:LQGRZV;3. basismodules. Werken op de Personal Computer met Windows XP. dr Peter J.A.M. Scharpff RI. Hier kan ook úw logo komen te

Transcriptie

1 :LQGRZV;3 basismodules dr Peter J.A.M. Scharpff RI Werken op de Personal Computer met Windows XP Hier kan ook úw logo komen te staan

2 Hier uw eigen koptekst? :HUNERHN:LQGRZV;31HGHUODQGV Basismodules Een product van: Keerweer 9 tel: GC Zoeterwoude gsm: info@scharpff.nl web: Aangesloten bij: Product Identificatie Nummer: CM In opdracht van: Hier kunnen uw logo en uw adresgegevens komen Uitgave januari e druk (print & update: augustus 2006) Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze ook en evenmin in een retrieval system worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de producent. Windows XP NL Pagina 2

3 '(%$6,602'8/(69$1:,1'2:6;3,1/(,',1*&85686,1/(,',1*:,1'2:6;3 2.1 Basisbegrippen 2.2 Het bureaublad 2.3 Vensters 2.4 Venstersoorten 2.5 Tabbladen in vensters 2.6 Muisbesturing :(5.(10(7:,1'2:6;3 3.1 Start 3.2 Alle programma s 3.3 Windows XP beëindigen 3.4 Het bureaublad organiseren 3.5 Werkbalken In vensters In de Taakbalk 3.6 Toepassingen Het starten van een programma Nieuwe mappen en programma's +(/3 4.1 Inleiding 4.2 Startpagina 4.3 Index 72(3$66,1*(1 5.1 Bureau-accessoires 5.2 Bestandsbeheer 6<67((072(3$66,1*(1 6.1 Snelkoppelingen 6.2 Taakwerkbalken aanpassen 6.3 Configuratie van Windows XP 6.4 Het uiterlijk van Windows XP 6.5 Windows XP Setup 6.6 Slotoefeningen $33(1',;'(3(5621$/&20387(5 Windows XP NL Pagina 3

4 ,1/(,',1*&85686 Deze basiscursus Windows XP is speciaal afgestemd op beginnende computergebruikers. U leert in dit werkboek een aantal basisvaardigheden om adequaat te kunnen omgaan met de Personal Computer. Om met gegevens op een PC te kunnen werken moet u enig inzicht hebben in de werkwijze van de apparatuur (de hardware) en het gebruik van de programmatuur (de software). Het besturingssysteem zorgt grotendeels voor de samenwerking tussen de hard- en software en voor de communicatie met u. De grafische gebruikersomgeving van Windows XP is ontwikkeld om u daarbij behulpzaam te zijn, zodat u heel gebruiksvriendelijk met de PC om kunt gaan. Deze cursus is bedoeld als overzicht van de diverse handelingen binnen Windows XP en de programma s die u binnen dat besturingssysteem kunt gebruiken. Aan de hand van praktische voorbeelden en opdrachten wordt uitgelegd hoe u kunt werken. Als u alle opdrachten heeft uitgevoerd, heeft u een globaal inzicht in hoe de PC met Windows XP werkt en hoe u toepassingen (programma s) kunt gebruiken. De cursus geeft vanzelfsprekend geen totaalbeeld van de gebruikte software, maar slechts een overzicht van de mogelijke toepassing van de PC. Zo nu en dan worden ook wat geavanceerdere onderwerpen aangesneden, de zogenaamde verdiepingsstof. Deze stof wordt in de tekst aangegeven met een loep. U kunt deze stof tijdens de cursus doornemen, maar ook overslaan zonder dat het de betooglijn in de werkmap verstoort. Neem de verdiepingsstof dan later door. In deze cursus wordt uitgegaan van de Nederlandse versie van Windows XP. Toetsen en knoppen staan in deze handleiding tussen vierkante haken in [ ], bijvoorbeeld: [HOME], [Annuleren] of [F1]. Bestandsnamen worden in vetgedrukte letters weergegeven, bijvoorbeeld: 2HIHQLQJ Opdrachten worden aangeduid met een tekening van een muis. Voer in principe alleen de opdrachten uit, niet de voorbeelden in de tekst. De opdrachten zijn oefeningen om handigheid te krijgen in de besproken onderwerpen. In eerste instantie zullen steeds nauwkeurig de handelingen en/of toetsaanslagen worden vermeld, later zal vaker alleen de opdracht worden gegeven een handeling te verrichten, waarbij u zelf moet bedenken hoe u de opdracht kunt uitvoeren. Samenhangende oefeningen zijn genummerd zodat u makkelijk het begin van een dergelijke groep opdrachten kunt vinden. Windows XP NL Pagina 4

5 ,1/(,',1*:,1'2:6;3 %DVLVEHJULSSHQ Het besturingssysteem Windows XP regelt in principe al het verkeer tussen programma s en bestanden, tussen gebruikers en programma s, tussen apparatuur en programma s, het verzorgt de communicatie met het interne en externe geheugen, met een netwerk, etc. Met Windows XP beschikt u over alles wat nodig is om programma s en bestanden efficiënt te kunnen gebruiken en beheren op uw eigen PC. Via menu's en pictogrammen kunt u een keus maken, waardoor een venster wordt geopend of een programma wordt gestart. De vensters kunnen worden vergroot en verkleind (taakpictogram), zodat u er ook meerdere op het scherm kunt zetten. Met behulp van Windows XP is het in principe mogelijk om in elk venster een ander toepassingsprogramma te gebruiken. Zet de computer aan (let op: ook de monitor moet u soms apart aanzetten). Kies in het scherm de gebruiker die in uw cursussituatie van toepassing is. Windows XP wordt gestart, wacht nu nog even af wat er gebeurt. In de volgende paragraaf wordt uitgelegd wat u op uw scherm ziet. +HWEXUHDXEODG Als Windows XP is gestart ziet u op het beeldscherm (een grafische weergave van) een EXUHDXEODG. Er bevinden zich instrumenten op het scherm waarmee gewerkt kan worden. U vindt er een aantal pictogrammen zoals 3UXOOHQEDN, etc. En onderaan het scherm vindt u de 7DDNEDON, waarop verschillende taken worden geplaatst als ze eenmaal zijn geactiveerd. In ieder geval vindt u hier de 'taak'6wduw, die uiteraard heel belangrijk is als u nog geen taken heeft geactiveerd. Eventueel staat rechts naast de Startknop ook een kleine ZHUNEDON waarmee u bepaalde programma s snel kunt starten (komen we later op terug). Bureaublad Pictogrammen Startknop Werkbalk Snel starten Taakbalk Windows XP NL Pagina 5

6 Welke pictogrammen u precies op het bureaublad of in de Taakbalk ziet is mede afhankelijk van welke programma s u op uw PC heeft geïnstalleerd en hoe u het bureaublad en de taakbalk heeft ingesteld. U heeft wellicht ook een andere achtergrond dan in de afbeelding hierboven: wij hebben gekozen voor een grijze achtergrond. Het scherm hierboven is verschenen, nadat een update van Windows XP is geïnstalleerd, waardoor de instellingen van de 'oude'versie van Windows (in dit geval Windows 98) zijn overgenomen. Als u op uw bureaublad de pictogrammen 'H]HFRPSXWHU0LMQGRFXPHQWHQ,QWHUQHW([SORUHU en 0LMQQHWZHUNORFDWLHV niet ziet, en er is ook geen Snelstart-balk rechts van de Startknop in de Taakbalk, dan is er een volledige installatie van Windows XP gedaan (bijvoorbeeld voorgeïnstalleerd op een nieuwe computer) Is dit in uw (cursus)situatie het geval, doe dan heel nauwkeurig de volgende opdracht (vraag eventueel assistentie van de docent/coach). Dit is nodig voor de cursus. Zijn bedoelde pictogrammen en de Snelstart-balk wel zichtbaar, sla dan de opdracht over Klik met de rechter muisknop in een leeg gedeelte van het bureaublad. Kies in het snelmenu dat verschijnt (LJHQVFKDSSHQ. Klik op tabblad %XUHDXEODG en klik onderaan op de knop [Bureaublad aanpassen] (linker figuur hieronder). Zet op het tabblad $OJHPHHQ van het volgende venster (rechter figuur) bovenaan alle vinkjes voor de bureaubladpictogrammen aan en klik op [OK]. Klik met de rechter muisknop op de Taakbalk en klik in het snelmenu op :HUNEDONHQ, 6QHOVWDUWHQ. Uw scherm ziet er nu ongeveer uit als in de figuur op de vorige pagina. Windows XP NL Pagina 6

7 9HQVWHUV Het werken in Windows is opgebouwd rondom vensters, die programma s, mappen of bestanden kunnen bevatten. Elk item wordt voorgesteld door een plaatje, een zgn. SLFWRJUDP, ook wel icoon of symbool genoemd. De grote variant van een pictogram die Windows XP gebruikt wordt ook wel WHJHO genoemd. Als u op het bureaublad een venster wilt openen (bijvoorbeeld het venster van 'H]H FRPSXWHU), dan kunt u dit doen door GXEEHO op het pictogram ervan te klikken. Het dubbelklikken is een muistechniek, die u goed in de vingers moet krijgen: u moet het niet te langzaam doen, en vooral de muis tussen de twee korte kliks niet bewegen, anders denkt Windows, dat u twee enkele kliks geeft. Als het niet meteen lukt, probeer het dan nog eens. 1 Klik twee keer kort achter elkaar op het pictogram 'H]H FRPSXWHU. Het volgende venster wordt geopend. Elk venster heeft een aantal kenmerken waarmee u vertrouwd dient te raken. In het venster hierboven (van 'H]HFRPSXWHU) ziet u bovenaan een blauwe balk, de titelbalk: In de titelbalk bevindt zich de naam van het venster. De venstertitel bevat, afhankelijk van het venster waarin de titel wordt weergegeven, de naam van een toepassing, een groep toepassingen, een map of een bestand. Windows XP NL Pagina 7

8 Rechts in de titelbalk bevindt zich de sluitknop van dit venster. Op deze plaats staan ook nog twee andere knoppen. Afhankelijk van of het venster schermvullend is of niet ziet u de linkse of de rechtse variant: Om het venster te sluiten kunt u met de muiswijzer de sluitknop van het venster aanwijzen (dan verschijnt een uitlegkadertje, dat dat de knop Sluiten is) en er dan eenmaal met de linker muisknop op klikken. Alle onderdelen in beeld die u aanwijst (die daarmee zijn uitgerust natuurlijk) krijgen na ongeveer een seconde zo n uitlegkadertje... Maak daarvan gebruik als u onderdelen of opties in beeld ziet, waarvan u de betekenis nog niet weet. Op de verschillende muishandelingen (klikken, dubbelklikken, slepen, etc.) gaan we verderop in het werkboek nog nader in. 2 Wijs verschillende knoppen, pictogrammen en onderdelen op uw scherm aan en lees de uitlegkadertjes (indien ze verschijnen). Sluit het venster van 'H]HFRPSXWHU. Op de Taakbalk staat nu alleen nog de Startknop en de Snelstart-werkbalk. Vóór we met deze taak en knoppen gaan werken, gaan we opnieuw een venster openen, om nog enkele andere belangrijke vensterkenmerken te demonstreren. 1 Wijs met de muis het pictogram 'H]HFRPSXWHU aan en open het (dubbelklik er met de linker muisknop op). Als het venster schermvullend is, breng het dan met de knop 9HUNOHLQHQ terug naar een volledig zichtbaar venster zoals hieronder. Windows XP NL Pagina 8

9 Het venster dat nu is geopend bevat nog enkele kenmerken, die de meeste vensters ook hebben. Deze kenmerken zijn: +HWV\VWHHPRIYHQVWHUFRPPDQGRPHQX De knop voor het systeemmenu bevindt zich in een venster in de linker bovenhoek en heeft de vorm van een verkleind pictogram van de taak die u hebt gestart (in dit geval dus een klein computertje van 'H]H FRPSXWHU). Door de muiswijzer er naar toe te brengen en vervolgens op de linker muisknop te klikken ziet u een zogenaamd rolmenu verschijnen. Met de opdrachten in dit systeemmenu kunt u het formaat van een venster wijzigen, een venster verplaatsen en sluiten, en het venster maximaliseren of minimaliseren (tot een pictogram verkleinen). Over menu s straks meer. 0LQLPDOLVHUHQHQPD[LPDOLVHUHQ Met de knoppen voor Minimaliseren en Maximaliseren aan de rechterkant van de titelbalk kunt u met de muis het venster minimaliseren tot een taak op de Taakbalk respectievelijk maximaliseren. Maximaliseren betekent uitvergroten totdat het venster het hele scherm vult. Sommige vensters die ondergeschikt zijn aan een ander venster, kunnen slechts gemaximaliseerd worden tot de grootte van het hogere venster. Zo kan het venster van een document schermvullend worden uitvergroot, maar als het venster van de tekstverwerker niet schermvullend is, kan het documentvenster niet groter worden dan dat programmavenster. 0HQXEDON In de menubalk onder de titelbalk worden de beschikbare menu s weergegeven. Door de muiswijzer op een menu te zetten en vervolgens op de linker muisknop te klikken opent u ook hier een rolmenu. De menu s bevatten bewerkingen die u met Windows XP kunt uitvoeren. De meeste toepassingen beschikken in ieder geval over de menu s %HVWDQG, %HZHUNHQ, en +HOS. Verder staan de voor de toepassing specifieke menukeuzen in de menubalk. Zo zullen er voor een tekenprogramma menu s voor tekenopdrachten staan en in een rekenprogramma menu s voor rekenopdrachten. Windows XP NL Pagina 9

10 :HUNEDONHQ Onder de menubalk bevindt zich de werkbalk 6WDQGDDUGNQRSSHQ en daaronder de $GUHVEDON. Deze standaard vormgeving in Windows XP lijkt op die in Microsoft Internet Explorer (zie het onderdeel Internet), zodat werken met de vensters in hoge mate vergelijkbaar is met het werken via het Internet Blader-programma. Op de werkbalken (zowel in vensters als in de taakbalk) komen we in een latere paragraaf nog terug. 9HQVWHUNDGHU Het vensterkader is de buitenste rand van het venster (hierboven ziet u de onderrand). Met behulp van de muis kunt u het kader aan elke kant langer of korter maken, waardoor het venster langer/korter of breder/smaller wordt. Als u met de muis over een kader beweegt, verandert de vorm van de muiswijzer in een pijltje met twee pijlpunten. Wanneer u met de veranderde muiswijzer VOHHSW, verandert de vorm van het venster. Slepen doet u door de linker muisknop ingedrukt te houden terwijl u de muis verplaatst. 9HQVWHUKRHN Met de vensterhoek kunt u het kader tegelijk langer of korter én breder of smaller maken door te slepen (kan overigens in alle hoeken). 2 Maak het venster van 'H]H FRPSXWHU zowel smaller als korter, zodat niet alle pictogrammen er meer inpassen (zie ook de infokolom links verdwijnen als er geen plaats voor is). Windows XP NL Pagina 10

11 +RUL]RQWDOHHQ9HUWLFDOHVFKXLIEDON6FKXLISLMO6FKXLIEORNMH Alle vensters die te klein zijn om hun hele inhoud te vertonen (zeker in vensters met vele pictogrammen en de grote tegel-pictogrammen komt dat vaak voor), krijgen automatisch een horizontale- en/of verticale schuifbalk (zie afbeelding hierboven). Met de schuifbalken kunt u gegevens die niet binnen het venster zichtbaar zijn, zichtbaar maken. Met de schuifpijlen kunt u de inhoud van het scherm stap voor stap doorlopen door er op te klikken. Met het schuifblokje kan de inhoud met grotere stappen worden doorlopen door te slepen. 3 Vergroot het venster van 'H]H FRPSXWHU weer zo, dat geen schuifbalken meer zichtbaar zijn. Soms komt u in het venster van 'H]H FRPSXWHU pictogrammen tegen met een handje aan de onderkant: dit zijn zgn. JHGHHOGH mappen of stations, ofwel locaties die door meerdere gebruikers in een netwerk kunnen worden benaderd en gebruikt. 9HQVWHUVRRUWHQ Met Windows XP krijgt u te maken met een aantal venstersoorten. De belangrijkste zien we nu op het scherm: in de vorm van 'H]HFRPSXWHU, een venster met alle knoppen erop en eraan, voorzien van een titelbalk, een menu op de tweede regel, daaronder de werkbalken Standaardknoppen en Adresbalk, en versleepbare kaders. Hiernaast nog een voorbeeld, ditmaal het tekenprogramma Paint met een nog ongetitelde, lege tekening. We noemen zulke vensters ook wel WRHSDVVLQJV of SURJUDPPDYHQVWHU, omdat zij het hoofdvenster zijn van programma s. Eventuele ondergeschikte vensters (zoals documenten) kunnen zoals gezegd bijvoorbeeld nooit groter worden dan hun programmavenster. In een toepassingsvenster wordt het door u opgestarte programma weergegeven. In de titelbalk staat de bij het programma behorende naam (en eventueel de titel van het bestand) en de menubalk geeft de bijbehorende menukeuzen aan. Windows XP NL Pagina 11

12 'RFXPHQWYHQVWHU Een documentvenster verschijnt binnen een toepassingsvenster en heeft geen eigen menubalk, verder is het nagenoeg gelijk aan een programmavenster. Het is mogelijk meerdere documentvensters tegelijk te openen (dat is afhankelijk van het programma). In een documentvenster worden in de regel gegevens ingevoerd (teksten, tekeningen, rekenmodellen, etc.) en de opties in de menubalk in het toepassingsvenster gelden ook voor het documentvenster. 'LDORRJHQLQIRUPDWLHYHQVWHU Een LQIRUPDWLHYHQVWHU is een vak waarin informatie of een verzoek aan de gebruiker wordt getoond. Er kan bijvoorbeeld een mededeling staan dat de printer op dit moment bezig is uw document af te drukken. In een GLDORRJYHQVWHU bevindt zich ook informatie, maar hier kunt u zelf de gewenste mogelijkheden aangeven. Bijvoorbeeld kunt u hier opgeven of u een gewijzigd bestand al dan niet wilt opslaan zoals in bovenstaande afbeelding. Door op een knop te klikken (met de linker muisknop) maakt u uw keuze. Eén van de knoppen heeft een wat dikkere rand (hierboven de knop [Ja]). Deze keuze is de standaardkeuze, die u ook met de [Enter]-toets kunt kiezen. Dialoog- en informatiekaders kunt u in de regel niet minimaliseren en maximaliseren, en ook niet van afmeting veranderen (vandaar dat de knoppen en vensterkaders ook ontbreken). Vaak bevat een dialoogvenster wel een extra help-knop op de plaats waar normaal de minimaliseer- en maximaliseerknoppen staan, om schermonderdelen mee aan te kunnen wijzen waarvan u de betekenis wilt weten (zie afbeelding in de volgende paragraaf). 7DEEODGHQLQYHQVWHUV Sommige vensters (met name dialoogvensters voor instellingen) bevatten meerdere bladzijden, zgn. WDEEODGHQ. In het onderstaande plaatje hebben we de Datum/tijd (LJHQVFKDSSHQ geactiveerd en met de help-knop (het vraagtekentje in de titelbalk) gevraagd wat er onder de analoge klok staat. We zien dat het venster drie bladzijden heeft: 'DWXPHQ 7LMG en 7LMG]RQH en 7LMG. Door op de tab te klikken bladert u door. Windows XP NL Pagina 12

13 Het aantal tabbladen is verschillend per venster en kan aardig oplopen (het venster met de instellingen van Word heeft bijvoorbeeld meer dan tien tabs). N.B. Na de volgende paragraaf, waarin we de muishandelingen op een rij gaan zetten, zullen we de situatie die in deze afbeelding staat, gaan realiseren. 0XLVEHVWXULQJ Bij het werken met Windows XP is het belangrijk dat u goed met de muis leert omgaan. Om een keuze te maken uit een menu bijvoorbeeld, is de muis hét instrument om deze handeling te verrichten (al kan erg veel ook via het toetsenbord). Vooral de mogelijkheden van VOHSHQHQQHHU]HWWHQ en de functies van de rechter muisknop zijn erg handig. Alle opdrachten in deze handleiding worden dan ook in principe met de muis verricht. Ook is het mogelijk om met het toetsenbord te werken, en soms levert dat wel een voordeel op. Daar waar het toetsenbord een aardig alternatief is, zal dat worden vermeld, in alle andere gevallen dient u de muis te gebruiken (al was het maar omdat u er op die manier aan gewend raakt). De volgende muishandelingen kunnen worden onderscheiden: :LM]HQ.OLNNHQ 'XEEHONOLNNHQ 6OHSHQ De muis kan door middel van schuiven over de tafel naar de gewenste positie in het beeldscherm gebracht worden. Binnen menu's wordt dan ook de blauwe selectiebalk over de menukeuzen 'meebewogen'. Klikken is het 1 maal kort op de muisknop (linker of rechter) drukken. Hiermee kunt u iets activeren of selecteren, bijvoorbeeld een menu, een opdrachtknop, een pictogram, etc. Dubbelklikken geschiedt door 2 maal kort achter elkaar op de (linker)muisknop te drukken (heeft rechts geen functie). Hiermee kunt u een opdracht laten uitvoeren, een programma starten of een pictogram vergroten tot een venster. De linker muisknop wordt ingedrukt gehouden en vervolgens wordt er met de muis over de tafel geschoven. Hiermee kunt u bijvoorbeeld een stuk van uw tekst selecteren, pictogrammen of stukken tekst verslepen naar een andere plaats, etc. Windows XP NL Pagina 13

14 De linker muisknop wordt het meest gebruikt, maar ook de rechter muisknop heeft bepaalde functies. In deze werkmap wordt met klikken en dubbelklikken in de regel bedoeld dat dit met de linkerknop dient te gebeuren, alleen bij het klikken met de rechterknop wordt dit apart vermeld. 4 Klik op &RQILJXUDWLHVFKHUP (links in het venster van 'H]H FRPSXWHU onder $QGHUHORFDWLHV mocht die daar niet staan, kies dan de knop Start en open Configuratiescherm in de rechterkolom van het Startmenu). Een nieuw venster wordt geopend: &RQILJXUDWLHVFKHUP. Hier staan onderwerpen over de verschillende instellingsprogramma's van Windows XP. Ze zijn gerangschikt in Categorieën die u kunt aanklikken. Als u er een aanwijst, verschijnt een handje en even later een uitlegkadertje met een nadere omschrijving van de categorie. 5 Wijs enkele categorieën aan en lees de extra informatie in de uitlegkaders. Klik op de categorie 'DWXPWLMG«. Kies als taak in het vernieuwde venster: 'DWXPHQWLMGZLM]LJHQ. Weer een venster wordt geopend (nu met drie tabbladen). Merk ook de help-knop op in de titelbalk. 6 N.B. Klik op de help-knop in de titelbalk (een vraagteken verschijnt naast de muiswijzer). Wijs het vakje waar de klok staat aan en klik éénmaal. Een uitlegkadertje verschijnt. Nu heeft u de situatie gecreëerd zoals in de afbeelding in de vorige paragraaf. Het opvragen van dergelijke uitlegkadertjes kan ook met de rechter muisknop. U wijst daarvoor het onderdeel op het scherm aan, waarover u uitleg wilt en klikt op de rechter muisknop. Een submenu met slechts één optie verschijnt: :DWLVGLW". Klik die optie met de linkerknop en het uitlegkadertje verschijnt. Probeer maar... 7 Sluit alle geopende vensters via de sluitknop. Windows XP NL Pagina 14

15 We zijn weer terug bij het (nagenoeg lege) bureaublad. We zien hier de pictogrammen (en natuurlijk de Taakbalk) weer. Deze pictogrammen kunnen we ook verplaatsen en rangschikken zoals we dat zelf willen. Door een pictogram te verslepen komt hij ergens anders op het blad te staan. Over de geavanceerde sleepmogelijkheden van Windows XP gaan we het later nog uitgebreid hebben! Versleep de prullenbak naar het midden van het scherm (dus: klik op de 3UXOOHQEDN en houdt de muisknop ingedrukt, verplaats vervolgens de muiswijzer naar het midden van het scherm). Sleep de prullenbak terug naar zijn oorspronkelijke positie. Windows XP NL Pagina 15