H4: Onderdelen van de kerncentrale + werking

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "H4: Onderdelen van de kerncentrale + werking"

Transcriptie

1 H4: Onderdelen van de kerncentrale + werking 4.1 Onderdelen van de kerncentrale Tekening werking kerncentrale Figuur 4.1: 3D tekening van de kerncentrale van Doel Reactorvat Werking Het reactorvat is gemaakt van hoogwaardig metaal, het heeft een wanddikte van zo n 18 centimeter en kan extreem hoge druk weerstaan. In het reactorvat staat een reactorkern. Doel 1 en 2 bevatten ongeveer 32 ton uraniumdioxide, in de vorm van tabletten. Doel 3 bevat er 72 ton uraniumdioxide, en Doel 4 82 ton. Deze tabletten worden Figuur 4.2: Drukwaterreactor dan in speciale dichtgelaste buizen geplaatst die dan een splijtstofstaaf wordt genoemd. Deze staven zijn vervaardigd uit een zirkoniumlegering. Wanneer we een bundel van 205 splijtstofstaven samennemen, vormt dit een splijtstof- Figuur 4.3: Opbouw splijtstofstaven

2 element. De reactorkern is opgebouwd uit 121 splijtstofelementen. Nemen we nu dat er bijvoorbeeld 30 tabletten in zo n splijtstofstaaf zitten, dan hebben we een aantal van tabletten nodig voor de volledige reactorkern. Na een jaar wordt een kwart van de splijtstofelementen vervangen. Dit wil zeggen dat er om de 4 jaar nieuwe elementen aanwezig zijn in de kerncentrale. De reactorkuip zelf, waar de splijtstof zich in bevindt heeft een hoogte van 13,5 m en een diameter van ongeveer 4 meter. Voor de bescherming is er een wanddikte nodig van 20 cm. Daardoor heeft de totale constructie van de reactorkuip een gewicht van 334 ton. Tijdens de werking, wordt er voortdurend water van onder naar boven gepompt. Dit water bestrijkt alle splijtstofstaven waardoor deze de geproduceerde warmte opneemt die ontstaat bij de splijting. Wanneer het water de reactor instroomt, heeft het een temperatuur van ongeveer 295 graden. Als het water boven in de reactor is, is de temperatuur al opgelopen tot ongeveer 320 graden. Regeling In het dagelijkse leven wordt er niet altijd evenveel elektriciteit gevraagd, zo spreekt men ook van piekuren van elektriciteitsbehoefte. Daarom is het zeer interessant dat we de warmteproductie van het reactorvat kunnen regelen. Dit gebeurt aan de hand van regelelementen die tussen de splijtstofstaven zijn aangebracht. Deze regelelementen bevatten een sterke neutronenopnemende stof. Wanneer ze de regelelementen helemaal tussen de splijtstof in brengen, vangen ze zoveel neutronen op dat het splijtingsproces stopt. Bij een storing krijgt het aandrijfmechanisme van de regelelementen automatisch geen stroom meer. Hierdoor vallen de elementen tussen de splijtstofstaven en wordt de reactor zeer snel afgeschakeld. Stoppen Het stoppen van het splijtingsproces is veel van toepassing in de kerncentrale. Dit is nodig wanneer de reactorkern moet vervangen worden. Wanneer de regelelementen door de zwaartekracht tussen de splijtstofstaven vallen, bijvoorbeeld in een opdracht als het automatische beveiligingssysteem, dan stopt het splijtingsproces binnen de drie seconden. De splijtstofstaven bevatten echter nog veel radioactieve splijtingsproducten die ook warmte produceren. Hierdoor is de warmteproductie van de reactor niet gelijk nul. De warmteproductie zakt in enkele seconden van 100 naar 3 procent. Daarna zal het langzaam verder dalen, omdat die zogenaamde nawarmte veilig af te voeren, wordt de reactor nog urenlang afgekoeld nadat het splijtingsproces werd gestopt.

3 4.1.3 Brandstofelement Eigenschappen De brandstof die gebruikt wordt in de kerncentrale van doel is Uranium. Uranium of uraan is een scheikundig element met symbool U en atoomnummer 92. Uranium werd in 1789 ontdekt door de Duitse scheikundige Martin Heinrich Klaproth. De zoektocht naar en ontginning van radioactieve ertsen begon in de Verenigde Staten aan het begin van de 20e eeuw. Er werden toen bronnen van radium Figuur 4.4: Uraniumerts gezocht, voor gebruik in lichtgevende verf voor wijzers in horloges en dergelijke. Radium werd gevonden in uraniumerts. In 1917 werd het belangrijkste uraniumisotoop, 235 U, ontdekt door Auguste Piccard. Uraniumreserves uraniumreserves in de wereld (miljard ton) Australië Kazachstan Canada Zuid-Afrika Niger Namibië Landen Rusland Brazilië VSA Oezbekistan Andere landen Grafiek 4.1: Uraniumreserves Toepassing Uranium wordt vooral gebruikt in kerncentrales om warmte te ontwikkelen. Ook wordt uranium gebruikt voor kernwapens. Naast deze twee gebruiken van verrijkt uranium, hebben we ook verarmd uranium. Dit wordt, vanwege de hoge dichtheid ervan, gebruikt als contragewicht in vliegtuien, evenals in munitie.

4 Ontginning van Uranium Uraniumniet is het uraniumerts dan van nature het meest op aarde voorkomt. Uraniumniet bestaat voornamelijk uit uraniumdioxide (UO 2 ). Voor verdere verwerking wordt dit verwerkt tot ammoniumdiuranaat, ook wel Yellowcake genoemd. Dit bevat 70 à 80 gewichtsprocent van uraniumoxide (U 3 O 8 ). Het nadeel van Uraniumoxide is dat er zeer weinig uraniumisotoop aanwezig in is. Wil men 1 kilo uraniumisotoop, dan moet men 1000 kilo Uraniumerts ontginnen. We weten dan er nu nog ongeveer 3537 miljard ton uraniumerts is in de hele wereld. Daaruit volgt dan men nog slechts 3537 miljard kilo uraniumisotoop 235 U is in de wereld. Halveringstijd van Uranium Tabel 4.1: Halveringstijd van stabiele isotopen Stabielste isotopen Isotoop RA (%) Halveringstijd VE (MeV) VP 233 U syn 1, j 4, Th 234 U 0,0055 2, j 4, Th 235 U 0,720 7, j 4, Th 236 U syn 2, j 4, Th 238 U 99,2745 4, j 4, Th Met RA: Relatieve aanwezigheid VE: VP: Vervalenergie Vervalproduct Syn: Synthetische radio-isotoop J: jaar MeV: Mega elektronvolt 235 U is onmisbaar doordat het de enige isotoop is die op aarde in voldoende mate wordt gevonden. Bovendien is het splijtbaar door thermische neutronen. De halveringstijd van 235 U is 703,8 miljoen jaar. (Halveringstijd is de tijd die nodig is voor een stof om 50 % van zijn reactiviteit te laten vervallen). Het element 235 U vervalt in 231 Th, wat ook thorium 231 genoemd wordt. De isotoop 238 U is ook belangrijk doordat deze neutronen kan absorberen. Na verval wordt deze 239 Pu (Plutonium), dat ook splijtbaar is door thermische neutronen. Ook de kunstmatige isotoop 233 U is splijtbaar; deze wordt gevormd uit 232 Th (thorium) door middel van een bombardement van neutronen.

5 Uranium was het eerste element dat splijtbaar bleek te zijn. Door bombardement met langzame neutronen verandert het isotoop uranium 235 in het kort levende isotoop uranium 236, dat zich onmiddellijk deelt in twee kleinere atoomkernen, waarbij energie vrijkomt en bovendien nog meer neutronen. Als deze neutronen vervolgens ook geabsorbeerd worden door andere 235 U-atomen ontstaat een kettingreactie. Figuur 4.5: kernsplijting Toxicologie (giftigheidsleer) en veiligheid Uranium is giftig, evenals uraniumverbindingen. Wanneer er blootstelling is aan Uranium, minder dan de dodelijke dosis, bestaat er een kans op beschadiging van de lever. Wanneer de dosis te hoog wordt, bestaat er nog een kans dat er andere organen onherstelbaar beschadigd raken. Uraniumisotopen zijn radioactief en kunnen daardoor genetische schade aanrichten aan het lichaam wanneer er zich een opeenhoping bevindt. Een gevolg van die schade is het veroorzaken van kanker. Uranium zendt enkel α-straling uit. Wanneer het uranium of de uraniumbindingen zich buiten het lichaam bevinden, is het gevaar van genetische schade niet aanwezig. De α-straling kan zich niet door de huid doordringen. Op figuur 4.6 kun je zien dat α-straling enkel door lucht kan bewegen. Het is niet mogelijk voor deze straling om zich door een vel papier te begeven, dus is dit ook niet mogelijk om door de huid te gaan. In poedervorm is uranium brandbaar. Verarmd uranium vindt toepassing in anti-tankwapens. Het projectiel uit verarmd uranium doorboort het pantser. Het uranium brandt dan en verbruikt daarbij alle zuurstof binnen in de tank.

6 Figuur 4.6: De doordringbaarheid van stralingen Drukregelvat Eigenschappen Het drukregelvat is een ongeveer 12 meter hoog reservoir met als functie ervoor zorgen dat het water in de reactorkoelkring niet zou gaan koken of verdampen zelfs bij een temperatuur van 320 C. Hoe hoger de druk, hoe hoger het kookpunt. Werking Het drukregelvat is aangesloten op de primaire kring van de kerncentrale. Elektrische weerstanden in het drukregelvat verwarmen het water tot een hogere temperatuur dan de werkingstemperatuur van de primaire kringloop. Zo ontstaat een stoomkussen dat een constante druk verzekert van Figuur 4.7: Het drukregelvat ongeveer 155 bar. Dit is absoluut noodzakelijk, doordat de werking van de reactor maar verzekert blijft als het reactorkoelwater niet kookt of verdampt. Wil men de druk verlagen, dan kan de stoom door een met koud water gevoede sproei-installatie bovenaan het drukregelvat geleidelijk worden gecondenseerd. Gevaren Het drukregelvat staat onder zeer hoge druk. Ongeveer 155 bar om precies te zijn. Dit vat moet zeer goed geconstrueerd zijn zodat er bijvoorbeeld geen lekkage kan ontstaan. Moest er bijvoorbeeld toch een lekkage ontstaan, dan zou alle druk uit het drukregelvat weg willen. Door de hoge druk in het vat zal alle druk in één keer weg willen door deze opening of breuk en zou een explosie als gevolg kunnen hebben.

7 4.1.5 Stoomgenerator Eigenschappen Rond de reactorkuip vinden we een stoomgenerator en een pomp. In Doel 1 en 2 bevinden er zich elk 2 stoomgeneratoren. Bij Doel 3 en 4 zijn er dat voor elk 3. De stoomgenerator is een reservoir van ongeveer 22,1 meter hoog met onderin een stevige plaat waarin meer dan 3000 U- vormige pijpen zijn gelast en waardoor het in de reactor verhitte water rondstroomt. De stoomgenerator heeft een buitendiameter van ongeveer 5,06 m. Daardoor bekomen we een totaal gewicht van de stoomgenerator van 425 ton. Onder deze plaat scheidt een verticale wand de vakken van het in- Figuur 4.8: De stoomgenerator en uitstromende primaire water. Het reactorwater, dat door de buizenbundel van de stoomgenerator stroomt, heeft een temperatuur van ongeveer 320 C onder een druk van circa 150 bar. Het vervult zowat dezelfde functie als de brander in een klassieke centrale. Waar in een klassieke centrale het water onmiddellijk wordt omgezet in stoom is er in de kerncentrale van het type met water onder druk (PWR) een tussenstap. Werking De reactor geeft zijn warmte af aan het water in de primaire kringloop. Dit water stroomt in de U-vormige buizen van de stoomgenerator, waarrond het water van de secundaire kring circuleert. Door het contact met de verhitte pijpen verdampt het water in de secundaire kringloop. Het wordt omgezet in stoom, die dan de turbine en meteen de generator aandrijft. Het wezenlijke verschil tussen een kerncentrale en een klassieke thermische centrale ligt in de eerste plaats in de verwarmingstechniek. Tweede essentieel verschil is het feit dat de stoomgenerator niet alleen warmtewisselaar is maar ook de barrière vormt of het beveiligingssysteem tussen de primaire of reactorkringloop en de secundaire stoomkringloop. Figuur 4.9: Foto van de stoomgenerator

8 Toekomst Vele kerncentrales moeten hun stoomgeneratoren als gevolg van schade vervangen. Deze schade heb je vooral door corrosie en erosie, en het dunner worden van de wand van de buizen. De volledige vervanging van een stoomgenerator is een grote ingreep. Ze maakt het nodig de centrale stil te leggen gedurende een lange periode. In 2004 verving Electrabel twee stoomgeneratoren in de centrale Doel 2. Dit was een enorme investering. Electrabel moest maarliefst 82 miljoen euro in totaal neertellen voorde volledige kosten van de vervanging. Na de stoomgeneratoren van Doel 2, is het ook aan de beurt van Doel 1. Deze vervanging wordt geplant voor het najaar van De twee stoomgeneratoren worden via het dak van het reactorgebouw. Het is te vergelijken met een schedeloperatie Hogedrukturbine Eigenschappen Wanneer het water van de stoomgenerator komt, komt het terecht in de hogedrukturbine. Hier gaat het expanderen van 60 bar naar ongeveer 10 bar. (Een synoniem voor expanderen is vergroten. Wanneer de oppervlakte in de turbine vergroot, zal volgens de formule van de algemene gaswet: ) Figuur 4.10: De hogedrukturbine De temperatuur neemt evenredig af. Werking Door de expansie van de stoom gaat er thermische energie omgezet worden in mechanische energie. De stoom drijft dus de turbine aan die op zijn beurt de generator aandrijft. Zo kan de het water naar de lagedrukturbine geleidt worden. De druk wordt in 2 maal geëxpandeerd. Eerst door de hogedrukturbine, en daarna pas door de lagedrukturbine.

9 4.1.7 Lagedrukturbine Eigenschappen De stoom die afkomstig is van de hogedrukturbine heeft een druk van ongeveer 10 bar. De lagedrukturbine wordt deze druk geëxpandeerd naar een druk van 0,05 bar of minder.. De atmosferische druk is de druk die inspeelt op onze leefomgeving en heeft een waarde van 1,013 bar. Dus de druk uit de lagedrukturbine ligt veel lager dan de atmosferische druk. Figuur 4.11: De lagedrukturbine Werking Alvorens de stoom van de hogedrukturbine naar de lagedrukturbine gaat, wordt deze opnieuw verhit met stoom uit de stoomgenerator. Dit wordt gedaan om de waterdruppels uit de stoom te laten verwijderen en om nog eens extra energie aan de stoom toe te voeren. Daarna gaat de stoom naar de lagedrukturbine waar het terug zal expanderen. Daardoor zal de turbine beginnen te draaien en de generator aandrijven. De druk zal dalen tot 0,05 bar. De temperatuur zal evenredig dalen met de druk. Na de lagedrukturbine wordt de stoom naar de condensor geleid Generator De bespreking van de generator wordt in hoofdstuk 6 volledig besproken Condensor Een condensor wordt gebruikt om bijvoorbeeld stoom te laten condenseren naar een andere vloeistoffase. In ons geval is dit van stoom naar water. Figuur 4.12: De condensor

10 Werking: De werking van de condensor is te vergelijken met die van de warmtewisselaar. Het enige verschil is dat er in de condensor een faseovergang plaatsvindt, van gas naar vloeistof. Er zijn vele mogelijke manieren hoe een condensor geconstrueerd is. De simpelste mogelijkheid is in de vorm van een lange buis. Het gas wordt door de buis geleid waar het gaat condenseren door de warmteafgeving aan de omgeving in de buis. Het gecondenseerde gas, water, wordt op het einde van de buis terug opgevangen en hergebruikt. Toepassing: Bij grootschalige condensatoren, zoals dat het geval is in de kerncentrale, wordt er voornamelijk rivierwater- of zeewater gebruikt. Het water is afkomstig uit de Schelde. Enkel in de zomermaanden wordt bij een aantal van deze installaties overgeschakeld naar de koeltorens. Dit wordt gedaan omdat het rivierwater niet te warm mag krijgen voor de dieren en planten in de omgeving. Condensor zelf: De condensor heeft 2 belangrijke taken in de centrale: - Het schept een zeer lage druk op de inlaat van de turbines. - De gecondenseerde stoom kan gebruikt worden als voedingswater voor de ketel. Er zijn 2 grote soorten types van condensatoren: - Jet condensor - Surface condensor Het type dat aanwezig is in de kerncentrale van Doel is de surface condensor. Het is het belangrijkste type condensors, die op de dag van vandaag gebruikt worden. In een surface condensor is er geen rechtstreeks contact tussen de stoom en het koelwater. In een Jet condensor is Figuur 4.13: Opbouw van de condensor er contact tussen het koelwater en de stoom. De constructie bestaat uit een opstapeling van horizontale buizen die ingesloten zijn door een gietijzeren omhulsel. Het koude water

11 stroomt door de buizen en het gas circuleert er rond. De stoom geeft zo zijn warmte af aan de buizen met water en wordt daardoor dus zelf gecondenseerd. Voordelen: - condens kan gebruikt worden als voedingswater. - minder pompkracht vereist. - Creëert een beter vacuüm bij de uitlaat van de turbine. Nadelen: - hoge initiële kosten. - Grote benodigde oppervlakte. - Hoge onderhoudskosten Koeltoren Gegevens Een koeltoren is een toren zoals de naam het zegt, die dient om de warmte van kerncentrale af te voeren. De toren heeft een hoogte van ongeveer 170 m. Het af te koelen koelwater stroomt aan de binnenzijde van de toren omlaag en kan daarbij warmte met de omgevingslucht uitwisselen volgens het terugstroomprincipe. In de kerncentrale van Doel wordt er rivierwater gebruikt voor de koeling in de condensor. Dit is niet altijd evident. Dit komt omdat het rivierwater in de zomer te warm kan hebben voor de afkoeling van stoom uit de turbines. In België geldt een maximale temperatuur in het Figuur 4.14: Koeltoren rivierwater van 33 C. Wanneer de temperatuur van de rivier boven deze temperatuur gaat, mag het rivierwater niet meer gebruikt worden voor de koeling.

12 Type Het type koeltoren dat bij elektriciteitscentrales staat opgesteld is vaak opvallend groot en de kenmerkende vorm van een omwentelingshyperboloïde. Dit is de formule van een hyperboloïde:. De zelfdragende vorm wordt voornamelijk gebruikt voor een betere stabiliteit van de toren, eenzelfde toren met dezelfde hoogte maar dan een cilindervorm zou minder stevig zijn. Dit type koeltoren is ontwikkeld door ingenieur F.K.Th. van Iterson van de Nederlandse staalmijnen. Dit type koeltoren werd voor het eerst in bedrijf genomen in 1918 bij de Staatsmijn Emma. Figuur 4.15: Opbouw koeltoren Werking De werking van een koeltoren is gebaseerd op snelle watermoleculen, die warm hebben, die aan de waterstroom ontsnappen en met de ventilatielucht worden weggevoerd. Men kan het watergebruik globaal berekenen aan de hand van de verdampingswarmte van water (ca kj/kg). Dit water dient aangevuld te worden. Door de voortdurende verdamping hoopt zich vaste stof in het resterende circulerende water op, waardoor dit zo nu en dan afgevoerd moet worden. Ook dit afgevoerde water moet worden aangevuld. Milieu De witte wolken die uit een koeltoren komen veroorzaken in principe geen echte luchtvervuiling, omdat ze slechts waterdam en druppeltjes bevatten. Wel moeten koeltorens regelmatig gecontroleerd en getest worden op de aanwezigheid van bacteriën, zowel algemeen voorkomende bacteriesoorten en Legionellabacteriën. (ook wel Legionella pneumophila genoemd, is een bacterie uit het genus Legionella die de veteranenziekte of legionellagriep veroorzaakt. De ziekte kan ontstaan wanneer mensen de bacterie inademen, bijvoorbeeld in een douche Figuur 4.16: Legionella pneumophila of via een sproei-installatie. Optimale omstandigheden is stilstaand water met een temperatuur van 25 tot 55 C. De inademing van Legionella besmette druppels kan ernstige ziekte en zelfs overlijden tot gevolg hebben.). Er wordt tegenwoordig veel aandacht

13 geschonken aan legionellabestrijding bij koeltorens. Dit kan gedaan worden door het toevoegen van bacteriedodende stoffen aan het water, of door bestraling met ultraviolet licht. Ook wordt er tegenwoordig met ozon ontsmet of met hydrodynamische cavitatie (chemicaliënvrije waterbehandeling) Netaansluiting De kerncentrale van Doel heeft een totaal vermogen van 2839 MW (Megawatt). Met een jaarlijkse productie van 22 miljard KWh (Kilowattuur) produceert hij bijna 30 % van de totale productie van België. Doel en Tihange samen produceren ongeveer 55% van de totale productie. De elektriciteit die geproduceerd wordt in de Figuur 4.17: Netwerkaansluiting generator is bij de 4 kernreactoren verschillen. Doel 1 en 2 hebben een klemspanning 18 kv. Doel 3 en 4 hebben een klemspanning van 24 kv. Deze elektriciteit wordt dan verdeeld via de elektriciteitsleidingen. Om de gewenste spanning te kunnen verkrijgen, worden er transformatoren gebruikt om de spanning dan te kunnen verlagen of verhogen. Figuur 4.18: Foto van de uitgaande elektriciteitsleidingen 4.2 Werking van de kerncentrale De kerncentrale van Doel werkt met drie afzonderlijke kringlopen die van elkaar gescheiden zijn. Elke kringloop bevat water. Enkel de eerste kringloop bevat vloeibaar natrium. Daaruit volgt dat het water van de ene kringloop niet in contact kan komen met het water van de andere.

14 4.2.1 Primaire kringloop Figuur 4.19: De primaire kringloop De primaire kringloop bevindt zich volledig binnen het reactorgebouw. Op figuur 4.18 is de primaire kringloop aangeduid, het is de rode kringloop. In deze buis bevindt zich vloeibaar natrium. Eerst gaat het natrium in de kringloop door de kernreactor. Daar bevinden zich splijtstofstaven die ontzettend warm hebben. Het natrium gaat lang de splijtstofstaven en warmt op doordat de kernreactor zijn hitte afgeeft. Hierdoor krijgt het natrium een temperatuur van 320 C. In normale omstandigheden kookt de stof vanaf een temperatuur van ongeveer 100 C. In het reactorgebouw is dit niet het geval. Dit komt omdat er zich in de primaire kringloop een drukregelvat bevindt. Dit drukregelvat zorgt voor een zeer hoge druk op het natrium. Daardoor zal het kookpunt veel hoger liggen en zal het niet koken. Nadat het natrium van de kernreactor komt, en het door het drukregelvat niet begint te koken, gaat het van de primaire kringloop naar de stoomgenerator. Hier gaat het natrium door duizenden kleine buizen, die het water van de secundaire kringloop zal opwarmen. Nadat het natrium door de kleine buizen is geweest, zal het terug via een pomp, die een debiet heeft van 5000 liter / seconde, naar de kernreactor geleid worden waar de cyclus van het vloeibaar natrium terug kan worden hervat.

15 4.2.2 Secundaire kringloop Figuur 4.20: De secundaire kringloop In de kerncentrale van Doel heb je ook een secundaire kring. Het is een gesloten circuit dat afgesloten is van alle andere kringlopen. De constructie is te zien op figuur Het zijn de blauw en grijs gekleurde buizen. Het water wordt verhit in de stoomgenerator. De stoomgenerator bevat duizenden kleine buizen Door deze kleine buizen stroomt het water van 320 C dat zijn warmte afgeeft aan het water van de secundaire kringloop. Dit water verdampt onmiddellijk omdat de temperatuur zich boven het kookpunt bevindt, en omdat er geen druk aanwezig is op het water waardoor het kookpunt hoger zou kunnen liggen. De stoom stijgt op en gaat geleidelijk naar de turbines. Eerst naar de hogedrukturbine. Daar zal de stoom expanderen waardoor de turbine draait. De druk zal verlagen tot ongeveer 10 bar, maar de temperatuur zal ook evenredig afnemen. Na de hogedrukturbine moet de stoom naar de lagedrukturbine. Omdat de stoom al wat afgekoeld is door het expanderen in de eerste turbine en er zich waterdruppels in bevinden, wordt de stoom nog eens herverwarmt vooraleer naar de lagedrukturbine te gaan. Nadat het water van de lagedrukturbine komt, wordt het naar de condensor geleidt. Daar zal de iets afgekoelde stoom afkoelen en terug omgezet worden in water nadat het in contact kwam met duizenden buizen met koud water van de tertiaire kringloop. Dit water wordt terug naar de stoomgenerator geleidt waarna het terug voor de stoomproductie gebruikt kan worden. Na de condensor wordt het water via een pomp terug naar de stoomgenerator geleidt waar de cyclus kan worden herbegonnen.

16 4.2.3 Tertiaire kringloop Figuur 4.21: De tertiaire kringloop Op figuur 4.20 zijn het de groene buizen die aangeduid zijn met de rode pijl. Het water van de tertiaire kringloop is afkomstig uit de schelde die aan de kerncentrale van Doel gelegen is. Allereerst gaat het water door de condensor. Daar wordt het door duizenden kleine buizen geleidt. Dit water zorgt ervoor dat de stoom van de secundaire kringloop die afkomstig is van de lagedrukturbine wordt afgekoeld. Het water afkomstig van de Schelde wordt 2 maal door de condensor gestuurd, heen en terug. Dit water zal de overige warmte van de secundaire kringloop opnemen en naar de koeltoren gaan. Zoals je kunt zien op figuur 4.20 gaat de buis rechtstreeks binnen in de koeltoren. Slechts 1,5 % van dit water verdampt. Dit is de damppluim die uit de koeltoren ontsnapt. Een grote hoeveelheid koelwater komt onderaan terecht in een opvangbekken. Een deel van dit water wordt opnieuw gebruikt om de stoom af terug af te koelen in de condensor. Het andere deel stroomt terug naar de Schelde.

Energieopwekking door kernsplijting in een kernreactor. Kerncentrale van Tihange(bij Hoei)

Energieopwekking door kernsplijting in een kernreactor. Kerncentrale van Tihange(bij Hoei) Energieopwekking door kernsplijting in een kernreactor Kerncentrale van Tihange(bij Hoei) 1 Benodigdheden Chemisch element: Uranium Uranium kent verschillende isotopen Definitie isotoop? 2 Benodigdheden

Nadere informatie

Opgave 3 N-16 in een kerncentrale 2014 II

Opgave 3 N-16 in een kerncentrale 2014 II Opgave 3 N-16 in een kerncentrale 2014 II In de reactor binnen in het reactorgebouw van een kerncentrale komt warmte vrij door kernsplijtingen. Die warmte wordt afgevoerd door het water in het primaire

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Kernenergie

Werkstuk Natuurkunde Kernenergie Werkstuk Natuurkunde Kernenergie Werkstuk door een scholier 1606 woorden 24 december 2003 5,8 121 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Onderzoeksvragen Wat is kernenergie? Bij een kernsplijtingsproces worden

Nadere informatie

Opwekking van elektrische energie

Opwekking van elektrische energie Inhoud Opwekking van elektrische energie... 2 Kernsplijtingscentrales... 2 Veiligheid in ontwerp... 2 Werking van de centrale... 3 Energiewinning uit kernsplijtingsreactoren... 3 Radioactief afval bij

Nadere informatie

Hoofdstuk 9: Radioactiviteit

Hoofdstuk 9: Radioactiviteit Hoofdstuk 9: Radioactiviteit Natuurkunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 9: Radioactiviteit Natuurkunde 1. Mechanica 2. Golven en straling 3. Elektriciteit en magnetisme 4. Warmteleer Rechtlijnige

Nadere informatie

oefenopgaven wb oktober 2003

oefenopgaven wb oktober 2003 oefenopgaven wb1224 2 oktober 2003 Opgave 1 Stoom met een druk van 38 bar en een temperatuur van 470 C wordt geëxpandeerd in een stoom-turbine tot een druk van 0,05 bar. De warmteuitwisseling van de turbine

Nadere informatie

p na = p n,na + p p,na p n,na = m n v 3

p na = p n,na + p p,na p n,na = m n v 3 Kernreactoren Opgave: Moderatorkeuze in een kernsplijtingscentrale a) Er is geen relevante externe resulterende kracht. Dat betekent dat er geen relevante stoot wordt uitgeoefend en de impuls van het systeem

Nadere informatie

7. Wat is de huidige windrichting in Japan en hoe spreid de radioactiviteit zich?

7. Wat is de huidige windrichting in Japan en hoe spreid de radioactiviteit zich? 1. Wat is er gebeurd in Japan? Op vrijdag 11 maart 2011 heeft er een aardbeving plaatsgevonden in Japan. Deze aardbeving had een sterkte van 9.0 op de schaal van Richter en heeft veel schade aangericht.

Nadere informatie

1 Warmteleer. 3 Om m kg water T 0 C op te warmen heb je m T 4180 J nodig. 4180 4 Het symbool staat voor verandering.

1 Warmteleer. 3 Om m kg water T 0 C op te warmen heb je m T 4180 J nodig. 4180 4 Het symbool staat voor verandering. 1 Warmteleer. 1 De soortelijke warmte is de warmte die je moet toevoeren om 1 kg van een stof 1 0 C op te warmen. Deze warmte moet je ook weer afvoeren om 1 kg van die stof 1 0 C af te koelen. 2 Om 2 kg

Nadere informatie

Botsing geeft warmte Waar komt die warmte vandaan? Uraniumatomen bestaan, net als alle andere atomen, uit een kern

Botsing geeft warmte Waar komt die warmte vandaan? Uraniumatomen bestaan, net als alle andere atomen, uit een kern E rgens diep in de krochten van dit betonnen gebouw gebeurt het. I n de kerncentrale in het Zeeuwse Borssele wordt vier procent van de Nederlandse elektriciteit opgewekt. Maar dat bhjft onzichtbaar. Bij

Nadere informatie

Stabiliteit van atoomkernen

Stabiliteit van atoomkernen Stabiliteit van atoomkernen Wanneer is een atoomkern stabiel? Wat is een radioactieve stof? Wat doet een radioactieve stof? 1 Soorten ioniserende straling Alfa-straling of α-straling Bèta-straling of β-straling

Nadere informatie

[Samenvatting Energie]

[Samenvatting Energie] [2014] [Samenvatting Energie] [NATUURKUNDE 3 VWO HOOFDSTUK 4 WESLEY VOS 0 Paragraaf 1 Energie omzetten Energiesoorten Elektrisch energie --> stroom Warmte --> vb. de centrale verwarming Bewegingsenergie

Nadere informatie

Duurzame klimaatinstallaties in Etten-Leur Woonbond Kennis- en Adviescentrum 6-11-2015 Siem Goede

Duurzame klimaatinstallaties in Etten-Leur Woonbond Kennis- en Adviescentrum 6-11-2015 Siem Goede Duurzame klimaatinstallaties in Etten-Leur Woonbond Kennis- en Adviescentrum 6-11-2015 Siem Goede Vraagstelling Inventariseren van de WKO-installaties van de complexen Wachter-Valpoort en Contrefort-Chrispijn.

Nadere informatie

Bouwtechnologische aspecten van kernreactoren

Bouwtechnologische aspecten van kernreactoren Bouwtechnologische aspecten van kernreactoren J.L. Kloosterman Technische Universiteit Delft Interfacultair Reactor Instituut Mekelweg 15, 2629 JB Delft J.L.Kloosterman@iri.tudelft.nl In een kernreactor

Nadere informatie

Figuur 8.50: Toestandsdiagram van propaan naar ASHRAE Hoofdstuk 8: Kringprocessen 46

Figuur 8.50: Toestandsdiagram van propaan naar ASHRAE Hoofdstuk 8: Kringprocessen 46 Onderstaande figuur toont het ph-diagram van propaan, naar ASHRAE (boeken). Hierop moeten we aflezen, geen gemakkelijke karwei, tenzij men de zaken uitvergroot, of computerprogramma s zoals COOLPACK gebruikt.

Nadere informatie

Hoofdstuk 3. en energieomzetting

Hoofdstuk 3. en energieomzetting Hoofdstuk 3 Energie en energieomzetting branders luchttoevoer brandstoftoevoer koelwater condensator stoomturbine generator transformator regelkamer stoom water ketel branders 1 Energiesoort Omschrijving

Nadere informatie

Praktische opdracht Scheikunde Kernenergie

Praktische opdracht Scheikunde Kernenergie Praktische opdracht Scheikunde Kernenergie Praktische-opdracht door een scholier 2118 woorden 6 februari 2003 6,6 128 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inleiding In dit literatuur onderzoek gaan we kijken

Nadere informatie

Uraanhexafluoride in de splijtstofcyclus

Uraanhexafluoride in de splijtstofcyclus 022 1 Uraanhexafluoride Na het vergaan van het Franse vrachtschip de Mont Louis op 25 augustus 1984 voor de Belgische kust bij Oostende is vooral aandacht besteed aan de berging van een deel van de lading,

Nadere informatie

TENTAMEN NATUURKUNDE

TENTAMEN NATUURKUNDE CENTRALE COMMISSIE VOORTENTAMEN NATUURKUNDE TENTAMEN NATUURKUNDE afgenomen te Amsterdam, Eindhoven, Groningen, Nijmegen, Utrecht en Wageningen datum : donderdag 29 juli 2004 tijd : 14.00 tot 17.00 uur

Nadere informatie

natuurkunde 1,2 Compex

natuurkunde 1,2 Compex Examen HAVO 2007 tijdvak 1 woensdag 23 mei totale examentijd 3,5 uur natuurkunde 1,2 Compex Vragen 1 tot en met 17 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt. Bij

Nadere informatie

toelatingsexamen-geneeskunde.be

toelatingsexamen-geneeskunde.be Fysica juli 2009 Laatste update: 31/07/2009. Vragen gebaseerd op het ingangsexamen juli 2009. Vraag 1 Een landingsbaan is 500 lang. Een vliegtuig heeft de volledige lengte van de startbaan nodig om op

Nadere informatie

Aardwarmte / Luchtwarmte

Aardwarmte / Luchtwarmte 2015 Aardwarmte / Luchtwarmte Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel kun je meer leren over het onderwerp Aardwarmte/Luchtwarmte. Pagina 1 Inhoud 1.Aardwarmte / luchtwarmte...3 1.1 Doel van de

Nadere informatie

Eindexamen natuurkunde 1 havo 2006-I

Eindexamen natuurkunde 1 havo 2006-I 4 Beoordelingsmodel Opgave Itaipu uitkomst: In dat jaar waren er gemiddeld 5 generatoren in bedrijf. voorbeelden van een berekening: methode Als een generator continu draait, levert hij in een jaar een

Nadere informatie

Tentamen: Energie, duurzaamheid en de rol van kernenergie

Tentamen: Energie, duurzaamheid en de rol van kernenergie Tentamen: Energie, duurzaamheid en de rol van kernenergie Docenten: J. F. J. van den Brand en J. de Vries Telefoon: 0620 539 484 Datum: 27 mei 2014 Zaal: WN-M143 Tijd: 08:45-11.30 uur Maak elke opgave

Nadere informatie

Hoofdstuk 5 Straling. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal

Hoofdstuk 5 Straling. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal Hoofdstuk 5 Straling Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal 5.1 Straling en bronnen Eigenschappen van straling RA α γ β 1) Beweegt langs rechte lijnen vanuit een bron. ) Zwakker als ze verder

Nadere informatie

6,3. Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december keer beoordeeld. Inleiding

6,3. Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december keer beoordeeld. Inleiding Werkstuk door een scholier 1843 woorden 2 december 2003 6,3 32 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Energie is iets dat altijd in de buurt is. Bijvoorbeeld een boterham eten, tanken en wassen. Het meeste

Nadere informatie

Bereken het thermische rendement van een Rankine cyclus met keteldruk 180 bar en een condensatiedruk 0,05 bar.

Bereken het thermische rendement van een Rankine cyclus met keteldruk 180 bar en een condensatiedruk 0,05 bar. OPDRACHTEN* OPDRACHT 1 Bereken het thermische rendement van een Rankine cyclus met keteldruk 180 bar en een condensatiedruk 0,05 bar. OPDRACHT 2 Bereken het thermische rendement van een stoomturbinecyclus

Nadere informatie

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal is er voor

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie

Informatieblad. Warmtepompen INLEIDING

Informatieblad. Warmtepompen INLEIDING INLEIDING Vanwege de oprakende fossiele brandstoffen worden we met zijn alle gedwongen op zoek te gaan naar verbeterde of alternatieve energieopwekkers. Van hout naar kolen naar olie naar gas en nu naar

Nadere informatie

Radioactiviteit werd ontdekt in 1898 door de Franse natuurkundige Henri Becquerel.

Radioactiviteit werd ontdekt in 1898 door de Franse natuurkundige Henri Becquerel. H7: Radioactiviteit Als een bepaalde kern van een element te veel of te weinig neutronen heeft is het onstabiel. Daardoor gaan ze na een zekere tijd uit elkaar vallen, op die manier bereiken ze een stabiele

Nadere informatie

Kernenergie. Nathal Severijns. Lessen voor de XXI ste eeuw 27/02/2012 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN

Kernenergie. Nathal Severijns. Lessen voor de XXI ste eeuw 27/02/2012 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Kernenergie Nathal Severijns Lessen voor de XXI ste eeuw 27/02/2012 KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Fundamenteel fysica onderzoek met ionenbundels: - structuur van de atoomkern - eigenschappen van de natuurkrachten

Nadere informatie

INES meldingen 2013 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2013 Kerncentrale Borssele INES meldingen 0 Kerncentrale Borssele Zeedijk, 5 PM Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Kernenergie

Werkstuk Natuurkunde Kernenergie Werkstuk Natuurkunde Kernenergie Werkstuk door een scholier 2494 woorden 20 februari 2000 6,5 604 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Inleiding: Kernenergie. Al vele jaren heeft kernenergie een belangrijke

Nadere informatie

Hoofdstuk 5 Straling. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal

Hoofdstuk 5 Straling. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal Hoofdstuk 5 Straling Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal 5.1 Straling en bronnen Eigenschappen van straling RA α γ β 1) Beweegt langs rechte lijnen vanuit een bron. 2) Zwakker als ze verder

Nadere informatie

Testen en metingen op windenergie.

Testen en metingen op windenergie. Testen en metingen op windenergie. Inleiding Als we rond groene energie begonnen te denken, dan kwam windenergie als een van de meest vanzelfsprekende vormen van groene energie naar boven. De wind heeft

Nadere informatie

Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis Deel 2 : energiemonitoring

Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis Deel 2 : energiemonitoring Het Nieuwe Telen van Amaryllis Amazone Amaryllis 2011-2012. Deel 2 : energiemonitoring Het Nieuwe Telen Amaryllis : Deel 2 Energiemonitoring projectnummer 1400007415 Januari 2013 Energiemonitoring Plantmonitoring

Nadere informatie

Examen VWO. natuurkunde 1,2 Compex. Vragen 1 tot en met 12. In dit deel van het examen staan vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt.

Examen VWO. natuurkunde 1,2 Compex. Vragen 1 tot en met 12. In dit deel van het examen staan vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt. Examen VWO 2008 tijdvak 1 dinsdag 20 mei totale examentijd 3 uur natuurkunde 1,2 Compex Vragen 1 tot en met 12 In dit deel van het examen staan vragen waarbij de computer niet wordt gebruikt. Bij dit examen

Nadere informatie

Nieuwe kernreactoren voor de toekomst. Mondiale energieconsumptie

Nieuwe kernreactoren voor de toekomst. Mondiale energieconsumptie Nieuwe kernreactoren voor de toekomst Jan Leen Kloosterman 1 Jan Leen Kloosterman Technische Universteit Delft Mondiale energieconsumptie Jan Leen Kloosterman 2 1 Energie voor welvaart & welzijn 6 5 Noord-Amerika

Nadere informatie

H7+8 kort les.notebook June 05, 2018

H7+8 kort les.notebook June 05, 2018 H78 kort les.notebook June 05, 2018 Hoofdstuk 7 en Materie We gaan eens goed naar die stoffen kijken. We gaan steeds een niveau dieper. Stoffen bijv. limonade (mengsel) Hoofdstuk 8 Straling Moleculen water

Nadere informatie

Samenvatting Natuurkunde Ioniserende straling

Samenvatting Natuurkunde Ioniserende straling Samenvatting Natuurkunde Ioniserende straling Samenvatting door een scholier 1947 woorden 26 augustus 2006 6,5 102 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Natuurkunde overal Samenvatting Natuurkunde VWO

Nadere informatie

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec) Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere

Nadere informatie

Water? Hoezo water? Water! Hoezo water? Donderdag 24 mei 2018 WILDLANDS Adventure Zoo Emmen

Water? Hoezo water? Water! Hoezo water? Donderdag 24 mei 2018 WILDLANDS Adventure Zoo Emmen Hoezo water? Disclosure Relatie Organisatie Financiële bijdrage : Geen Raden van Advies : Geen Overige : Geen 2 Inhoud Water? Algemene eigenschappen Chemische eigenschappen Fysische eigenschappen Water?

Nadere informatie

RadioACTIEFiTIJD. Een hedendaagse krant over radioactiviteit

RadioACTIEFiTIJD. Een hedendaagse krant over radioactiviteit RadioACTIEFiTIJD Een hedendaagse krant over radioactiviteit Soorten stralingen Kernenergie We hebben drie verschillende soorten stralingen. We beginnen met de alfastalen. Dit zijn eigenlijk helium-4deeltjes.

Nadere informatie

Eindexamen natuurkunde 1 havo 2007-I

Eindexamen natuurkunde 1 havo 2007-I Opgave 1 Optrekkende auto Met een auto is een testrit gemaakt op een horizontale weg. Figuur 1 is het (v,t)-diagram van deze rit. figuur 1 30 v (m/s) 20 10 0 0 5 10 15 20 25 t (s) Volgens de specificaties

Nadere informatie

Eindexamen natuurkunde 1-2 vwo 2004-II

Eindexamen natuurkunde 1-2 vwo 2004-II 4 Beoordelingsmodel Opgave Natuurlijke kernreactor voorbeeld van een antwoord: Bij een splijting van een uraniumkern (door een neutron) ontstaan enkele nieuwe neutronen. Een kernreactor wordt kritisch

Nadere informatie

natuurkunde Compex natuurkunde 1,2 Compex

natuurkunde Compex natuurkunde 1,2 Compex Examen HAVO 2010 tijdvak 1 vrijdag 28 mei totale examentijd 3 uur tevens oud programma natuurkunde Compex natuurkunde 1,2 Compex Vragen 1 tot en met 14 In dit deel van het examen staan vragen waarbij de

Nadere informatie

Werking van moderne kerncentrales

Werking van moderne kerncentrales Werking van moderne kerncentrales www.janleenkloosterman.nl 1 Uranium U-238 Electronen Atoomkern met protonen (p) en neutronen (n) U-238 U-235 92 p en 146 n 92 p en 143 n Niet splijtbaar Goed splijtbaar

Nadere informatie

J De centrale draait (met de gegevens) gedurende één jaar. Het gemiddelde vermogen van de centrale kan dan berekend worden:

J De centrale draait (met de gegevens) gedurende één jaar. Het gemiddelde vermogen van de centrale kan dan berekend worden: Uitwerking examen Natuurkunde1 HAVO 00 (1 e tijdvak) Opgave 1 Itaipu 1. De verbruikte elektrische energie kan worden omgerekend in oules: 17 = 9,3 kwh( = 9,3 3, ) = 3,3 De centrale draait (met de gegevens)

Nadere informatie

OVERAL, variatie vanuit de kern. LES- BRIEF 3v/4hv. De zonne-energiecentrale van Fuentes de Andalucía

OVERAL, variatie vanuit de kern. LES- BRIEF 3v/4hv. De zonne-energiecentrale van Fuentes de Andalucía OVERAL, variatie vanuit de kern LES- BRIEF 3v/4hv De zonne-energiecentrale van 1 Zonne-energie is in overvloed beschikbaar maar het is nog niet zo eenvoudig om die om te zetten naar elektrische energie.

Nadere informatie

De stoominstallatie met: ketel, turbine, condensor en voedingspomp. Eigenlijk wordt maar weinig energie nuttig gebruikt in een installatie:

De stoominstallatie met: ketel, turbine, condensor en voedingspomp. Eigenlijk wordt maar weinig energie nuttig gebruikt in een installatie: dinsdag 29 januari 2019 14:43 De stoominstallatie met: ketel, turbine, condensor en voedingspomp. Eigenlijk wordt maar weinig energie nuttig gebruikt in een installatie: Een simpele installatie heeft een

Nadere informatie

2. Toestel, zoals beschreven in conclusie 1, waarbij voormelde koude zone tenminste één van de sub-ruimtes van de reactor is;

2. Toestel, zoals beschreven in conclusie 1, waarbij voormelde koude zone tenminste één van de sub-ruimtes van de reactor is; 9 Conclusies: 1. Toestel () - dienstig voor het leveren van basis middelen voor mens, dier en planten, zoals warmte (11), water (12), licht (13), stroom (14) - waarin tenminste één plasma reactor (A) is

Nadere informatie

Water is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft

Water is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft Werkstuk door een scholier 996 woorden 14 mei 2003 5 152 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inhoudsopgave Wat is waterstof? Wat is water? Wat is filtreren? Wat is destilleren? Drie fasen van water. Wat is

Nadere informatie

3,2. Werkstuk door Saman 1575 woorden 20 juni keer beoordeeld. Natuurkunde. Kerncentrales en kernbommen. Hoe werkt een kerncentrale blz.

3,2. Werkstuk door Saman 1575 woorden 20 juni keer beoordeeld. Natuurkunde. Kerncentrales en kernbommen. Hoe werkt een kerncentrale blz. Werkstuk door Saman 1575 woorden 20 juni 2016 3,2 7 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Kerncentrales en kernbommen Hoe werkt een kerncentrale blz. 2 Wie gebruikt er eigenlijk kerncentrales? blz. 3 Risico

Nadere informatie

2008/9 PAGINA 01. Dubbelaanzuigende turbine direct-drive met een hoge statische druk (175 tot 230 Pa)

2008/9 PAGINA 01. Dubbelaanzuigende turbine direct-drive met een hoge statische druk (175 tot 230 Pa) THERMOCONDITIONEERDERS RESIDENTIEEL WARM - KOUD 2008/9 PAGINA 01 ALGEMENE INFORMATIE. Deze reeks apparaten is de IDEALE OPLOSSING VOOR DE VERWARMING IN WONINGEN. Deze apparaten zijn luchtgeneratoren warm

Nadere informatie

Klimaatbeheersing (3)

Klimaatbeheersing (3) Klimaatbeheersing (3) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-6-3) 1 Het airco-koelproces als kringloopproces 1.1 Het ph-diagram Het koelproces zoals in de auto-airco plaatsvindt maakt gebruik van de toestandsverandering

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 1691 woorden 21 mei keer beoordeeld. Natuurkunde

6,1. Werkstuk door een scholier 1691 woorden 21 mei keer beoordeeld. Natuurkunde Werkstuk door een scholier 1691 woorden 21 mei 2002 6,1 171 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Inleiding. Pasgeleden las ik in de krant een artikel over een chirurg die een taartschijf had laten zitten bij

Nadere informatie

ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland.

ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland. TITEL ETC ontdek energie voorbereidende les Leerjaar PO groep 6, 7 en 8. Type les Een les ter voorbereiding op een workshop bij het hightechbedrijf ETC Nederland. Lesduur 45 minuten. Omschrijving van de

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur natuurkunde 1,2 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Vrijdag 27 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 17. In dit deel staan de vragen waarbij de computer

Nadere informatie

RADIOACTIEF VERVAL. Vervalsnelheid

RADIOACTIEF VERVAL. Vervalsnelheid /stralingsbeschermingsdienst 8385-I dictaat september 2000 RADIOACTIEF VERVAL Voor een beperkt aantal van nature voorkomende kernsoorten en voor de meeste kunstmatig gevormde nucliden wijkt de neutron/proton

Nadere informatie

REWIC-A: Thermodynamica A : : : Opleiding Module Examenset. REWIC-A Thermodynamica A 03. Uw naam :... Begintijd :... Eindtijd :...

REWIC-A: Thermodynamica A : : : Opleiding Module Examenset. REWIC-A Thermodynamica A 03. Uw naam :... Begintijd :... Eindtijd :... Opleiding Module Examenset : : : REWIC-A Thermodynamica A 03 Uw naam :... Begintijd :... Eindtijd :... Lees onderstaande instructies zorgvuldig door: 1. Beschikbare tijd : 100 minuten 2. Aantal vragen

Nadere informatie

Module 4 Energie. Vraag 3 Een bron van "herwinbare" energie is: A] biomassa B] de zon C] steenkool D] aardolie E] bewegend water

Module 4 Energie. Vraag 3 Een bron van herwinbare energie is: A] biomassa B] de zon C] steenkool D] aardolie E] bewegend water Module 4 Energie Vraag 1 Wat hoort bij het indirect energieverbruik van een apparaat? Kies het BESTE antwoord A] De energie wat het apparaat nuttig verbruikt. B] De energie die het apparaat niet nuttig

Nadere informatie

Examen HAVO. natuurkunde 1. tijdvak 1 woensdag 23 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen HAVO. natuurkunde 1. tijdvak 1 woensdag 23 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Examen HAVO 2007 tijdvak 1 woensdag 23 mei 13.30-16.30 uur natuurkunde 1 Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 25 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 76 punten te behalen. Voor

Nadere informatie

Flipping the classroom

Flipping the classroom In dit projectje krijg je geen les, maar GEEF je zelf les. De leerkracht zal jullie natuurlijk ondersteunen. Dit zelf les noemen we: Flipping the classroom 2 Hoe gaan we te werk? 1. Je krijgt of kiest

Nadere informatie

Exact periode Youdenplot Krachten Druk

Exact periode Youdenplot Krachten Druk Exact periode 10.2 Youdenplot Krachten Druk Youdenplot. De Youdenplot wordt uitgelegd aan de hand van een presentatie. Exact Periode 10.2 2 Krachten. Een kracht kan een voorwerp versnellen of vervormen.

Nadere informatie

Verbranding van Afval

Verbranding van Afval Energiewinning 4.0 De Ketel Het doel van de ketel is de warmte die tijdens de verbranding vrijkomt over te dragen aan het water, dat verdere benutting van die warmte mogelijk maakt. Reeds aan het eind

Nadere informatie

Exact Periode 7 Radioactiviteit Druk

Exact Periode 7 Radioactiviteit Druk Exact Periode 7 Radioactiviteit Druk Exact periode 7 Radioactiviteit Druk Exact Periode 7 2 Natuurlijke radioactiviteit Met natuurlijke radioactiviteit wordt bedoeld: radioactiviteit die niet kunstmatig

Nadere informatie

Bacteriën maken zwavel Vragen en opdrachten bij de poster

Bacteriën maken zwavel Vragen en opdrachten bij de poster Vragen en opdrachten bij de poster Bacteriën maken zwavel Vragen en opdrachten bij de poster 3 vwo Probleem: Zuur gas T1 Waterstofsulfide ontstaat bij de afbraak van zwavelhoudende organische stoffen.

Nadere informatie

NATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE. Tweede ronde - theorie toets. 21 juni beschikbare tijd : 2 x 2 uur

NATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE. Tweede ronde - theorie toets. 21 juni beschikbare tijd : 2 x 2 uur NATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE Tweede ronde - theorie toets 21 juni 2000 beschikbare tijd : 2 x 2 uur 52 --- 12 de tweede ronde DEEL I 1. Eugenia. Onlangs is met een telescoop vanaf de Aarde de ongeveer

Nadere informatie

Hoe staat het met Fusie?

Hoe staat het met Fusie? Hoe staat het met Fusie? Enkele aspecten in minder dan een uur! Nico van der Kleij Waarom Fusie? Wereld energieverbruik over 20 jr 45% meer Wereld voor 80% afh. van fossiel Duurzaam kan het gat niet opvullen

Nadere informatie

10 Materie en warmte. Onderwerpen. 3.2 Temperatuur en warmte.

10 Materie en warmte. Onderwerpen. 3.2 Temperatuur en warmte. 1 Materie en warmte Onderwerpen - Temperatuur en warmte. - Verschillende temperatuurschalen - Berekening hoeveelheid warmte t.o.v. bepaalde temperatuur. - Thermische geleidbaarheid van een stof. - Warmteweerstand

Nadere informatie

[i0iateriraag@leg.gin9 nu 7409872

[i0iateriraag@leg.gin9 nu 7409872 Octrooiraad [i0iateriraag@leg.gin9 nu 7409872 Nederland [19] NL [54] Werkwijze voor het vacuümdlcht afsfüitem vsn elk der eerste uiteinden van een aantal holle transportorganen dia uit'tftonden in een

Nadere informatie

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele

INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES meldingen 2017 Kerncentrale Borssele INES, internationale graadmeter Binnen de nucleaire industrie geldt sinds 1990 de INES-schaal als maatstaf voor storingen en incidenten. De INESschaal is er voor

Nadere informatie

Alternatieve energieopwekking

Alternatieve energieopwekking Alternatieve energieopwekking Energie wordt al tientallen jaren opgewekt met een paar energiebronnen: Kolen Gas Olie Kernenergie De eerste drie vallen onder de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen

Nadere informatie

a Schrijf de eerste vier stappen op. b Waarom kunnen de β s die 234 Pa uitstoot, beter door een laagje plastic dringen dan de β s van

a Schrijf de eerste vier stappen op. b Waarom kunnen de β s die 234 Pa uitstoot, beter door een laagje plastic dringen dan de β s van Toets v-08 Radioactiviteit 1 / 5 1 Protactinium 238 U vervalt in veel stappen tot 206 Pb. a Schrijf de eerste vier stappen op. b Waarom kunnen de β s die 234 Pa uitstoot, beter door een laagje plastic

Nadere informatie

Ook hoor je vaak in het nieuws over kernenergie. Dan is het ook wel fijn om te begrijpen waar het over gaat en mijn eigen mening te hebben.

Ook hoor je vaak in het nieuws over kernenergie. Dan is het ook wel fijn om te begrijpen waar het over gaat en mijn eigen mening te hebben. Werkstuk door N. 1834 woorden 5 april 2015 6,6 3 keer beoordeeld Vak Natuurkunde De inleiding Waarom? Ik heb voor dit onderwerp gekozen, omdat ik er nog helemaal niks van af wist. Ook had ik naar de andere

Nadere informatie

Energie Rijk. Lesmap Leerlingen

Energie Rijk. Lesmap Leerlingen Energie Rijk Lesmap Leerlingen - augustus 2009 Inhoudstafel Inleiding! 3 Welkom bij Energie Rijk 3 Inhoudelijke Ondersteuning! 4 Informatiefiches 4 Windturbines-windenergie 5 Steenkoolcentrale 6 STEG centrale

Nadere informatie

Theorie: Energieomzettingen (Herhaling klas 2)

Theorie: Energieomzettingen (Herhaling klas 2) les omschrijving 12 Theorie: Halfgeleiders Opgaven: halfgeleiders 13 Theorie: Energiekosten Opgaven: Energiekosten 14 Bespreken opgaven huiswerk Opgaven afmaken Opgaven afmaken 15 Practicumtoets (telt

Nadere informatie

Opgave 1 Een ideaal gas is een gas waarvan de moleculen elkaar niet aantrekken en bovendien als puntmassa s opgevat kunnen worden.

Opgave 1 Een ideaal gas is een gas waarvan de moleculen elkaar niet aantrekken en bovendien als puntmassa s opgevat kunnen worden. Uitwerkingen Een ideaal gas is een gas waarvan de moleculen elkaar niet aantrekken en bovendien als puntmassa s opgevat kunnen worden. Opmerking: in een ideaal gas hebben de moleculen wel een massa. Alleen

Nadere informatie

4,3. Praktische-opdracht door een scholier 3450 woorden 11 november keer beoordeeld

4,3. Praktische-opdracht door een scholier 3450 woorden 11 november keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 3450 woorden 11 november 2010 4,3 11 keer beoordeeld Vak ANW 1: Inleiding Het onderwerp van onze praktische opdracht is uranium. Uranium is een scheikundig element

Nadere informatie

TENTAMEN THERMODYNAMICA 1 Wb april :00-12:00

TENTAMEN THERMODYNAMICA 1 Wb april :00-12:00 TENTAMEN THERMODYNAMICA 1 Wb 4100 13 april 2011 9:00-12:00 Linksboven op elk blad vermelden: naam, studienummer en studierichting. Puntentelling: het tentamen bestaat uit 14 meerkeuzevragen en twee open

Nadere informatie

2 Van 1 liter vloeistof wordt door koken 1000 liter damp gemaakt.

2 Van 1 liter vloeistof wordt door koken 1000 liter damp gemaakt. Domein E: Materie en energie Subdomein: Energie 1 De dichtheid van een kubus P is 10 keer zo groot als de dichtheid van een kubus Q. De ribbe van kubus Q is 10 keer zo groot als de ribbe van kubus P. Hoe

Nadere informatie

murelle revolution 30 de boiler met a++ label

murelle revolution 30 de boiler met a++ label murelle revolution 30 de boiler met a++ label EEN BLIK OP DE TOEKOMST De installaties voor omgevingscomfort bestaan steeds vaker uit boilers en machines met omgekeerde koelcyclus. De technologie van de

Nadere informatie

Naam: Klas: Toets Kernenergie (versie A)

Naam: Klas: Toets Kernenergie (versie A) Naam: Klas: Toets Kernenergie (versie A) Opgave 1 In een kernreactor komt energie vrij bij het splijten van zware kernen. In de figuur hiernaast is het principe van een kernreactor weergegeven. Er volgt

Nadere informatie

Opgave 5 Een verwarmingselement heeft een weerstand van 14,0 Ω en is opgenomen in de schakeling van figuur 3.

Opgave 5 Een verwarmingselement heeft een weerstand van 14,0 Ω en is opgenomen in de schakeling van figuur 3. Opgave 5 Een verwarmingselement heeft een weerstand van 14,0 Ω en is opgenomen in de schakeling van figuur 3. figuur 3 De schuifweerstand is zo ingesteld dat de stroomsterkte 0,50 A is. a) Bereken het

Nadere informatie

HerSE4 6V Natuurkunde 1 Periode 2007-2008. Versie 10/4/2008

HerSE4 6V Natuurkunde 1 Periode 2007-2008. Versie 10/4/2008 HerSE4 6V Natuurkunde 1 Periode 2007-2008 NAAM Leraar J. M. Muller Versie 10/4/2008 Gebruik van BINAS-boek en grafische rekenmachine is toegestaan. Bewijs je beweringen. Vul svp je naam hier boven in.

Nadere informatie

Examen HAVO. natuurkunde. tijdvak 1 vrijdag 28 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen HAVO. natuurkunde. tijdvak 1 vrijdag 28 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 1 vrijdag 28 mei 13.30-16.30 uur natuurkunde tevens oud programma natuurkunde 1,2 Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

koper hout water Als de bovenkant van het blokje hout zich net aan het wateroppervlak bevindt, is de massa van het blokje koper gelijk aan:

koper hout water Als de bovenkant van het blokje hout zich net aan het wateroppervlak bevindt, is de massa van het blokje koper gelijk aan: Fysica Vraag 1 Een blokje koper ligt bovenop een blokje hout (massa mhout = 0,60 kg ; dichtheid ρhout = 0,60 10³ kg.m -3 ). Het blokje hout drijft in water. koper hout water Als de bovenkant van het blokje

Nadere informatie

ZEUS PYRO. Werking volgens onderdruk principe. Rendement 82-90% Geringe afmetingen. Ingebouwde veiligheidskoelspiraal

ZEUS PYRO. Werking volgens onderdruk principe. Rendement 82-90% Geringe afmetingen. Ingebouwde veiligheidskoelspiraal ZEUS PYRO Werking volgens onderdruk principe Rendement 82-90% Geringe afmetingen Ingebouwde veiligheidskoelspiraal Hoogwaardig keramisch vuurbeton LACFIRE 1800/20 SiC Aslade kan geledigd tijdens het verwarmingsbedrijf

Nadere informatie

Eindexamen natuurkunde compex havo I

Eindexamen natuurkunde compex havo I Opgave 1 Eliica De Eliica (figuur 1) is een supersnelle figuur 1 elektrische auto. Hij heeft acht wielen en elk wiel wordt aangedreven door een elektromotor. In de accu s kan in totaal 55 kwh elektrische

Nadere informatie

Les Kernenergie. Werkblad

Les Kernenergie. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Kernenergie Werkblad Les Kernenergie Werkblad Wat is kernenergie? Het Griekse woord atomos betekent ondeelbaar. Het woord atoom is hiervan afgeleid. Ooit dachten wetenschappers

Nadere informatie

Verdampingscondensors

Verdampingscondensors Wijbenga info sheet 7: Verdampingscondensors Een traditionele compressie koelinstallatie bestaat naast de basis componenten als compressor, verdamper, vloeistofvat of afscheider en expansieorgaan ook uit

Nadere informatie

Voorbeeldtentamen Natuurkunde

Voorbeeldtentamen Natuurkunde James Boswell Instituut Universiteit Utrecht Voorbeeldtentamen Natuurkunde havo versie Uitwerkingen Opgave 1: Fietser Bij het fietsen speelt wrijving een belangrijke rol. In onderstaande grafiek is de

Nadere informatie

Naam: Klas: Repetitie Radioactiviteit VWO (versie A)

Naam: Klas: Repetitie Radioactiviteit VWO (versie A) Naam: Klas: Repetitie Radioactiviteit VWO (versie A) Aan het einde van de repetitie vind je de lijst met elementen en twee tabellen met weegfactoren voor het berekenen van de equivalente en effectieve

Nadere informatie

THERMODYNAMICA 2 (WB1224)

THERMODYNAMICA 2 (WB1224) THERMODYNAMICA 2 (WB1224) dinsdag 21 januari 2003 14.00-17.00 u. AANWIJZINGEN Het tentamen bestaat uit twee open vragen en 15 meerkeuzevragen. Voor de beantwoording van de meerkeuzevragen is een formulier

Nadere informatie

Eindexamen natuurkunde 1-2 havo 2008-II

Eindexamen natuurkunde 1-2 havo 2008-II Opgave 1 Close-up Figuur 1 is een foto van een schorpioentje. figuur 1 Figuur 2 is een schematische tekening van de situatie waarin de foto is genomen. Het voorwerp (schorpioentje) is weergegeven als een

Nadere informatie

natuurkunde havo 2016-I

natuurkunde havo 2016-I Radiumbad In de eerste helft van de vorige eeuw was het gebruikelijk om bij sommige aandoeningen een behandeling met radioactief radium-6 te ondergaan. Een patiënt moest dan een warm bad nemen waarin radiumzout

Nadere informatie

Water kan ook veranderen is waterdamp. Het wordt dan een gas. Maar heter als 100 graden kan water niet worden. Dit is het kookpunt van water.

Water kan ook veranderen is waterdamp. Het wordt dan een gas. Maar heter als 100 graden kan water niet worden. Dit is het kookpunt van water. Water Zonder water kun niet Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te plassen

Nadere informatie