Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. 2013

Transcriptie

1 Rapport CO 2 boekhouding Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Auteur: E.C. van der Hoff 1 Datum: maart 2014 Status: Definitief 1 ISO , 7.3.1, onderdeel b Pagina: 1 van 17

2 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding Organisatiegrenzen 3 2. Jaar resultaten volgens CO 2 prestatieladder Verdeling CO 2 prestatieladder Scope 1 emissies of directe emissies Scope 2 emissies of indirecte emissies Verklaring van weggelaten CO 2 bronnen en putten CO 2 emissie van verbranding biomassa CO 2 compensatie Scope 3 emissies of overige indirecte emissies 8 3. Corrigeren Invloed van meetonnauwkeurigheden en onzekerheden Geleasede wagenpark Woon- werkverkeer Huisvesting Berekeningsmodellen Kwantificering Verandering in kwantificering methodes Conclusie 12 BIJLAGE I - Reductiedoelstellingen 14 BIJLAGE II Inventarisatie scope 3 volgens GHG 15 Bijlage III Gebruikte conversiefactoren 17 Pagina: 2 van 17

3 1. Inleiding Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Dit rapport geeft inzicht in de CO 2 uitstoot van Joulz B.V., met 2010 als referentiejaar 2. Over heel 2010 is ton CO 2 uitgestoten door de gehele Joulz organisatie. Het jaar 2010 dient als referentiejaar om besparingen en/of toename te kunnen berekenen voor 2011 en verder. In 2010 werd voor iedere maand afzonderlijk de CO 2 uitstoot berekend. Dit geeft voor de mogelijkheid om op maandelijkse basis, of elke willekeurige andere interval, een vergelijking te maken met Dit rapport geeft de vergelijking tussen 2010 en weer 3. Inhoudelijk is dit rapport opgesteld conform ISO De cijfers voor 2010 en die worden getoond in deze rapportage zijn omgezet volgens de door SKAO voorgeschreven conversiefactoren 5. Een lijst met de conversiefactoren is opgenomen in bijlage III. 1.1 Organisatiegrenzen De Eneco Holding N.V. bestaat uit 3 kernbedrijven: Stedin, Joulz en het Energiebedrijf. In figuur 1 zijn de verschillende onderdelen van het Energiebedrijf afzonderlijk weergegeven. Figuur 1: Organogram Eneco Holding N.V. Stedin is de grootste opdrachtgever van Joulz. Daarnaast is er omzet uit opdrachten in de markten netbeheer, wegbeheer, industrie, railbeheer en utiliteitsbouw. Tot de bedrijfsvoering worden de bedrijfsmiddelen en de bedrijfsentiteiten van Joulz waarover 100% kapitaalbelang en 100% zeggenschap is, gerekend. Joulz B.V. bestaat uit 4 entiteiten: Projects, Service Provider, GreenTec en CityTec 6 (zie: figuur 2). 2 ISO , 7.3.1, onderdeel j 3 ISO , 7.3.1, onderdeel c 4 ISO , 7.3.1, onderdeel p 5 In deze rapportage is 2010 omgerekend volgens SKAO conversiefactoren. 6 ISO , 7.3.1, onderdeel a, d Pagina: 3 van 17

4 Figuur 2: Organigram Joulz 2. Jaar resultaten volgens CO 2 prestatieladder 2.1 Verdeling CO 2 prestatieladder De CO2 prestatieladder kent een verdeling van emissie-categorieën naar drie scopes. In figuur 3 ziet u links de inhoudelijke scope verdeling met daarin de categorieën en rechts de kwantitatieve (in tonnen CO2) en procentuele verdeling per scope over 2010 en van Joulz. Figuur 3: Scope diagram en werkelijke verdeling CO 2 voetafdruk over 2010 en Figuur 4 toont de totale emissie over de jaren 2010 en, verdeeld naar de categorieën binnen scope 1, 2 en 3. Alle categorieën van scope 1, 2 en 3 zijn hier weergegeven, behalve de CO2 uitstoot van de productie van ingekochte materialen (scope 3) omdat Joulz een dienstverlener is die materiaal inkoopt op voorschrift van haar opdrachtgever(s). In bijlage II vindt uitsplitsing plaats van de meest materiële emissies binnen scope 3. De paragrafen 2.2, 2.3 en 2.4 hieronder geven expliciet de verdeling per scope weer. Pagina: 4 van 17

5 Figuur 4: totale emissieverdeling 2010 en per categorie 2.2 Scope 1 emissies of directe emissies Figuur 5 toont de emissies binnen scope 1 van de eigen organisatie over de jaren 2010 en, verdeeld naar de categorieën behorende bij scope 1 7. Met betrekking tot scope 1 kent Joulz in de totale uitstoot een toename ten opzichte van Alhoewel de eerste zes maanden van het jaar kouder waren dan in 2010, valt de CO 2 uitstoot van het gasverbruik fors lager uit en hebben de maatregelen voor de verduurzaming van de panden een effect gehad. Het hoofdkantoor van Joulz aan de Zalmstraat is medio geopend en voorziet in een WKO aansluiting. Per saldo is het gasverbruik over 5% lager dan in In heeft Joulz het gasverbruik voor 100% vergroend door de aankoop van groen gas certificaten. De toename van het aantal liters brandstofverbruik door bedrijfswagens is te relateren aan de hoeveelheid verreden kilometers. Joulz heeft als strategische doelstelling ook te werken voor andere netbeheerders en opdrachtgevers buiten haar oorspronkelijke verzorgingsgebied. Dit heeft geleid tot meer werk en daardoor de aanname van meer uitvoerend personeel. Het bedrijfswagenpark is echter minder hard gegroeid dan het aantal buitendienstmedewerkers, van 1234 (2010) naar 1282 auto s (). Dit is een toename van 4%. Ten opzichte van december 2012 is het aantal bedrijfswagens per december zelfs gedaald met 7%. Er wordt met meer medewerkers op 1 bedrijfswagens meer kilometers gereden; het aantal buitendienstmedewerkers is gestegen met 4%. Het aantal leaseauto s laat in een stijging zien van 16% ten opzichte van Dit wordt veroorzaakt door het strikter toepassen van het maximaal aantal te declareren zakelijke kilometers. Boven de zakelijke kilometers per jaar is het economischer voor het bedrijf om de medewerker in een leaseauto te laten rijden. Een terugval in het woon-werkverkeer (scope 3) is zichtbaar, maar deze valt lager uit, omdat bij de leaseauto s ook het privégebruik wordt meegenomen. Dit in tegenstelling tot werknemers die alleen een woon-werkverkeer- en zakelijke kilometervergoeding krijgen. 7 ISO , 7.3.1, onderdeel e Pagina: 5 van 17

6 De totale stijging van uitstoot van leaseauto s pakt lager uit dan de procentuele stijging in leaseauto s Dit komt omdat er sinds 1 december 2012 collectief zuiniger wordt gereden door aanpassing van de leasenorm (<120 gram CO 2 uitstoot) en het geven van veilig- en zuiniger rijden trainingen. Inmiddels voldoet 84% van de lease auto s aan deze norm. Het effect van het buitenlandbeleid (niet meer tanken) heeft tevens voor een afzwakking gezorgd van de toename. SCOPE 2010 Verschil SCOPE 1 Ton CO 2 Ton CO 2 % Gas 1.300,72 187,50-86% Airco's 83,87 60,94-27% Bedrijfswagens 7.585, ,31 20% Personal Lease 1.567, ,84 23% Totaal , ,59 7% Figuur 5: Scope 1 verdeling per categorie 1 e helft 2010 en Figuur 6 toont duidelijk aan dat het wagenpark van Joulz zowel in 2010 als in het grootste deel (98%) van de CO 2 uitstoot voor haar rekening neemt binnen scope 1. Dit is een groei van 5% ten opzichte van een jaar geleden; toen stond het percentage op 93%. Figuur 6: procentuele verdeling scope 1 per categorie over 2010 en Naar aanleiding van een geslaagde pilot in 2012, zijn in 12 bedrijfswagens op aardgas in gebruik genomen. De doelstelling voor lag op 20 stuks, maar het bleek lastiger om op het reguliere woonwerktraject van berijders over voldoende gastankstations te beschikken. Een pilot, gehouden onder 23 berijders van bedrijfswagens met als doel zuinig en veilig te rijden met als titel Ranking the cars, leverde in drie maanden tijd een brandstofbesparing op van 10%. In 2014 krijgt deze individuele competitie een vervolg in teamverband. 2.3 Scope 2 emissies of indirecte emissies 8 8 ISO , 7.3.1, onderdeel i Pagina: 6 van 17

7 Figuur 7 toont de emissies die ontstaan door de opwekking van elektriciteit en warmte die Joulz heeft gebruikt. De elektriciteit die Joulz gebruikt is 100% donkergroen, dat wil zeggen opgewekt met windenergie. Echter Joulz blijft er wel naar streven om haar energieverbruik te verminderen. Het verbruik wordt bepaald om ook deze doelstelling te monitoren. Het aantal zakelijke kilometers is fors gedaald. Het aantal uitvoerders en projectleiders, die vaker en langere afstanden afleggen, rijden inmiddels in een hybride bedrijfs- of leasewagen. Zij declareren nu geen zakelijke kilometers meer. Het verbruik van Warmte is gestegen door de ingebruikname van een nieuw hoofdkantoor in Rotterdam. Het pand aan de Zalmstraat is gerenoveerd op basis van het BREEAM principe en voorzien van een WKO installatie. Het effect daarvan is duidelijk waarneembaar in het warmteverbruik van Scope 2. SCOPE 2010 Verschil SCOPE 2 Ton CO 2 Ton CO 2 % Elektriciteit 92,28 90,96-1% Zakelijke km's prive auto 463,04 338,37-27% Vluchten 28,16 14,95-47% Warmte 192,76 237,50 23% Totaal 776,24 681,79-12% Figuur 7: Scope 2 verdeling per categorie over 2010 en Figuur 8 toont de verdeling tussen de verschillende categorieën uit figuur 7. Figuur 8: procentuele verdeling scope 2 per categorie over 2010 en Pagina: 7 van 17

8 2.3.1 Verklaring van weggelaten CO 2 bronnen en putten 9 Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Alle geïdentificeerde GHG bronnen of putten van CO 2 zijn verantwoord in de rapportage. Binding van CO 2 (broeikasgasverwijdering) vindt niet plaats CO 2 emissie van verbranding biomassa 10 De verbranding van biomassa vindt binnen Joulz B.V. niet plaats CO 2 compensatie 11 Joulz heeft haar interne CO 2 uitstoot, zoals deze berekend is binnen de Eneco Holding, voor 50% gecompenseerd door de aanschaf van Gold Standard Carbon Credits en voor 50% door REDD+ Carbon Credits. 2.4 Scope 3 emissies of overige indirecte emissies Figuur 9 toont de indirecte emissies over 2010 en verdeeld naar de categorieën behorende bij scope 3. Over het jaar 2010 zijn geen cijfers van afval beschikbaar. Dit geeft een wat vertekend beeld voor de totale optelling bij de twee jaren. In is er een woon-werkverkeer enquête geweest binnen Joulz. Deze resultaten zijn verwerkt in de CO 2 rapportage. Hieruit is gebleken dat medewerkers van Joulz op een andere manier naar hun werk komen dan in Het nieuwe huisvestingsbeleid met locaties die gelegen zijn op OV vriendelijke aanrijroutes en soms beperkte parkeercapaciteit kennen, is hier onder andere de oorzaak van. De forse stijging van het wagenpark is hier eveneens debet aan. Thuiswerken begint langzaam maar zeker een plek te vinden binnen Joulz. Plm. 2,5% van de woon-werk kilometers wordt hierdoor vermeden. SCOPE 2010 Verschil SCOPE 3 Ton CO 2 Ton CO 2 % Woonwerkverkeer 2.600, ,89-3% Zakelijke km's OV 4,85 7,33 51% Afval - 275,00 0% Papier 54,75 17,59-68% Totaal 2.659, ,81 6% Figuur 9: Scope 3 verdeling per categorie over 2010 en Tot medio 2010 was er geen expliciet afvalbeleid binnen Joulz. Dat wil zeggen dat niet al het afval van projectlocaties ten gunste kwam van Joulz. Sinds de certificering van Joulz voor ISO wordt hier strenger 9 ISO , 7.3.1, onderdeel h 10 ISO , 7.3.1, onderdeel f 11 ISO , 7.3.1, onderdeel g. Joulz bezit geen gekwantificeerde GHG removals. Pagina: 8 van 17

9 op gestuurd. Onderaannemers dienen al het afval van projectlocaties in gescheiden vorm aan te leveren bij Joulz, zodanig dat Joulz zicht heeft op de totale afvalstroom. Hiervan is 91% recyclebaar. Het verbruik van papier blijft verder dalen. Het werken zonder papier is volledig ingeburgerd. In de eerste helft van is ook gestart met het terugdringen van het gebruik van kleuren. Dit heeft verder geen effect op de CO2 rapportage, maar is wel een millieubesparing. Figuur 10: procentuele verdeling scope 3 per categorie over 2010 en Pagina: 9 van 17

10 3. Corrigeren Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Om eenduidig een besparing of toename te kunnen berekenen, worden de resultaten gecorrigeerd voor temperatuurinvloeden. Deze correctie gebeurt op basis van graaddagen 12. Een graaddag houdt verband met de stookgrens van 18 graden. Voorbeeld: als het één etmaal lang 17 graden is, dan levert dit 1 graaddag op. Als het één etmaal 7 graden is dan levert dit 11 graaddagen op, etc. Zo is bijvoorbeeld het aantal graaddagen in 6% hoger dan in 2012, maar 8% lager dan in 2010; dit rechtvaardigt de noodzaak tot correctie. De correctie wordt ook voor het warmteverbruik gedaan. Deze twee verbruiken zijn weersafhankelijk. Na de correctie voor graaddagen wordt de totale CO 2 uitstoot teruggerekend naar de individuele medewerker. Op deze manier kan exact het toename- of besparingspercentage worden berekend. Figuur 11 toont het gecorrigeerde resultaat in kilogrammen per medewerker. Het personeelsbestand is toegenomen met 5% van 2794 medewerkers in 2010 naar 2947 medewerkers in Verschil kg CO 2 kg CO 2 % Totaal per mdw 5.001, ,24-1% Figuur 11 CO 2 uitstoot per medewerker minus de uitstoot van afval gecorrigeerd voor graaddagen. 4. Invloed van meetonnauwkeurigheden 13 en onzekerheden Uit bovenstaande berekeningen zijn er drie grote CO 2 bronnen aan te wijzen. Op de eerste plaats komt het geleasede wagenpark met ton, als tweede komt het woon- werkverkeer met 2520 ton en als derde komt huisvesting (gas-, elektra- en warmteverbruik) met 516 ton. Hieronder wordt de wijze beschreven hoe deze berekeningen tot stand zijn gekomen. Samen vormen deze drie categorieën 95% van de totale uitstoot van Joulz. 4.1 Geleasede wagenpark De uitstoot berekening van het wagenpark gebeurt aan de hand van exacte liters. Deze liters zijn afkomstig van de tankpassen van leverancier Multi Tank Card. Ieder voertuig beschikt over een dergelijke pas. Hiermee is het dan ook aannemelijk dat het totale brandstofverbruik inzichtelijk is. Gezien het hier om daadwerkelijk verbruik gaat, heeft dit de voorkeur boven, bijvoorbeeld, een berekening op basis van kilometers. 4.2 Woon- werkverkeer De gegevens die worden gebruikt voor de berekening van het aantal kilometers woon- werkverkeer zijn afkomstig van Joulz HR. Dit bestand is tevens de basis voor de salarisadministratie voor de woonwerkvergoeding. De lease- en bedrijfswagenrijders worden uit dit bestand gefilterd. Op basis van dit bestand wordt er een berekening gemaakt aan de hand van gemiddelden voor ingehuurd kantoorpersoneel waarvan de kilometers onbekend zijn(10% ten opzichte van ons eigen personeel). 12 ISO , 7.3.1, onderdeel k 13 ISO , 7.3.1, onderdeel o Pagina: 10 van 17

11 4.3 Huisvesting De meetgegevens van elektra-, gas- en warmteverbruik zijn verzameld aan de hand van opgenomen meterstanden. Deze worden maandelijks opgenomen en worden voldoende betrouwbaar geacht. Daar waar geen meterstanden en/of facturen aanwezig zijn (door bijvoorbeeld gedeelde gebouwen) wordt er een berekening gemaakt op basis van de wel bekende meterstanden van gebouwen. Deze vormen een gemiddelde per m 2 welke wordt gebruikt voor de berekening van de andere gebouwen. Voor gas en warmte vindt er tevens een correctie op basis van graaddagen plaats. 5. Berekeningsmodellen 5.1 Kwantificering 14 methodes De kwantificering van grondstoffen naar CO 2 -emissiewaarden is telkens gedaan door geregistreerde volumeeenheden van de gebruikte brandstoffen te benutten. De conversie van volume naar emissie is eenduidig en geeft de meest betrouwbare vergelijking weer. Gas- en elektriciteitsgebruik zijn opgenomen aan de hand van geijkte meters (en slimme meters waar beschikbaar). Dit is momenteel de meest betrouwbare methode. 5.2 Verandering in kwantificering methodes Er heeft geen wijziging plaatsgevonden in de kwantificeringmethode 15 ten opzichte van ISO , 7.3.1, onderdeel l 15 ISO , 7.3.1, onderdeel m Pagina: 11 van 17

12 6. Conclusie Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Uit dit rapport volgt dat de gemiddelde CO 2 uitstoot per medewerker licht is gedaald. Deze daling wordt met name veroorzaakt door vergroenende maatregelen op het gebied van huisvesting. Het aandeel CO 2 uitstoot door het wagenpark van Joulz is in drie jaar tijd echter fors gestegen met 10% van 65% naar 75%. Joulz medewerkers werken vaker buiten het historische verzorgingsgebied. Joulz is meer kilometers gaan maken om haar klanten op een goede manier van dienst te kunnen zijn. Dit heeft zij wel gedaan met zuinigere voertuigen en met meer medewerkers maar deze maatregelen zijn onvoldoende om de extra uitstoot te beperken. Doordat de uitstoot inzichtelijk wordt gemaakt op medewerkersniveau is de schonere manier van mobiliteit niet direct zichtbaar. De directie is zich bewust van bovenstaand feit en heeft daarom besloten verdere stappen te ondernemen in de vergroening van het wagenpark. Dit zal niet kunnen worden bereikt door uitsluitend technische aanpassingen (groen gas auto s, zuiniger auto s, kleinere auto s), maar zal ook een gedragsverandering voor de medewerkers betekenen (snelheid, nieuwe rijden, andere wijze van gebruik wagenpark). In december is besloten dat bedrijfswagens van Joulz in 2014 begrenst worden op een snelheid van 110 kilometer per uur. Daarnaast is eind een pilot gestart met de Ecodrive; een boordcomputer waarmee het Nieuwe Rijden actief wordt gestimuleerd. Eind is onder medewerkers een prijsvraag uitgeschreven hoe de uitstoot van de bedrijfswagens met 10% verminderd kan worden. Uit de 150 inzendingen zijn een aantal ideeën naar voren gekomen die in 2014 verder worden uitgewerkt: Laat de lease auto 1 op de 10 werkdagen staan door te carpoolen, thuis te werken of gebruik te maken van de NS mobiliteitskaart; Team Mobility Award: welk team rijdt het zuinigst en bespaart daardoor CO 2; De wachttijd tussen storingen minder vaak gebruiken met het terugrijden naar een kantoor of steunpunt; Het onderzoeken of een Joulz breed wagenparkbeleid kan worden toegepast o.b.v. aanwijzingen, bevoegdheden en type werkzaamheden; Een beter gebruik van de poolauto s voor zakelijke ritten; Het plannen van werkzaamheden op basis van post code van de werkneme;r Het verder uitwerken van 1 klus, 1 bus. Het jaar 2014 zal uitwijzen of deze voornemens ook terug te zien zijn in de uitstoot op medewerkersniveau. Pagina: 12 van 17

13 7. Opmerking De boekhouding van Joulz maakt onderdeel uit van de CO 2 -boekhouding Eneco Holding N.V. Deze boekhouding heeft over het boekjaar de status Reasonable Assurance verkregen. Daarnaast heeft deze check separaat plaatsgevonden voor het jaarverslag van Joulz. Joulz publiceert sinds 2009 een eigen jaarbericht. Sinds 2011 is dit in de vorm van een jaarverslag conform de GRI rapportagerichtlijnen met externe assurance op de GRI indicatoren. Over het kalenderjaar hanteert Joulz de nieuwe GRI-G4 richtlijn. De beoordeling resulteert in een assurance rapport met beperkte mate van zekerheid ISO , 7.3.1, onderdeel q Pagina: 13 van 17

14 BIJLAGE I - Reductiedoelstellingen Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Reductiedoelstellingen CO2 uitstoot gasverbruik verlagen naar 0% Gasverbruik in m3 Joulz panden verlagen met 2,5% CO2 uitstoot bedrijfsauto s verminderen met 2,5% Programma Door aanschaf groengascertificaten. Eneco koopt deze groengas-certificaten collectief in. Joulz heeft voor m3 groengascertificaten aangeschaft. Uiteindelijk is ruim m3 groen gas verbruikt, dus de doelstelling is behaald. Over de eerste negen maanden van is 5% meer gas verbruikt. Grootste oorzaak is het zeer koude voorjaar (aantal graaddagen is 14% hoger dan in 2012). Met de ingebruikname van het nieuwe hoofdkantoor (WKO) is het gasverbruik in het laatste kwartaal van gedaald. Het zachte najaarsweer heeft het aantal graaddagen over uiteindelijk doen uitkomen op 6% hoger dan in Het totale gasverbruik is in 5% lager uitgekomen dan in 2012, dus de doelstelling is behaald. In is tot nu toe 9% meer getankt dan in Uit een gedetailleerde analyse over de eerste drie maanden is voortgekomen dat 8,7% wordt veroorzaakt door meer verreden kilometers (opdrachten zijn vaker buiten het historische verzorgingsgebied van Joulz). Het bedrijfswagenpark is van december 12 tot december 13 met 7% gedaald; uit het contract lopende bedrijfswagens worden veelal niet vervangen of omgeruild voor een groen gas bus. Doelstelling is niet behaald. 70% van de leasewagens met CO2-uitstoot < 120 gr Per 1 december rijdt 84% van de leasewagens met een uitstoot < 120 gram. Doelstelling is behaald. Ratio [# monteurs : # bussen ] met 5% verlagen in t.o.v De dalende trend is in zichtbaar: van 0,70 bus per technische medewerker (1353/1938) op 31 december 2012 naar 0,665 (1340 / 2015) op 1 september en 0,637 (1282/) op 31 december. Doelstelling is behaald. Inzicht verkrijgen in (verbeterpotentieel) verpakkingen De conclusie van de stage-opdracht is dat Joulz én betrekkelijk weinig verpakkingsmaterialen aanschaft én dat Joulz maximaal recycled én gescheiden afvoert waardoor een milieu doelstelling op dit onderdeel geen significante vooruitgang oplevert. Pagina: 14 van 17

15 BIJLAGE II Inventarisatie scope 3 volgens GHG Resultaat CO 2 Boekhouding Joulz B.V. Joulz onderkent dat in figuur 12 er een tweetal emissiedragers zijn, die in aantal tonnen CO 2 meer volume betreffen dan de, op dit moment, getoonde categorieën in figuur 9. Dit betreft: Ingekochte goederen en diensten Transport en distributie Gezien het feit dat deze informatie onderbouwd wordt door middel van een groot aantal aannames(omzet cijfers) heeft Joulz er bewust voor gekozen deze twee categorieën nog niet op te nemen in de CO 2 boekhouding. In de conclusie is te lezen dat Joulz reeds gestart is met het benoemen van CO 2 reductiedoelstellingen in een samenwerkingsproject Groot Amsterdam. Deze trend zal zich voortzetten in overige toekomstige projectmatige samenwerkingsverbanden. Figuur 12 Inventarisatie scope 3 volgens GHG Figuur 12 is als aparte bijlage beschikbaar op de website van Joulz. Pagina: 15 van 17

16 Het algemene beeld van de inventarisatie laat zien dat Joulz koploper is binnen de branche waarin zij opereert. Er is een perfecte balans tussen de 3 P s People, Planet, Profit. Joulz bezit zowel het CO2 prestatieladder certificaat als het MVO-prestatieladder certificaat op niveau 5. Pagina: 16 van 17

17 Bijlage III Gebruikte conversiefactoren ISO , 7.3.1, onderdeel n Pagina: 17 van 17