Inhoud. Arbeidsongevallen in de bouw Bronnen Indicatoren Conclusie... 22

Transcriptie

1 J A A R L I J K S A C T I V I T E I T E N - V E R S L A G

2

3 Inhoud Inhoud Overzicht van de figuren Inleiding Voorstelling van het NAVB Oprichting, opdracht en toepassingsgebied Beheer van het NAVB Werking Kwaliteitsbeheersysteem (ISO) Controle van de jaarrekeningen Externe mandaten van het NAVB Arbeidsongevallen in de bouw Bronnen Indicatoren Conclusie Ondernemingen Activiteiten Preventieatlas Administratieve ondersteuning Werkmeldingen Bezoeken door de adviseurs Overzicht van de vaststellingen Werkgroep MUOP Evolutie van de vaststellingen Verhouding tussen de vaststellingen De campagne Wegenwerken: een stand van zaken Balans campagne Dakwerken Onderzoek en Ontwikkeling Activiteiten Producten en diensten ten behoeve van interne gebruikers Producten en diensten ten behoeve van externe gebruikers Publicaties Bibliotheek Opleidingen Aanvullende vorming voor preventieadviseurs van niveau II Opleiding voor preventieadviseurs van niveau III Opleidingen in het kader van VCA-VCU/BeSaCC Tijdelijke of mobiele bouwplaatsen Bouwwereld Vakopleiding (FVB-Regio s) Syndicale vorming Interne opleiding voor de adviseurs Campagne De bouw, ons werk, ons leven Inleiding De campagne Dakwerken De campagne Wegenwerken Internationale samenwerking NAVB-CNAC

4 Overzicht van de figuren Fig. 1 : Structuur van het NAVB Fig. 2 : Evolutie van de frequentiegraad (Fg) in de bouwnijverheid (NACE 45) Fig. 3 : Evolutie van de werkelijke ernstgraad (WEg) in de bouwnijverheid (NACE 45) Fig. 4 : Evolutie van de globale ernstgraad (GEg) in de bouwnijverheid (NACE 45) Fig. 5 : Dodelijke arbeidsongevallen (PC 124) Fig. 6 : Verdeling van de sectoren Fig. 7 : Mechanisme achter de preventieatlas Fig. 8 : Inkomende post Fig. 9 : Uitgaande post Fig. 10 : Soorten meldingen Fig. 11 : Herkomst meldingen Fig. 12 : Evolutie van het aantal werkmeldingen Fig. 13 : Aantal meldingsformulieren per sector in Fig. 14 : Verdeling van de gemelde bouwplaatsen volgens de aard van het bouwwerk Fig. 15 : Verdeling van de gemelde bouwplaatsen volgens de duur van de werken Fig. 16 : Verhouding van de meldingen volgens de grootte van het bouwbedrijf Fig. 17 : Verhouding van de meldingen volgens de aard van de opdrachtgever Fig. 18 : Verdeling van de gemelde bouwplaatsen volgens de bestemming van het bouwwerk Fig. 19 : Evolutie van het aantal bezoeken Fig. 20 : Verhouding van het aantal bezoeken aan eenzelfde bouwplaats Fig. 21: MUOP-systematiek Fig. 22 : Verhouding van de vaststellingen in verband met de bouwbetrokkenen tijdens de ontwerpfase Fig. 23 : Verhouding van de vaststellingen in verband met de uitoefenaars van een toezichthoudende functie tijdens de uitvoeringsfase Fig. 24 : Verhouding van de vaststellingen voor uitrustingsmiddelen Fig. 25 : Verhouding van de vaststellingen voor persoonlijke beschermingsmiddelen Fig. 26 : Verhouding van de vaststellingen voor huisvestingsmiddelen Fig. 27 : Verhouding van de vaststellingen voor arbeidsmiddelen Fig. 28 : Verhouding van de vaststellingen voor bouwtoebehoren Fig. 29 : Verhouding van de vaststellingen voor het elektratoebehoren Fig. 30 : Verdeling van de vaststellingen voor arbeidsmiddelen voor werken op hoogte NAVB-CNAC 2008

5 Overzicht van de figuren Fig. 31: Verdeling van de vaststellingen voor valbeveiligingsmiddelen Fig. 32 : Verhouding van de vaststellingen in verband met omgevingsfactoren Fig. 33 : Verdeling van de vaststellingen voor producten Fig. 34 : Verhouding van de vaststellingen voor de factor mens Fig. 35 : Verhouding van de vaststellingen voor de factor uitrusting Fig. 36 : Verhouding van de vaststellingen m.b.t. werfsignalisatie Fig. 37: Verhouding van de vaststellingen voor de factor omgeving Fig. 38 : Verdeling van de vragen volgens de categorieën (tweede helft van 2007) Fig. 39 : Aanvullende vorming van niveau II: behaalde graad Fig. 40 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: verdeling van de sessies over het jaar Fig. 41 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: verdeling van de sessies over de taalgroepen Fig. 42 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: aantal geslaagden per maand Fig. 43 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: percentage geslaagden Fig. 44 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: slaagpercentage per maand Fig. 45 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: percentage geslaagde werknemers Fig. 46 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: percentage geslaagde leerlingen Fig. 47 : Basisveiligheid VCA/BeSaCC: marktaandeel van het NAVB Fig. 48 : Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA-BeSaCC: verdeling van de sessies over het jaar Fig. 49 : Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA-BeSaCC: verdeling van de sessies over de taalgroepen Fig. 50 : Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA-BeSaCC: aantal geslaagden per maand Fig. 51 : Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA-BeSaCC: percentage geslaagden Fig. 52 : Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA-BeSaCC: slaagpercentage per maand Fig. 53 : Veiligheid voor Operationeel Leidinggevenden VCA-BeSaCC: marktaandeel van het NAVB Fig. 54 : Veiligheid voor Intercedenten en Leidinggevenden van een Uitzendbureau VIL-VCU: verdeling van de sessies over de taalgroepen Fig. 55 : Veiligheidscoördinator van niveau B: verdeling van het aantal geslaagden over de taalgroepen Fig. 56 : Vergelijking frequentiegraad (Fg) Wegenbouw - Bouw algemeen NAVB-CNAC

6

7 Inleiding Met genoegen stellen wij u het activiteitenverslag over het werkingsjaar 2007 van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (NAVB) voor. In dit document vindt u naast informatie over onze werking tevens gegevens die nuttig kunnen zijn bij de uitwerking van een preventiebeleid in de bouw. Als organisatie van de sector wensen we de katalysator te zijn bij het terugdringen van het aantal arbeidsongevallen en beroepsziekten in de sector. Voortbouwend op het strategisch plan van de sector, waarin wordt gefocust op prioritaire doelgroepen om de preventie te bevorderen, werd de preventieve actiegolf voor de dakwerkers in 2007 gevolgd door een handhavingsgolf door de bevoegde overheidsdiensten. Dat de campagne voor de dakwerkers vruchten heeft afgeworpen, bewijzen de cijfers: bijna 60% meer welzijnsopleidingen, 41% meer gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, 23% meer gebruik van conforme hijstoestellen en goederenliften De arbeidsomstandigheden zijn er door deze campagne sterk op vooruitgegaan. Het kan dan ook bijna niet anders of deze positieve tendens zal zich op termijn vertalen in een vermindering van het aantal arbeidsongevallen en beroepsziekten bij de dakwerkers, maar het blijft voorlopig wachten op concrete cijfers. Waakzaamheid blijft wel geboden. Vooral de collectieve beveiliging tegen vallen blijft een teer punt, wat bevestigd wordt door de controles door de bevoegde overheidsdienst. Daarnaast werd een nieuwe preventieve doelgroepcampagne gestart voor de wegenwerkers. Net als bij de campagne voor de dakwerkers, werd voor deze doelgroep een breed overlegplatform opgericht, waarin alle partijen vertegenwoordigd zijn die een rol kunnen spelen bij de vermindering van het aantal arbeidsongevallen en beroepsziekten. Een belangrijke bedreiging voor de veiligheid van onze wegenwerkers komt van buiten de sector, namelijk van het wegverkeer, van u en van ons dus. Daarom vonden we het belangrijk om tijdens deze campagne een brede, algemene communicatiegolf te voorzien. We hebben hierbij geopteerd voor affiches langs de weg, radioboodschappen en advertenties. Daarnaast blijven acties op het terrein onontbeerlijk. Samen met onze partners werden al heel wat initiatieven opgestart. We zijn er dan ook van overtuigd dat we in de toekomst met mooie resultaten zullen kunnen uitpakken voor deze doelgroep. In het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf werd dit jaar een nieuw sectoraal akkoord afgesloten, met daarin een aantal bijkomende opdrachten voor het NAVB. Een van die opdrachten houdt een onderzoek in van de problemen voor de gezondheid van onze bouwvakkers bij de blootstelling aan minerale vezels en kwartsstof. Dat deze blootstelling niet zonder gevaar is, bewijzen internationale studies. Dat deze blootstelling niet louter theoretisch is, bewijst de realiteit op het merendeel van de bouwplaatsen. Kwarts is immers geen exotisch luxeproduct, maar een component van zand. En zand is een vast bestanddeel in menig bouwproduct, bijvoorbeeld in betonblokken. En op welke bouwplaats wordt er niet geboord, gefreesd Carl Heyrman Directeur-generaal NAVB-CNAC

8 of geslepen in dergelijke materialen? Kortom, de blootstelling aan kwartsstof is alomtegenwoordig in de bouw. De bescherming ertegen schiet op de meeste plaatsen echter schromelijk tekort. Tijd dus voor een ruime sensibiliseringsactie! Een andere opdracht waar de sector vóór staat, is omgaan met de vergrijzing. Het is een algemene maatschappelijke realiteit dat werknemers langer aan de slag zullen moeten blijven als we ons welvaartspeil willen behouden. Maar bij veel bouwberoepen brengt het werk heel wat lichamelijke belasting en slijtage met zich mee. Willen we onze bouwvakkers langer aan de slag kunnen houden, dan moeten we meer lichaamsbesparende maatregelen treffen in de sector. Daarvoor is evenwel een belangrijke mentaliteitsverandering nodig bij iedereen die beslissingen neemt in het bouwproces. Hoe die mentaliteitswijziging er kan komen, zal het voorwerp uitmaken van het internationaal symposium van de Sectie Bouw van ISSA. Dat symposium wordt georganiseerd door het NAVB en vindt plaats in Brussel, van 23 tot en met 25 november Ook de globalisering van de bouw zal er uitgebreid aan bod komen. Een niet te missen evenement, waarop ook u niet mag ontbreken! Carl Heyrman Directeur-generaal NAVB 8 NAVB-CNAC 2008

9

10

11 Voorstelling van het NAVB Oprichting, opdracht en toepassingsgebied Het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (NAVB) werd in 1965 opgericht door de sociale partners binnen het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf. Twaalf jaar lang werd het beheerd als afdeling van het Fonds voor Bestaanszekerheid van de Werklieden uit het Bouwbedrijf (FBZ). Op 20 maart 1977 werd het autonoom en ging het functioneren als paritair orgaan in dienst van de werkgevers en de werknemers van de bouw. De hoofdopdracht van het NAVB bestaat erin het welzijn van de werknemers op de werkplek te bevorderen. Zijn beleid rust op de volgende drie pijlers: Advies aan de ondernemingen en aan de werknemers in de bouw Onderzoek en ontwikkeling Opleidingen Zijn acties: praktische aanwijzingen geven en adviezen uitbrengen; de gevaren en leemten opsporen in de maatregelen ter voorkoming van arbeidsongevallen, in de veiligheid, de bescherming, de hygiëne en het comfort; andere diensten en personen informeren omtrent bepaalde toestanden en desgevallend om hun tussenkomst vragen; de organisatie en het verloop van de coördinatie van de veiligheid op de bouwplaatsen ondersteunen en begeleiden; informatie- en vormingszittingen organiseren; inlichtingen inwinnen omtrent het bestaan en de doeltreffendheid van de voorkomingsmiddelen en deze kenbaar maken; alle gepaste middelen en propaganda verzamelen en verspreiden met het oog op het bevorderen van de veiligheid en de hygiëne; alle initiatieven nemen die het verwezenlijken van zijn doelstellingen mogelijk maken, onder meer door samen te werken met officiële en andere instanties, organen, personen en organisaties die de bevordering van de veiligheid en de hygiëne tot doel hebben. Zijn werkterrein strekt zich uit over alle bedrijven in ons land die onder het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf vallen (P.C. 124), over de werknemers die tewerkgesteld zijn in die bedrijven en, in het algemeen, over iedereen die betrokken is bij de uitvoering van bouwwerkzaamheden (bv. architecten, bouwheren, studiebureaus ). Om tot een volledig verantwoord en autonoom beheer te komen, beschikt het Fonds over een dotatie die berekend wordt op basis van de lonen en die het bedrag van zijn inkomsten bepaalt; dit bedrag is een onderdeel van de bijdrage aan het Fonds voor Bestaanszekerheid van de Werklieden uit het Bouwbedrijf. Beheer van het NAVB Het NAVB wordt paritair beheerd en voor een periode van drie jaar afwisselend voorgezeten door een vertegenwoordiger van de werkgevers of een vertegenwoordiger van de werknemers. Een Dagelijks Bureau, samengesteld uit een Voorzitter en drie Ondervoorzitters, verzekert het permanent beheer. De heer J. LOUAGE, vertegenwoordiger van de werkgevers, is de nieuwe voorzitter van het NAVB sinds 1 januari Joos Louage Voorzitter NAVB-CNAC

12 De Raad van Beheer is samengesteld uit 12 beheerders, namelijk 6 vertegenwoordigers van de werkgevers en 6 vertegenwoordigers van de werknemers. De duur van hun mandaat bedraagt vier jaar. De volgende organisaties zijn vertegenwoordigd binnen het NAVB: Confederatie Bouw De heren Louage, Delporte, Pelegrin, Lefebvre en Marion Bouwunie Mevrouw Masschelein Algemene Centrale Algemeen Belgisch Vakverbond (AC-ABVV) De heren Grootaers, Van Cauwenberge en Bachely Algemeen Christelijk Vakverbond Bouw en Industrie (ACV-BI) De heren Daerden, Franceus en Van Steen Carl Heyrman Het NAVB wordt bestuurd door de heer C. HEYRMAN, directeur-generaal. Werking Om het welzijn van de werknemers en de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten in de bouw te bevorderen, beschikt het NAVB over een team van in totaal 46 actieve medewerkers (op 31 december 2007), die sinds september 2003 verdeeld zijn over 4 afdelingen. De bedoeling van deze nieuwe structuur is meer bepaald om de acties te versterken en de planmatige aanpak ervan te waarborgen, de interne en externe communicatie te optimaliseren, de afdelingen binnen de grenzen van hun bevoegdheden een zo groot mogelijke autonomie te verlenen en het kennisbeheer te optimaliseren. Fig. 1 : Structuur van het NAVB Paritair Comité 124 Raad van Beheer Dagelijks Bureau Algemene directie Ondernemingen Onderzoek en Ontwikkeling Opleidingen Administratie 12 NAVB-CNAC 2008

13 Voorstelling van het NAVB Een sleutelrol is weggelegd voor de afdeling Ondernemingen, die dankzij de bezoeken van de adviseurs op de bouwplaatsen en in de werkplaatsen ervoor zorgen dat het NAVB permanent in contact staat met de werkplek. De 20 adviseurs zijn elk actief binnen hun eigen sector. Ze bezoeken allerlei soorten bouwplaatsen: waterwerken, bruggen- en wegenbouw, afwerking en speciale technieken, appartementsgebouwen tijdens de ruwbouwfase enz. Tijdens deze bezoeken proberen ze praktische aanwijzingen en adviezen te geven, zowel aan de bedrijfsleider als aan de werfleider, de preventieadviseur, de leden van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk en de uitvoerders op de bouwplaatsen. De vaststellingen die ze doen op de bouwplaatsen vormen de basis voor de ondernemingsgerichte aanpak. De aanpak van de adviseurs is niet repressief. Indien nodig doet het NAVB een beroep op de bevoegde overheidsinstanties en vraagt hen om tussenbeide te komen op de werkplek. Om raadgevende acties op te zetten, beschikt het NAVB over een belangrijk instrument: de werkmelding. Dankzij deze melding wordt het NAVB tijdig op de hoogte gebracht wanneer er nieuwe bouwplaatsen opgestart worden. Door deze procedure kan er op een efficiënte en vooral preventieve manier raad worden gegeven. Behalve rechtstreekse acties op de bouwplaatsen wordt er ook raad en informatie gegeven over veiligheid en gezondheid op het werk via publicaties en informatie. Daarnaast is er de organisatie van of de deelname aan studiedagen, campagnes en informatiesessies, beurzen en tentoonstellingen. Ten slotte worden er interne en externe opleidingsprogramma s en nationale en internationale studieprogramma s opgezet. De afdeling Onderzoek en Ontwikkeling is multidisciplinair van aard. Ze staat enerzijds in voor het beheer van alle kennis i.v.m. de arbeidsomstandigheden in de bouw en gebruikt deze kennis anderzijds om producten en diensten te ontwikkelen. Vanuit deze gegevensbank wordt er informatie verstrekt aan zowel interne als externe gebruikers. De producten zijn o.a. de publicaties, de pedagogische hulpmiddelen, de cd-roms, de Preventieatlas, een systeem dat bij uitstek geschikt is om de arbeidsomstandigheden in de bouw te monitoren enz. De diensten bestaan dan weer hoofdzakelijk uit raadgevingen aan interne en externe medewerkers. Wat betreft Opleidingen is het NAVB reeds vele jaren erkend voor de cursussen Aanvullende vorming van niveau II voor preventieadviseurs en hun adjuncten. Behalve de opleiding voor preventieadviseurs, worden er ook steeds meer opleidingen georganiseerd voor bouwvakkers en voor de leden van de hiërarchische lijn van de bouwondernemingen. Ook bouwheren en ontwerpers richten zich overigens steeds meer tot het NAVB om specifieke opleidingen op maat uit te werken. Een groeiend aantal ondernemingen doet ook een beroep op het NAVB voor begeleiding bij het opzetten van een systeem voor preventiebeheer. Het NAVB is in deze materie goed geplaatst, aangezien het nauw betrokken is bij VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers) en BeSaCC (Belgian Safety Criteria for Contractors). NAVB-CNAC

14 De afdeling Administratie heeft een ondersteunende functie. Deze afdeling moet ervoor zorgen dat het NAVB zijn doelstellingen kan halen door permanent te beschikken over voldoende bekwame en gemotiveerde medewerkers, die de nodige competenties bezitten om hun huidige en soms toekomstige functies efficiënt in te vullen. Dat veronderstelt een correcte inschatting van de personeelsbehoeften, het aantrekken van de nodige competenties, het scheppen van een stimulerende werkomgeving, de ontwikkeling van een goed lijnmanagement, een kwalitatief hoogstaande dienstverlening en een gezond sociaal overleg. Patrick Grassi Afdelingshoofd Administratie Kwaliteitsbeheersysteem (ISO 1 ) Aangezien het NAVB in 2006 het plan opvatte om het ISO 9001-certificaat te behalen, werden in 2007 werkzaamheden binnen het NAVB vastgelegd in processen, procedures en werkinstructies. De directie heeft de hoofdlijnen van de werking van het NAVB en de gewenste kwaliteit van werken bepaald. De werking werd vastgelegd door middel van het volgende: Een genormeerd en internationaal geaccepteerd kwaliteitsmanagementsysteem (ISO 9001) Het besturingsproces, waarin de verantwoordelijkheid besloten ligt voor de uitvoering van de werking van het NAVB Hoofdprocessen, waarin de eigenlijke werking wordt vastgelegd Ondersteunende processen, die de werking mogelijk maken Controle van de jaarrekeningen De controle van de jaarrekening van het NAVB betreffende het boekjaar werd toevertrouwd aan een nieuwe revisor, meer bepaald aan Deloitte. De balans en de resultatenrekening, afgesloten op 31 december 2006, werden overeenkomstig de normen van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren gecontroleerd door de commissaris-revisor, die hierover een verklaring zonder voorbehoud heeft afgeleverd. 1 International Organization for Standardization 14 NAVB-CNAC 2008

15 Voorstelling van het NAVB Externe mandaten van het NAVB Op nationaal vlak Vzw BeSaCC-VCA Het NAVB is van dichtbij betrokken bij de werking van de vzw BeSaCC-VCA en bekleedt verschillende mandaten in de respectievelijke organen van de vzw: Algemene vergadering Raad van bestuur Uitvoerend comité van deskundigen VCA Technische commissie kwalificaties VCA Cel van deskundigen BeSaCC Conformiteitsbeoordelingscommissie BeSaCC Internationaal VCA-platform Werkgroep PreBes 2 Bouw - Contracting Zoals vorig jaar aangekondigd, besliste de Staten-Generaal van PreBes om studiedagen volgens een volledig nieuw concept te laten plaatsvinden: Vier keer per jaar, telkens in een andere provincie, een vorm van nationaal networkevent (PreNNe = PreBes Nationaal Network Event) organiseren in een congrescentrum met een goede accommodatie Verschillende studiemomenten, aangeboden op dezelfde dag en op dezelfde locatie, opgesplitst in modules, waarvoor afzonderlijk ingeschreven kan worden, zodat er mogelijkheid is om te shoppen Het provinciaal aanbod dient ook afgestemd te worden op de nationale networkevents en er moet zeker ruimte zijn voor provinciale inbreng van de provincie waar het nationaal networkevent doorgaat. Als voorbereiding op deze PreNNes kwam de werkgroep PreBes Bouw-Contracting een aantal keer samen om o.a. de volgende thema s voor te bereiden: Problematiek nieuwe EU-onderdanen op de bouwplaats Werken in besloten ruimten Werken op hoogte Opstarten van een werf ADR-transport m.b.t. bouwwerven en contractoropdrachten Werkgroep WODCA WODCA staat voor Werkgroep Overleg Diensthoofden PB&M Coöpererende Aannemers (hoofdzakelijk Antwerpse Aannemers). De werkgroep telt momenteel 25 leden. Het NAVB is vertegenwoordigd als adviseur-specialist. Om de twee maanden komt de werkgroep samen om informatie uit te wisselen. Regelmatig worden externen uitgenodigd om over een bepaald onderwerp bijkomende informatie te verschaffen. Zo kwamen in 2007 de volgende onderwerpen aan bod: Opleiding competent persoon periodieke controle antival-pbm Volgen van een testopleiding bij High & Deep in Roeselare KB Werken op Hoogte en opleiding bevoegd persoon Statistieken arbeidsongevallen bouw PreBes vzw is de Koninklijke Vlaamse Vereniging voor Preventie en Bescherming NAVB-CNAC

16 Valrisico toegangsluiken steigers Vingerveilige cirkelzaag saw stop (gebruikt in Engeland) Beoordeling omstandig verslag ernstige arbeidsongevallen Bespreking van een aantal ernstige arbeidsongevallen Werken bij warm weer Veiligheid bij het werken met buitenlandse EU-onderdanen Hoe een veiligheidsopleiding voor buitenlandse werknemers organiseren? E-learning-DVD Safestart over VCA-Basisveiligheid in 5 talen Is aansluiting bij een Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk verplicht voor buitenlandse onderaannemers? Toepassing nieuw KB i.v.m. opleiding van preventieadviseurs Verplichte bijscholing voor preventieadviseurs Veiligheidsproblemen met nevenaanneming: hoe oplossen? Toepassing veiligheidswetgeving bij werkzaamheden in het buitenland Nieuw model antislipschoenen voor ladders KB Onthaal Nieuwe Werknemers Kleurencode van hijsmiddelen Elektrische werfinstallatie in het algemeen Periodieke keuringen elektrogeengroepen Aangepaste verkeerswetgeving inzake ladingverlies Nut van veiligheidswedstrijden binnen een bedrijf Hoe veilig werken aan een stookoliereservoir? Algemene evoluties binnen VCA Bespreking van VCA-vraag 11.1 Veiligheidscoördinatie-ontwerp Vaste Commissie Bouw In het kantoor van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg kwam de werkgroep enkele malen samen onder het voorzitterschap van de heer Luc Proesmans. Aansluitend op de werkzaamheden van 2006 werkten de subwerkgroepen verder aan de voorstellen voor een code van goede praktijk i.v.m. tijdelijke werkzaamheden op hoogte. Er werden vragen gesteld over de volgende zaken: De toepassing van het KB Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen en de certificatie van veiligheidscoördinatoren Verantwoordelijkheid bij gebruik van beweegbare hangstellingen die ondanks slechte opstelling en constructie toch goedgekeurd werden door een EDTC De toepassing van het KB betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico s van blootstelling aan asbest bij afbraak van asbesthoudende daken Campagne Dakwerken: aanpak handhavingsbeleid door de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk (TWW) BIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie) Aangezien de Europese wetgeving vooral gericht is op algemene doelstellingen waarvan de praktische modaliteiten teruggevonden kunnen worden in de normalisatie, worden de EN- en ISO-normen een steeds belangrijkere bron van informatie om technische vragen te beantwoorden die ons worden gesteld. Het opvolgen en vroegtijdig ontvangen van de project- en ontwerpnormen geeft dan ook de mogelijkheid om andere organisaties, comités e.d. tijdig in te lichten over nieuwigheden en wijzigingen. 16 NAVB-CNAC 2008

17 Voorstelling van het NAVB Centre de la promotion du travail Het NAVB heeft meegewerkt aan verscheidene infodagen, georganiseerd door het Centre de la promotion du travail ( Centrum voor de Bevordering van de Arbeid ) en dit via de provinciale comités. FVB-regio s (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid regio s) Kwaliteitswaarborgcommissies van verschillende erkende opleidingscentra voor de opleiding van coördinatoren op tijdelijke of mobiele bouwplaatsen Nationaal opleidingscentrum Het NAVB heeft meegewerkt aan verscheidene infodagen, georganiseerd door het nationaal opleidingscentrum en dit via de provinciale comités. Provinciaal Veiligheidscomité Limburg Het NAVB heeft meegewerkt aan de voorbereiding van verschillende infodagen. Op internationaal vlak ISSA (International Social Security Association) Construction Section International Round Table Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, via het Belgisch focal point Daarnaast onderhoudt het NAVB diverse bilaterale contacten, zowel in het binnenland als in het buitenland NAVB-CNAC

18

19 Arbeidsongevallen in de bouw Bronnen Om de resultaten van het NAVB te kunnen beoordelen, is het van belang om te beschikken over een aantal objectieve maatstaven. Het uiteindelijke doel van de organisatie bestaat erin onder meer het aantal arbeidsongevallen op de bouwplaatsen terug te dringen bij bouwvakkers die deel uitmaken van een onderneming die ressorteert onder het Paritair Comité Bouw (P.C. 124). Objectieve maatstaven kunnen gevonden worden in de arbeidsongevallencijfers die verzameld worden door verschillende instanties: 1. Het Fonds voor Bestaanszekerheid van de werklieden uit het bouwbedrijf (FBZ) dat de gegevens verzamelt in verband met dodelijke arbeidsongevallen met arbeiders die ressorteren onder het P.C. 124 (Bouw). Het FBZ verzamelt deze gegevens ingevolge de collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) van betreffende de tegemoetkomingen van het Fonds voor Bestaanszekerheid van de werklieden uit het bouwbedrijf in geval van arbeidsongevallen met ernstige of dodelijke afloop, beroepsziekte, gewone ziekte of ongeval van gemeen recht. 2. Het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO), dat als openbare instantie de arbeidsongevallencijfers verzamelt en analyseert van alle Belgische bedrijven met werknemers. Die cijfers worden hen overgemaakt door de arbeidsongevallenverzekeraars. Indicatoren Om objectieve vergelijkingen te maken en evoluties i.v.m. arbeidsongevallen in kaart te kunnen brengen, is het van belang om het aantal arbeidsongevallen te relateren aan de economische activiteit van de sector. Dat kan door het aantal arbeidsongevallen in verband te brengen met het aantal arbeiders dat actief is in de bouw of, beter nog, met het aantal uren dat ze presteren. Een dergelijke verhouding wordt uitgedrukt door de frequentiegraad, die het aantal arbeidsongevallen per miljoen gepresteerde uren meet. Daarnaast dient ook rekening gehouden te worden met de ernst van een ongeval. Die wordt afgeleid van het aantal dagen arbeidsongeschiktheid dat het ongeval tot gevolg heeft. Het werkelijke aantal verloren kalenderdagen door arbeidsongevallen per gewerkte uren levert de werkelijke ernstgraad op. Jammer genoeg leiden sommige arbeidsongevallen ook tot blijvende letsels. De omvang van het letsel wordt uitgedrukt als een forfaitair vastgelegde arbeidsongeschiktheidsduur. Deze forfaitaire arbeidsongeschiktheidsduur, verhoogd met het werkelijke aantal verloren kalenderdagen ten gevolge van het arbeidsongeval, per gewerkte uren, levert de globale ernstgraad op. De frequentiegraad, de werkelijke ernstgraad en de globale ernstgraad worden gemeten bij alle ondernemingen die onder NACE-code 45 vallen. Dat is de code voor bouwactiviteiten in het Europese NACE-classificatiesysteem (NACE = nomenclature générale des activités économiques dans l'union européenne: algemene naamlijst voor economische activiteiten in de Europese Unie). NAVB-CNAC

20 Ten slotte vallen er ook dodelijke ongevallen te betreuren. In de figuren hieronder die de evolutie van de frequentiegraad, de werkelijke en de globale ernstgraad weergeven, zijn de cijfers vanaf 2000 gebaseerd op het aantal werknemers uitgedrukt in voltijds equivalenten; de cijfers t.e.m houden rekening met het absolute aantal werknemers. Evolutie van het relatief aantal arbeidsongevallen Fig. 2 : Evolutie van de frequentiegraad (Fg) in de bouwnijverheid (NACE 45) Bron: FAO (Fonds voor Arbeidsongevallen) 80 Frequentiegraad (Fg) ,69 70,24 65,55 65,70 66,51 70,96 64, ,15 52,93 51,07 51, De frequentiegraad, die de verhouding meet tussen het aantal arbeidsongevallen en de totale blootstellingsduur, is in 2006 licht gestegen in vergelijking met Evolutie van de ernst van de arbeidsongevallen Fig. 3 : Evolutie van de werkelijke ernstgraad (WEg) in de bouwnijverheid (NACE 45) Bron: FAO (Fonds voor Arbeidsongevallen) Werkelijke Ernstgraad (WEg) 3,00 2,50 2,40 2,00 1,50 1,76 1,60 1,69 1,82 1,95 1,75 1,51 1,53 1,45 1,44 1,00 0,50 0, NAVB-CNAC 2008

21 Arbeidsongevallen in de bouw Fig. 4 : Evolutie van de globale ernstgraad (GEg) in de bouwnijverheid (NACE 45) Bron: FAO (Fonds voor Arbeidsongevallen) ,03 7,32 6,25 7,20 8,04 7,60 6,64 5,73 6,28 6,19 6,34 Globale ernstgraad (GEg) In vergelijking met andere sectoren blijft de ernst van de arbeidsongevallen hoog in de bouwnijverheid. Evolutie van het aantal dodelijke arbeidsongevallen bij bouwvakkers Fig. 5 : Dodelijke arbeidsongevallen (PC 124) Bron: FBZ (Fonds voor Bestaanszekerheid van de werklieden uit het bouwbedrijf) 35 Ongevallen op de bouwplaats Ongevallen op de weg naar en van het werk TOTAAL NAVB-CNAC

22 Conclusie Het voornaamste streefdoel van het NAVB is en blijft het aantal en de ernst van de arbeidsongevallen op de werven drastisch verminderen via een adequaat preventiebeleid. De laatste beschikbare cijfers wijzen op een stagnatie van de arbeidsongevallenindicatoren. Het NAVB is ervan overtuigd dat een verdere daling mogelijk is, mits de krachten van alle intervenanten in het bouwproces worden gebundeld. 22 NAVB-CNAC 2008

23

24

25 Ondernemingen werkmeldingen adviezen Activiteiten De afdeling Ondernemingen staat in eerste instantie in voor de bouwplaatsgebonden adviesverlening m.b.t. welzijn op het werk aan werkgevers en werknemers van de bouwnijverheid. Op basis van vaststellingen op de bouwplaatsen, verricht door de adviseurs van de afdeling, worden raadgevingen gegeven aan onder meer de vertegenwoordigers van de aannemers, met het oog op het uitschakelen van gevaren voor het welzijn van de werknemers. Om de activiteiten van de adviseurs te verdelen, werd het Belgische grondgebied opgesplitst in 20 sectoren. Fig. 6 : Verdeling van de sectoren Oostende Brugge Antwerpen Turnhout Rudy Debuyser Afdelingshoofd Ondernemingen Ieper Kortrijk Tournai Gent Ath Mons Aalst Brussel Bruxelles Nivelles Charleroi Mechelen Wavre Leuven Namur Hasselt Huy Liege Verviers Dinant Marche-en-famenne Bastogne Neufchateau Arlon Hoewel de bezoeken aan de bouwplaatsen de voornaamste activiteit blijven van de adviseurs van het NAVB, zien we een duidelijke tendens om, naast deze opdrachten op de werkvloer, de adviesverlening ook te verplaatsen naar de bouwonderneming en de sociale partners (de verschillende beroepsorganisaties die de werkgevers en de werknemers vertegenwoordigen). Een voorbeeld hiervan is het verder voeren van doelgroepgerichte campagnes. Daarnaast zijn er de contacten van de adviseurs in het kader van de regionale verankeringen, niet enkel binnen de FVB-regio s (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid regio s), maar eveneens op een ruimer vlak: binnen de regionale of soms lokale beroepsverenigingen uit de bouwsector (partners) en bij andere bouwbetrokkenen: EDPB s (Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk), fabrikanten. NAVB-CNAC

26 Preventieatlas Om de acties van de adviseurs beter te ondersteunen, werd een informaticatoepassing uitgewerkt met als naam Preventieatlas. Dat instrument stelt het NAVB enerzijds in staat om een gedegen verslaggeving te verrichten m.b.t. de bouwplaatsen en anderzijds om een databank aan te leggen over de problematiek van preventie en bescherming op de Belgische bouwplaatsen. Op basis van deze databank is het mogelijk om zeer gedetailleerde analyses te maken voor een bouwplaats, een bouwonderneming of een bouwberoep. Deze analyses vormen dan op hun beurt de basis om acties op te zetten, door of met het NAVB. In het kader van de doelgroepgerichte campagnes van het NAVB worden de analyses sinds 2006 eveneens gebruikt om, in overleg met de aannemer, een actieplan op te stellen. In die optiek werden specifieke aanpassingen uitgevoerd voor de opmaak van een bezoekverslag dakwerken. Voor de tweede doelgroepgerichte campagne werden per onderneming analyses gemaakt van de vaststellingen die gebeurden tijdens de preventieve golf. De adviseurs gebruiken deze opsomming van vaststellingen als leidraad om samen met de aannemer een actieplan op te stellen of om het actieplan aan te vullen, indien deze punten er nog niet in waren opgenomen. Het is tevens de bedoeling dat de analyse van de vaststellingen voor deze doelgroep desgevallend voorgelegd kan worden aan het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk. Fig. 7 : Mechanisme achter de preventieatlas Op de bouwplaatsen In de ateliers Controle Knelpuntendetecie Dataverzameling Actie Actieplan Analyse Per bouwberoep Per bouwplaats/atelier Per bouwonderneming Per deelsector Sectoraal Producten en diensten Advies op de bouwplaats Bezoek bedrijfsverantwoordelijke Informeren van derden Procedure weerspannige ondernemingen Begeleiding Publicatie Opleiding Campagne Specifieke acties Per bouwberoep Per bouwplaats/atelier Per bouwonderneming Per deelsector Sectoraal Verslag Jaarverslag NAVB Bezoekverslag Verslag per onderneming Verslag per deelsector Verslag per bouwberoep 26 NAVB-CNAC 2008

27 Ondernemingen Administratieve ondersteuning Sinds de reorganisatie in 2003 zijn er in de afdeling Ondernemingen extra administratieve medewerkers aangeworven om de adviseurs te ondersteunen bij het vervullen van hun administratieve taken. Deze medewerkers zorgen voor de verwerking en verdeling van de meldingsformulieren, de inkomende post, de administratieve opvolging n.a.v. de werfbezoeken en de kantoorbezoeken door de adviseurs. Sinds april 2006 garanderen zij ook de administratieve ondersteuning van de adviseurs in het kader van de doelgroepgerichte campagnes. Inkomende post De afdeling Ondernemingen ontving in 2007, behalve de meldingsformulieren, poststukken. Alle briefwisseling die betrekking heeft op een onderneming uit de bouwsector wordt elektronisch toegewezen aan het dossier van de onderneming. De betrokken adviseur ontvangt eveneens alle briefwisseling voor bouwplaatsen en/of ondernemingen uit zijn sector. De inkomende mails, 58,4% van de inkomende post, worden dagelijks overgemaakt aan de adviseurs. De faxen en brieven, 41,6% van de inkomende post, worden als pdf-document overgemaakt per mail als ze dringend zijn; in het andere geval ontvangen de adviseurs hun briefwisseling tijdens de maandelijkse zonevergaderingen. De zonevergaderingen worden georganiseerd in de regio s van de betrokken adviseurs en meestal in het kantoor van één van de sociale partners uit de bouwsector. Fig. 8 : Inkomende post Mails Faxen/Brieven 41,6 % 58,4 % Uitgaande post Om de impact van de acties van de adviseurs te verhogen, is overleg en communicatie heel belangrijk. Zo wordt een maximum aan bouwplaatsverslagen die werden opgemaakt door de adviseur n.a.v. een bouwplaatsbezoek, opgestuurd naar de betrokken ondernemingen. Deze verslagen worden gegenereerd in de Preventieatlas. In 2007 werden verslagen met een begeleidingsbrief overgemaakt aan de betrokken ondernemingen (tegenover in 2006). Deze stijging is volledig te wijten aan het feit dat, in het kader van de campagne Wegenwerken, alle bezoekverslagen worden overgemaakt aan de betrokken ondernemingen. NAVB-CNAC

28 Hoewel het NAVB een groot aantal meldingen ontvangt, worden nog steeds meldingen laattijdig of niet aan onze diensten overgemaakt. Wanneer een adviseur tijdens een bouwplaatsbezoek vaststelt dat de onderneming niet voldaan heeft aan de meldingsplicht, zal hij dit vermelden in zijn bouwplaatsverslag. Naderhand bevestigt de afdeling Ondernemingen zijn verzoek in de vorm van een herinneringsbrief, waaraan blanco meldingsformulieren worden toegevoegd. In 2007 werden 566 herinneringsbrieven m.b.t. de meldingsplicht verstuurd naar bouwondernemingen. In de rubriek Varia vinden we: aanvragen voor tussenkomsten op de bouwplaats medewerking aan infosessies uitnodigingen voor opendeurdagen, manifestaties inhuldigingen opdrachten als lesgever In 2007 ontving het NAVB 504 aanvragen van de verschillende bouwpartners waaraan de afdeling Ondernemingen een gunstig gevolg heeft gegeven. In het kader van de wetgeving i.v.m. Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen (KB van ) worden steeds vaker kopieën van verslagen van bouwplaatsbezoeken overgemaakt aan derden (opdrachtgevers, architecten, coördinatoren...). 701 bouwplaatsverslagen werden ter informatie overgemaakt aan diverse intervenanten op de bouwplaats. Dit gebeurde steeds op vraag van de betrokken adviseur. Bevestigingsbrieven: dit zijn brieven of faxen die opgemaakt worden door de dienstverantwoordelijken van de afdeling Ondernemingen om: dringende tussenkomsten te vragen bij gevaarlijke vaststellingen op bouwplaatsen alle intervenanten op een bouwplaats uit te nodigen voor een vergadering, coördinatiestructuur en/of werfrondgang aan een onderneming analyses mee te delen over al haar werven tijdens een welbepaalde periode. Deze analyses dienen als handleiding om het preventiebeleid in de onderneming te optimaliseren In 2007 werden 120 brieven of faxen overgemaakt aan bouwondernemingen of andere intervenanten. Aan 151 ondernemingen werden, op hun verzoek, meldingsformulieren overgemaakt. In de begeleidingsbrief moedigen we de ondernemingen aan om hun werkmeldingen te doen via het portaal van de Sociale Zekerheid. In het kader van de campagne Dakwerken werden 183 brieven verstuurd aan de ondernemingen om afspraken aan de zetel van de onderneming te bevestigen (143 eerste bezoeken en 40 herhaalde bezoeken). 28 NAVB-CNAC 2008

29 Ondernemingen Fig. 9 : Uitgaande post 1,78% 7,50% 2,72% Memo Meldingsplicht Meldingsformulieren Brieven aan derden Bevestigingsbrieven 10,43% 2,25% 8,42% 66,90% Alle ondernemingsgebonden post (inkomend en uitgaand) wordt toegevoegd aan het dossier van de onderneming. Varia Campagne Werkmeldingen Adviseurs bezoeken een bouwplaats meestal omdat ze voor die bouwplaats een meldingsformulier ontvangen hebben. In dat geval gaat het om een zogenoemde melding van het type W. In 2007 hebben we werkmeldingen van het type W ontvangen. De adviseurs bezoeken echter ook niet-gemelde bouwplaatsen. Dan wordt een melding van het type G opgemaakt: de aannemer was verplicht om de werken te melden, maar heeft dit niet gedaan. In 2007 maakten de adviseurs werkmeldingen van dit type aan. Daarnaast bezoeken de adviseurs ook bouwplaatsen van het type B. Dat type staat voor twee soorten bezoeken: 1. De onderneming heeft voldaan aan de meldingsplicht, maar door de beperkte duur en/of aard van de werken was de onderneming niet verplicht om te voldoen aan de meldingsplicht. 2. Naast de bouwplaatsbezoeken hebben de adviseurs steeds meer afspraken op de zetel van een onderneming om de veiligheidsproblematiek te bespreken met de verantwoordelijken van de ondernemingen. Om de opvolging van deze bezoeken te verzekeren, worden hiervoor ook meldingen aangemaakt van het type B. Voor bezoeken aan de zetel van de onderneming in het kader van de campagne Dakwerken, om de auto-evaluatiegids te overlopen en eventueel een actieplan op te stellen, werd ook telkens een type-b-melding aangemaakt. Bij kantoorbezoeken bij de sociale partners (werkgevers- en werknemersorganisaties) wordt eveneens een melding van het type B aangemaakt. NAVB-CNAC

30 In 2007 werden 719 nieuwe meldingen van het type B aangemaakt. Voor iedere bezochte bouwonderneming of andere organisatie wordt eenmalig een melding aangemaakt van het type B. Let wel, één melding kan voor een adviseur meerdere kantoorbezoeken betekenen. In 2007 waren dat bezoeken. Het laatste item is een melding van het type A, dat zijn bezoeken aan werkplaatsen (bv. schrijnwerkerijen). In 2007 hadden we slechts 4 van deze bezoeken. Fig. 10 : Soorten meldingen 91,85% Meldingen type W Meldingen type G Meldingen type B Meldingen type A 0,01% 2,42% 5,72% Met de ondertekening van de collectieve arbeidsovereenkomsten van en heeft het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf de werkmelding betreffende veiligheid en gezondheid ingevoerd. Deze werkmelding moet vóór de opening van de bouwplaats gebeuren. Met het verschijnen van het KB Tijdelijke of Mobiele Bouwplaatsen van in het Belgisch Staatsblad van werd eveneens een werkmelding opgelegd, namelijk een werkmelding die de bouwdirectie belast met de uitvoering (de aannemer) moet overmaken aan de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk (AD TWW) van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO). Enerzijds pleiten de beleidsinstanties én in Europa én in België voor een vermindering van de administratieve formaliteiten, anderzijds is het melden van de start van de werkzaamheden een must om de bouwondernemingen beter te kunnen begeleiden bij een georganiseerd preventiebeleid, om zodoende de veiligheid, de gezondheid en het welzijn te bevorderen. Daarom hebben de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ), de AD TWW en het NAVB een initiatief genomen dat geleid heeft tot een gecentraliseerde, uniforme en digitale werkmelding. De initiële aangifte kan naderhand aangevuld worden met bijkomende luiken, rekening houdend met de evolutie van de bouwplaats. De werkmeldingen worden bewaard in een gegevensbank die via een beveiligd toegangssysteem ter beschikking staat van de instellingen die de gegevens nodig hebben. Sinds mei 2002 kunnen de ondernemingen elektronisch een unieke werkmelding doen waarin de respectieve aangiften geïntegreerd zijn. Deze gecentraliseerde procedure heeft tot doel de meervoudige mededeling van gegevens af te schaffen en de administratieve taken voor de aannemers te verlichten. 30 NAVB-CNAC 2008

31 Ondernemingen De aangifte omvat, naast de identiteit van de aangever, diverse luiken met gegevens die gemeenschappelijk zijn voor alle aangiften en gegevens die specifiek zijn voor elke instelling waarop een type aangifte betrekking heeft. Na de stijging die we de voorbije jaren mochten optekenen, kende het aantal unieke meldingen via het portaal van de Sociale Zekerheid in 2007 een lichte daling in vergelijking met 2006, nl. van naar werkmeldingen. Daarnaast heeft de interne dienst Administratie werkmeldingen manueel ingebracht. Fig. 11 : Herkomst meldingen Meldingen NAVB Meldingen RSZ 56,61 % 43,39% Aantal werkmeldingen Sinds 1 september 1980, de datum waarop de collectieve arbeidsovereenkomst van kracht werd, heeft het NAVB werkmeldingen ontvangen. Fig. 12 : Evolutie van het aantal werkmeldingen NAVB-CNAC

32 In 2007 werden bouwplaatsen gemeld aan het NAVB. Sinds 2004 ligt het aantal werkmeldingen boven de per jaar en die stijging zet zich door. Deze werkmeldingen betreffen maar een gedeelte van de in België afgeleverde bouwvergunningen. De 20 adviseurs kunnen uiteraard niet alle bouwplaatsen bezoeken, vandaar dat men sinds 2006 gekozen heeft voor een nieuwe aanpak: de doelgroepgerichte campagnes. De tweede doelgroepgerichte campagne, voor de wegenwerkers, ging van start in april Fig. 13 : Aantal meldingsformulieren per sector in 2007 Oostende 1227 Ieper Brugge Kortrijk Tournai 3135 Gent 1331 Ath Mons Aalst Brussel Bruxelles Antwerpen Nivelles Charleroi 1920 Mechelen 1079 Wavre Turnhout Leuven Namur Dinant 1615 Hasselt Huy 1472 Liege 1525 Marche-en-famenne Verviers Bastogne Neufchateau Arlon 32 NAVB-CNAC 2008