Interview. Interview met Hans Peters. door Bert Allemeersch en Willy Colin *
|
|
- Joke de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Interview Interview met Hans Peters door Bert Allemeersch en Willy Colin * Hans Peters maakte van 1990 tot 2003 deel uit van de redactie van dit tijdschrift, waarvan de laatste zeven jaar als eindredacteur. Reden voor een terugblik. We spraken af in Breda, halverwege Vlaanderen en zijn woonplaats voor een gesprek over vroeger en nu, zijn belangstellingsvelden en hoe hij terugkijkt op die boeiende periode als pedagoog/psycholoog en eindredacteur. De twee Vlamingen waarmee hij in de redactie samenwerkte zijn de enig overgebleven redactieleden die ook nu nog deel uitmaken van de redactie. Het werd dus een blij weerzien na zijn plotselinge afscheid. Het werk als redacteur en later eindredacteur heeft hij met veel plezier gedaan, hierbij voortreffelijk ondersteund door de toenmalige secretaresse Wilma Pot. Dat plezier zat voor hem zowel in de betrokkenheid op het vakinhoudelijke vlak als (eind)redacteur krijg je alle potentiële publicaties onder ogen als op het organisatorische vlak: het voorzitten van de redactievergaderingen, de contacten met de beide besturen, het meewerken aan het onderbrengen van het tijdschrift bij de Tijdstroom. Vooral dit laatste heeft hij als een mijlpaal ervaren in het (voort)bestaan van het tijdschrift. Helaas noopte een ernstig vertrouwensprobleem met het toenmalige VCgP-bestuur hem zijn functie op te geven. De Nederlandse Vereniging kende toen een periode van instabiliteit die mede zijn vertrek als eindredacteur inleidde. Het was een tijd waarin nogal wat moest worden geïmproviseerd, maar waarin de redactie overeind bleef. Je bent niet alleen cliëntgericht therapeut, maar ook gedragstherapeut. Hoe ben je tot die keuze gekomen en hoe heb je die twee paradigma s kunnen verzoenen? Daarvoor moet ik eerst teruggrijpen op de vraag waarom ik psychologie wilde gaan studeren, terwijl mijn hele middelbare schoolopleiding in het teken stond van een beroep in de handel. Ten eerste was het zo dat ik, tegen het einde van de handelsopleiding die ik volgde, nog helemaal niet wilde gaan werken, maar door wilde studeren. * Bert Allemeersch en Willy Colin maken deel uit van de redactie van dit tijdschrift.
2 Bert Allemeersch en Willy Colin 256 Ten tweede werd ik in die jaren geraakt door het feit dat mensen zo vaak precies het tegenovergestelde zeiden van wat ze bedoelden. Dit boeide mij zeer. Hierdoor en door mijn belangstelling voor de menswetenschappen ben ik in Nijmegen psychologie gaan studeren, waarbij ik later ben overgestapt naar orthopedagogiek. In mijn eerste jaar als psychologiestudent kreeg ik colleges over Rogers, waarschijnlijk het laatste jaar dat deze gegeven werden; in ieder geval gebeurde dat na het vertrek van hoogleraar Rutten niet meer. Ik voelde mij zeer wel thuis in de basisopvattingen van de rogeriaanse therapie en ik had van meet af aan het voornemen tot psychotherapeut opgeleid te willen worden. De opkomst van de experimentele psychologie en mijn totale gebrek aan wiskundig inzicht ik ben een echte Alpha-man noodzaakten mij twee jaar later naar orthopedagogiek over te stappen, waar ik nooit spijt van heb gehad (na de invoering van de wet BIG werd ik in 1998 geregistreerd als Gezondheidszorgpsycholoog). Het was de tijd dat gedragstherapie begon op te komen en tegen het eind van mijn studie ik werkte toen een jaar in de verstandelijk gehandicaptenzorg schreef ik in1968 mijn scriptie Gedragstherapie bij autistische kinderen. Een kritische evaluatie van enkele relevante studies. Maar dit is nog niet het volledige antwoord op jullie vraag waarom deze twee referentiekaders mijn voorkeur genoten in de behandeling van verstandelijk gehandicapten, en trouwens in al het psychotherapeutische handelen. Toen ik zo n drie jaar in de verstandelijk gehandicaptenzorg werkzaam was, betrapte ik mij erop dat ik geen bevredigend antwoord kon geven op steeds terugkerende vragen met betrekking tot ingewikkelde problemen die de groepsleiding met haar cliënten had en besloot ik een opleiding in een van de psychotherapeutische richtingen te volgen. In die tijd (begin jaren zeventig) was gedragstherapie zodanig in opkomst dat mijn toenmalige directeur graag iemand wilde hebben die deze opleiding zou volgen en was hij ook bereid hier faciliteiten voor te verlenen. Met de inbreng vanuit dit referentiekader had ik in een aantal gevallen, zeker waar het de directe behandeling van cliënten betrof, succes. Maar in mijn opvatting kwam een (groot) deel van de problematiek met cliënten ook voort uit de relatie groepsleiding-cliënt en daar bood de gedragstherapie te weinig handvatten voor. Dus besloot ik eind jaren zeventig mijn primaire voorkeur te volgen en begon ik aan de opleiding tot client-centered therapeut waar de therapeutische relatie veel meer centraal staat. In mijn optiek is bijna elk probleemgedrag óók een relationeel probleem. Dit dient in beginsel de eerste insteek van behandelen te zijn, waarin zonodig een gedragsmodificerende c.q. gedragstherapeutische behandeling in te bouwen is. Met betrekking tot de relationele benadering heb ik tekstanalyses met groepsleiding, zoals ik die in veel publicaties beschreven heb, tot speerpunt van mijn cliëntgericht-psychotherapeutisch handelen gemaakt, naast individuele gesprekstherapie met verstandelijk gehandicapte cliënten. In mijn optiek miste de gedragstherapie te veel de luisterende en reflecterende houding, terwijl in de cliëntgerichte psychotherapie te veel het handelende aspect ontbrak. De meer directieve interventies binnen de cliëntgerichte psychotherapie in Nederland, conform De Haas c.s., waren toen net in opkomst. Volgens mij zijn gedragstherapie
3 en cliëntgerichte psychotherapie zeer goed als complementair aan elkaar te bezien en ik heb in mijn publicaties veelvuldig gepleit voor een integratief handelen door de therapeut. Je hebt heel wat gepubliceerd: meer dan vijftig titels waaronder vier boeken. Welke zijn je belangrijkste publicaties en waarom? Wat waren je inspiratiebronnen? Ik zie mijzelf als een echte praktijkman met een grote wetenschappelijke belangstelling. Daar ik zelf geen onderzoek pleeg, dien ik me op literatuur te richten van diegenen die dit wel doen en zo nodig gegevens hieruit in mijn publicaties te verwerken. Het kennisnemen van literatuur uit het eigen vakgebied zou, mijns inziens, bij werkers in het veld best wat meer aandacht mogen hebben. Publiceren is voor mij een must. Ten eerste als reflectie op mijn eigen handelen, ten tweede als uitwisseling van ervaringen en een vorm van scholing voor anderen en, ten derde, als een wijze van verantwoording afleggen over hoe ik bezig ben. Hierin is mijn praktisch werken altijd een inspiratiebron geweest. De vraag wat ik mijn belangrijkste publicaties vind is heel moeilijk te beantwoorden, omdat er, vanaf mijn eerste publicatie in 1972, een gestage lijn van ontwikkeling en rijpheid in zit. Belangrijk vind ik qua visie zeker mijn artikel uit 1973, Gedragsmodificatie als hulp voor ouders, waarin ik in feite een pleidooi hield voor het geleidelijk omvormen van onze observatiekliniek tot polikliniek en pleitte voor de mogelijkheid van korte verblijfsopname voor kinderen met ernstige gedragsproblemen. Ofschoon de observatieafdeling na enkele jaren werd opgeheven omdat die taak door de universiteiten werd overgenomen, is de (poli)kliniek voor gedragsbehandeling nooit van de grond gekomen. Verder vind ik mijn boek Client Centered therapie en Gedragstherapie: Een aanzet tot integratie uit 1984 van belang, omdat het letterlijk een aanzet is geweest om dit thema in diverse latere publicaties meer praktijkgericht en genuanceerder uit te werken, ook in ons tijdschrift. Mijn opvatting is dat geen enkele therapie een panacee voor alle problemen is. Wel vind ik dat bij het werken vanuit verschillende referentiekaders een scholing vanuit de betreffende referentiekaders noodzakelijk is om freewheelen te voorkomen. Je bent in Vlaanderen vooral bekend door de publicatie van je boek Kun je mij begrijpen? Omgaan met verstandelijke gehandicapten in psychotherapie, een toegankelijk en vernieuwend boek. Van mijn boeken vind ik, ondanks dat mijn derde boek (1992) in het Duits vertaald is, dit laatste toch het beste, omdat het in mijn ogen het meest evenwichtige is. Van mijn Engelstalige artikelen vind ik The development of intersubjectivity in relation to psychotherapy and its importance for Pre-Therapy het meest belangrijk, omdat ik hier een ontwikkelingspsychologische onderbouw geef van Pre-Therapie die ook door Prouty geaccepteerd is. Overigens is dit artikel gebaseerd op een eerdere Nederlandstalige versie in ons tijdschrift (Peters, 2003). Voor mij is het verblijven in Vlaanderen een soort warm bad: ik merk dat mijn werk en mijn opvattingen daar zeer gewaardeerd worden. Interview 257
4 Hoe kijk je terug op je periode als eindredacteur? Het werk als redacteur en eindredacteur heb ik als zeer boeiend en ook als zeer intensief ervaren, waar ik veel plezier aan beleefd heb. Naast de contacten met besturen, uitgever en auteurs met name voor het lospeuteren van kopij verzorgde ik de laatste zeven jaar ook de eindredactie en voelde ik me verantwoordelijk voor het opvragen van recensie-exemplaren en het mede-recenseren van boeken. De vergaderingen zat ik met plezier voor en ik heb veel steun ondervonden van mijn collegaredacteuren, waarvoor ik hen zeer dankbaar ben. De tijd na het plotselinge stoppen met het redactionele werk heb ik wel als een vorm van afkicken ervaren. Bert Allemeersch en Willy Colin 258 Hoe zie je de toekomst van ons tijdschrift tussen andere? Blijft het bestaansrecht genieten, of moeten we denken aan een fusie van tijdschriften? Eigenlijk heb ik geen zicht meer op hoe het in de toekomst met het Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie zal aflopen. Ik vind het knap dat de uitgever het nog steeds wil uitgeven, want ik meen dat het al lang onder het minimumaantal exemplaren gedaald is dat de uitgever bij start van het tijdschrift als bodem stelde. Ik zou het extreem jammer vinden als het moet stoppen, want ik heb het gevoel toch wel aan de wieg van dit tijdschrift te hebben gestaan, waarvan mijn dochter zelfs het omslagontwerp heeft gemaakt dat nu nog in essentie wordt gebruikt. Zolang de uitgever het wil uitgeven, ben ik voor zelfstandigheid. De enige Nederlandstalige optie lijkt me een opgaan in het Tijdschrift voor Psychotherapie, maar ik vrees dat je dan je zelfstandigheid over te plaatsen artikelen kwijt bent. Het lijkt me dus een weinig realistisch alternatief. De primaire taak van het tijdschrift zie ik toch liggen in artikelen op ons vakgebied. Maar het heeft ook een informatieve functie. In dat verband zou ik graag weer meer boekbesprekingen zien. Je bent actief lid van de Vlaamse vereniging. Wat zijn jouw bevindingen omtrent gelijkenissen tussen Vlaanderen en Nederland wat betreft het praktiseren van onze therapierichting? Dit vind ik heel moeilijk te beantwoorden. Enerzijds was mijn professioneel leven heel sterk gericht op een specifieke doelgroep, waarin ik mij als een soort pionier bewoog en ik persoonlijk slechts incidenteel in het gangbare veld van de cliëntgerichte psychotherapie werkte. Anderzijds ligt mijn werkterrein en mijn lidmaatschap van de Nederlandse vereniging al meer dan tien jaar achter me. Ik wik mijn woorden, maar ik ervaar weinig tot geen creatieve, vernieuwende inbreng vanuit Nederland. Ik heb het niet gescreend, maar ik denk dat bijdragen voor het tijdschrift vanuit België, zeker procentueel, hoger liggen als je het afzet tegen het aantal leden van beide verenigingen. Als je de bijdragen aan research, aan opleiding, aan publicaties, zeker ook internationaal, tussen Nederland en Vlaanderen vergelijkt, dan is Vlaanderen toch een soort Mekka. Als ik opnieuw een opleiding tot psychotherapeut zou moeten volgen, dan zou mijn opleidingsplaats Leuven zijn.
5 Hoe kijk je terug naar je voorbije leven, en de tijd die er nog rest? Ik vind dat ik een schitterend vak heb beoefend, waarin het mij mogelijk is gemaakt een stuk pionierswerk op het gebied van de psychotherapie bij verstandelijk gehandicapten te ontwikkelen. Enigszins teleurstellend is dat het zo weinig voortzetting, los van mijn persoon, heeft opgeleverd. Deels heeft dit met mij te maken; enerzijds ben ik geen vechter, anderzijds schijn ik collega s nogal eens de indruk te geven dat ik mij erger aan hun gebrek aan kennis en systematiek van behandelen. Daarnaast zijn de mogelijkheden voor behandelen de laatste twaalf à vijftien jaar ernstig ingeperkt. Na mijn pensionering in december 1999 heb ik zeker niet direct alle activiteiten stopgezet. Ik verzorgde gemiddeld elk jaar een publicatie, waaronder een boek in 2002, deed enkele consulten en leverde een bijdrage aan diverse cursussen. Geleidelijk aan zijn deze activiteiten tot bijna nul teruggebracht. Dit jaar verschijnt er nog een hoofdstuk van mij in het boek Person-centred Practice at the Difficult Edge. Ook lever ik een bijdrage onder de titel Empathie in het omgaan met mensen met een cognitiefemotionele achterstand in een nieuw boek over empathie en schrijf ik misschien nog een publicatie over het recht van verstandelijk gehandicapten op psychotherapie. Daarnaast heb ik de afgelopen twee jaar een studiedag voor de cursus Permanente Vorming Geestelijke Gezondheid bij mensen met een verstandelijke handicap en/ of autisme in Kortenberg verzorgd, waar ik de cliëntgerichte poot vertegenwoordig. Maar het doorgaan van deze cursus in de toekomst is afhankelijk van voldoende inschrijvingen. Om enige feeling met de praktijk te behouden maak ik als supervisor vrijwel alle supervisorbijeenkomsten van de Vlaamse Vereniging mee en bezoek ik diverse studiedagen van de vereniging. Wat me wel tegenviel is, dat wanneer je eenmaal uit het professioneel leven gestapt bent, je als het ware ook voor de praktische consultatie vrijwel afgeschreven bent. Bedankt Hans. We weten inmiddels ook dat je nu meer tijd hebt voor de kleinkinderen. Reizen is voor jou en je partner een passie, al heeft Europa nog weinig hoofdsteden waar je niet geweest bent Het ga je goed. Interview 259
6 Bert Allemeersch en Willy Colin 260 Literatuur Pearce, P., & Sommerbeck, L. (Eds.) (2014). Person-centred Practice at the Difficult Edge. Ross-on-Wye: PCCS-books. Peters, J.W.M. (1973). Gedragsmodificatie als hulp voor ouders. Tijdschrift voor Zwakzinnigheid en Zwakzinnigenzorg, 10(4), Peters, H. (1984). Client Centered therapie en Gedragstherapie: Een aanzet tot integratie. Lisse: Swets & Zeitlinger. Peters, J. (1992). Psychotherapie bij geestelijk gehandicapten. Amsterdam/Lisse: Swets & Zeitlinger. In het Duits (2001): Psychotherapeutische Zugänge zu Menschen mit geistiger Behinderung. Stuttgart: Klett-Cotta. Peters, H. (2002). Kun je mij begrijpen. Omgaan met verstandelijke gehandicapten in psychotherapie. Leuven: Acco. Peters, H. (2003). Enkele gedachten over vroegkinderlijk imiteren en intersubjectiviteit in relatie tot aspecten van psychotherapie. Tijdschrift Cliëntgerichte Psychotherapie, 41(2), Peters, H. (2006). The development of intersubjectivity in relation to psychotherapy and its importance for Pre-Therapy. Person-Centered and Experiential Psychotherapies, 5, Peters, H. (2008). The development of intersubjectivity in relation to psychotherapy and its importance for Pre-Therapy. In: G. Prouty (Ed.). Emerging developments in Pre-Therapy: a Pre-Therapy reader (pp ). Ross-on-Wye: PCCS-books.
Postmaster opleiding diagnostiek en behandeling (SG)LVB
mensenkennis Ik vond het een meerwaarde om binnen te kijken in een andere keuken. Het is inhoudelijk een sterke opleiding, mede door de goede organisatie en begeleiding. Postmaster opleiding diagnostiek
Nadere informatieVerhaal van verandering
Belgische Ashoka Fellow Ashoka : Kun je ons iets vertellen over je familie en waar je bent opgegroeid? Ingrid : Ik ben opgegroeid in Antwerpen, een belangrijke stad in Vlaanderen, België. Ik heb een oudere
Nadere informatieTrainingen Coaching Intervisie Supervisie. Voor de zorg
Trainingen Coaching Intervisie Supervisie Voor de zorg Professioneel communiceren met 2013 Training Professioneel communiceren met Voor wie? De training is bedoeld voor mensen in de zorg die hun communicatie
Nadere informatiePost-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch
Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch werker Volwassenen en ouderen mensenkennis Van onze klinisch psycholoog heb ik een groep cliënten overgenomen, bij wie ik de instrumenten uit de opleiding
Nadere informatieVragenlijst Depressie
Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best
Nadere informatiePost-hbo cognitief gedragstherapeutisch werker. Kinderen en jeugdigen
mensenkennis Post-hbo cognitief gedragstherapeutisch werker Kinderen en jeugdigen De docente geeft duidelijk en methodisch les, vertaalt vanuit eigen ervaring complexe theorie naar praktijk. Nu zet ik
Nadere informatiePost-hbo opleiding autismespecialist
Post-hbo opleiding autismespecialist mensenkennis De docente is duidelijk, enthousiast en motiverend. Ik heb inzicht gekregen in wat ik in mijn rol als hulpverlener kan doen en waar ik rekening mee moet
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieE E N S E L E C T I E U I T D E P U B L I C A T I E S V A N MARTIN VAN KALMTHOUT
E E N S E L E C T I E U I T D E P U B L I C A T I E S V A N MARTIN VAN KALMTHOUT Kalmthout, M.A. van (1977). Biofeedbacktherapie. Gedrag 5/6, 332-351. Kalmthout, M.A. van, & Ven, A.H.G.S. van der (1982).
Nadere informatieErvaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier
Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden
Nadere informatieRET Gezond verstand als therapie
RET Gezond verstand als therapie De Psychologische Bibliotheek geeft een helder antwoord op allerlei vragen op het gebied van de psychologie en is gericht op de patiënt en zijn omgeving. Ook professionals
Nadere informatieDeskundigheidsbevordering. Supervisie
Deskundigheidsbevordering Supervisie scholing_supervisie.indd Sec1:1 12-11-2007 04:38:47 Supervisie is een leermethode die wordt toegepast in mensgerichte beroepen als arts, psychotherapeut, leraar, maatschappelijk
Nadere informatieDe ijnmanager. Cartoons juli 2013. Luc Timmers
De ijnmanager Cartoons juli 2013 Luc Timmers Die goede oude tijd Kijk, dat is één van de belangrijkste nadelen van Het Nieuwe Werken Ik heb geen kantoor meer De Interim Manager De Interim Manager What
Nadere informatieID 343 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) Pedagogische Wetenschappen.
ID 33 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Master eerste studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Pedagogische Wetenschappen optie: Land (bestemming) Aan welke universiteit/onderwijsinstelling
Nadere informatieVan Egmond Coaching. Voor wie?
Van Egmond Coaching Heb je behoefte aan iemand die goed kan luisteren, met je meedenkt, kritisch kijkt, ondersteunend is en je kan helpen bij het doorbreken van vastgelopen situaties? Zoek je voor jezelf
Nadere informatieStuderen na het HBO. stand van zaken 2013-2014. Informatie van het Avans Studentendecanaat
Studeren na het HBO stand van zaken 2013-2014 Informatie van het Avans Studentendecanaat 1 Studeren na het HBO: onderwerpen 1. Wat moet je weten over het collegegeld als je kiest voor een nieuwe bachelor
Nadere informatiePost-mbo opleiding autisme
Post-mbo opleiding autisme mensenkennis De docent zocht aansluiting bij onze wensen en dat is erg prettig. Post-mbo opleiding autisme Wie werkt met mensen met autisme, weet dat zij een heel eigen benadering
Nadere informatieMeld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson
Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter
Nadere informatieWaarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling?
Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling? Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Waarom is het nuttig en prettig gezinsleden te betrekken bij uw behandeling?
Nadere informatieCentrum voor Psychotherapie
Centrum voor Psychotherapie Je zit al een langere tijd niet goed in je vel. Op steeds dezelfde punten in je leven loop je vast. Je hebt al geprobeerd te veranderen. Waarschijnlijk heb je ook al behandelingen
Nadere informatieLUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc.
LUPUS: HOE GA JE ER MEE OM? Workshop voor de Lupus Patiënten Groep op zaterdag 7 november 2009 door Ditta van Dijk, MSc. Twee thema s Ik, mijn ziekte en de buitenwereld Piekeren De oplossingsgerichte methode
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieik? Houd je spreekbeurt over GGNet
ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?
Nadere informatiePost-hbo opleiding seksuologie
Post-hbo opleiding seksuologie mensenkennis Plezierige overdracht, de docent spreekt uit ervaring en brengt veiligheid en openheid in de groep door haar respectvolle wijze van benaderen. Top! Post-hbo
Nadere informatiePostmaster opleiding psychosociale oncologie
Postmaster opleiding psychosociale oncologie mensenkennis Door de rollenspellen kon ik een betere verbinding maken tussen de theorie en de praktijk. Psychosociale oncologie Professionals die met oncologiepatiënten
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieNaam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.
Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieLuisteren: muziek (A2 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieWord ook cognitief gedragstherapeut VGCt Informatie over de opleiding en registratie bij de VGCt
Word ook cognitief gedragstherapeut VGCt Informatie over de opleiding en registratie bij de VGCt Informatie voor afgestudeerden in de psychologie en pedagogiek, voor GZ-psychologen en psychotherapeuten
Nadere informatieStuderen na het HBO. stand van zaken 2014-2015. Informatie van het Avans Studentendecanaat
Studeren na het HBO stand van zaken 2014-2015 Informatie van het Avans Studentendecanaat 1 Studeren na het HBO: onderwerpen 1. Wat moet je weten over het collegegeld als je kiest voor een nieuwe bachelor
Nadere informatieWat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?
Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5
Nadere informatiePostmaster opleiding spelpsychotherapie. De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven.
mensenkennis De docenten hebben veel ervaring, staan dichtbij het werkveld en halen het beste in je naar boven. Postmaster opleiding spelpsychotherapie Postmaster opleiding spelpsychotherapie Kinderen
Nadere informatieHans van der Beek. over schrijven en alles
Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.
Nadere informatieBIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG
BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG STUDENTEN DOEN UITSPRAKEN OVER DE ACADEMISCHE WERELD, HET VAKGEBIED EN HET BEROEPENVELD.. onderzoek niet zo saai als ik dacht werken in
Nadere informatieVoorwoord Met oprechte blijdschap schrijf ik het voorwoord voor dit boek. Ik ken Henk Rothuizen al vele jaren en heb hem zien opgroeien tot een man van God, met een bediening die verder reikt dan zijn
Nadere informatieSpeech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014
Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014 Geachte heer de Wit, beste Jan, Een paar weken geleden kwam je mijn kamer in lopen met een mooie bos bloemen. Voor mij! Je kwam me vertellen
Nadere informatieWorkshop communicatie
Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun
Nadere informatieHet CCE biedt scholing voor zorgprofessionals
Scholing en training 2016 Het CCE biedt scholing voor zorgprofessionals die werken met cliënten met ernstig en aanhoudend probleemgedrag. De cliënten bij wie wij betrokken zijn, hebben een stoornis of
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieWij willen graag onze eigen beslissingen nemen
Jack van Eekelen Noordhoek, 40 melkkoeien en 40 ha akkerbouw Drie jonge mannen werken in VOF-verband op het bedrijf van hun ouders. Hun doel is bedrijfsovername. De een is wat verder dan de ander, maar
Nadere informatieNawoord. Fouten door angst voor fouten
Nawoord Fouten door angst voor fouten We zijn aan het einde van de reis door dit boek gekomen. Het was eigenlijk ook een tocht door de geheimen van de menselijke geest. We realiseren ons: angst voor fouten
Nadere informatieID 214 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) Schoolpsychologie
ID 1 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Schoolpsychologie Land (bestemming) Nederland Aan welke universiteit/onderwijsinstelling
Nadere informatieID 142 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok. Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) Klinische- en Gezondheidspsychologie
ID 1 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Psychologie optie: Klinische- en Gezondheidspsychologie Land (bestemming) Aan welke universiteit/onderwijsinstelling
Nadere informatieEEN LEVEN LANG LEREN
EEN LEVEN LANG LEREN Martin van der Dong, 48 allround operator mengvoeder Agrifirm, Meppel Waarom ben je een EVC-traject gaan volgen? Wat was je motivatie? Mijn werkgever Agrifirm besloot om voor alle
Nadere informatieHij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te
Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen
Nadere informatieDe volgende test werd ontwikkeld door de Wereldgezondheidsorganisatie.
Zelftest De volgende test werd ontwikkeld door de Wereldgezondheidsorganisatie. Met een glas wordt steeds een standaard hoeveelheid alcohol bedoeld: een bierglas voor een biertje, een wijnglas voor een
Nadere informatieFormeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam.
Formeel en informeel Tijdens je stage praat je veel met mensen. Soms is het een officieel gesprek, soms een gezellig praatje met een collega. Dit noem je formele en informele gesprekken. Formeel betekent
Nadere informatieVoor de ouders en verzorgers,
Voor de ouders en verzorgers, Deze nieuwsflits start ik met een terugblik op de ouderavond die we afgelopen dinsdagavond gehouden hebben. We mochten deze avond 13 ouders en 14 collega's begroeten. Onze
Nadere informatieVan Egmond Coaching. Voor wie?
Van Egmond Coaching Heb je behoefte aan iemand die goed kan luisteren, met je meedenkt, kritisch kijkt, ondersteunend is en je kan helpen bij het doorbreken van vastgelopen situaties? Zoek je voor je instelling
Nadere informatieBegaafde leerlingen komen er vanzelf... Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek.
Begaafde leerlingen komen er vanzelf... toch? Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek. Teambijeenkomsten Anneke Gielis Begaafde leerlingen
Nadere informatieF r a c t i e S t i m u l u s 1
F r a c t i e S t i m u l u s 1 L i s a n n e S w a g e r Beste TSB-student! Mijn naam is Lisanne Swager. Ik ben tweedejaars studente Personeelwetenschappen aan Tilburg University. Op dit moment ben ik
Nadere informatieJaar Werkboek 4 weken Challenge
Coach jezelf naar succes Jaar Werkboek 4 weken Challenge 10 Focus Sociaal zijn, jezelf kunnen wegcijferen en altijd klaar staan voor anderen zijn mooie eigenschappen, en... Jij bent ook belangrijk Hij
Nadere informatieID 370 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok
ID 370 Studiefase op het moment dat je op Erasmus vertrok Bachelor derde studiefase (hoofdinschrijving) opleiding Pedagogische Wetenschappen optie: Orthopedagogiek Land (bestemming) Spanje Aan welke universiteit/onderwijsinstelling
Nadere informatie8 Stappen naar Succes
8 Stappen naar Succes Ik ga je een geheim vertellen; Al meer dan 4 jaar was ik zelfstandig Trainer en ik heb geworsteld en gezocht naar; Focus Mijn missie Wie is mijn doelgroep? Hoe kan ik een stabiel
Nadere informatieMaatschappelijke Zorgboerderij. Amatheon. Nikki van Berlo. Jasmijn Borms. Joy Willems T4B
Maatschappelijke Zorgboerderij Amatheon Nikki van Berlo Jasmijn Borms Joy Willems T4B Inleiding Ons groepje bestaat uit Nil
Nadere informatieSamenvatting. Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,5 8,4 8,9 8,6
Samenvatting Scores Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,5 8,4 8,9 8,6 Zowel uit de beoordelingen in de vorm van een rapportcijfer als de aanvullende opmerkingen, blijkt dat de
Nadere informatiePortret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO
Portret van H. Gerealiseerd door H. en Linde Stael In samenwerking met het SIHO Dit portret gaat over H., een vrouw die met een evoluerende spierziekte nog lang voor de klas heeft gestaan in het lager
Nadere informatieDe diep verstandelijk gehandicapte medemens
De diep verstandelijk gehandicapte medemens Eerste druk, mei 2012 2012 Wilte van Houten isbn: 978-90-484-2352-1 nur: 895 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming
Nadere informatiemaakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf?
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! maakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf? Vertel alles wat je
Nadere informatieMindfulness. De aandachtsvolle therapeut. Monique Hulsbergen
Mindfulness De aandachtsvolle therapeut Monique Hulsbergen 2009 M.L. Hulsbergen p/a Uitgeverij Boom, Amsterdam Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit
Nadere informatieAfsluiting kinderjury 2013
Afsluiting kinderjury 2013 Schrijverbezoek: Gerard van Gemert 1. Kastor en Tim Wanneer bent u begonnen met schrijven? Gerard van Gemert is in 2005 begonnen met schrijven toen hij met zijn dochters een
Nadere informatienarratieve zorg Elder empowering the elderly
narratieve zorg Elder empowering the elderly huisbezoek 1: KENNISMAKING - 2 - KENNISMAKING - huisbezoek 1- a kennismaking huisbezoek 1: KENNISMAKING a vertrouwelijkheid individueel in teamverband naar
Nadere informatieSamenvatting. Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,6 8,7 8,7 8,6
Samenvatting Scores Interactie Informatiewaarde Werkrelevantie Totale waardering 8,6 8,7 8,7 8,6 Uit de opmerkingen van de deelnemers blijkt dat zij de training als leerzaam, interactief en praktijkgericht
Nadere informatie3. Principes ophalen en groeperen: wat is voor de groep dus effectief samenwerken?
FCE / Stichting Opleidingskunde 2007 Een groep interviewen met de waarderende methode Bijvoorbeeld over samenwerken... 1. Thema scherp (het gaat in dit voorbeeld over effectief samenwerken ) 2. In kleine
Nadere informatieOpvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk
Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.
Nadere informatieOndernemen als. Deel 1. Doelgroep: Naam: Telefoon:
Ondernemen als Deel 1 Doelgroep: Naam: Telefoon: 2 Over Rose Drs. Rose Jansen Marketingpsycholoog Spiritueel Businesscoach Journeytherapeut In 2006 studeerde ik af als Journeytherapeut bij Brandon Bays.
Nadere informatieVirale Verkooptechnieken
Virale Verkooptechnieken Peter Stinckens www.mailmentor.eu 2 Virale verkooptechnieken Peter Stinckens Titel: Virale verkooptechnieken ISBN: 9789402127461 Auteur: Peter Stinckens Uitgegeven door: het House
Nadere informatieSport en Welzijn. Advanced Nursing Practice Masteropleiding Amsterdam
Gezondh Sport en Welzijn Advanced Nursing Practice Masteropleiding Amsterdam Gezondheid, Sport en Welzijn Masteropleiding Verpleegkundig Specialist De masteropleiding Advanced Nursing Practice (ANP) leidt
Nadere informatiePVA Jaar 2. Stefan Timmer S1001410 Klas: CE 2b
PVA Jaar 2 Stefan Timmer S1001410 Klas: CE 2b Inhoudsopgave blz. Voorblad - Inhoudsopgave 2 Plan van aanpak tweede jaar 3-4 Bijlage 1: Algemene domeincompetenties 5-6 (wat heb ik geleerd) Bijlage 2: Belangrijkste
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 3. Mijn artfiact 3. Proces 4. Mijn beoordelingsblad en presentatie 5. Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6
1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Mijn artfiact 3 Proces 4 Mijn beoordelingsblad en presentatie 5 Autotic Selfie eindproduct (ware grootte) 6 2 Autobiotic Selfie Inleiding De autobiotic selfie heeft mij heel
Nadere informatieWat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.
Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen
Nadere informatiePostmaster opleiding systeemtherapeut
Postmaster opleiding systeemtherapeut mensenkennis In de context met cliënten, gezinnen en kinderen was dit leerzaam en direct bruikbaar in mijn werk. evaluatie deelnemer Postmaster opleiding systeemtherapeut
Nadere informatieDOORSTUDEREN NA HET HBO
DOORSTUDEREN NA HET HBO Met welke financiële gevolgen moet je rekening houden? Informatie van het Avans Studentendecanaat Stand van zaken 2015-2016 Kenmerk: 14 september 2015 Studeren na het HBO: onderwerpen
Nadere informatieNieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor:
Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 4: Nieuwsbrief 1 (januari 2015) In deze nieuwsbrief aandacht voor: Terugblik Kinderyoga Rots & Water De Sterrenplukmachine Theaterweek Thema avond (hoog)gevoeligheid
Nadere informatieOndernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over
Ondernemers staan open voor bedrijfsverkoop, maar moeten mentaal nog een drempel over Rapport Marktmonitor 2015 18 September 2015 Colofon In opdracht van: Majka van Doorn Research Consultant 033 330 33
Nadere informatieGeconstateerde problemen bij verzoeken aan de examencommissies
Geconstateerde problemen bij verzoeken aan de examencommissies Voorwoord Naar aanleiding van haar visiedocument heeft de Facultaire Studentenraad (FSR) een inventarisatie gedaan onder de studenten van
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieAppeltje van Oranje 17 januari 2014. MeeleefGezin: Samen meer! Voor 0 t/m 4 jarigen
Appeltje van Oranje 17 januari 2014 MeeleefGezin: Samen meer! Voor 0 t/m 4 jarigen Achtergrond / aanleiding van het inibabef GGz prakbjk en onderzoek (P.van der Ende, 2011-2013): Kind groeit liefst op
Nadere informatieWORKSHOP, HYPNO-PSYCHOTHERAPIE PSYCHO-ONCOLOGISCHE THERAPIE 2014
WORKSHOP, HYPNO-PSYCHOTHERAPIE PSYCHO-ONCOLOGISCHE THERAPIE 2014 Titel: Distress meting in ziekenhuizen, vervolg in uw praktijk? Datum: Vrijdag 7 november 2014 (12.00 16.00 uur) Van Door: Jaap van Ravenzwaaij
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieTaal In welke taal worden de cursussen aangeboden? Frans. Waar en wanneer heb jij een taalcursus gevolgd? Ik heb geen taalcursus gevolgd.
Erasmusbestemming: Toulouse, Frankrijk. Academiejaar: 2015 2016. Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? De universiteit is zeer centraal
Nadere informatieUit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering
Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2009 pavo 0202 Inleiding Als u last heeft van een burn-out door stress op het werk kunt u de therapiegroep werkstresshantering
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieVeel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal
Veel mooie herinneringen verzachten onze smart. Voorgoed uit ons midden, voor altijd in ons hart. Iedere moeder is uniek: Zij was dat heel speciaal De mensen van voorbij Zij worden niet vergeten De mensen
Nadere informatie15 GRATIS tips. om een geschikte domeinnnaam voor je website te kiezen
15 GRATIS tips om een geschikte domeinnnaam voor je website te kiezen Om een website te maken heb je in ieder geval een domeinnaam nodig. Je domeinnaam is het internetadres van je website, de URL (Uniform
Nadere informatieOpleiding consulent seksuele gezondheid NVVS
Dat vind ik een van de mooiste dingen aan de seksuologie: dat de geestelijke en de somatische gezondheidszorg erin samen komen. evaluatie deelnemer mensenkennis Opleiding consulent seksuele gezondheid
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieInstructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.
VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn
Nadere informatieLisa Van Damme. Ik hou ervan om het juiste moment af te wachten!
2 portfolio Lisa Van Damme Lisa Van Damme begon, geïnspireerd door sociaal geëngageerde fotografen, op 17-jarige leeftijd aan een studie fotografie. Voor haar is fotografie meer dan een doel; het is eerst
Nadere informatieHet instappen in de Paranormale Wereld
Het instappen in de Paranormale Wereld Eerste druk, 2014 2014 Johanna de Vos isbn: 9789048432189 nur: 728 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieEvaluatie netwerkbijeenkomst Autisme bij meisjes en vrouwen
Evaluatie netwerkbijeenkomst Autisme bij meisjes en vrouwen D a t u m 4 s e p t e m b e r 2 0 1 4 V o o r b e r e i d i n g S a r r o n d e r d e e l v a n d e P a r n a s s i a G r o e p ( F e r r y v
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieWelkom. Op de koffie bij het gezin stassers!
Welkom Op de koffie bij het gezin stassers! Welke rol speelt ouderbegeleiding binnen de ambulante hulpverlening voor kinderen en jongeren met autisme Verloop van de lezing: Wat is thuisbegeleiding? Verwerking
Nadere informatie