VERSLAVINGSZORG NOORD NEDERLAND BIEDT PERSPECTIEF OP EEN ANDER LEVEN

Transcriptie

1 VERSLAVINGSZORG NOORD NEDERLAND BIEDT PERSPECTIEF OP EEN ANDER LEVEN De waarde van verslavingszorg door VNN in het zorglandschap van Noord Nederland Juli 2013

2 Perspectief op een ander leven Ik leefde 15 jaar in een alcoholroes. Mijn ouders hadden een alcoholprobleem en een groot deel van mijn moeders familie ook. M n verslaving lag dus in de lijn der verwachtingen. Na een dronken vechtpartij belandde ik in de gevangenis. Toen wist ik dat ik niet dieper kon zinken. Ik besloot rigoureus een eind te maken aan mijn gebruik. Ik kwam terecht op VNN-kliniek Hoog- Hullen, waar ik 7 maanden verbleef. Niemand kan het alleen Ik was altijd erg introvert. Ik maakte het mensen graag naar de zin, maar dacht niet aan mijn eigen wensen. Ik wist niet eens of ik wensen had en zo ja, welke. Op Hoog-Hullen ontdekte ik dat het beeld dat ik in de spiegel zag, totaal niet klopte met wie ik dacht dat ik was. Ik was niet meer die verlegen jongen van 20, maar ook geen volwassen man. Wat dan wel? Ik was 15 jaar lang aan mijn eigen ontwikkeling voorbijgegaan. Dat ben ik nog steeds aan het inhalen. Op Hoog-Hullen bleek dat ik depressief was. Mijn extreme verlegenheid en pleinvrees had ik al die tijd alleen de baas gekund dankzij drank. Ik realiseerde me hoe waar die spreuk van Hoog-Hullen is: Alleen jij kunt het, maar je kunt het niet alleen. Verhaal van een cliënt van VNN Verslavingszorg Noord Nederland Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) biedt gespecialiseerde verslavingszorg die er op gericht is om mensen die in (ernstige) problemen zijn gekomen door hun middelengebruik (en/of gokken, gamen) of verslaving te behandelen en/of begeleiden. Ook degenen in hun omgeving die mogelijk hinder en/of schade ondervinden van het misbruik of de afhankelijkheid worden behandeld en/of begeleid. Deze vorm van gespecialiseerde zorg biedt meerwaarde voor cliënten, familie en samenleving. De zorg verbetert de kwaliteit van leven van cliënten, vermindert de klachten en leidt in veel gevallen tot een leven zonder verslaving. Voor familie is dat vaak een verademing. Daarnaast beperkt de juiste hulp het verlies van productiviteit, overlast en criminaliteit of andere schade die gerelateerd is aan middelengebruik. Deze laatste zijn belangrijke opbrengsten voor de samenleving als geheel. Missie VNN Perspectief bieden op een ander leven. Dit betekent dat VNN mensen met verslaving en hun naastbetrokkenen perspectief wil bieden op meer kwaliteit van leven. Een leven zonder of met minder verslavingsproblemen. Ook wil VNN zich inzetten om verslavingsproblemen te voorkomen. VNN ziet mensen als zelfstandige deelnemers aan de maatschappij en verslaving kan deze zelfstandigheid ernstig beperken. VNN weet uit ervaring dat iedereen in deze maatschappij verslaafd kan raken; dat is niet voorbehouden aan een bepaalde groep mensen. Er is in de loop der jaren steeds meer bekend geworden over (de bio-psychosociale componenten en chroniciteit van) verslaving en bijkomende problematiek. De ernst van de verslaving is sterk gekoppeld aan de interactie tussen verslaving, comorbide stoornissen (psychiatrisch en/of somatische stoornissen) en sociaal-maatschappelijke problematiek. Bij mensen met een ernstige verslaving is comorbiditeit meer regel dan uitzondering. VNN richt daarom de zorg in op het herstellen van de levensgebieden die door het middelengebruik zijn aangedaan. 2

3 VNN hanteert de volgende beschrijving voor de begrippen middelengebruik en verslaving. Middelengebruik: het gebruiken van de middelen tabak, alcohol, cannabis, illegale drugs (opiaten, cocaïne, amfetamine, XTC, LSD, etc.) en benzodiazepine. Onder middelengebruik vallen ook de begrippen gokken en gebruik van multimedia zoals internet. In de verslavingszorg wordt met de term verslaving bedoeld de afhankelijkheid van alcohol, illegale drugs (opiaten, cocaïne, amfetamine, XTC, GHB, etc), benzodiazepinen, cannabis en gokken. De laatste jaren worden ook mensen met internetverslaving en andere multimediaverslavingen behandeld in de verslavingszorg. (Kersten, 2006) Visie & ambities VNN wil erkend zijn als dé klantgerichte verslavingszorginstelling die met haar ketenpartners efficiënt de meest effectieve zorg biedt voor haar doelgroepen en baanbrekend is op het gebied van transgenerationele overdracht. Dit wil VNN bereiken door: de cliënt echt centraal te stellen; samen te werken met andere organisaties, zodat cliënten optimale steun en zorg krijgen om weer zelfstandig aan de maatschappij te kunnen deelnemen;. de overdracht van verslaving van generatie op generatie te doorbreken. "We blijken behoorlijk op één lijn te zitten. VNN neemt onze adviezen bijna altijd over, waardoor er geen tijd verloren gaat en jongeren snel geplaatst kunnen worden. Het contact met het personeel van het Bauhuus verloopt uitermate plezierig. Als er onduidelijkheden zijn, bellen ze ons gewoon." Citaat van een samenwerkingspartner op het gebied van jongerenhulpverlening Roots VNN is in 2004 ontstaan uit een fusie van drie aparte instellingen, CAD Drenthe, Dr. Kuno van Dijk Stichting (3 noordelijke provincies) en AVG (Groningen). De geschiedenis van VNN gaat terug tot 1891, toen in Eelde het Sanatorium voor Drankzuchtigen werd gesticht. Daarmee is VNN de oudste verslavingszorginstelling van Nederland. Vanuit deze historie en vanuit de fusie kent VNN een sterke betrokkenheid met kwetsbare groepen in de samenleving en een sterke binding met gemeentes. Van oudsher erkent VNN het belang van ervaringsdeskundigheid en hanteert het uitgangspunt dat de cliënt altijd de moeite waard is in wat voor omstandigheden iemands leven ook terecht is gekomen. Vanuit deze wortels zit in ons zorgaanbod nog steeds een aantal sterke en onderscheidende diensten waarop VNN voortbouwt: de klinische en ambulante behandeling van jongeren, de gezinsbehandeling, de therapeutische gemeenschappen en de gespecialiseerde ambulante (psychotherapeutische) behandeling. VNN heeft zich in de laatste jaren sterk ontwikkeld in de ambulante zorg en bemoeizorg en heeft voorlichting en preventie ook hoog in het vaandel staan. Daarnaast is reclassering voor verslaafde cliënten en forensische zorg een belangrijk onderdeel van het aanbod van VNN. 3

4 Doelgroepen VNN richt zich met haar aanbod op 5 specifieke doelgroepen. En bij elk van die doelgroepen is familie of een omgeving zoveel mogelijk in beeld. VNN benadert haar cliënten en hun omgeving/relaties op een oplossingsgerichte manier en met aandacht voor herstel. 1. risicojongeren t/m 23 jaar. VNN wil voorkomen dat risicovol middelengebruik de gezonde ontwikkeling van jongeren in de weg staat. Bijtijds en snel ingrijpen helpt om problemen op latere leeftijd te voorkomen. 2. volwassenen met lichte verslavingsproblematiek. De behandeling van deze groep draagt direct bij aan het voorkomen van transgenerationele overdracht. Daarnaast kan voorkomen worden dat deze cliënten specialistische (2 e lijns) zorg nodig hebben hetgeen hoge ziektekosten voorkomt. Deze groep bereiken we vooral middels voorlichting en leefstijltrainingen. 3. volwassenen vanaf 24 jaar met ernstige en/of complexe verslavingsproblematiek, maatschappelijk geïntegreerd. Dit is momenteel de grootste groep cliënten binnen VNN. Dit zijn mensen die over het algemeen nog wel een huis en sociale omgeving hebben maar in toenemende mate problemen ondervinden op één van de 7 (lichamelijke gezondheid, psychische gezondheid en verslaving, dagbesteding/werk, inkomen/geld, justitie, huisvesting en sociaal netwerk). Naast behandeling van de verslaving en van de problemen op de andere leefgebieden is ook bij deze groep het voorkomen van transgenerationele verslaving een belangrijk doel. 4. volwassenen vanaf 24 jaar met ernstige en/of complexe verslavingsproblematiek, nietmaatschappelijk geïntegreerd. Deze zogenaamde bemoeizorg gaat om mensen die aan de onderkant van de samenleving leven en afkerig zijn van zorg. Om overlast voor de samenleving te voorkomen en lichamelijke en fysieke schade bij henzelf zoveel mogelijk te beperken, is intensief contact met deze groep nodig. De omvang van de groep binnen VNN is substantieel. 5. mensen met verslavingsproblematiek en een justitiële titel VNN kent ook haar roots in de forensische zorg. Het gaat hierbij om een grote groep cliënten met een justitiële titel bij wie verslaving een belangrijk rol speelt t.a.v. hun criminaliteit. Naast recidivevermindering vanuit reclassering zijn behandeling en herstel belangrijke doelen in de forensische zorg. Met de keuze voor de genoemde doelgroepen en de jarenlang opgebouwde kennis over hun behoeftes en zorgvraag is VNN een klantgerichte verslavingszorginstelling. VNN heeft voortdurend aandacht voor de meest efficiënte en de meest effectieve zorg. Kernwaarden VNN heeft 5 kernwaarden: Betrokken Betrouwbaar Beschikbaar Zichtbaar Steeds beter De kernwaarden maken duidelijk waar we voor staan. Ze vormen de leidraad bij alles wat we doen, geven richting aan het beleid en zijn bepalend voor onze organisatiecultuur en identiteit. 4

5 Aanbod VNN voor de specifieke doelgroepen 1. Risicojongeren t/m 23 jaar VNN biedt zowel kortdurende als intensieve ambulante interventies, maar ook klinische detox, diagnostiek en behandeling tijdens opname in een kliniek. De ambulante interventies kunnen, wanneer middelengebruik of misbruik vroegtijdig wordt gesignaleerd, op de plek worden aangeboden waar de jongere woont of verblijft. Ouders/verzorgers worden betrokken bij de kortdurende interventie. Wanneer misbruik/afhankelijkheid ernstig is of de omgeving leent zich niet voor ambulante behandeling dan volgt een klinische opname, in bijvoorbeeld Dok 3, Bauhuus of Breegweestee. 1. Dok3 (12 tot 18 jaar) is een samenwerkingsverband tussen Drieversdale, Wilster en VNN. Dit is een besloten/gesloten setting waarin een zeer moeilijke doelgroep met meervoudige complexe (waaronder verslavings) problematiek, die eerder vaak tussen wal en schip viel, wordt opgenomen en behandeld. 2. Bauhuus en Breegweestee (12 tot 30 jaar) zijn klinieken van VNN met een bovenregionale functie, waarin detox, diagnostiek en behandeling plaatsvindt van jongeren met een ernstige en langdurige geschiedenis van middelenafhankelijkheid en verslaving. Zowel het Bauhuus, als DOK3 en de Breegweestee hebben allen een bovenregionale en klinisch gespecialiseerde functie. Dit betekent dat hier cliënten uit heel Nederland behandeld worden. Bij zowel de ambulante als de klinische behandelingen wordt zoals gezegd nauw samengewerkt met ouders/verzorgers maar ook met de verwijzer. Na een klinische behandeling volgt altijd een ambulant traject bij jongeren in samenwerking met de verwijzer. Ambulant biedt VNN naast outreachende zorg o.a. leefstijltrainingen en MDFT (= Multi Dimensional Family Treatment). VNN is een belangrijke partner voor alle andere aanbieders binnen de Jeugdzorg/hulp wanneer er sprake is van middelen, gebruik, misbruik of afhankelijkheid. Dit geldt zowel voor de preventieve activiteiten als de behandeling. Verwijzing naar de intramurale voorzieningen van VNN vindt dikwijls plaats vanuit de specialistische andere jeugdzorgvoorzieningen (2 e lijn). Wij werken in die keten nauw samen met bijv. Jeugdzorg, Jeugdhulp, GGZ/LVB instellingen (ondermeer Lentis, GGZ Friesland, GGZ Drenthe, Accare, Het Poortje, Jeugdhulp Friesland, Tjallingahiem en Drieversdale). De behandeling wordt integraal met die organisatie aangeboden waar de jongere verblijft. 2. Volwassenen met lichte (tot matige) verslavingsproblematiek A. Generalistische Basis GGz, eerste lijnszorg VNN heeft de ambitie om middelenmisbruik- en afhankelijkheid zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Daarbij is de verwachting dat dit middelengebruik eerder en vaker kan worden herkend binnen de eerstelijnszorg. We willen dan ook graag waar nodig en mogelijk cliënten behandelen binnen de eerste lijn, door deskundige medewerkers van VNN of met ketenpartners. In 2013 gaan we zoveel mogelijk ervaring op doen in de eerste lijn, zodat duidelijk wordt welk deel (cliënten en aanbod) van de tweede lijn overgaat naar de eerste lijn. B. Novae (doelgroep werkenden) Uit een marktanalyse in 2011 is gebleken dat er binnen VNN onvoldoende passend aanbod is voor werkenden. Deze doelgroep komt de drempel van de reguliere verslavingszorg bijna niet over. En dat terwijl er bekend dat er veel alcohol genuttigd wordt voor, tijdens of na het werk. De problematiek wordt vaak niet herkend door de werkgever of huisarts. Dit zorgt voor meer ziekteverzuim, verminderde productiviteit, kwalitatief minder goed werk, 5

6 bedrijfsongevallen etc. VNN is daarom samen met Omale, Novae gestart. Novae is de verslavingszorginstelling die zich exclusief richt op mensen met alcoholproblemen die actief zijn in het arbeidsproces. De behandeling vindt plaats in de avonden en weekenden zodat cliënten geen of zeer beperkte onderbreking van het arbeidsproces hebben. 3. Volwassenen vanaf 24 jaar met ernstige en/of complexe verslavingsproblematiek, maatschappelijk geïntegreerd VNN biedt zowel kortdurende als intensievere en langdurige ambulante interventies, maar ook klinische detox, diagnostiek en behandeling tijdens opname in een kliniek. Ambulant: Er worden leefstijltrainingen gegeven maar o.a. ook trainingen op het gebied van sociale vaardigheid, ADHD en bijvoorbeeld trauma. Daarnaast is systeembehandeling mogelijk indien geïndiceerd. Er is aanbod dat geheel online geboden wordt of een combinatie van face to face met online contacten. Waar nodig wordt een arts of psychiater geconsulteerd en kan medicatie voorgeschreven worden. Dit alles in nauwe samenspraak met de eigen huisarts. VNN biedt voor bijkomende problematiek, zoals angst en of depressie, gespecialiseerd psychotherapeutisch behandelaanbod. Deeltijd: Zowel in Leeuwarden als in Groningen bestaat de mogelijkheid voor een deeltijdbehandeling. In Emmen gaat VNN hier in oktober 2013 mee starten. Deeltijdbehandeling kan als overbrugging naar een klinische of ambulante behandeling maar ook na een klinische behandeling of als een ambulante behandeling alleen niet volstaat. Klinieken: - Er zijn in Leeuwarden en Groningen twee klinieken met een IC (intensive care) en MC (medium care) functie waar cliënten een detox kunnen krijgen en een kortdurende behandeling waarna een vervolg klinische of ambulante behandeling gestart wordt. - Twee bovenregionale gespecialiseerde intensieve klinische behandelingen: 1. Hoog-Hullen Hoog-Hullen biedt een klinisch programma dat is opgebouwd in fasen en waar wordt gewerkt aan herstel en een abstinent bestaan. 2. De Borch De Borch is een gezinskliniek voor de behandeling van verslaafde ouders met kinderen. Ook is er plaats voor zwangere vrouwen. 4. Volwassenen vanaf 24 jaar met ernstige en/of complexe verslavingsproblematiek, niet-maatschappelijk geïntegreerd. Voor deze groep biedt VNN o.a.: - FACT-zorg. FACT staat voor Functie Assertive Community Treatment. Deze intensieve vorm van ambulante zorg kenmerkt zich door een outreachende manier van werken. De zorg wordt uitgevoerd door een multidisciplinair team. - Opiaatonderhoudsbehandeling. Deze behandeling voor de grote groep heroïneverslaafden is geprotocolleerd op onderzoek, medicatie en (verpleegkundige) begeleiding. - Mogelijkheid voor een snelle opname in één van de bovenstaande klinieken en zo ook voor de nieuwe Kliniek voor verslaving en psychiatrie in Beilen. 5. Mensen met verslavingsproblematiek en een justitiële titel Voor deze doelgroep wordt reclassering geboden maar ook forensische zorg. Er is ambulant en klinisch aanbod (Intramuraal Motivatie Centrum). Verder kunnen mensen met een titel ook het reguliere aanbod voor volwassenen volgen. Bij alle doelgroepen is aandacht voor werk en dagbesteding en wordt er nauw samengewerkt met een werk- en dagbestedingsorganisaties zoals Werkpro. 6

7 ROM VNN is overtuigd van de waarde van ROM (Routine Outcome Measurement) en stuurt daar sterk op. VNN realiseerde in %. Ter vergelijking: volgens de BRAM gegevens is er in 2012 landelijk een score van 13% gerealiseerd. Voor de sector verslavingszorg; care 19%, cure 16%. Zelfs met een hogere drop out bij cliënten met een (DSM-IV-TR) diagnose van alcohol- of drugsmisbruik en -afhankelijkheid is de score van 30% substantieel hoger dan de gerealiseerde landelijke score totaal en die van de sector verslavingszorg. Cliëntwaardering Wat vinden cliënten van de ambulante korte behandeling van VNN? In 2012 heeft onderzoeksbureau Kiwa Prismant voor VNN een cliëntwaarderingsonderzoek uitgevoerd met de CQ-index voor de kortdurende ambulante verslavingszorg. Deze CQindex bestaat uit een vragenlijst met 63 vragen en is gericht op ambulante cliënten van 18 jaar en ouder die in de afgelopen 12 maanden een behandeling hebben ontvangen of op het moment van invullen van de vragenlijst nog worden behandeld door behandelaars van VNN. In totaal zijn 863 cliënten benaderd met een vragenlijst. Van de 863 aangeschreven cliënten hebben 165 cliënten een ingevulde vragenlijst teruggestuurd, Dit is een respons van 19%. In de rapportage worden de resultaten van VNN vergeleken met de resultaten van andere instellingen die het onderzoek bij Kiwa Prismant lieten uitvoeren, de zogenaamde spiegelinformatie. De landelijke spiegelinformatie bevat gegevens van ongeveer 2100 cliënten. Figuur 1 Spinnenweb In dit spinnenwebfiguur wordt per schaal weergegeven wat de gemiddelde score is van VNN. De roze lijn geeft de resultaten weer van de landelijke spiegelgroep. De antwoordschalen variëren per schaal, maar zijn voor deze figuur omgezet tot een schaal van 1 tot 4. Hiervoor geldt: een score richting 1 is negatiever en een score richting 4 is positiever. In het algemeen kan worden gezegd dat VNN op alle 11 schaalscores beter scoort dan de landelijke spiegelinformatie. Er zit weliswaar een deuk in de spinnenweb bij de schaalscore informatie over cliëntenrechten, maar ook hier scoort VNN beter dan de landelijke spiegelinformatie. 7

8 Tabel 1 Schaalscores Schalen VNN Spiegelinformatie 1. bereikbaarheid van de behandelaar 3,55 3,31 2. informatie over de behandeling 3,72 3,47 3. informatie over medicatie 3,40 3,16 4. informatie over cliëntrechten 2,16 1,93 5. keuzemogelijkheden 2,90 2,39 6. bejegening door de behandelaar 3,75 3,62 7. afstemming zorg tussen behandelaars 3,10 3,03 8. informatie-uitwisseling tussen behandelaars 2,93 2,79 9. vervulling hulpwensen 3,79 3, afronding behandeling 3,33 3, verandering in klachten en functioneren 3,54 3,11 Effecten van zorgverlening Naast de CQ-i meting in 2012 worden er ook clientervaringen gemeten door het telefonisch onderzoeksproject B(bel)I(interview)T(traject)E(evaluatie) van VNN. Vanaf 2007 is VNN, analoog aan het call centre van Jellinek in Amsterdam, gestart met het telefonisch interviewen van (ex-)cliënten. Er worden voor het BITE project vragen gesteld over de uitkomsten en de waardering van de zorg van VNN en onder andere het middelengebruik, zes maanden na het beëindigen van hun behandeling. Doelgroep zijn alle cliënten die minstens twee keer een face-to-face contact met een hulpverlener van VNN hebben gehad. Uit de rapportage over de laatste vijf maanden in 2012 bleek o.a. het volgende: Ruim 70% vindt dat het nu (heel) goed gaat. Over de behandeling, aanpak, mogelijkheden, informatie voorziening bestaat veel tevredenheid (80 tot 90%), er bestaat nog iets meer tevredenheid dan in de voorgaande jaren. Ruim 90% zou een ander aanraden voor hulp naar VNN te gaan. Ruim 80% van de respondenten rookt. 19% van de respondenten gebruikt nog overmatig cannabis, 15% gebruikt nog overmatig alcohol. Als gebruik van diverse middelen wordt gecombineerd is bij 62% geen sprake van problematisch gebruik, 30% gebruikt één middel problematisch, 7% meer dan één middel. Van een deel van de BITE respondenten van 2012 zijn eerdere MATE scores bekend, ook hier is een duidelijk verschil tussen de gemiddelde scores op de eerste MATE en de BITE follow-up. Het percentage BITE respondenten met ernstige symptomen in deze groep is op de schaal Depressie gedaald van 19% naar 8%, op Angst van 17% naar 3% en op Stress van 14% naar 2% bij de follow-up. Certificering. Vanaf 2007 tot 2011 was VNN HKZ gecertificeerd. Sinds 2011 is VNN volgens de CIIO Maatstaf, vertaling van de ISO 9001: 2008, gecertificeerd. Jaarlijks toetst het CIIO het kwaliteitsmanagementsysteem van VNN. VNN heeft in 2012 in het teken gestaan van forse bezuiniging en reorganisatie. Tijdens de jaarlijkse audit hebben de medewerkers aangegeven blij te zijn met de nieuwe organisatiestructuur en meer duidelijkheid te ervaren. De nodige veranderingen bij VNN hebben hun beslag gekregen zonder dat de energie is weggelekt. Anders gezegd: er zit veel veerkracht en enthousiasme in de organisatie. Veel meer dan voorheen is er daadwerkelijk ook inbreng van onderaf en wordt het aandeel van medewerkers zichtbaar gemaakt. 8

9 De certificerende instelling heeft geconcludeerd dat VNN er goed is in geslaagd tijdens de beheerste veranderingen en aanpassingen in de organisatie een kwalitatief verantwoord kwaliteitsniveau te handhaven en zo mogelijk te verbeteren. Sinds 2012 zijn bij VNN teams resultaatverantwoordelijke eenheden; dit impliceert dat zij zelfstandiger operen en dat de zorgorganisatie aangepast wordt. Het CIIO heeft hiervoor de volgende voorbeelden gegeven: De eerste FACT teams gaan in 2013 op voor het eigen (FACT)certificaat, MDO s zijn sterk in ontwikkeling en passen systeemaanpak steeds meer toe, dossiers zijn inzichtelijk met behandeldoelen. Het CIIO benoemt dat VNN investeert in opleiding en ontwikkeling van medewerkers: management development programma, BIG registraties worden bijgewerkt middels aanvullende scholing en het interne scholingsprogramma. Samenvatting VNN heeft een doelgroepgericht aanbod en biedt doelgroepgerichte en oplossingsgerichte bejegening. VNN biedt continuïteit van (herstelgerichte) zorg. VNN heeft zorgprogramma s die evidence based/best practice zijn. De zorg van VNN wordt georganiseerd in zorgpaden. VNN heeft een zorgaanbod gericht op het doorbreken van overdracht van verslavingsproblematiek over generaties heen. VNN werkt in de gehele keten Zvw, Justitie, AWBZ, WMO, en werkt samen met haar ketenpartners. VNN draagt bij aan gezondheidswinst, terugdringen van schade door de criminaliteit, terugdringen van economische kosten. Dit is gezien bovenstaande uitwerking van wie VNN is, waar ze sterk in is, voor wie ze er is en waar ze voor staat de meest onderscheidende reden om voor VNN te kiezen. Verhaal van een cliënt van VNN De eerste weken waren het heftigst. Je bent alleen maar bezig met afkicken. De drang om te gebruiken is heel groot. Aan de andere kant was ik erg gemotiveerd om niet te gebruiken. Door die tweestrijd raakte ik soms in de war. Op zulke momenten is de groep heel belangrijk. De verbondenheid en de steun van de groep is de fundering die je op dat moment nodig hebt om niet naar de drugs te grijpen. Tijdens de behandeling op het Bauhuus heb ik erg veel geleerd over mezelf en de redenen waarom ik altijd naar de drugs greep. Ik denk dat het me gelukt is om een clean leven te kunnen gaan leiden omdat dat dat het doel was dat ik steeds voor ogen hield Soms was het erg moeilijk. Ik kan me van een keer herinneren dat ik ontzettende gefrustreerd en radeloos was. Ik wilde op de een of andere manier ontsnappen aan de kwelling, door de dood of gebruik. Gelukkig zat ik in een veilige omgeving. Ik voelde me gesteund door de groep en de behandelaars. Ik had veel vertrouwen in het Bauhuus. En dat bleek ook terecht. Na een omslag voelde ik me beter en gelukkig. Mijn filosofie is dat het mooier is om het geluk uit jezelf te halen, dan uit drugs. Je voelt je krachtiger en autonoom. Het geluk is dan ook echt ergens op gebaseerd, je kunt het bij je dragen. Het is geen kunstmatig geluk maar werkelijk geluk! 9