De grootdistributie in Frankrijk

Transcriptie

1 De grootdistributie in Frankrijk Een praktische gids voor beginners augustus 2008 Frank Van Eynde Vlaams Economisch Vertegenwoordiger

2 De Grootdistributie in Frankrijk Een praktische gids voor beginners Frank Van Eynde Vlaams economisch vertegenwoordiger Rijsel, 14 augustus 2008 (vernieuwde en sterk uitgebreidde versie van het basisdocument dat initieel werd opgesteld door Dirk Verlee)

3 Inleiding 3 Structuur van de Franse grootdistributie 4 Ketens en aankoopcentrales 5 Hyper- en supermarkten (hypermarchés, supermarchés) 6 Stadswinkels (magasin populaire) 21 Grootwarenhuizen (grands magasins) 21 Hard discount 23 Biologische producten 29 Positionering, producten en klassering winkels 30 Positionering 30 Klassering 31 Marktaandeel per soort (formaat) winkel in Frankrijk (%) 36 Vakpers 37 Vaksalons 38 Sial: Salon international de l alimentation 38 MDD Rencontres 38 Intersuc: Le salon de la boulangerie 38 Sirest 39 Sirha: Food service trade show 39 World Ethnic Food & Speciality Show 39 Benadering van de Franse markt 40 Frankrijk: een stelselmatige aanpak, algemene marktbenadering 40 Franse bedrijven: l approche à la Française 41 Benadering van de aankoopcentrale, recenten tendenzen en specifieke tips 44 Tendenzen 44 Tips 46 Marges arrières en nieuwe evoluties in de wetgeving 47 Situatie tot Nieuwe evoluties 48 De verkoopsvoorwaarden 51 De factuur 54 Overzicht mogelijke kanalen 54 Directe verkoop 54 Invoerder 55 Commerciële tussenpersoon 55 De handelsagent (l agent commercial) 56 De V.R.P. (voyageur, représentant et placier) 59 Een bureau de liaison, een bijhuis (succursale) of een filiaal? 61 Domiciliëring en bedrijvencentra 62 Portage 62 Bureau de liaison 62 Représentant isolé de firme étrangère (RFE) 63 Filiaal 63 Rechtvormen 63 Nuttige websites en adressen 65 Ambassade van België in Parijs 65 Vlaamse vertegenwoordiging 65 Invest in France network 65 Advocatenbureaus in Parijs 66 Business centers (verhuur kantoren, diensten, telefonisch onthaal, domiciliëring ) 68 Loon- en personeelsadministratie, boekhoudkantoor 69 Vertalend woordenboek van de grootdistributie Bronnen 78 2

4 INLEIDING Dit is de vierde editie van de gids voor beginners in de grootdistributie. Sinds de eerste versie in 2004 zijn de grootste wijzigingen in het landschap vooral de nieuwe wetgeving rond de marges arrière en een nieuwe wijze van zakendoen in het algemeen. In de loop van 2008 ontstond een hele nieuwe regelgeving (vooral gebaseerd op de wet Chatel van 4 januari 2008) die een ware schok zal betekenen voor de Franse grootdistributie. Daarover meer in deze gids. De grootdistributie in het algemeen is al een ingewikkeld gegeven. De Franse grootdistributie in het bijzonder is écht een vak apart. Vanuit deze wetenschap ontstond in 2004 de idee om deze branchestudie op te stellen: een praktische gids in de doolhof van dit marktsegment. Bezint in elk geval voor u begint. Vraag u af of u klaar bent voor de stap naar de grootdistributie in het algemeen, of u de nodige investeringen wil doen, of u het juiste productengamma hebt, of u logistieke oplossingen kan bieden en vooral... of u op termijn winst zal maken, want de Franse markt is niet alleen een doolhof, hij zit bovendien vol valkuilen. Vooral contractueel moet u uiterst voorzichtig zijn omdat u zich op vreemd terrein bevindt. Daarom zal in deze update getracht worden u op een paar veel voorkomende valkuilen te wijzen. De Franse grootdistributie is verder veel strikter onderworpen aan wetten en regels dan in andere landen. Daarom werd een hoofdstuk gewijd aan de Conditions de Vente omdat hier heel wat (ons onbekende) regels van toepassing zijn. Als wij erin slagen u met dit overzicht een beetje in de goede richting te helpen, dan is onze opdracht vervuld. De gegevens in deze editie werden, naast belangrijke algemene toevoegingen, ook aangevuld met nieuwe adressen en cijfers. Het glossarium werd verrijkt en de laatste tendenzen werden ontleed. In dit werk willen wij u een handige gids bezorgen met enerzijds factuele informatie over de verschillende inkooporganisaties of aankoopcentrales, waarbij wij niet alleen de groten behandelen, maar ook oog hebben voor stadswinkels, grootwarenhuizen en hard-discount. Van elke keten wordt de historiek en de evolutie door de jaren heen gegeven. Hierdoor krijgt u meer inzicht in de werkwijze en bedrijfsfilosofie van elke keten. Het wordt steeds gewaardeerd door de inkoper dat u zijn bedrijf kent. Verder gaan wij iets dieper in op de positionering van de meeste winkels die wij vermelden qua oppervlakte en prijsklasse. Een korte historiek per keten kan veel in een juist daglicht plaatsen en voor diegenen die geinteresseerd zijn om alles in detail te leren kennen geven wij een lijst van de vakpers en de vaksalons. Hoe u de markt best bewerkt en waar u moet op letten, vindt u in ander hoofdstuk, volledig aan die problematiek gewijd. Ten slotte krijgt u ook nog adressen en websites mee en een glossarium, handig voor wie wél Frans spreekt, maar niet het jargon van de Franse specialisten van de grootdistributie onder de knie heeft. De editie 2008 telt 30 pagina s meer dan de editie 2006 dus u kan er zeker van zijn dat er heel wat nieuwe informatie te rapen valt. 3

5 STRUCTUUR VAN DE FRANSE GROOTDISTRIBUTIE Om uw product juist te positioneren en uw marktstrategie te bepalen, moet u eerst een idee hebben over de structuur van de grootdistributie in Frankrijk. Immers, binnen de verschillende Europese landen bestaan er grote verschillen! Zo is het aandeel van de hard-discount in Duitsland veel groter dan in Frankrijk (Duitsland is tevens de uitvinder van dit type verkoopskanaal). Ook hechten de Fransen meer belang aan verse groenten en fruit, bakkerij- en slagerijproducten waardoor Franse hard-discounters dit veel meer in hun assortiment zullen opnemen dan bijvoorbeeld Duitse. Een vergelijking tussen de grootdistributie binnen de traditionele Europese markten is dus aangeraden: In Europa zijn er drie dominante systemen binnen de grootdistributie de Hard- Discount (vooral in Duitsland populair), de hypermarkten (vooral in Frankrijk toonaangevend) en de supermarkten (vooral in het VK en Nederland). In Frankrijk zijn er per 1000 inwoners veel meer Hypermarkten dan in België, ongeveer evenveel supermarkten, veel minder discounters en iets minder buurtwinkels. In vergelijking met Duitsland zijn er per 1000 inwoners in Frankrijk veel meer hypermarkten, minder supermarkten, veel minder discounters en ongeveer evenveel buurtwinkels Terwijl Duitsland zijn hard-discount concept exporteert naar al zijn buurlanden, exporteert Frankrijk zijn concept van hypermarkten naar bijvoorbeeld de nieuwe lidstaten (zoals Polen). Anderzijds is het zo dat het discount productengamma overal aan een opmars bezig is en dat het segment discount tot 30% van het productgamma zal innemen in 2015 in vergelijking met 10% in Om de verschillende segmenten te kunnen beleveren, zal men dus moeten differentieren voor wat betreft marketing en productimago. Verschillende ketens hebben zowel hyper- en supermarkten alsook discounters. Deze opereren vaak onder een andere naam en hebben vaak (maar niet altijd) een eigen aankoopdienst. Het is belangrijk te weten tot welke groep uw potentiele partner behoort omdat dit uw verkoopstrategie bepaalt. Indien men bijvoorbeeld aan de keten ED wil verkopen moet men zich rekenschap geven van het feit dat ED een deel is van de Carrefour groep hoewel ED een eigen aankoopcentrale heeft. Wat betreft marketing en logistiek kunnen er ook belangrijke verschillen zijn binnen Europa. Een Duitse aankoper zal heel anders benaderd moeten worden dan een Franse aankoper. Verder is de Franse wetgeving die de relaties bepaalt tussen leverancier en distributeur in volle ontwikkeling en moet men zich goed informeren over de zich wijzigende spelregels. Het niet naleven van deze regels kan immers torenhoge boetes opleveren. 4

6 KETENS EN AANKOOPCENTRALES BINNEN DE GROOTDISTRIBUTIE Met grootdistributie wordt bedoeld het geheel van winkels die op georganiseerde wijze producten verkopen op een relatief grote oppervlakte, meestal met zelfbediening. In Frankrijk onderscheidt men een aantal types winkels, waarvan de bekendste zijn: de hypermarkt (meer dan 2500 m²), de supermarkt (400 tot 2499 m²), de grand magasin of department store en de hard-discountwinkel. Er zijn ongeveer 1920 hypermarkten in Frankrijk die gemiddeld een oppervlakte hebben van 5770 vierkante meter. Om de naam hypermarkt te verdienen, moet de oppervlakte van het verkoopspunt meer dan 2500 vierkante meter bedragen en moeten er minstens referenties (producten) aanwezig zijn. De omzet van de Franse hypermarkten bedroeg in 2007 negentig miljard Euro. Onder de ketens die hypermarkten bezitten, bevinden zich Auchan, Cora, Carrefour, Casino en E.Lerclerc. Vele van deze ketens zijn in het buitenland aanwezig. De supermarkten (met een oppervlakte tussen 400 en 2500 vierkante meter) zijn veel talrijker aanwezig dan de hypermarkten. De gemiddelde grootte van de Franse supermarkten is 1000 vierkante meter en ze hebben een gezamenlijke omzet van 65 miljard Euro. Heel wat supermarkten worden gerund op franchisebasis. Bekende namen in deze categorie zijn Champion (deel van de groep Carrefour), Casino, Atac en andere. De superettes of buurtwinkels bevinden zich in het centrum van de steden en in de dorpen. Voorbeelden zijn hier Shopi, Marché U, Huit à huit en Ecomarché. Hun verkoopsoppervlakte bedraagt 120 tot 300 vierkante meter. Hun hoofdactiviteit is meestal voeding en ze trachten de traditionele kruidenier- en voedingszaak te vervangen. Deze superettes behoren echter ook toe aan de grote groepen waardoor ze concurrentiele prijzen kunnen bieden. Hun gezamenlijke omzet bedroeg in miljard Euro. Ook hier heel wat franchises. De harddiscountketens trachten de consument vooral via hun prijzen te bekoren. De opzet van de winkel is vaak rudimentair en basic. De oppervlakte bedraagt 400 tot 1200 vierkante meter met een gemiddelde van 600 vierkante meter. Het aantal referenties is een stuk lager dan bij de traditionale supermarkten en kan in bepaalde gevallen zelfs onder de duizend gaan. Bekende namen zijn Ed, Leaderprice, Franprix, Aldi, Lidl etc. De mode van harddiscount is overgewaaid uit Duitsland waar harddiscount een grote plaats inneemt in de grootdistributie (veel meer dan in Frankrijk trouwens). Het zijn zeker niet enkel de lagere inkomens die hun inkopen doen bij de harddiscount. Hoewel het grootste deel van het publiek bestaat uit jongere mensen (25 tot 40 jaar) en studenten komen ook kaderleden hier hun inkopen doen. De harddiscount evolueert trouwens meer en meer naar een softdiscount waarbij zelfs bekende merkproducten een plaats beginnen te krijgen in de rekken. De Cash & Carry: Deze markt wordt in Frankrijk vooral door de Metro keten gedomineerd. De grands magasins : Zo worden de handelszaken genoemd die vooral non-food verkopen (minder dan een derde van de omzet uit voeding) en die een oppervlakte 5

7 hebben van tenminste 2500 vierkante meter. Er zijn meer dan 100 dergelijke zaken in Frankrijk waaronder de Galeries Lafayette, BHV, Printemps en Le bon marché ( De winkels in deze categorie die minder dan 2500 vierkante meter groot zijn, noemt men magasins populaires (meestal rond de 1500 vierkante meter groot). Ook deze winkels hebben een uitgebreid assortiment non food (vb. Tenslotte zijn er nog de gespecialiseerde ketens ( grandes surfaces spécialisées ): Deze handelszaken richten zich op een bepaald segment zoals sport, cultuur etc. Bekende namen zijn Fnac, Virgin, Decathlon, Go sport, Darty en Conforama. Alle segmenten zijn mogelijk en de oppervlakte bedraagt van 1000 tot vierkante meter. Alle ketens van dit type gebruiken aankoopcentrales om het assortiment van producten uit hun winkels samen te stellen en te onderhandelen. Buiten een nationale aankoopcentrale zijn er vaak ook regionale aankoopcentrales die al dan niet (beperkte) autonomie hebben. Om op efficiënte wijze te prospecteren, dient men een duidelijk onderscheid te maken tussen de vennootschappen, de winkels/ketens en de aankoopcentrales. Aankoopcentrales bestuderen de markt en de prijzen, zetten producten op een referentielijst en stellen deze ter beschikking van winkels of lokale aankoopplatforms. Het is de alfalbetische lijst van deze centrales die wij hierna vermelden. De vennootschappen die achter de centrales en winkels zitten, behandelen wij hier niet ; nuttige informatie hierover vindt u in de gespecialiseerde publicaties, w.o. LSA Atlas de la Distribution, Linéaires of Points de Vente. De aankopers van elk van de producten of productengroepen worden systematisch snel vervangen of verplaatst om zeker te zijn dat er geen te sterke band zou ontstaan tussen leveranciers en aankopers. Daarom werd er voor gekozen de namen die ons vandaag bekend zijn niet te verwerken in dit document. Wij zijn graag tot uw beschikking om case by case deze inlichting in te winnen op eenvoudige aanvraag uwentwege via de provinciale kantoren van Flanders Investment and Trade. Daarbij is het belangrijk dat u zo precies mogelijk bent in de beschrijving van uw activiteiten, uw keuzes en uw al bestaande referenties. Hyper- en supermarkten (hypermarchés, supermarchés) AUCHAN 200 rue de la recherche VILLENEUVE D ASQ Tel: Fax: Winkels: Auchan (Hypermarkt), Atac en Simply Market (supermarkt - discount) Omzet 2007: 36,7 miljard Euro omzet wereldwijd (+5,7 % ten opzichte van 2006) en 14,9 miljard Euro in Frankrijk. Aantal verkooppunten: 121 hypermarkten en 293 Atac/simply supermarkten 6

8 In 1961 creerde Gérard Mulliez zijn eerste winkel van 600 vierkante meter in Roubaix in de wijk Haut Champs wat meteen de herkomst is van de naam Auchan. In 1967 werd een tweede winkel geopend die 6000 vierkante meter groot was en al onder de noemer hypermarkt kon gecatalogiseerd worden. De nationale expansie begon in 1971 toen voorzichtig nieuwe winkels werden geopend. Dit gebeurde volgens het principe van autofinanciering. De vorige winkel moest eerst afbetaald zijn voor er een nieuwe werd opgericht. In 1977 werden de werknemers van Auchan ook aandeelhouders en de grote betrokkenheid van het personeel bij de resultaten van het bedrijf zijn sindsdien een typisch kenmerk van Auchan. In 1996 nam Auchan de firma Docks over die de supermarktketen Mammouth uitbaatte. Hierdoor was de keten meteen in verschillende nieuwe Franse regio s vertegenwoordigd (immers de keten Mammouth veranderde in 1998 van naam en werd ook Auchan). De internationale expansie van Auchan begon in 1981 met de opening van zijn eerste Spaanse hypermarkten. In 1989 volgden er ook vestigingen in de VS (tot 2003) en Italie. In 1996 volgden Portugal, Luxemburg en Polen (waar Auchan nog altijd een grote speler is). Ondertussen was de keten ook aanwezig in Hongarije, Argentinië, Mexico, Marokko en China (sinds 1999). Rusland volgde in 2002 en nu de groep daar ook de Turkse Ramstor keten heeft overgenomen, is de groei in Moskou niet te stoppen. De groep Mulliez heeft echter belangen in heel diverse ondernemingen waaronder heel bekende: Leroy-Merlin (sinds 1979), Boulanger (sinds 1983), Decathlon, Kiabi, Pimkie, Flunch, Pizza Pai, Saint-Maclou, Norauto, Alinéa, Picwic, Kiloutou en 3 Suisses. Het is dus een groep waar rekening mee moet gehouden worden. De onroerende goederen worden ontwikkeld en beheert door een eigen vastgoedbedrijf; Immochan. Binnen de grootdistributie wordt de laatste jaren meer en meer gedifferentieerd. Zo is er een Auchan Drive, Cave d Auchan (meer dan 3000 soorten wijn), Auchan interactive (cybermarchés), Auchanmobile (eigen simkaarten). In het supermarkt- en discountsegment zijn Atac ( en Simply Market ( actief. CARREFOUR Aankoopcentrale voeding 26 quai Michelet LEVALLOIS-PERRET CEDEX Tel: Fax: Stalen: 158 rue Danton Levallois-Perret Cedex Aankoopcentrale non-food ZAC Saint Guénault EVRY CEDEX Tel: Fax: Aankoopcentrale buitenlandse (andere dan de Franse) markten Direction Marchandises Internationales 2 avenue du Pacifique Les Ulis 7

9 91977 COURTABOEUF CEDEX Tel: Fax: Winkels: Carrefour (hypermarkt), 1000 Champion (supermarkt), 656 Shopi (supermarkt, aanvankelijk deel van Promodes), 760 «8 à Huit» (kleine supermarkt), 320 Marché Plus (superette), 800 Ed (discount), Prodirest (leverancier voor horeca), Promocash (horeca, grossist voor winkels). Omzet 2007: 92,27 miljard euro (waarvan 42,085 miljard euro in Frankrijk) Aantal verkoopspunten (in Frankrijk, cijfers eind 2007): 218 hypermarkten, 1021 supermarkten, 897 hard-discounters, 3245 convenience stores, 134 cash and carry. Marcel Fournier is een van de twee stichters van de Carrefour groep. In 1946 zag Fournier in de Verenigde Staten de opkomst van de supermarkten en besloot hij in Frankrijk hetzelfde te doen. Samen met Louis Defforey richtte hij een kleine zelfbedieningszaak op. In Frankrijk was ondertussen Edouard Lerclerc al met een gelijkaardig project bezig (zie supermarktketen E.Lerclerc) maar Fournier dacht beter te kunnen. Terwijl Lerclerc vooral kruiden verkocht in grote hangars besloten Fournier en Defforey een supermarkt op te richten naar Amerikaans model, goed verlicht en aangenaam qua interieur waar goederen aan discountprijzen konden worden gekocht. In 1959 werd in Annecy een eerste supermarkt opgericht die zich op het kruispunt van 5 wegen bevond. Vandaar dus ook de naam Carrefour. Op de parking van die eerste supermarkt bevond zich trouwens toen al een benzinestation, een praktijk die ondertussen bij de meeste Carrefours in voege is. In 1963 werd de eerste hypermarkt geopend en voor de eerste keer werd in Frankrijk in een overdekte ruimte van 2500 vierkante meter een keuze van food en non-food aangeboden in zelfbedieningsformule. In 1966 ging er een hypermarkt van vierkante meter open, een unicum in Frankrijk waar de bevolking verstomd van stond. Immers de winkel had 2000 parkingplaatsen, 50 kassa s, 2500 winkelwagentjes en referenties wat in die tijd ongezien was. Om de expansie beter op te vangen en de aankopen efficiënter te organiseren, richtte Carrefour in 1967 zijn eigen aankoopcentrale op; de Samod ( Société d achats modernes). In 1970 ging Carrefour naar de beurs. De drang naar grotere oppervlakten ging door en in 1972 opende Carrefour in Portetsur-Garonne een hypermarkt van maar liefst vierkante meter die nog steeds de grootste hypermarkt van Europa is. De expansie in Frankrijk vond vooral in de jaren zeventig en tachtig plaats en in het begin van de jaren negentig verdubbelde de groep zijn aantal hypermarkten in Frankrijk door de overname van de hypermarkten Montlaur en Euromarché. Verdere overnames volgden nog in dat decennium (comptoires modernes en andere). De internationale expansie van de groep begon in 1973 in Spanje met de oprichting van hypermarkten onder de naam Pryca en de overname van de keten Continente van Promodes. In 2000 kregen deze winkels de naam Carrefour. Vanaf 1989 vestigde Carrefour zich in Taiwan, China, de VS (tot 1993), Portugal, Italie, Mexico en een hele rits andere landen. De groep is ondertussen in tientallen 8

10 landen aanwezig waaronder Belgie (sinds 2001 toen 60 Maxi GB winkels werden overgenomen). Ook internationaal speelt Carrefour vaak een pioniersrol. In Frankrijk beschouwt men trouwens de ketens E.Lerclerc en Carrefour als de meest innovatieve binnen de nationale grootdistributie. Zo lanceerde Carrefour in 1976 bijvoorbeeld als eerste de merkloze witte producten. Dit gebeurde onder druk van de oliecrisis en bood de consument de mogelijkheid om kwaliteitsproducten aan een lagere prijs te kopen. In 1985 gaf Carrefour zijn naam aan een hele reeks producten met als boodschap: Als wij er onze naam aan willen geven dan gaat het om goede producten. Dit kan beschouwd worden als een voorloper op de private label mode. Heden ten dage heeft Carrefour zo n 3000 referenties lopen onder eigen naam zowel in de food als non-food afdeling. Deze dragen echter niet allen meer de naam Carrefour maar worden ook verkocht onder de namen Tex (textiel), First Line (electrische huishoudtoestellen), Carrefour Bio, Filière qualité Carrefour, Reflets de France (lokale producten uit de streek, een naam geerfd van Promodes), Destinations Saveurs en Escapades gourmandes. In Frankrijk beschikken de Carrefour winkels over een vrij homogeen productassortiment dat gemiddeld referenties telt. Meer nog, eenmaal bij Carrefour gereferentieerd, moet een product in alle hypermarkten aanwezig zijn. Dat wil zeggen dat regionale referentie niet mogelijk is (zoals in vele andere supermarktketens). Carrefour streeft actief naar een homogeen imago per land. Buiten de hypermarchés telt de groep ook harddiscounters (Ed) en supermarkten (Champion) alsook buurtwinkels (Plus, Shopi, 8 à huit). In 2000 kwam daar nog de distributie van brandstof bij door het overnemen van 17 benzinestations langs de autosnelweg (alsook de winkels die erbijhoren). De distributie van benzine op de terreinen van de hypermarchés zelf bestaat al lang. Het aanbieden van benzine aan lagere prijzen blijft een succesfactor en lokt vele mensen naar de hypermarkten. Carrefour blijft de eerste Europese distributeur en de tweede wereldwijd met winkels in meer dan 30 landen, medewerkers en meer dan verkoopspunten. PRO à PRO DISTRIBUTION (ook gekend onder Codi-France, lid van Francap) SA PRO A PRO Zone Industrielle Nord 3 Rue Voltaire F MONTAUBAN CEDEX Tel: Fax: marketing@proapro-distribution.com contact@codi-france.fr Web: Winkels: 45 Coccinelle (supermarkten), 28 Colruyt (discount), Panier Sympa 9

11 Pro à Pro distribution is een filiaal van de Belgische groep Colruyt en is in Frankrijk actief binnen twee segmenten: 1) Bevoorrading van supermarkten en buurtwinkels met als namen Colruyt, Coccinelle, Cocci market en Panier Sympa 2) Distributie en restauratie buitenshuis (restauration hors domicile). Hiervoor wordt samengewerkt met regionale firma s maar er wordt een algemene strategie ontwikkeld. Pro à Pro heeft ook een eigen transportafdeling. Codi France is lid van Francap en ontwikkelt (samen met andere regionale distributeurs) de supermarktketen Coccinelle. Er zijn 141 Cocinelle supermarkten die echter niet allemaal door Codifrance worden beleverd. Er zijn nog 4 andere regionale distributeurs die Coccinelle beleveren: - Degrenne Distribution - Disval: - Le Mistral: - Segurel: EMC DISTRIBUTION 28 rue des vieilles vignes Croissy Beaubourg MARNE LA VALLEE CEDEX 2 Tel: Fax: Winkels: Casino (supermarkt), Géant (hypermarkt), Franprix (supermarkt discount), Leader Price (discount), Spar (buurtwinkel), Vival (buurtwinkel), Ecoservice (buurtwinkel), Petit Casino(buurtwinkel), Cdiscount (DIY). Verse producten worden in Saint-Etienne aangekocht CASINO (Produits Frais Transformés) 24, rue de la Montat SAINT-ETIENNE CEDEX Tel: Fax: Omzet 2007: 24,972 miljard euro in Frankrijk (= +11% ten opzichte van 2006) en 7,057 miljard euro buiten Frankrijk, een stijging van 43,8%. Aantal verkoopspunten: 9850 in Frankrijk (een afname ten opzichte van 2006) en 1453 in het buitenland (een lichte stijging ten opzichte van 2006). Casino is vooral een keten die zich specialiseert in de buurtsupermarkt. De geschiedenis van deze groep begint met de oprichting van een kruidenierszaak in het oude Casino Lyrique in de rue des Jardins in Saint-Etienne. Hier komt trouwens ook de naam vandaan. In het jaar 1900 telde de Casino groep al 50 buurtwinkels en gaat daarmee veel verder in de geschiedenis terug dan de meeste andere supermarktketens. 10

12 De oprichter van de Casino groep, de heer Geoffroy Guichard kan als een echte visionair beschouwd worden. Al in 1901 lanceerde hij een gamma van producten met de naam Casino waarschijnlijk het eerste private label gamma ooit in Europa. In 1939 had Casino 1670 afdelingen en 839 concessies en al in 1948 werd de eerste zelfbedieningszaak geopend. Vanaf 1959 vermeldde Casino een versheidsdatum op al zijn producten, nog voor de publicatie van een wet in die zin! De eerste echte supermarkt opende in 1960 in Grenoble zijn deuren en in 1970 werd de eerste hypermarkt Géant casino geopend in Marseille. De geschiedenis van de Casino groep gaat gepaard met heel wat overnames en partnerschappen zoals de overname van La Ruche Méridionale in In 1992 werd de Rallye groep overgenomen (supermarkten Rallye super, hypermarchés Rallye) en in 1995 werd een akkoord getekend met Médis, Codim 2, Francap en de Coopérateurs de Normandie - Picardie. In 1996 creërde Casino de structuur Spar France en in 1997 verwierf de groep de ketens Franprix en Leader Price en nam ze een participatie van 21,4% in Monoprix (50% in 2003). In 1999 fusioneerde Casino zijn aankoopcentrale met die van Cora en werd de aankoopcentrale Opera opgericht die echter al in 2002 ter ziele ging. In 2002 richtte ze dan de eigen aankoopcentrale EMC Distribution op. In 2000 kocht Casino 475 buurtwinkels van Auchan over zodat de groep zich nog meer specialiseerde in het concept van de buurtwinkels. Vanaf 2005 kan men rustig stellen dat de Casino groep in alle segmenten van de voedingsdistributie aanwezig is met Petit Casino, Spar, Vival, Eco Service, Casitalia, Franprix, Leader Price, Casino Supermarché, Daily Monop, Géant, Géant discount en Casino Cafétaria. Wat het buitenland betreft is Casino aanwezig in de VS (Thrifty Market), Nederland (Super De Boer), Argentinie, Brazilie, Colombie, Thailand, Uruguay, Vietnam, Madagascar en Mauritius. Casino heeft trouwens de Quick keten in Frankrijk gelanceerd in 1980 maar heeft die activiteit ondertussen weer verkocht. FRANCAP DISTRIBUTION 40 Avenue des terroirs de France Bercy Expo F PARIS CEDEX 12 Tel: Fax: Winkels (toelevering door Francap): 360 supermarkten (Coccinelle, G20, Diagonal, Colruyt France), 1170 superettes: Panier Sympa, Coccimarket, Schlecker, Atoo, Sitis, Viveco, Votre Marché 11

13 Opmerking: Merkenproducten (de zgn. Marques nationales) voor deze supermarkten worden via Provera ingekocht. Francap koopt enkel private label en premier prix. Francap is een nationale groepering van regionale kmo s die gespecialiseerd zijn in de distributie van voedingswaren naar buurtwinkels en lokale supermarkten toe. Francap telt 40 bedrijven onder haar leden die samen goed zijn voor werknemers, vierkante meter opslagplaats, vierkante meter verkoopsruimte en meer dan 6000 winkels waaronder 360 supermarkten, 1170 superettes en 4500 verkooppunten libre service. De coordinaten van de aankopers (per productcategorie) zijn terug te vinden op de website van Francap onder de rubriek organigramme (links boven). De merken Coccinelle en Coccimarket werden door Franpac opgericht voor de regionale distributeurs die wilden leveren aan een supermarktketen met een eigen merk. Francap is dus NIET de aankoopgroepering van 1 bepaalde supermarktgroep zoals bijvoorbeeld Galec die enkel voor de groep E.Lerclerc inkoopt. SEGUREL (lid van Francap) Route de Rambouillet Maulette HOUDAN Tel: Fax: jean-pierre.lescher@segurel.com (gegevens 2008) info@segurel.com Segurel is een van de regionale aankoopcentrales die Coccimarket belevert en ontwikkelt. Voor de volledigheid moeten we ook de andere regionale aankoopcentrales vermeldden die Coccimarket bevoorraden: Aldouest: Codi France: Degrenne Distribution Disval: Le Mistral: Segurel: Sniw: (bevindt zich in de Nord en koopt ook internationaal aan) Sodical 12

14 SC GALEC (Groupement d achats CENTRES LECLERC) Service administratif 26 quai Marcel Boyer IVRY SUR SEINE Tel: Fax: Buiten deze nationale aankoopcentrale zijn er nog 16 regionale aankoopcentrales (Les SCA) die voor 20% hun eigen productgamma bepalen. De samenwerking met System-U via de aankoopcentrale Lucie werd in 2006 stopgezet. Winkels: 576 Leclerc Hyper- en supermarkten (waarvan 69 in het buitenland). De hypermarkten maken 80% uit van het totaal. Omzet 2007: Leclerc : 29,375 miljard euro (waarvan het overgrote deel in Frankrijk). E.Leclerc had in dat jaar 17,2% van de Franse markt in handen. Het succesverhaal van E.Lerclerc begon met een kruidenierszaak in 1949 (Epicerie de Landerneau) die nadien uitgroeide tot de grootste supermarktketen in Frankrijk. De groep E.Lerclerc heeft een unieke structuur waarbij de 510 aangeslotenen (adhérents) de basis vormen. Deze adhérents zijn onafhankelijke leden die een grote beslissingsmacht hebben. Deze sterkte is echter tegelijkertijd ook een zwakte aangezien de meeste van de onafhankelijke leden de pensioengerechtigde leeftijd bijna bereikt hebben en het overnemen van een supermarkt zo duur is dat de jongeren er niet de middelen voor hebben. Een hypermarché kost immers fortuinen, met name gemiddeld 1 jaar omzet en indien men weet dat die omzet van 20 miljoen tot 130 miljoen Euro kan bedragen, wordt het duidelijk dat overname door onafhankelijke kandidaten geen sinecure is. Enkel de concurrentie heeft de middelen om deze hypermarkten over te nemen maar dat is natuurlijk niet wat de groep wil. De expansie in het buitenland wordt ook geremd door de unieke structuur van de groep E.Lerclerc aangezien hiervoor veel kapitaal moet beschikbaar gesteld worden wat niet evident is gezien de spreiding van het kapitaal onder de onafhankelijke leden. Dit is ook de reden waarom E.Lerclerc niet massaal aanwezig is in het buitenland (behalve in Polen waar wel zwaar werd geinvesteerd). Het heeft er anderzijds wel voor gezorgd dat alle middelen geconcentreerd werden in Frankrijk waardoor men erin geslaagd is om Carrefour voor te blijven in eigen land (Carrefour dat vooral in het buitenland investeert en uitbreidt). Even wat meer over de ontwikkeling van de groep in de twintigste eeuw: In 1956 werd een kledingwinkel geopend onder de naam Lerclerc vêtements. Dit had zo n succes dat er in 1958 al zo n vijftig winkels waren die de naam Leclerc droegen. In 1959 werd een distributiecentrum opgericht in Grenoble met prijzen die 20 tot 35% onder die van de concurrentie lagen. In 1964 (een jaar na de opening van de eerste hypermarkt Carrefour) werd de eerste hypermarkt E.Lerclerc geopend in Landerneau. In 1969 scheurden 75 onafhankelijke winkels zich af onder de naam Ex. Die naam werd al snel gewijzigd in Intermarché (zie later). 13

15 In 1992 begon de internationale expansie met een winkel in Spanje. Ondertussen zijn er zo n 20 winkels in het buitenland waaronder Portugal, Slovenië en Polen. Edouard Lerclerc is steeds sociaal bewogen geweest en heeft de verschillende wetten die de vrijheid van de grootdistributie beperkten steeds aangevochten. Zo bevocht hij in 1973 de wet Royer die de expansie van de supermarkten wou beperken. Ook tegen de beruchte wet Galland had hij veel bezwaar omdat die als pervers effect had dat de marges arrières exponentieel toenamen omwille van de onmogelijkheid voor de distributeurs om hun prijzen te verlagen door het vastleggen van een basis waaronder niet verkocht mocht worden ( seuil de revente à perte ). De nieuwe wet Chatel wil deze marges arrières uit de wereld helpen door hen in de verkoopsprijs van de leverancier te integreren maar ook hier protesteert Michel- Edouard Lerclerc (zoon) omdat de nieuwe basis (triple net) bijna onmogelijk te bepalen is en zal afhangen van de druk die distributeurs op hun leveranciers kunnen uitoefenen over de te betalen marges arrières. Dit zal resulteren een prijsnadeel voor de kleinere spelers. Hierover echter meer in een speciaal hoofdstuk gewijd aan deze problematiek. Zoals al eerder vermeld stoelt de groep Lerclerc op een netwerk van onafhankelijke leden die 1 of meerdere super- of hypermarkten in bezit hebben. In totaal gaat het om 510 personen die 576 hyper- en supermarkten bezitten. De leden zijn verenigd in een associatie die A.C.D. Lec heet en opgericht werd in 1964 en voorgezeten wordt door Michel Edouard Lerclerc ( zoon van Edouard Leclerc). Deze associatie neemt de grote strategische beslissingen en beslist over de prijzenpolitiek. Ze verleent ook het recht om de merknaam te gebruiken aan nieuwe leden. Integenstelling tot Intermarché (dat ook gebaseerd is op een ledenstructuur) worden beslissingen niet gedelegeerd aan een raad van bestuur. Ze worden genomen door het volledige ledenaantal tijdens tweemaandelijkse vergaderingen. De Galec (aankoopcentrale) is het commerciele instrument van de groep met 16 regionale afdelingen. Deze regionale divisies (les SCA) kunnen voor 20% hun eigen gamma bepalen. In 1999 werd een toenaderingspoging gedaan tot Système - U en werd er een gemeenschappelijk aankoopcentrale opgericht (Lucie: L union des Cooperateurs Indépendants Europeens). In 2006 werd deze samenwerking beperkt tot een juridische samenwerking vooral omwille van meningsverschillen met betrekking tot de wet Galland. De aankoopecentrale Lucie werd opgedoekt. In hetzelfde jaar werd (op initiatief van Michel Edouard Leclerc) een Europees samenwerkingsverband opgericht, Coopernic. Vijf onafhankelijke supermarktketens uit evenveel Europese landen verenigden hun krachten: Colruyt (Belgie), Conad (Italie), COOP (Zwitserland), E.Lerclerc (Frankrijk) en REWE (Duitsland). In 2008 nam deze groepering voor 80% het Litouwse IKI over wat bewijst dat binnen Coopernic wel degelijk concrete stappen worden genomen. 14

16 Buiten de traditionele hyper- en supermarkten is Leclerc ook in andere segmenten actief: - Auto Leclerc (83 centra) - Brico Jardi (70) - Espaces Culturels E.Leclerc (123) - Agences de voyage Leclerc (156) - Le manège à bijoux Leclerc (258) - Centres optique Leclerc (5) - Parapharmacies Leclerc (101) - Parfumeries Une heure pour soi (42) - Espaces Sports et Loisirs Leclerc (10) E.Leclerc stelt anno 2008 meer dan mensen te werk. ITM ENTREPRISES (Enseigne INTERMARCHÉ) 21 allée des Mousquetaires Parc de Tréville BONDOUFLE CEDEX Tel: siege social Fax: Fax siège: Agenor Centrale d'achats internationale alimentaires (voor winkels buiten Frankrijk) agenor@mousquetaires.com Tel: (Zwitserland) A.R.E.N.A Centrale d'achats internationale non-alimentaires (voor winkels buiten Frankrijk) Parc de Treville 2 alléé des Mousquetaires BONDOUFLE CEDEX Tel (algemeen): Tel assistente: (Anna GERBOUIN, gegevens 2008) Tel inkoopmanager: (Jean Luc yver, gegevens 2008) Fax: Web: contact.alliance@alliance-arena.com A.R.E.N.A is een alliantie opgericht in 2000 op initiatief van Intermarché en Hagebau uit Duitsland. Binnen deze alliantie zitten verschillende internationale grootdistributeurs. ITM France Centrale d'achats nationale alimentaires ITMFrance@mousquetaires.com Er zijn ook nog 8 regionale aankoopcentra (Nord, Est, Parisienne, Ouest, Centre- Ouest, Centre Est, Sud Est en Sud Ouest). 15

17 Nord: (gegevens 2008) Est: Parisienne: Ouest: Centre Ouest: Centre Est: Sud Est: Sud Ouest: Winkels (in Frankrijk): 1474 Intermarché (hyper), 321 Ecomarché (super op platteland, voornamelijk met verse producten), 407 Netto (discount), 350 Relais des Mousquetaires, 539 Bricomarché, 134 Roady, 152 vêti, 79 Restaumarché, 8 espace temps. Winkels (in het buitenland): Spanje: 57 Intermarché Portugal: 130 Intermarché, 58 Ecomarché, 3 netto, 24 Bricomarché, 15 vêti, 23 stationmarché Polen: 115 Intermarché, 40 Bricomarché Bosnië-Hercegovina: 21 verkoopspunten Serviê: 5 verkoopspunten Roemenië: 8 verkoopspunten Omzet 2007: 32,7 miljard euro De oervader van Intermarché is Jean-Pierre Le Roch die in 1958 Edouard Lerclerc ontmoette en onder zijn impuls een eerste verkooppunt oprichtte in Issy-les- Moulineaux. De zaak kende een onmiddellijk succes en de verkoopscentra van de groep Leclerc (waar Le roch toen nog toe behoorde) groeiden snel. Toch groeide de onenigheid binnen de groep en in 1969 scheidden 75 onafhankelijke distributeurs zich af van Leclerc. Zij groepeerden zich rond Le Roch en vormden der supermarktketen Ex. In 1973 werd de keten omgedoopt tot Intermarché. Er werd onmiddellijk ook een aankoopcentrale gecreërd onder de naam Scaex die werd uitgebreid met regionale aankoopcentra. Het handelsmerk Les mousquetaires de la distribution verscheen in De leden van de groepering bleven echter voor een groot deel zelf verantwoordelijk voor de goede werking. Zo besteedde elk lid zeker twee dagen per week aan de algemene werking. Om de koopkracht te garanderen (als echte musketiers die vechten voor het goede doel) koos de groep vooral kleine maar performante leveranciers die producten konden aanbieden die van dezelfde kwaliteit waren als de grote merken maar 20% goedkoper. In 1986 werden superettes opgericht onder de naam Ecomarché en in 1991 ook hard discounters met als naam CDM (comptoir des Mousquetaires). CDM werd in 2001 vervangen door Netto. Aan deze nieuwe handelsmerken werden nog een hele rits andere toegevoegd zoals Bricomarché, restaumarché, stationmarché, vêtimarché en Logimarché. De dag van vandaag tellen de Mousquetaires 3000 leden waarvan 1100 geassocieerd zijn in de holding SCM. Deze holding is voor 100% eigenaar van ITM enterprises die de gemeenschappelijke structuren beheert. 16

18 Intermarché wil zoveel mogelijk alles in eigen handen houden. Zo is de holding eigenaar van eigen fabrieken die voedingswaren produceren waaronder visverwerkende fabrieken, slachterijen, charcuterie- en pâtisserie producerende bedrijven (in totaal 44). Na het begin van de internationale expansie (vanaf 1988) werd de noodzaak ingezien om een internationale aankoopcentrale op te richten. Daarom werd in 1997 Agenor opgericht die verantwoordelijk is voor de aankoop van voedingswaren. Deze centrale is gebaseerd in Zwitserland. Eind 2000 werd ook A.R.E.N.A opgericht voor de non-food. Hier zitten ook buitenlandse distributeurs in. De meeste winkels van het merk Intermarché zijn van het supermarkt type met een oppervlakte van 1500 tot 2500 vierkante meter. Sinds 2004 tracht men deze supermarkten een nieuw elan te geven door ze te renoveren. Hierbij wordt aandacht besteed aan het koopcomfort met een verbreding van het gamma verse producten. Intermarché was (net zoals Lerclerc) een pionier op verschillende vlakken. Zo introduceerde de keten in 1980 een prijszetting per kilogram en liter. Dit zou pas twee jaar later verplicht worden bij wet. In 2001 blokkeerden de musketiers de prijs van producten om zo de overgang naar de Euro transparanter te maken. Die prijsblokkering bleef duren tot juni Hoewel Intermarché niet de grootste keten is in Frankrijk bezitten de Mousquetaires toch het meest dichte netwerk van allemaal. Er is een verkoopspunt elke 17 kilometer! Er werken ongeveer mensen voor de groep. In Maart 2009 zullen de namen Intermarché en Ecomarché verdwijnen en vervangen worden door een totnogtoe (door het grote publiek en de pers) niet gekende naam. De nieuwe naam zal officieel op 21 januari 2009 worden bekendgemaakt. PROVERA Provera Alimentaire 1, rue du Chenil Domaine de Croissy-Beaubourg MARNE-LA-VALLÉE CEDEX 2 Tel Fax srenaultstrouk@provera.fr contactali@provera.fr Cora Non-Alimentaire 34, rue des Vieilles Vignes Croissy-Beaubourg MARNE-LA-VALLÉE CEDEX 2 Tél Fax cgiusti@cora.fr Web: 17

19 Web: Web: Winkels: Hypermarkten Cora (59), Record (2), 151 supermarkten Match, 56 Ecomax (Antillen en Guyana), Houra (supermarkt op internet), Francap (= aankoopcentrale), Maximo, Migros. Omzet 2007: 11 miljard euro (= cijfer voor de hele groep Delhaize). 1, 4 miljard Euro in Frankrijk. In het begin van de twintigste eeuw staken Georges en René Delhaize (van de Belgische delhaize groep) de Franse grens over om in het Noorden en Oosten van Frankrijk een zaak op te richten. Vanaf 1968 begon de groep zich te interesseren in het concept van de supermarkten. Via de firma Cora werd een franchisecontract met Carrefour getekend en op die manier werd in 1969 een eerste hypermarkt geopend. Deze hypermarkt kende onmiddellijk success en in de vijf jaar die daarop volgden werden nog tien supermarkten geopend. In 1974 verliep het franchisecontract met Carrefour en dat was meteen de geboorte van de naam Cora. Tussen 1975 en 1985 werd er elke maand een nieuwe hypermarkt geopend. Deze winkels behoorden toe aan de groep Louis Delhaize die de distributie verzorgde en zorgde voor kwaliteitsproducten. De Cora groep stelt in Frankrijk momenteel mensen te werk. De groep is erg gedecentraliseerd en de winkeldirecteurs hebben een grote zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. De keten Match maakt ook deel uit van de groep Delhaize en wordt ook bevoorraad door Provera. Match wil vooral een buurtwinkel zijn met een menselijke afmeting. Daarom hebben de Match winkels een gemiddelde oppervlakte van 1427 vierkante meter. Het productgamma bestaat uit ongeveer 7500 referenties. De keten heeft 2000 referenties onder eigen naam aangevuld met thematische producten zoals patrimoine Gourmand (streekproducten), Nature Bio (Biologische producten), Kido (producten voor kinderen) en Influx (textielproducten). De meeste Match supermarkten bevinden zich in de regio s Lorraine, Alsace, Picardie en Nord-pas-de-Calais. Er zijn meer dan 55 Match supermarkten in Belgie en 14 in Luxemburg. Er zijn ook 16 Matchwinkels op de Antillen en in Guyana. Ook in Hongarije is Match aanwezig met 18 verkoopspunten. 18

20 SYSTEME U Parc tertiaire Silic 72/92, avenue Robert Schuman RUNGIS CEDEX Tel: Fax: Opmerking: Voor private label en merken (onderverdeling in food en non food) Winkels: 43 Hyper U, 659 Super U, 147 Marché U (buurtwinkels), Utile, Midiprix Omzet 2007: 16,76 miljard euro in Frankrijk (8,7% van de Franse markt) In 1920 stichtten 35 kruidenierszaken een gemeenschappelijke aankoopcentrale, de comptoir coopératif d achats en in 1928 werd de gemeenschappelijke naam Unico aangenomen. In 1950 telde Unico al 130 cooperatieve leden en retailers die onafhankelijk lid waren van de organisatie. In 1962 werd Unico de grootste vereniging van onafhankelijke retailers in de voedingssector. Tegelijkertijd werd de formule van zelfbediening veralgemeend binnen de organisatie. In 1974 werd het handelsmerk Super U gecreerd en werd de organisatie geherstructureerd rond de regionale aankoopcentrales die daardoor aan belang wonnen. In 1995 werd dan Système u in het leven geroepen door de leden die toen al 900 moderne winkels in bezit hadden en verenigd waren in 15 regionale afdelingen. Het doel was om de organisatie een meer nationaal karakter te geven. De U stond voor unité. In 1989 werd het handelsmerk Marché U overgenomen door de buurtwinkels van de groepering die tot dan de naam Unico gebruikten. In 1991 werd de groepering opgesplitst in 5 regionale centrales waarvan er in 1994 nog 4 van overbleven. In 1999 werd een alliantie opgezet met Leclerc en werd een gemeenschappelijke aankoopcentrale in het leven geroepen (Lucie). Echter, al in 2006 werd dit project opgegeven en wou men zich beperken tot een juridische alliantie (een soort niet aanvalspact). Heel belangrijk te weten bij de benadering van Systeme U is dat het gaat om een cooperatieve structuur met 3 niveau s: Op het lokale niveau is de eigenaar van elke winkel onafhankelijk op juridisch en financieel vlak. Hij heeft wel een charter aanvaard waar de algemene principes van de cooperatieve instaan die moeten geerbiedigd worden. De regionale centrale speelt een scharnierrol binnen de organisatie: De centrale verzorgt de bevoorrading en de diensten die noodzakelijk zijn voor de geassocieerden. De werkgroepen bevinden zich vooral op regionaal niveau. Het nationale niveau houdt zich bezig met de cohesie tussen de regionale afdelingen en de leden. Dit niveau wordt geleid door een beheerraad (conseil d administration) 19