Transport van afval. 2. Groene-lijstafvalstoffen: geen kennisgeving, wel contract

Transcriptie

1 Transport van afval EVOA-contract overbrenging groene-lijstafval kent valkuilen en verbeterpunten Voor de overbrenging van afvalstoffen als bedoeld in de EVOA, artikel 3, lid 2 en 4, de zogenaamde groene-lijstafvalstoffen is een vergunningvrije procedure opgenomen in artikel 18 van de EVOA. Voor aanvang van het transport van de afvalstoffen, moet de opdrachtgever met de ontvanger van de afvalstoffen een juridisch bindend contract afsluiten. De overbrenging van de afvalstoffen moet vergezeld gaan van een ingevulde Bijlage VII (EVOA). Er wordt in de praktijk veelal gebruik gemaakt van een model-contract. Echter, dit model-contract is niet in alle gevallen even goed bruikbaar waardoor in de handhavingsfeer problemen ontstaan. In dit artikel zal uiteen worden gezet waar het contract voor dient, wat de valkuilen zijn en op welke manier deze door de praktijk zouden kunnen worden ondervangen, zoals door een uitbreiding van het model-contract. Mr. Ron Laan, Partner en advocaat afvalstoffenrecht bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten Louisa Waalkes, advocaat bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten Mr R.G.J. Laan en mevrouw mr L.F. Waalkes 1. EVOA De afkorting EVOA 1 staat voor Europese Verordening betreffende de overbrenging van afvalstoffen (Verordening (EG) 1013/2006). In overweging 1 van deze verordening is aangegeven dat het hoofddoel en belangrijkste onderdeel van deze Europese wet de bescherming van het milieu is; de effecten van de Verordening op de internationale handel zijn van bijkomend belang. De EVOA geeft de procedure 2 aan die moet worden gevolgd bij de overbrenging van afvalstoffen tussen EU-lidstaten en de overbrenging in, uit en door de EU (overbrenging is de al omvattende term; voor transporten naar, uit- en door niet EU-landen worden vaak de termen invoer en uitvoer gebruikt). 2. Groene-lijstafvalstoffen: geen kennisgeving, wel contract De kennisgever is de natuurlijke persoon of rechtspersoon die voornemens is de afvalstoffen over te brengen of te laten overbrengen en gehouden is tot de kennisgevingsplicht (EVOA, artikel 2 lid 15). Deze moet eerst onderzoeken aan welke regels de door hem voorgenomen overbrenging moet voldoen. Als het nodig is voor de voorgenomen overbrenging een procedure te volgen, doet de initiatiefnemer met behulp van het kennisgevingsdocument en het vervoersdocument de kennisgevingsprocedure bij de bevoegde autoriteit. Bij de overbrenging van zogenaamde groene-lijstafvalstoffen, als bedoeld in de artikel 3 lid 2 en 4 van de EVOA hoeft de opdrachtgever echter geen kennisgevingsprocedure te volgen.. Betreft het overbrenging van groene-lijstafvalstoffen dan dient het transport vergezeld te gaan van de Bijlage VII-informatie. Daarnaast moet een contract bestaan tussen de opdrachtgever voor de overbrenging en de ontvanger. De benodigde documenten zijn te bekijken op de website van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT). 3 In dit artikel laten wij de kennisgevingsprocedure buiten beschouwing en concentreren wij ons op de overbrenging van groene-lijstafvalstoffen. De hieronder beschreven problematiek doet zich feitelijk ook alleen voor bij groenelijstafvalstoffen omdat de controle op de im- en export van de afvalstoffen daar tijdens het transport of achteraf plaatsvindt. In geval van een kennisgevingsprocedure moet voorafgaande aan het transport toestemming voor im- of export van de afvalstoffen worden verkregen. 3. Bijlage VII-formulier en juridisch bindend contract Voor de overbrenging van groene-lijstafvalstoffen is een ogenschijnlijk eenvoudige procedure opgenomen in artikel 18 van de EVOA. Deze procedure is van toepassing op twee situaties: 1. Bij overbrenging van groene-lijstafvalstoffen met een netto massa van meer dan 20 kg (bijlage III, IIIA en IIIB) Voor de overbrenging met een nettomassa van 20 kg of minder zijn dus geen nadere bepalingen gesteld. 2. Bij overbrenging van laboratorium monsters met een nettomassa van ten hoogste 25 kg. Laboratorium monsters zijn bestemd voor laboratoriumanalyse ter bepaling van hun fysische of chemische eigenschappen of van hun geschiktheid voor nuttige toepassing of verwijdering. De informatie die op het Bijlage VII-formulier moet worden ingevuld, heeft als doel ertoe bij te dragen dat transporten van dergelijke afvalstoffen beter kunnen worden gevolgd De verplichting om dit formulier in te vullen berust bij de opdrachtgever van de overbrenging. De achterliggende reden om hier specifiek de opdrachtgever toe aan te wijzen is beschreven in overweging 18 die bij de EVOA is geformuleerd namelijk: Aangezien afvalproducenten verantwoordelijk zijn voor een milieuhygiënisch afvalbeheer, moeten de kennisgevings- en vervoersdocumenten voor 1 EU-Verordening 1013/ Zie ook De EVOA op hoofdlijnen, mr R.G.J. Laan, Weg en Wagen, september 2011, nr, De documenten kunt u downloaden op de webpagina: 17

2 18

3 de overbrenging van afvalstoffen waar mogelijk door de afvalproducenten worden ingevuld. Het Bijlage VII-formulier wordt door de opdrachtgever van de overbrenging ondertekend voordat de overbrenging plaatsvindt en wordt door de inrichting van nuttige toepassing of het laboratorium en de ontvanger ondertekend wanneer zij de betrokken afvalstoffen ontvangen. Voordat het transport plaatsvindt, moet de opdrachtgever met de ontvanger een juridisch bindend contract afsluiten. Dit staat aangegeven onder 12 van het Bijlage VII formulier: 12. Verklaring van de opdrachtgever voor de overbrenging: Hierbij verklaar ik dat de bovenstaande informatie naar mijn beste weten volledig en correct is. Voorts verklaar ik dat schriftelijk juridisch bindende contractuele verplichtingen zijn aangegaan met de ontvanger (vereist in het geval van afvalstoffen bedoeld in artikel 3, lid 4) In artikel 18 lid 2 van de EVOA wordt uitgelegd wat er in dit contract geregeld moet worden, namelijk: 1. Opdrachtgever en ontvanger moeten juridische overeenstemming hebben over de overbrenging. 2. De opdrachtgever is verplicht tot overbrenging, tenzij de opdrachtgever daartoe niet in staat is, bijvoorbeeld door insolventie. 3. De ontvanger is verplicht a) de afvalstoffen terug te nemen of ervoor te zorgen dat ze op een andere wijze nuttig worden toegepast en b) indien nodig te zorgen voor de tussentijdse opslag ervan, indien de overbrenging door de opdrachtgever niet voltooid is, of indien illegale overbrenging heeft plaatsgevonden. De opdrachtgever moet er voor zorgen dat de overbrenging van de afvalstoffen steeds vergezeld gaat van een ingevulde Bijlage VII (EVOA). In de praktijk betekent dit dat de procudent van de afvalstoffen hiervoor zorgt. Zoals gezegd staat op de website van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT) hiervoor een modelcontract opgenomen. Naast dit modelcontract zullen partijen veelal met elkaar een commerciële overeenkomst sluiten waarin onder andere afspraken zullen worden gemaakt over de prijs van de afvalstoffen. De commerciële overeenkomst wordt meestal schriftelijk ( ) vastgelegd. Handhavers kijken niet alleen naar het juridisch bindende contract op basis van de EVOA maar ook naar de commerciële overeenkomst bij de beoordeling of een en ander in overeenstemming met de EVOA geschiedt. 4. Praktijkproblemen In de praktijk gaat het echter vaak mis indien enkel gebruikt wordt gemaakt van het modelcontract zonder nadere aanvullingen. Klassiek voorbeeld is het geval dat er een contractuele opdrachtgever en een contractuele ontvanger zijn maar dat de afvalstoffen via meerdere handelaren in het land van bestemming worden verhandeld en uiteindelijk nuttig worden toegepast. Normaal gesproken is de ontvanger de in vakje 10 van het Bijlage VII-formulier genoemde inrichting voor verwijdering of nuttige toepassing. In sommige gevallen kan de ontvanger echter ook iemand anders zijn, bijvoorbeeld een handelaar, een makelaar of een rechtspersoon, zoals het hoofdkantoor of een mailadres van de in vak 10 genoemde ontvangende inrichting voor verwijdering of nuttige toepassing. Om als ontvanger te kunnen optreden, dient een handelaar, makelaar of rechtspersoon onder de rechtsmacht van het land van bestemming te vallen en in het bezit te zijn van, dan wel een andere vorm van wettelijke controle (te) hebben over de afvalstoffen op het moment dat deze in het land van bestemming arriveren. In die gevallen dient in vak 2 informatie met betrekking tot de handelaar, makelaar of rechtspersoon te worden ingevuld. Op het Bijlage VII-formulier is echter enkel ruimte voor het noemen van één importeur/ontvanger als gevolg waarvan de informatie op het Bijlage VII-formulier in zo n geval niet correspondeert met de feitelijke situatie en/of de informatie op het model-contract en er sprake kan zijn van en illegale overbrenging. Hier doet zich ook een bepaalde spanning voor tussen de overwegingen die bij de EVOA zijn opgenomen en de feitelijke praktijk van handhaving, met name waar het de vraag betreft of het milieu hierdoor wordt geschaad. In de considerans van de eerste EVOA-verordening (EEG 259/93) was in de veertiende overweging van de verordening uitdrukkelijk vermeld dat het doel van de groene lijst immers is om de overbrenging van voor nuttige toepassing bestemde stoffen, die bij hun verwerking geen gevaar voor het milieu en de menselijke gezondheid opleveren, buiten de toepassing van de normale controleprocedure te laten vallen. Dit enerzijds om de activiteiten van de bevoegde autoriteiten te concentreren op de overbrenging van afvalstoffen die een concreet gevaar voor het milieu meebrengen, door een te grote hoeveelheid niet noodzakelijk geachte kennisgevingen ter vermijden, en anderzijds om de handel in nuttige toepassingen te stimuleren middels de vereenvoudiging van de procedure voor het vervoer van afvalstoffen die voor een bepaald soort 19

4 verwerking bestemd zijn. 5 In de overwegingen van de huidige EVOA staat onder 15 van de overwegingen genoemd dat in het geval van overbrenging van in de bijlagen III, III A en III B vermelde, voor nuttige toepassing bestemde afvalstoffen het wenselijk is te voorzien in een minimumniveau van toezicht en controle door te vereisen dat de overbrenging van bepaalde informatie vergezeld gaat. Het doel van de eenvoudige groene-lijstprocedure is om de handel te stimuleren en te voorkomen dat er overbodige kennisgevingen worden gedaan. Indien het Bijlage VII-formulier en het contract niet corresponderen met de feitelijke situatie maar de feitelijke situatie wel uit de overige vervoersdocumentatie zoals de vrachtbrief blijkt, is het de vraag in hoeverre er alsdan sprake is van een illegale overbrenging en of de beschikbare informatie niet voldoende is voor het groene-lijsttransport. In deze zin zijn recentelijk op 26 maart 2015 door een rechtbank in Hongarije 6 prejudiciële vragen gesteld aan het Hof van Justitie van de Europese Unie. De Hongaarse rechtbank vraagt of er sprake is van overtreding van de EVOA, wanneer op het Bijlage VII-formulier in de vakken 2, 7 en 11 niet consistent zijn ingevuld, maar de desbetreffende informatie duidelijk vermeld staat op de internationale vrachtbrief en andere beschikbare documenten? Ook vraagt deze rechtbank aan het Hof,of overbrenging van afvalstoffen alleen al illegaal is, als het Bijlage VII-formulier niet feitelijk is ingevuld of dat het illegaal zijn van de overbrenging tevens afhankelijk is of de niet feitelijk gespecificeerde gegevens of inlichtingen relevant zijn voor de bescherming van het milieu? 5. Contract versus Bijlage VII formulier: wie is opdrachtgever? Op dit moment is het zo dat indien bij controle door de handhavingsautoriteit zou blijken dat de ontvanger van de afvalstoffen niet de ontvanger is die op het contract vermeld staat, gesteld kan worden dat het contract niet in overeenstemming is met de wettelijke vereisten en er derhalve sprake is van overtreding van de EVOA. Daarbij wordt dan dus gekeken met welke partij de commerciële overeenkomst is gesloten die aan de overbrenging van de afvalstoffen ten grondslag ligt. Het modelcontract verwijst immers naar de commerciële overeenkomst, in de overwegingen van het modelcontract staat: - dat opdrachtgever en ontvanger reeds bij separate overeenkomst zijn overeengekomen dat ontvanger de in de tweede overweging genoemde afvalstoffen zal verwerken op de onder 1. van dit contract beschreven wijze. Dat zelfde geldt indien de opdrachtgever voor de overbrenging van de goederen niet de opdrachtgever van het contract is maar een van de inzamelaars van de afvalstoffen. Er is dan sprake van een illegale overbrenging overeenkomstig artikel 2 lid 35 van de EVOA. Bij illegale overbrenging is de opdrachtgever verantwoordelijk voor het terugnemen van de afvalstoffen. Op de website van de Inspectie Leefomgeving en Transport is een toelichting te vinden op het modelcontract: De opdrachtgever moet voordat het transp ort plaatsvindt, met de ontvanger een juridisch bindend contract afsluiten (geldt niet in geval van afvalstoffen voor laboratoriumanalyse). [ ] In geval de ontvanger in het land van ontvangst een handelaar/ makelaar is die de afvalstoffen niet zelf fysiek in bezit zal nemen, dient de opdrachtgever er zich van te vergewissen dat de handelaar/makelaar op grond van wet- en regelgeving van het land van ontvangst als zodanig mag opereren en of de ontvanger een vorm van controle heeft over de afvalstoffen welke hij niet in bezit heeft. Het contract hoeft de transporten niet te vergezellen maar dient wel te allen tijde opvraagbaar te zijn. Het is dus mogelijk dat de ontvanger zoals genoemd op het contract niet diegene is die de afvalstoffen zelf fysiek in ontvangst neemt omdat hij een handelaar of een makelaar is. De opdrachtgever moet zich er dan van vergewissen dat de handelaar/makelaar op grond van wet- en regelgeving van het land van ontvangst als zodanig mag opereren en of de ontvanger een vorm van controle heeft over de afvalstoffen welke hij niet in bezit heeft. Hoe de opdrachtgever kan aantonen c.q. bewijzen dat hij zich daarvan vergewist heeft wordt niet vermeld. Gedacht kan echter worden aan het controleren van gegevens in het buitenland bij vergelijkbare instanties als de Kamer van Koophandel en controle van lijsten waarop erkende verwerkers worden vermeld. Zoals aangegeven kunnen meerdere partijen gezien worden als opdrachtgever c.q. ontvanger. Volgens de toelichting luidt de definitie van een opdrachtgever en een importeur/ontvanger (zoals genoemd op het Bijlage VII formulier) als volgt: Opdrachtgever De opdrachtgever is de persoon of onderneming die voornemens is de afvalstoffen over te brengen of te laten overbrengen. De opdrachtgever kan de eerste producent, de nieuwe producent, de inzamelaar of een geregistreerde handelaar/makelaar zijn. Geregistreerd wil zeggen: vermeld staan op de VIHB-lijst van het NIWO ( Het VIHB dient te worden vermeld. Een handelaar of makelaar hoeft niet gemachtigd te worden door de eerste producent, de nieuwe roducent of de inzamelaar. Wel moet de handelaar/makelaar in hetzelfde land zijn gevestigd als 5 Overweging advocaat-generaal P. Mengozzi (onder 65 e.v.) van 15 februari 2007 behorende bij het arrest van het Hof d.d. 21 juni 2007 (zaak C-259/05), Omni Metals - zaak 6 Zaak C-69/15 20

5 de (nieuwe) producent/inzamelaar. De handelaar/makelaar hoeft niet over een eigen inrichting te beschikken. Importeur/Ontvanger De importeur /ontvanger is de persoon of onderneming naar wie of waarnaar de afvalstoffen voor nuttige toepassing of laboratoriumanalyse worden overgebracht. In de meeste gevallen is dit ook de inrichting voor nuttige toepassing. Ook een handelaar/makelaar (ook indien deze geen inrichting bezit) kan als ontvanger optreden. In alle gevallen moet de importeur/ ontvanger in hetzelfde land zijn gevestigd als de inrichting voor nuttige toepassing. Onder een inrichting voor nuttige toepassing worden ook verstaan inrichtingen waar handelingen als bedoeld in R12 of R13 plaatsvinden (zie toelichting vak 8). Het lijkt heel simpel: de opdrachtgever is degene die daadwerkelijk opdracht geeft tot het overbrengen van de afvalstoffen, hij moet het bijlage VII-formulier invullen. Indien een opdrachtgever echter ten behoeve van zichzelf afvalstoffen laat inzamelen, en de inzamelaar de opdracht geeft de afvalstoffen over te brengen, dan is de inzamelaar volgens de EVOA de opdrachtgever en dient hij feitelijk het Bijlage VII formulier in te vullen. Echter, in een dergelijk geval zal de partij die opdracht voor de inzameling heeft gegeven een commercieel en juridisch contract hebben gesloten met de ontvanger. En daar gaat het mis. In een dergelijk geval zijn de opdrachtgever op het contract en de opdrachtgever op het Bijlage VII-formulier niet dezelfde partij. Hetzelfde kan zich voordoen bij de partij van de ontvanger. Veelal wordt door de opdrachtgever een contract gesloten met de inrichting van nuttige toepassing terwijl de commerciële ontvanger, en de ontvanger op het Bijlage VII formulier, een handelaar of makelaar is. En zo zijn er nog meer varianten in de praktijk. 6. Aanpassing juridisch contract Een oplossing zou gevonden kunnen worden in een aanpassing van het modelcontract wanneer er meerdere partijen zijn die onder de noemer opdrachtgever of ontvanger geschaard kunnen worden. Op het Bijlage VII is geen ruimte voor extra informatie. Het model-contract echter is, het woord zegt het al, slechts een model en biedt wel ruimte voor nadere aanvullingen, zonder afbreuk te doen aan de waarborgen die het contract ingevolge de EVOA moet bieden voor de terugleveringsplicht in voorkomend geval. In eerste instantie dient op het contract de opdrachtgever te worden ingevuld. Indien de inzamelaar de afvalstoffen feitelijk overbrengt, maar niet degene is die de commerciële overeenkomst met de ontvanger heeft gesloten, maar feitelijk in opdracht van de opdrachtgever handelt, dan zou in het model-contract opgenomen kunnen worden in wiens naam wordt gehandeld of dat sprake is van een nader te noemen meester. Dit is ook met name in het belang van de inzamelaar omdat deze niet de verantwoordelijkheid zal willen dragen voor het terugnemen van de afvalstoffen of het tussentijds opslaan. Er dient dus door de diverse partijen goed nagedacht te worden over de rol die iedereen heeft en welke partijen op het contract en het Bijlage VII-formulier moeten worden ingevuld. In de praktijk is een vergissing echter snel gemaakt. De handel in afvalstoffen vindt dagelijks plaats en begint vaak met telefonisch contact of een . Een opdracht is via een snel geplaatst en vervolgens moet de afdeling planning de formulieren invullen en de namen en adresgegevens van de juiste partijen opnemen. Een goede werkprocedure is daarbij van evident belang. Daarnaast is het de vraag of het modelcontract volstaat en of het modelcontract geen fouten in de hand werkt omdat de invulmogelijkheden te beperkt zijn. 21