bij de DB(B)C Productstructuur voor Forensische Zorg in strafrechtelijk kader Versie 1.0 Plaats: s-gravenhage/amersfoort Datum: augustus

3 Initiators: Ministerie van Justitie, DForZo en GGZ Nederland Deelnemers kerngroep In- en Verkoopgids DB(B)C 2011: J. Idenburg DForZo M. van Es GGZ Nederland E. Blaauw VNN E. Gemmeke Altrecht P. Rosier - FPC Dr. S. van Mesdag Uitvoering: Capgemini Consulting, adviesgroep Public and Health 3

4 Voorwoord Voor u ligt de tweede in- en verkoopgids DB(B)C, ter ondersteuning van het inkoopgesprek In de in- en verkoopgids DB(B)C vindt u actuele DB(B)C-profielen aangevuld met extra informatie over kwaliteit van forensische zorg. Met ingang van 1 januari 2011 wordt een grote stap voorwaarts gezet met betrekking tot de bekostiging van forensische zorg. Na een aantal jaren van registratie en ontwikkeling van de zorgproducten wordt een start gemaakt met de invoering van twee nieuwe bekostigingssystemen, de Diagnose Behandeling (en Beveiligings) Combinaties (DB(B)C s) en de Zorgzwaartepakketten (ZZP s). Met de inwerkingtreding van de interim AMvB en later de Wet Forensische Zorg zal het overgrote deel van de forensische zorg via de DB(B)C s worden bekostigd. In deze gids ligt de focus met name op de DB(B)C s. De DB(B)C-systematiek geeft vorm aan de uitgangspunten van het stelsel forensische zorg in een strafrechtelijk kader: eenheid van taal, regie binnen de ketens, een eenduidige bekostigingssystematiek, gerichte inkoop en transparantie van kosten. Daarnaast zal, zo is de verwachting, de DB(B)C-systematiek bijdragen aan de transitie van aanbodgerichte naar vraaggerichte zorg. Dat wil zeggen het inkopen en leveren van die forensische zorg en beveiliging die een patiënt daadwerkelijk nodig heeft. Het Inkoopkader voor DB(B)C s en ZZP s staat beschreven in de Inkoop Handleiding Deze gids is een gezamenlijk initiatief van het ministerie van Justitie en GGZ Nederland. De gids is tot stand gekomen met medewerking van Capgemini. We wensen u veel succes bij het gebruik van de gids. Ministerie van Justitie GGZ Nederland G. van Gemert J.F. de Beer Directeur Forensische Zorg directeur 4

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Algemene schets DB(B)C Forensische zorg Zorgveld Forensische zorg Prevalentie DB(B)C Forensische zorg Kwaliteit en transparantie Aandachtspunten Zorg in- en verkoop De productstructuur DB(B)C FZ Toedeling DB(B)C s naar productgroepen en verblijfssoorten De productgroepen voor behandeling De Verblijfssoorten Comorbiditeit Voorkomen Diagnostiek en behandeling Nadere toelichting Bijzondere groepen Profielen kwantitatief Nadere toelichting producten behandeling kort Profielen kwantitatief Nadere toelichting producten stoornissen in de kindertijd (As1) Aandachtspunten voor kwaliteit Profielen kwantitatief Nadere toelichting Schizofrenie en ander psychotische stoornissen Aandachtspunten voor kwaliteit Profielen kwantitatief Nadere toelichting Problemen in verband met misbruik of verwaarlozing Aandachtspunten voor kwaliteit Profielen kwantitatief Nadere toelichting Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen Profielen kwantitatief Nadere toelichting Stoornissen in de impulsbeheersing Profielen kwantitatief Nadere toelichting Aan een middel gebonden stoornissen Aandachtspunten voor kwaliteit Profielen kwantitatief Nadere toelichting Persoonlijkheidsstoornissen Aandachtspunten voor kwaliteit Profielen kwantitatief Nadere toelichting Restgroep diagnoses Aandachtspunten voor kwaliteit Depressieve stoornissen Angststoornissen Profielen kwantitatief Nadere toelichting Verblijf

6 Bijlage 1 Toelichting op de profielinformatie Bijlage 2 DB(B)C begrippenlijst Bijlage 3 Hiërarchie diagnoseclassificaties Bijlage 4 Betrokkenen In- en Verkoopgids DB(B)C FZ

7 1 Inleiding Voor u ligt de in- en verkoopgids voor DB(B)C (Diagnose Behandeling- (en Beveiliging) combinatie) Forensische zorg in strafrechtelijk kader Forensische zorg in strafrechtelijk kader omvat de behandeling van mensen die een delict hebben gepleegd of hiervan worden verdacht en door de rechter zorg opgelegd hebben gekregen. Het plegen van het delict is in deze gevallen mede het gevolg van de aanwezigheid van een psychische stoornis. De relatie tussen stoornis(sen) en delict, de kans op delictherhaling en het risicomanagement hiervan zijn specifieke aspecten van het forensisch psychiatrisch werken. Met de behandeling van de psychische stoornis wordt de cliënt hulp geboden en kan er een verbetering optreden in de persoonlijke situatie van de cliënt. Door behandeling van de stoornis kan het recidivegevaar worden teruggedrongen. Doelgroep afbakening Sinds 1 januari 2008 zijn de door justitie gecontracteerde forensische zorgaanbieders verplicht hun zorg te registreren in DB(B)C-termen volgens de landelijke spelregels DB(B)C en aan te leveren aan de landelijke database. Vanaf 2011 vindt ook declaratie van de DB(B)C s plaats. Deze in- en verkoopgids is gericht op instellingen voor forensische zorg; de bijzondere locaties in het gevangeniswezen die forensische zorg in detentie leveren (Penitentiair Psychiatrische Centra, PPC), instellingen voor Sterk Gedragsgestoorde Licht Verstandelijk Gehandicapten (SGLVG) 1, Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC, voorheen TBS klinieken genoemd), Forensische Verslavingszorg, Forensische Psychiatrische Afdelingen (FPA) en Forensisch Psychiatrische Klinieken (FPK). DB(B)C-systematiek De bekostiging van de forensische zorg in strafrechtelijk kader gaat fundamenteel wijzigen. De huidige budgetsystematiek zal worden vervangen door prestatiebekostiging op basis van de DB(B)C-systematiek. De DB(B)C systematiek geeft concreet vorm aan de volgende uitgangspunten: - eenheid van taal en regie binnen de ketens; - een eenduidige bekostigingssystematiek; - een instrument voor gerichte inkoop en transparantie in capaciteit en kosten. Deze DB(B)C-systematiek sluit zo goed mogelijk aan op de DBC-systematiek van de GGZ; op die manier kan door gelijke taal de verbetering van doorstroom en uitstroom naar de reguliere GGZ worden gerealiseerd. Vanaf 1 januari 2011 wordt naast de DB(B)C-systematiek ook de ZZP-bekostiging/ extramurale parameters voor de FZ ingevoerd. Voor de afbakening van het domein waarvoor de DB(B)C-systematiek dan wel de ZZP-bekostiging/ambulante parameters 2 van toepassing is, geldt het volgende: Voor zorg in het kader van de behandeling van de patiënt (zowel met als zonder verblijf) geldt de DB(B)C-systematiek. Hieronder valt ook de behandeling aan Sterk Gedragsgestoorde Licht Verstandelijk Gehandicapten. Voorwaarde hiervoor is dat deze zorg mét behandeling geïndiceerd is. 1 2 Voorwaarde bij deze doelgroep is dat zorg met behandeling is geïndiceerd. Parameters voor ambulante zorg die afgeleid zijn van de extramurale NZa-begeleidingsparameters die in de AWBZ worden gehanteerd. 7

8 De ZZP-bekostiging/Extramurale parameters geldt voor alle doelgroepen bij de volgende zorgvormen: o Ambulante begeleiding (extramurale parameters) o Verblijf met begeleiding zonder behandeling (ZZP s) o Zorg aan verstandelijk beperkten, met uitzondering van de zorg die is gericht op de behandeling van een gedragsstoornis, verslaving of psychiatrische problematiek. Productstructuur De productstructuur DB(B)C Forensische zorg speelt bij de nieuwe bekostiging een cruciale rol. Van een model op basis van expertkennis in 2007 is de productstructuur inmiddels een praktijkmodel geworden. Dit jaar is voor de tweede maal een inhoudelijke onderbouwing van de productstructuur tot stand gebracht dankzij de registraties uit de praktijk die door zorgaanbieders zijn aangeleverd. Adviesprijzen In 2011 zal sprake zijn van declaratie op basis van DB(B)C s. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft een advies opgesteld voor de in 2011 te hanteren prijzen voor zowel de behandelgroepen als de verblijfssoorten. In deze gids zijn de door de NZa geadviseerde prijzen opgenomen. De bekostiging van de instellingen vindt in 2011 plaats op basis van de huidige bekostigingssystematiek en tendercontracten. Het budget op basis van NZa-parameters en het totaal aan tendercontracten bepaalt in 2011 het verrekenbedrag, dit is het verschil tussen het budget en de tendercontracten en de DB(B)C-omzet. De geleidelijke overgang met bekostiging op NZa-parameters en financiering op basis van DB(B)C s geeft zowel aan het ministerie als de zorgaanbieders de ruimte om gezamenlijk de invoering van prestatiebekostiging verder voor te bereiden. Over de definitieve koers betreffende de invoering van prestatiebekostiging zal naar verwachting volgend jaar een besluit worden genomen. Schets verschil DBC GGZ en DB(B)C FZ De forensische zorg onderscheidt zich van de reguliere GGZ (DBC GGZ) onder de Zorgverzekeringswet doordat er een combinatie is van een zorgvraag en een beveiligingsvraag. Binnen de DB(B)C is er sprake van opgelegde zorg terwijl in de DBC GGZ sprake is van een zorgvraag van de individuele cliënt. De rol die de zorgverzekeraars binnen de DBC GGZ vervullen, wordt binnen de forensische zorg ingevuld door Justitie. Binnen de DB(B)C systematiek zijn specifieke activiteiten toegevoegd zoals dossierstudie en reistijd in verband met juridische procedures binnen een DB(B)C. De verwachting is dat mede hierdoor verhoudingsgewijs meer indirecte patiëntgebonden tijd wordt besteed aan de patiënt dan in de GGZ binnen de Zorgverzekeringswet. Zorgprofielen De zorg die aan patiënten gegeven wordt, verschilt per patiënt en instelling. Dit is afhankelijk van de aanwezige structuur, de zorgprocessen en de aard en zorgzwaarte van de behandelde patiënten. Iedere instelling maakt gebruik van dezelfde productstructuur en maakt individuele afspraken met het ministerie van Justitie over volume en kwaliteit. 8

9 In deze gids staan de landelijke profielen van de geleverde zorg op basis van de Productstructuur DB(B)C Forensische zorg Deze zorgprofielen geven een indicatie voor het gemiddelde activiteiten patroon per productgroep in het forensische veld. De profielen zijn gebaseerd op de gegevens die aangeleverd zijn aan de landelijke database DGAAO (DBC Gegevens Aanlever en Analyse Omgeving) en betreffen ruim geschikte en afgesloten DB(B)C s. De productstructuur blijft in ontwikkeling om optimaal te blijven aansluiten bij de ontwikkelingen in het forensische zorgveld. Richtlijnen De Multidisciplinaire richtlijnen geven aan welke zorg er volgens de laatste stand der wetenschap en de consensus binnen de beroepsgroep, geleverd zou moeten worden. De individuele behandelaar beslist dan op grond van zijn kennis en kunde en op grond van de karakteristieken en wensen van de patiënt, in welke mate de richtlijn gevolgd kan worden. Een richtlijn zal meestal zo zijn opgesteld dat tussen de 70 en 90 procent van de patiënten volgens de richtlijn behandeld kunnen worden. Een regelmatig onderhoud van de richtlijn zorgt er tevens voor dat bewezen innovaties in de zorgprocessen kunnen worden opgenomen. Dit noemen we de medisch gewenste zorg. Actualisatie De in- en verkoopgids DB(B)C forensische zorg 2011 vormt vooral een actualisatie van de voor 2010 uitgebrachte gids. In de versie 2011 is de meest recente en de voor 2011 van toepassing zijnde productstructuur toegevoegd. Ook de informatie over de zorgprogramma s en richtlijnen is geactualiseerd. Tevens is een enkel onderwerp toegevoegd; in de paragraaf Kwaliteit en transparantie is een verwijzing naar de Prestatieindicatoren Forensische Zorg opgenomen en de paragraaf Aandachtspunten In- en verkoop 2011 is toegevoegd. Verantwoording Bij het opstellen van de gids is gebruik gemaakt van verschillende bronnen. De informatie over Forensische Zorg is ontleend aan de Uitgangspunten Zorginkoop Forensische Zorg 2010 en 2011 van de Dienst Justitiële Inrichtingen (juni 2010). Er is gebruik gemaakt van multidisciplinaire richtlijnen die onder leiding van de landelijke stuurgroep Multidsiciplinaire richtlijnontwikkeling in de GGZ zijn ontwikkeld door werkgroepen met daarin vertegenwoordigers van beroepsverenigingen, cliënten- en familieorganisaties en kennisinstituten. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) heeft inhoudelijk geadviseerd over de in deze gids opgenomen Aandachtspunten voor kwaliteit. De overzichten met DB(B)C informatie, productgroep-profielen en verblijfsdagen die in deze gids zijn opgenomen, zijn opgesteld door de projectorganisatie DB(B)C Forensische Zorg. Leeswijzer Hoofdstuk 2 schetst een algemeen beeld van DB(B)C s in de Forensische Zorg. Hoofdstuk 3 gaat in op de totstandkoming van de DB(B)C productstructuur. De problematiek rondom comorbiditeit wordt besproken in hoofdstuk 4. In de hoofdstukken 5 tot en met 14 wordt voor elke diagnosegroep de samenvatting van aanwezige richtlijnen gepresenteerd en de zorgprofielen van deze diagnosegroepen. Hoofdstuk 15 geeft een nadere toelichting over verblijf. 9

10 2 Algemene schets DB(B)C Forensische zorg In dit hoofdstuk wordt een algemene schets van de Forensische zorg in Nederland gegeven. Paragraaf 2.1 geeft een kort overzicht van het forensische zorgveld. Paragraaf 2.2 bevat nadere informatie over patiënten en de verstrekte forensische zorg. Deze informatie is gebaseerd op de dataset die gebruikt is om de productstructuur te ontwikkelen. In paragraaf 2.3 wordt vervolgens ingegaan op de aandachtspunten voor kwaliteit, zorgprogrammering en prestatie-indicatoren. In paragraaf 2.4 wordt een verwijzing gemaakt naar de Uitgangspunten in- en verkoop 2011 en de Handleiding Forensische zorg inkoop Zorgveld Forensische zorg Onder forensische zorg vallen alle vormen van zorg, behandeling of begeleiding die de rechter in een vonnis kan opleggen. Voorbeelden hiervan zijn plaatsing op een speciale verslavingszorgafdeling, een maatregel als TBS met voorwaarden of poliklinische behandeling door een GGZ-instelling. Forensische zorg wordt opgelegd aan mensen die een strafbaar feit hebben gepleegd en lijden aan een (psychische) stoornis. De zorg is erop gericht de maatschappelijke veiligheid te verbeteren. Justitie zorgt ervoor dat de zorg die nodig is daadwerkelijk beschikbaar is. De kosten van forensische zorg bedragen circa 650 mln. euro in Er zijn vele organisaties die forensische zorg aanbieden in Nederland. Sommige vallen onder het ministerie van Justitie, maar vaker gaat het om particuliere inrichtingen en reguliere ggz-instellingen waarbij de Directie Forensische Zorg van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) de zorg inkoopt of subsidieert. De volgende categorieën forensische zorg worden onderscheiden: TBS De bekendste vorm van forensische zorg die een rechter iemand kan opleggen, is terbeschikkingstelling (TBS). TBS-patiënten worden behandeld in een Forensisch Psychiatrisch Centrum (FPC). Er zijn twee Rijks-, zeven particuliere- en vier particuliere nietjustitiële Forensisch Psychiatrische Centra (FPC s). De kosten van deze zorg bedragen jaarlijks circa 370 mln. Forensische Zorg in de GGZ, Verslavingszorg en Verstandelijk Gehandicapten Zorg Er zijn meerdere typen instellingen die forensische zorg leveren. Een Forensisch Psychiatrische Kliniek (FPK) is een gespecialiseerde voorziening in de geestelijke gezondheidszorg met voorzieningen voor zowel behandeling als beveiliging. Als een behandeling succesvol verloopt, kan een patiënt doorstromen naar een Forensisch Psychiatrische Afdeling (FPA), meestal een aparte afdeling binnen een reguliere GGZinstelling waar minder beveiliging is. Daarnaast leveren ook Regionale Instellingen voor Beschermd Wonen (RIBW s), instellingen voor Verslavingszorg (VZ) en instellingen voor Verstandelijk Gehandicapten (VG) en Maatschappelijke Opvang forensische zorg. Naast klinische zorg wordt ook ambulante zorg geboden. Volgens cijfers van de reclasseringsorganisaties is in % van de circa cliënten naar ambulante zorg toegeleid. De jaarlijkse kosten van forensische zorg in de GGZ, VG, verslavingszorg en maatschappelijke opvang bedragen jaarlijks circa 140 mln. 10

11 Forensische zorg aan gedetineerden Dit betreft de zorg aan gedetineerden in de GGZ. De kosten van deze zorg, geleverd door GGZ-, VG- en verslavingszorginstellingen bedragen jaarlijks ruim 40 mln. Forensische zorg aan gedetineerden in het GW Gedetineerden worden daarnaast opgevangen en behandeld in Psychiatrisch Penitentiaire Centra (PPC s). De kosten van deze zorg bedragen circa 85 mln. per jaar. 2.2 Prevalentie DB(B)C Forensische zorg In tabel 1 is de verdeling van DB(B)C s over de diverse instellingstypes opgenomen 3. Instelling Aantal DB(B)C's Verdeling DB(B)C's GGZ 352 3% VZ % PPC 186 1% FPA % FPC % FPK % Totaal % Tabel 1 Verdeling DB(B)C s per instellingstype Dit overzicht en ook de andere overzichten opgenomen in deze gids, zijn gebaseerd op de DB(B)C-dataset, die gebruikt is voor de onderbouwing van de Productstructuur DB(B)C FZ Dit betreffen afgesloten DB(B)C s die voldoen aan de minimale kwaliteit die de productstructuur vereist. In totaal betreffen dit bijna DB(B)C s. Zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de aangeleverde DB(B)C s is sterk verbeterd in vergelijking met de data die beschikbaar waren voor overzichten in de gids van Nadrukkelijk dient opgemerkt te worden dat deze set en de in dit hoofdstuk gepresenteerde gegevens een niet geheel representatief beeld behoeft te geven van de zorg verleend door de verschillende centra; immers de aanlevering van DB(B)C s heeft niet door alle centra in gelijke mate plaatsgevonden. Het grootste aantal DB(B)C s (70%) is geregistreerd in de Forensisch Psychiatrische Afdelingen en de Forensische Psychiatrische Centra. Sommige forensische zorginstellingen bieden meerder functies. De instellingen in de dataset zijn ingedeeld op basis van de meestvoorkomende functie en hebben dus één instellingstype toegekend gekregen. De gegevens van centra voor SGLVG (Sterk Gedragsgestoord Licht Verstandelijk Gehandicapten) ontbreken in de data. 3 Het gehanteerde instellingstype voor de instelling is afhankelijk van de grootste doelgroep binnen de instelling. Bijvoorbeeld een instelling met zowel een FPA als een SGLVG wordt getypeerd als een FPA. 11

12 De zorg is voor 92% geleverd aan mannen en voor 8% aan vrouwen. In grafiek 1 wordt het aantal mannen en vrouwen per leeftijdscategorie weergegeven. Tussen het 20e en het 45e levensjaar wordt relatief het meest gebruik gemaakt van de forensische zorg. Voor de vrouwen ligt de top van het gebruik rond de jaar en bij de mannen bij rondom de 40 jaar Man Vrouw Figuur 1 Aantal DB(B)C s man en vrouw per leeftijd Bij vrouwen is de top 3 aan meest gestelde diagnoses een Restgroep diagnose (31%), Aan een middel gebonden stoornis (27%) en een Persoonlijkheidsstoornis (18%). Bij mannen zijn dit een Aan een middel gebonden stoornis (31%), Problemen in verband met misbruik of verwaarlozing (19%) of een Restgroep diagnose (18%). Diagnose GGZ VZ RIBW PPC FPA FPC FPK Stoornissen in de kindertijd 2% 0% 11% 5% 4% 4% 6% Aan een middel gebonden stoornissen 45% 88% 6% 1% 38% 1% 11% Schizofrenie en andere psychotische stoornissen 19% 1% 28% 57% 12% 3% 23% Seksuele stoornissen en genderidentiteitsstoornissen 0% 0% 0% 0% 2% 7% 4% Stoornissen in de impulsbeheersing 3% 1% 17% 0% 5% 3% 8% Problemen in verband met misbruik of verwaarlozing 8% 0% 0% 0% 4% 43% 3% Persoonlijkheidsstoornissen 7% 1% 17% 15% 12% 19% 18% Restgroep diagnoses 17% 9% 22% 22% 24% 20% 27% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Tabel 2 Diagnoses (op productstructuur niveau) per instellingstype Zowel in de GGZ, VZ en FPA komen de Aan een middel gebonden stoornissen als diagnose het meest voor. Schizofrenie en andere psychotische stoornissen zijn de meest gestelde diagnoses binnen de FPK s. In de SGLVG instellingen komen Persoonlijkheidsstoornissen veel 12

13 voor. Problemen in verband met misbruik en verwaarlozing komen juist weer het meest voor binnen een FPC (zie tabel 2). De meeste DB(B)C s bevatten geen verblijf (82%). Dit percentage is hoger dan verwacht; een mogelijke oorzaak zou kunnen zijn dat niet alle instellingen in staat zijn geweest de verblijfsdagen aan te leveren. Het aantal vervolg DB(B)C s bedraagt in totaal 18% van het aantal DB(B)C s. De meest voorkomende forensische zorgtypen 4 vormen de Titels met voorwaarden + artikel 37 Strafrecht (circa 80%). TBS en TBS met voorwaarden betreft respectievelijk 5% en 2% van de DB(B)C s. Detentie bijzondere zorg in en buiten het gevangeniswezen vormen respectievelijk 4% en 7% van de DB(B)C s. Het meest voorkomende delict is Midden geweld (circa 40%). Licht geweld en Vermogen met profijt komen respectievelijk bij 14% en 13% van de DB(B)C s voor. Zoals hiervoor aangegeven zijn de genoemde getallen en overzichten gebaseerd op een nog beperkte, maar wel groeiende set data over een relatief korte periode. Trend gegevens over het zorggebruik over de jaren heen zijn vanuit de landelijke dataset nog niet beschikbaar. De overzichten in dit hoofdstuk zullen in de loop der tijd steeds betrouwbaardere informatie leveren. 2.3 Kwaliteit en transparantie In de in- en verkoopgids worden specifieke aandachtspunten gedefinieerd voor de producten vanuit de landelijk erkende richtlijnen en de landelijk vastgestelde zorgprogramma's die betrekking hebben op de forensische zorg. Hiernaast hebben aanbieders van forensische zorg te maken met de Kwaliteitswet Zorginstellingen en/of de Wet BIG. Deze zorgaanbieders dienen te beschikken over een door de Raad van Accreditatie goedgekeurd kwaliteitskeurmerk (HKZ, ISO, NIAZ). Over de kwaliteit en resultaten van de forensische zorg dient verantwoording te worden afgelegd door middel van prestatieindicatoren. Zorgprogramma s Onder regie van het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie (EFP) zijn zorgprogramma s ontwikkeld waaraan professionals uit forensisch psychiatrische behandelcentra hebben deelgenomen. Deze zorgprogramma s bestaan uit een algemeen beschrijving van zorgprogrammering en daarmee verwante onderwerpen. Ze geven een overzicht van de wetenschappelijke stand van zaken met betrekking tot diagnostiek, risicotaxatie, behandelproces, individuele behandelevaluatie en resocialisatie. De zorgprogramma s zijn bedoeld als ondersteuning. 4 De 21 strafrechtelijke titels zijn geclusterd in 5 zorgtypen. 13

14 De vier ontwikkelde zorgprogramma s (zie zijn: Psychotisch kwetsbaar en delictgevaarlijk Persoonlijkheidsstoornissen Seksueel grensoverschrijdend gedrag Langdurige Forensisch Psychiatrische Zorg Eind 2009 is door het Trimbos-instituut een serie zorgprogramma's opgezet voor gedetineerden met psychiatrische problemen. De zorgprogramma s zijn bedoeld voor gedetineerden die geïndiceerd zijn voor behandeling in een PPC en beschrijven hoe de behandeling het beste vorm kan krijgen. Doel is mensen met psychiatrische problemen in gevangenschap dezelfde zorg aan te bieden als in de vrije maatschappij. De zorgprogramma s zijn gebundeld in het document Zorgprogramma s voor gedetineerden met psychiatrische problematiek en te verkrijgen via de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). De zeven zorgprogramma s zijn: Algemeen zorgprogramma voor gedetineerden met psychiatrische problematiek Zorgprogramma voor gedetineerden met een psychotische stoornis Zorgprogramma voor gedetineerden met een angststoornis Zorgprogramma voor gedetineerden met een stemmingsstoornis Zorgprogramma voor gedetineerden met een persoonlijkheidsstoornis Zorgprogramma voor gedetineerden met verslavingsproblematiek Zorgprogramma voor gedetineerden met een lichte verstandelijke beperking Opzet aandachtspunten voor kwaliteit De aandachtspunten voor kwaliteit die zijn opgenomen in de In- en Verkoopgids DB(B)C 2010 bevatten een beknopte opsomming van een aantal kwaliteitsaspecten die door evidence ondersteund worden en die aspecten bevatten van kwalitatief hoogwaardige zorgverlening. De zorginkoper en zorgaanbieder kunnen deze aspecten gebruiken bij de bepaling van de kwaliteit van de te contracteren zorgverlening. De kwaliteitsparagrafen zijn het resultaat van een bestudering van de landelijk erkende richtlijnen die op het moment van ontwikkeling van de In- en Verkoopgids beschikbaar waren. De aandachtspunten van ADHD zijn overgenomen uit de In en Verkoopgids DBC GGZ De andere richtlijnen zijn recentelijk (vernieuwd) uitgebracht en de bijbehorende aandachtspunten zijn in samenwerking met de NVvP opgesteld. De volgende Multidisciplinaire richtlijnen zijn gebruikt voor de In- en Verkoopgids: ADHD (1.0, 2007) (hoofdstuk 7) Schizofrenie (2.0, 2010, Concept, eerste revisie) (hoofdstuk 8) Familiaal huiselijk geweld (1.0, 2009)(hoofdstuk 9) Alcohol (1.0, 2009) (hoofdstuk 12) Persoonlijkheidsstoornissen (1.0, 2008) (hoofdstuk 13) Depressie (2.0, 2010, eerste revisie) (hoofdstuk 14) Angststoornissen (2.0, 2010, eerste revisie) (hoofdstuk 14) 14

15 Basisset prestatie-indicatoren Forensische Zorg Om de resultaten en kwaliteit van geleverde zorg in de forensische zorg meetbaar en inzichtelijk te maken zijn er prestatie-indicatoren opgesteld. Vanaf 2009 nemen instellingen voor forensische zorg de resultaten met betrekking tot deze prestatie-indicatoren op in het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording. De informatie uit de prestatie-indicatoren wordt door verschillende doelgroepen voor verschillende doeleinden gebruikt: Zorgaanbieders en professionals in de Forensische Zorg geven op basis van deze basisset informatie aan cliënten, zorgverzekeraars en inspectie over de kwaliteit van de zorg en begeleiding die ze leveren. Daarnaast kan de informatie voor hun interne (kwaliteits)beleid worden gebruikt. De Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie Sanctietoezicht gebruiken deze informatie om gericht toezicht te houden. Cliënten kunnen, waar relevant binnen het zorgproces, keuzes maken op basis van onder andere de door andere cliënten ervaren kwaliteit van zorg. Ze kunnen de indicatoren ook gebruiken om te toetsen of de geleverde zorg aan de kwaliteitseisen voldoet en zo sterker staan bij het indienen van eventuele wensen of klachten. Zorgverzekeraars en het Ministerie van Justitie gebruiken de informatie over de kwaliteit van de zorg, als ze zorg inkopen. De indicatoren meten zorginhoudelijke aspecten (effectiviteit, veiligheid) en cliëntgebonden aspecten. De zorginhoudelijke indicatoren worden gemeten door middel van een zelfevaluatie door zorgaanbieders, die daarbij zoveel mogelijk gebruik maken van bestaande meetinstrumenten en bronnen (o.a. DB(B)C-registratie). De cliëntgebonden indicatoren worden gemeten met CQ-index vragenlijsten. De voor 2009 en 2010 vastgestelde indicatoren zijn opgenomen in tabel 3 (zie Facultatief over verslagjaar 2009 (set van praktijktest) Verplicht over Prestatie-indicator verslagjaar Ernst van de problematiek x x 1.2 Afname delictrisico x x 1.3 Recidive x x 1.4 Drop-out x x 1.5 Evaluatie/bijstelling behandelplan x x 2.1 Medicatieveiligheid x 2.2 Separatie x x 2.3 Somatische screening x x 2.4 Geweldsincidenten x x 3.1 Betrokkenheid omgeving x 3.2 Persoonlijke verzorging x 3.3 Wachttijd tot start behandeling x x 3.4 Passendheid van zorg x 3.5 Continuïteit van zorg x x 3.6 Informatieverstrekking x 3.7 Bejegening x Tabel 3 Prestatie-indicatoren Forensische Zorg, Zichtbare Zorg Facultatief over verslagjaar

16 2.4 Aandachtspunten Zorg in- en verkoop 2011 De minister van Justitie is verantwoordelijk voor alle forensische zorg in een strafrechtelijk kader. De inkoop van forensische zorg is daartoe belegd bij de directie Forensische Zorg (DForZo) van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), een agentschap van het ministerie van Justitie. Voor de zorginkoop 2011 is de nota Uitgangspunten Zorginkoop Forensische Zorg 2011 opgesteld (zie Met deze nota wordt inzicht gegeven in de overwegingen van de directie Forensische Zorg voor de zorginkoop van In de nota worden de beleidsmatige en financiële kader gepresenteerd. Ingegaan wordt op de forensische zorgbehoefte en de trends en de capaciteitsontwikkeling in de forensische zorg in een strafrechtelijk kader. Tevens worden de specifieke ontwikkelingen en aandachtspunten in de verschillende zorgsegmenten beschreven. Op basis van deze nota wil de directie Forensische Zorg in dialoog treden met de diverse brancheorganisaties van zorgaanbieders en de diverse justitiële opdrachtgevers over de doelen en verwachtingen ten aanzien van de forensische zorg in Mede op basis van de te voeren dialoog zal de directie Forensische Zorg haar inkoopstrategie bepalen die zijn uitwerking vindt in de zorginkoopprocedure. Deze procedure start met het verschijnen van de Handleiding Forensische Zorginkoop op 16 augustus Deze In- en verkoopgids verschijnt tegelijkertijd met deze Handleiding en dient ter ondersteuning van de zorginkoop en informatie-uitwisseling op het gebied van DB(B)C s. 16

17 3 De productstructuur DB(B)C FZ In dit hoofdstuk wordt een totaaloverzicht gegeven van de productstructuur DB(B)C Forensische Zorg. De productstructuur bestaat uit behandelgroepen en verblijfssoorten. Paragraaf 3.1 geeft uitleg hoe een productgroep voor behandeling en verblijfssoorten aan een DB(B)C worden toegekend. In paragraaf 3.2 worden de DB(B)C-productgroepen voor behandeling in een totaaloverzicht toegelicht. Dit totaaloverzicht geeft een eerste indicatie waar de grote volumes kunnen liggen. In paragraaf 3.3 worden de verblijfssoorten toegelicht. 3.1 Toedeling DB(B)C s naar productgroepen en verblijfssoorten De productstructuur bestaat uit twee onderdelen: de behandelgroepen en de verblijfssoorten. Om te kunnen bepalen welke productgroep voor behandeling en verblijfssoorten kunnen worden gedeclareerd, wordt een aantal stappen doorlopen. Dit gebeurt in de derde en laatste stap van de validatie van de DB(B)C en is een geautomatiseerd proces. De te doorlopen stappen samen wordt ook wel de beslisboom genoemd. Het proces is in figuur 2 visueel weergegeven. De geschreven tijd van behandelaren en dagbesteding wordt in de toedeling naar de behandelgroep meegenomen. De belangrijkste elementen die bepalend zijn voor de productgroep voor behandeling waarin de DB(B)C terecht komt zijn de geregistreerde: primaire diagnose; activiteiten; totale en directe tijd. Voor de indeling in een behandelgroep wordt eerst gekeken of er sprake is van een bijzondere groep. Dit betreffen DB(B)C s met specifieke kenmerken. Geen behandeling: deze productgroep is van toepassing wanneer alleen verblijf wordt geleverd. Indirecte tijd: DB(B)C s die alleen indirecte tijd bevatten. Indirecte tijd betreft algemeen indirecte tijd, indirecte tijd op tijdschrijfactiviteiten en reistijd. Diagnostiek: DB(B)C s die diagnostische activiteiten en eventueel indirecte tijd bevatten. Indien er geen sprake is van een bijzondere groep wordt gekeken of er minder dan 250 directe minuten op de DB(B)C zijn geschreven. Is dit het geval, dan komt de DB(B)C in de korte behandelgroepen terecht. Vervolgens wordt de totale tijd berekend om te bepalen binnen welke tijdsgrens van de korte behandelgroepen de DB(B)C valt. Zijn er meer dan 250 directe minuten geregistreerd op de DB(B)C, dan komt de DB(B)C in de productgroepen voor langdurende of intensieve behandeling terecht. Afhankelijk van de primaire diagnose die bij de DB(B)C is vastgelegd en het totaal aantal minuten dat is geregistreerd, wordt bepaald bij welke specifieke productgroep de DB(B)C hoort. 17

18 Ja Apart afrekenen 24-uurs verblijf via Verblijfssoorten Is er sprake van 24-uurs verblijf? Nee Is er sprake van een bijzondere groep (geen behandeling, geen dagbesteding, alleen indirecte tijd of diagnostiek)? Ja Nee Zie tabel bijzondere groepen Directe tijd (inclusief dagbesteding) minder dan 250 minuten? Ja Zie tabel Behandelgroepen kort Toelichting: Per categorie behandelgroepen is een indeling op basis van tijdgrenzen (totale tijd). Totale tijd wordt gedefinieerd als de totale tijd (in m inuten) besteed aan activiteiten conform de activiteiten en verrichtingenlijst, exclusief verblijf en verrichtingen. Bij de berekening van de directe en totale tijd wordt 1 uur dagbesteding als 15 m inuten behandeltijd m eegenomen. Nee Zie tabel Langdurende of intensieve behandeling Figuur 2 Beslisboom indeling naar productgroepen Voor gedetailleerde uitleg over de totstandkoming van de productstructuur wordt verwezen naar de website De productgroepen voor behandeling In tabel 4 worden de productgroepcategorieën van de behandelgroepen en de verdeling van de DB(B)C s in de dataset en de daarmee samenhangende verdeling van de omzet gepresenteerd. categorie Verdeling DB(B)C s Verdeling omzet Bijzondere groepen Geen behandeling naast verblijf 0,6% 0,0% Indirect 9,9% 0,6% Diagnostiek 12,9% 2,5% Behandeling kort 22,8% 5,3% durend of intensief 53,9% 91,7% Totaal 100,0% 100,0% Tabel 4 Procentueel aantal en kosten productgroepcategorieën Deze categorieën kennen een nadere onderverdeling in tijd (zie tabel 5). De langdurende/intensieve behandelgroepen worden tevens onderscheiden naar diagnoseclassificatie. Hier worden 8 hoofdgroepen onderscheiden. De diagnoseclassificatie is gebaseerd op de DSM-IV; in bijlage 3 wordt een deel van de in de DSM-IV geldende hiërarchie weergegeven waardoor helder wordt welke stoornissen nog meer vallen onder de 8 hoofdgroep diagnoses die gebruikt worden binnen de Productstructuur DB(B)C FZ. 18

19 Voor de volledige opsomming van alle relaties van alle individuele diagnoseclassificaties naar de verschillende hoofddiagnoseniveaus wordt verwezen naar de DSM-IV zelf. Het totaal overzicht van alle behandelgroepen laat per behandelgroep zien welke prijs hiervoor door de NZa is geadviseerd en wat het aandeel is in aantallen van DB(B)C s. Let wel: hierbij gaat het om alle goedgekeurde en afgesloten DB(B)C s die in de landelijke dataset vertegenwoordigd zijn. In de praktijk kan het zijn dat deze verhouding voor individuele instellingen afwijkt. Behandelgroepen Bijzondere productgroepen Geen behandeling naast verblijf Adviesprijs behandelgroep Verdeling DB(B)C's behandelgroepen Geen behandeling naast verblijf 0 0,6% Indirecte tijd Indirect - vanaf 0 tot 50 minuten 38 3,8% Indirect - vanaf 50 tot 100 minuten 113 2,3% Indirect - vanaf 100 tot 200 minuten 240 2,2% Indirect - vanaf 200 tot 400 minuten 472 1,1% Indirect - vanaf 400 tot 800 minuten 900 0,4% Indirect - vanaf 800 minuten ,1% Diagnostiek Diagnostiek - vanaf 0 tot 100 minuten 117 0,8% Diagnostiek - vanaf 100 tot 200 minuten 250 1,7% Diagnostiek - vanaf 200 tot 400 minuten 504 5,6% Diagnostiek - vanaf 400 tot 800 minuten 891 3,9% Diagnostiek - vanaf 800 tot 1200 minuten ,5% Diagnostiek - vanaf 1200 tot 1800 minuten ,3% Diagnostiek - vanaf 1800 minuten ,1% Totaal 23,4% 19

20 en behandeling kort Adviesprijs behandelgroep Verdeling DB(B)C's behandelgroepen Behandeling kort - vanaf 0 tot 100 minuten 97 2,0% Behandeling kort - vanaf 100 tot 200 minuten 244 3,6% Behandeling kort - vanaf 200 tot 400 minuten 485 6,5% Behandeling kort - vanaf 400 tot 800 minuten 940 7,2% Behandeling kort - vanaf 800 tot 1200 minuten ,4% Behandeling kort - vanaf 1200 tot 1800 minuten ,8% Behandeling kort - vanaf 1800 minuten ,3% Totaal 22,8% en langdurende of intensieve behandeling Adviesprijs behandelgroep Verdeling DB(B)C's behandelgroepen Stoornissen in de kindertijd 2,0% Stoornis kindertijd - vanaf 250 tot 800 minuten ,2% Stoornis kindertijd - vanaf 800 tot 1800 minuten ,7% Stoornis kindertijd - vanaf 1800 tot 3000 minuten ,4% Stoornis kindertijd - vanaf 3000 tot 6000 minuten ,4% Stoornis kindertijd - vanaf 6000 tot minuten ,1% Stoornis kindertijd - vanaf tot minuten ,0% Stoornis kindertijd - vanaf tot minuten ,0% Stoornis kindertijd - vanaf tot minuten ,0% Stoornis kindertijd - vanaf minuten ,0% Schizofrenie en overige psychotische stoornissen 5,9% Schizofrenie - vanaf 250 tot 800 minuten ,3% Schizofrenie - vanaf 800 tot 1800 minuten ,8% Schizofrenie - vanaf 1800 tot 3000 minuten ,8% Schizofrenie - vanaf 3000 tot 6000 minuten ,4% Schizofrenie - vanaf 6000 tot minuten ,4% Schizofrenie - vanaf tot minuten ,7% 20