Transport van afval. De EVOA vereist doorgaans een schriftelijke toestemming voor deze overbrenging, via de zogeheten kennisgevingsprocedure.

Transcriptie

1 Transport van afval Kennisgevingsprocedure en doorzendplicht onder de EVOA De EVOA verplicht in bepaalde gevallen tot kennisgeving van het overbrengen van afvalstoffen aan de bevoegde autoriteit van verzending. Pas na doorzending van deze kennisgeving aan de autoriteit van bestemming respectievelijk van doorvoer mag de overbrenging plaatsvinden. Hoe ziet de procedure er uit, en welke termijnen gelden voor de doorzending van de kennisgeving? in hun provincie, omdat de overbrenging uitsluitend zou gaan om het vervoer. Tegen dit standpunt heeft de kennisgevende partij aangevoerd dat de overbrenging tot doel heeft om afvalstoffen in het land van ontvangst te bewerken of te verwijderen. Deze handeling bij de inrichting van ontvangst maakt in ieder geval duidelijk deel uit van het kennisgevingsdossier en de toestemming om over te brengen houdt een oordeel in omtrent de mogelijkheid om de vervoerde afvalstoffen ook daadwerkelijk te bewerken. Kortom, dat overbrenging nauw verbonden is met het doel daarvan lijkt duidelijk. Mw. Mr. Drs. J.C. Ozinga, Ozinga advocaten 1. Inleiding Bij overbrenging van afvalstoffen 1 over de grens van een EU-lidstaat is de EVOA van toepassing. De EVOA vereist doorgaans een schriftelijke toestemming voor deze overbrenging, via de zogeheten kennisgevingsprocedure. Voor binnenlandse afvalstoffenbewegingen bepaalt art. 33 van de EVOA dat daarvoor een regeling moet zijn van toezicht en controle die aansluit bij de EVOA. De invulling van deze regeling is dus overgelaten aan de EU-lidstaten. Hieronder wil ik eerst stilstaan bij de vraag, wat precies onder een overbrenging van afvalstoffen in de zin van de EVOA moet worden verstaan. Vervolgens beschrijf ik de oude kennisgevingsprocedure en de nieuwe kennisgevings procedure, waarbij ik stil sta bij de gevolgen van het (niet) handelen van een bevoegde autoriteit. 2. Wat is overbrenging van afvalstoffen? In rechtszaken twisten partijen vaak over de precieze uitleg van een begrip. Zo blijkt het begrip overbrenging in de EVOA niet eenduidig te zijn. In een recente procedure voor de Voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State 2 (een hele mondvol daarom hierna afgekort als Vz. ABRS) stelde een provinciaal bevoegd gezag, dat overbrenging alleen het vervoer bestrijkt en niet de bewerking van de afvalstof. Dit was in de procedure van belang omdat de Voorzitter eerder een vervangende toestemming had bewerkstelligd voor de overbrenging conform de kennisgeving. Echter het provinciale bevoegde gezag besloot dat deze toestemming zich niet uitstrekte over de bewerking van de afvalstof Indien naar de definities in de EVOA wordt gekeken 3 dan valt op dat afzonderlijke definities bestaan voor vervoer en overbrenging. Dat een overbrenging derhalve gelijk zou zijn aan het vervoer lijkt alleen hierom al uitgesloten. Terwijl onder vervoer wordt verstaan het letterlijk verplaatsen van de afvalstoffen over de weg, via het spoor, door de lucht, over zee of via binnenwateren, wordt onder overbrenging begrepen het vervoer van voor nuttige toepassing of verwijdering bestemde afvalstoffen. Mede gezien het doel van de EVOA en de reikwijdte van de kennisgeving dient naar mijn mening te worden geconcludeerd dat de bewerking ter plaatse van bestemming mede onder het begrip overbrenging moet worden gebracht, of althans daarmee nauw verbonden is. Het geschil is voorlopig beslist, zie LJE: BZ Kennisgevingsprocedure Indien de afvalstoffen worden overgebracht volgens de EVOA, zijn diverse procedures denkbaar die op die overbrengingen van toepassing zijn. Mijn collega mr R. Laan heeft in een eerdere Weg & Wagen ( De EVOA op hoofdlijnen, W&W nr. 64, oktober 2011) een overzicht gegeven van de op de overbrenging toepasselijke procedures. In het kort komt het erop neer dat voor de overbrenging van minder milieuvriendelijke afvalstoffen een kennisgevingsprocedure moet worden gevolgd, waarbij toestemming benodigd is van de betrokken bevoegde autoriteiten van verzending, doorvoer en bestemming. Deze kennisgevingsprocedure bestaat er in grote lijnen uit, dat de kennisgever (wie dat precies is, is een afzonderlijke kwestie) van tevoren het kennisgevingsdocument uit bijlage 1 tenzij deze afvalstoffen zijn uitgezonderd, zoals het geval is voor radioactieve afvalstoffen 2 Deze zaak loopt nog en heeft daarom nog geen publicatienummer 3 Artikel 2 onder 33 en 34 VOA. 11

2 IA van de EVOA invult, alsmede het vervoersdocument uit bijlage IB. Daarnaast bestaat de verplichting voor de kennisgever om met de ontvanger van de afvalstoffen, een contract te sluiten. De documenten voor kennisgeving bestaan dus ten minste uit het kennisgevingsdocument, het vervoersdocument en het contract met de ontvanger. De kennisgeving bestrijkt de overbrenging van de afvalstoffen vanaf de oorspronkelijke plaats van verzending en de voorlopige en niet-voorlopige nuttige toepassing of verwijdering 4. Ook deze reikwijdte van de kennisgeving geeft mijn inziens aan dat de overbrenging meer omvat dan alleen het vervoer. In feite is de kennisgeving de papieren versie van de overbrenging zelf. Indien alle documenten zijn ingevuld, een niet altijd even gemakkelijke opgave 5, dient de kennisgever deze te zenden aan het bevoegd gezag/ bevoegde autoriteit van verzending. Dit bevoegd gezag dient de kennisgeving binnen een korte termijn door te zenden. Hieronder behandel ik eerst de oude procedure voor doorzending en daarna de huidige procedure. 3.1 Doorzenden van de kennisgeving oude procedure De oude EVOA (geldig van 1993 tot juli 2007) bepaalde dat de kennisgever het kennisgevingsdocument diende te versturen aan de bevoegde autoriteit in het land van bestemming, met een kopie aan de ontvanger van de afvalstof en aan de bevoegde autoriteit in het land van verzending. Daarna diende de bevoegde autoriteit van bestemming binnen drie dagen na ontvangst van de kennisgeving een ontvangstbevestiging aan de kennisgever en een afschrift daarvan aan de andere betrokken autoriteiten en aan de ontvanger te zenden. De termijn van 30 dagen om bezwaar te maken tegen de kennisgeving begon direct na die drie dagen te lopen. Elk bezwaar moest binnen de termijn van 30 dagen schriftelijk aan de kennisgever en aan de andere betrokken bevoegde autoriteiten worden toegezonden. In de oude regeling lagen de termijnen om bezwaar te maken dus vast. Bovendien kon de kennisgever in feite de aanvang van de termijn bepalen. Ook had de kennisgever zekerheid dat hij na het verzenden van de kennisgeving binnen 33 dagen uitsluitsel zou hebben, of de overbrenging doorgang kon vinden zoals voorgenomen. Deze termijn was keihard. Een bekend arrest van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen over deze termijn is de zaak van 13 december 2001 C-324/99 (Jur. EG, blz. I-09897). In dit arrest werd overwogen dat de in de EVOA-verordening vastgelegde procedure de kennisgever garandeert dat zijn voornemen tot overbrenging wordt onderzocht binnen de in de verordening gestelde termijnen en dat hem uiterlijk bij het verstrijken van deze termijnen wordt medegedeeld of, en in voorkomend geval onder welke voorwaarden, de overbrenging kan plaatsvinden. Dat liet overigens onverlet dat alle bevoegde autoriteiten nieuwe gegevens konden opvragen, maar, dat schortte de termijn niet op. Meerdere malen is door de Nederlandse rechter dienovereenkomstig bepaald dat de in artikel 7, tweede lid (oud), van de EVOA opgenomen termijn van 30 dagen erop is gericht om binnen een redelijke, althans afgebakende, termijn zekerheid te verschaffen omtrent de mogelijkheid om de gewenste overbrenging te laten plaatsvinden. De procedure kon niet worden gefrustreerd door het ophouden van de doorzending van de kennisgeving door de bevoegde autoriteiten voor het vragen van nadere gegevens van de kennis gever of door het stellen van een termijn daarvoor. Ook niet als een beroep werd gedaan op artikel 4:5 Algemene wet bestuursrecht (niet behandelen aanvraag). De procedureregeling uit de Awb kan de EVOA procedure niet doorkruisen, aldus een uitspraak van de VZ. ABRS Doorzenden van de kennisgeving - nieuwe procedure De nieuwe procedure, die per juli 2007 is ingevoerd, is wezenlijk anders. Allereerst is bepaald welke informatie aan het kennisgevingsdocument en het vervoersdocument dient te worden toegevoegd 7. De EVOA specificeert nu aan welke informatie-eisen de kennisgeving moet voldoen. Ten tweede dient het kennisgevingsdocument niet meer aan de autoriteit in het land van bestemming te worden gestuurd, maar aan de autoriteit van het land van verzending. De autoriteit van verzending is bevoegd een oordeel te vellen over de kennisgeving. Een kennisgeving wordt als correct verricht aangemerkt indien deze autoriteit zich ervan heeft vergewist dat het kennisgevings- en vervoersdocument zijn ingevuld zoals bedoeld (dus met de aanvullende gegevens uit de bijlage). 8 Binnen 3 dagen na ontvangst van de correct verrichte kennisgeving (dat wil zeggen indien de autoriteit van verzending alle gegevens heeft) stuurt deze autoriteit de kennisgeving door. In het geval geen correct verrichte kennisgeving is ontvangen, vraagt deze autoriteit om de ontbrekende informatie, uiterlijjk binnen 3 dagen na ontvangst van de kennisgeving. Na ontvangst van de gevraagde gegevens, gaat opnieuw een termijn van drie dagen lopen om de alsnog correct verrichte kennisgeving door te sturen. 4 Artikel 6 VOA 5 Ons ministerie van I&M heeft daarvoor een Handreiking Indienen Kennisgeving ontwikkeld, te vinden via Google 6 Vz ABRS /1 van 26 mei 2003 en /1 van 29 oktober Bijlage II, deel 1 resp. 2 VOA 8 Artikel 4, punt 2 VOA 12

3 De kennisgeving behoeft niet doorgestuurd te worden indien bij de autoriteit van verzending bezwaren bestaan tegen de overbrenging op grond van artikel 11 en 12 EVOA. Dat dient de autoriteit dan onverwijld aan de kennisgever te melden. I&M heeft in ieder geval aangegeven een termijn van vier weken te gunnen voor het toesturen van gevraagde informatie en dan als reactie daarop binnen 3 dagen de ontvangstbevestiging te sturen. 11 Eerst als de kennisgeving correct is verricht, zendt de autoriteit van verzending (niet meer de kennisgever zelf) de kennisgeving door aan de autoriteit van bestemming. Zij bewaart een afschrift en stuurt er ook één aan de autoriteit van doorvoer en brengt de kennisgever van het doorzenden op de hoogte. 9 In feite bevat de kennisgeving derhalve nadat deze correct is verricht en wordt doorgezonden, in beginsel alle benodigde informatie voor de autoriteiten om te beoordelen of al dan niet bezwaar moet worden gemaakt. Wat gebeurt er als de autoriteit van verzending de kennisgeving niet doorstuurt? Op het niet doorzenden staat alleen de sanctie dat deze autoriteit binnen 30 dagen een gemotiveerde verklaring dient te geven aan de kennisgever (behalve indien geen informatie is ontvangen als daarom is gevraagd). Kortom, de termijnen zijn strak maar als er geen gevolg aan wordt gegeven staat daar geen sanctie op. Echter, indien de niet-doorzendende autoriteit geen verklaring kan geven waarom de kennisgeving niet tijdig is doorgestuurd, dan zal zij wel in enige vorm aansprakelijk zijn voor de gevolgen daarvan. We vervolgen met de situatie dat de autoriteit van verzending de aanvraag heeft doorgestuurd naar het land van bestemming. Na ontvangst van de correct verrichte kennisgeving dient de autoriteit van bestemming te beoordelen of de kennisgeving als volledig kan worden beschouwd. Dit doet zij binnen 3 dagen na de ontvangst van de correct verrichte kennisgeving. 10 Een andere optie is dat de bevoegde autoriteiten vragen om aanvullende informatie (indien nodig), maar dat moet dan de informatie zijn, die vermeld is in bijlage II, deel 3 EVOA. De correct verrichte kennisgeving bevatte immers al de informatie uit Bijlage II, delen 1 en 2. Het opvragen van deze aanvullende informatie dient weer te geschieden binnen drie dagen na ontvangst van de kennisgeving. Overigens is geen termijn bepaald waarbinnen die informatie moet zijn ontvangen en binnen welke termijn de autoriteiten dan daarop dienen te reageren. De Minister van Dus, indien de kennisgeving wordt ontvangen door het land van bestemming dient deze autoriteit binnen 3 dagen óf een ontvangstbevestiging te sturen van de volledige kennis - geving óf een verzoek te doen om nadere informatie als genoemd in Bijlage II deel 3. Ook hier is weer bepaald dat indien na 30 dagen na ontvangst van de kennisgeving geen bevestiging is gestuurd dat deze volledig is, daarvoor een gemotiveerde verklaring moet worden gegeven. Alle betrokken autoriteiten (dus van verzending, doorvoer en bestemming) moeten binnen een termijn van 30 dagen na de datum van ontvangstbevestiging een al dan niet aan voorwaarden verbonden toestemming verlenen. 12 De termijn van 30 dagen begint dus te lopen vanaf de ontvangstbevestiging die door de bevoegde autoriteiten moet worden afgegeven. 4. Gevolgen nieuwe procedure Het gevolg van deze nieuwe procedure is dat de kennisgever in onzekerheid verkeert over de termijn waarbinnen hij kan starten met de overbrenging. Immers, de autoriteit van verzending kan diverse malen informatie opvragen waardoor de termijn kan stagneren en ook na verzending van de correct verrichte kennisgeving kunnen alle bevoegde autoriteiten nog informatie opvragen waardoor eveneens de termijn kan worden opgerekt. Ook indien wel alle informatie aanwezig is, maar alsnog de kennisgeving niet tijdig wordt doorgestuurd of bevestigd, is het gevolg daarvan alleen dat de overheid een gemotiveerde verklaring dient af te geven. De positie van de kennisgever is hiermee verslechterd. Deze zal zelf actie moeten ondernemen om handhaving van de termijnen te bewerkstelligen indien de autoriteiten ten onrechte stilzitten, of bijvoorbeeld ten onrechte informatie opvragen. De termijnenkwestie is niet altijd even interessant, maar voor de praktijk blijkt deze kwestie wel vaak een knelpunt te zijn. In het geschil voor de Vz ABRS, zoals hiervoor reeds gemeld, werd aangevoerd dat het bevoegd gezag slechts documenten had opgevraagd om termijnen te verlengen. Dit wantrouwen werd gevoed door de nietszeggende inhoud van de opgevraagde documenten c.q. de ontvangen antwoorden, die beiden vrijwel niets aan het bestaande dossier toevoegden. De Vz. begreep de argwaan maar vond de voorlopige voorzie- 9 Artikel 7 lid 1 VOA 10 Artikel 8 lid 2 VOA 11 TK (Handhaving Milieuwetgeving), nr Artikel 8, 9 en 10 VOA 13

4 ningenprocedure geen goed podium om deze kwestie aan de orde te stellen. In beroep zal dit een vervolg krijgen. In de tussentijd zou het interessant zijn te vernemen welke ervaringen u als lezer en gebruiker van de EVOA heeft. Ik ben benieuwd naar uw reacties! 14

5 Transport van afval Eigendom van afvalstoffen Met het inzamelen en het vervoer van afvalstoffen, zowel nationaal als internationaal, komt ook de vraag aan de orde welke partij op enig moment eigenaar van de afvalstoffen is en daarmee het risico voor de afvalstoffen draagt bijvoorbeeld in geval van schade veroorzaakt door de afvalstoffen of in geval van het weigeren van de afvalstoffen door de autoriteiten in het land van bestemming. Louisa Waalkes, advocaat bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten Mr. R.G.J. Laan, advocaat bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten 1. Wet- en regelgeving De regelgeving rond het inzamelen en het transport van afvalstoffen is complex. De belangrijkste Europese richtlijn op het gebied van afvalstoffen is de Kaderrichtlijn afvalstoffen 1. Deze richtlijn geeft definities voor afvalstoffen, nuttige toepassing en verwijdering. Daarnaast legt de richtlijn lidstaten algemene verplichtingen op voor het geven van inzamelvergunningen, het opstellen van afvalbeheerplannen en het zodanig verwerken van afval dat de gezondheid van de mens niet in gevaar wordt gebracht en het milieu niet wordt geschaad. Ook regelt de richtlijn dat de lidstaten maatregelen moeten treffen om preventie en nuttige toepassing te bevorderen. De Kaderrichtlijn afvalstoffen vormt de basis voor het nationale afvalstoffenbeleid, zoals vastgelegd in de Wet Milieubeheer en het landelijk afvalbeheerplan (LAP2). 2 Op het gebied van internationaal transport wordt een belangrijke plaats ingenomen door de Europese Verordening betreffende de overbrenging van afvalstoffen (EVOA) 3 De regelgeving betreffende afvalstoffen kent geen definitie van eigendom en eigendomsoverdracht van afvalstoffen. Dit betekent in de praktijk dat de betrokken partijen contractueel afspraken moeten maken over het moment van overgang van het eigendom van de afvalstoffen van de ene partij naar de andere partij. Van belang daarbij is welke rol de verschillende partijen spelen in het traject tussen de (primaire) afvalproducent en degene die de afvalstoffen opslaat en/of verwerkt. 2. Inzamelen, vervoeren, handelen en bemiddelen Publieke en private inzamelaars en vervoerders zamelen of nemen de afvalstoffen in, dan wel vervoeren ze naar bedrijven die de afvalstoffen overslaan, opslaan en/of verwerken. Op dit gedeelte van de markt zijn ook vaak handelaars en bemiddelaars actief. Een (rechts)persoon kan binnen zijn bedrijfsvoering meerdere van de activiteiten ontplooien. Hij heeft dan met meerdere stukken regelgeving te maken. Hoofdstuk 15 van het Landelijk afvalbeheerplan is gewijd aan het inzamelen, vervoeren, handelen en bemiddelen in afvalstoffen 4. De Wet milieubeheer kent geen definitie voor inzameling. In de Kaderrichtlijn afvalstoffen is de volgende definitie van het begrip inzameling van afvalstoffen opgenomen: het ophalen, sorteren en/of vermengen van afvalstoffen teneinde deze te vervoeren. Uit de definitie voor inzamelen blijkt dat, als afvalstoffen worden gesorteerd of vermengd voordat die afvalstoffen worden vervoerd, deze handelingen onderdeel uitmaken van de activiteit inzamelen. Sorteren en (ver)mengen in een afvalverwerkingsinrichting maken dus geen onderdeel uit van de activiteit inzamelen. De Wet Milieubeheer zegt in het eerste lid van artikel dat het verboden is om zich van afvalstoffen te ontdoen door ze aan een ander af te geven. In het tweede lid van het artikel wordt geregeld aan wie wel mag worden afgegeven. Dat zijn onder andere bevoegde inzamelaars en verwerkers. Bij het afgeven van afvalstoffen wordt gedoeld op de feitelijke/ fysieke overdracht van de afvalstoffen, waarbij de juridische eigendomsverhouding niet relevant is. 3. (Binnenlandse) inzamelvergunningen en registratie Personen en bedrijven kunnen niet zomaar tot inzameling van afvalstromen overgaan. De inzameling van een drietal afvalstromen is op grond van het Besluit inzamelen afvalstoffen, vergunningplichtig. De vergunning is verplicht voor de inzameling van categorieën klein gevaarlijk afval (KGA), afgewerkte olie in bulk (categorie I en II) en scheepsafvalstoffen. 1 Kaderrichtlijn afvalstoffen (2008/98/ G) 2 Publicatie Stichting vervoeradres, Transport van afval (Het transporteren, registreren en melden van afvalstoffen) 3 Verordening ( G) nr. 1013/2006, Pb U 2006, L 190/1 4 Landelijk afvalbeheerplan pagina

6 Personen en bedrijven die bedrijfs- en gevaarlijke afvalstoffen inzamelen, vervoeren, verhandelen of bemiddelen, moeten sinds 1 mei 2004 geregistreerd zijn op de landelijke VIHB-lijst (vervoerder, inzamelaars, handelaars, bemiddelaarslijst). Zonder vermelding op de lijst mag er niet worden ingezameld, vervoerd tegen vergoeding, gehandeld of bemiddeld in afvalstoffen in Nederland. In de Regeling inzamelaars, vervoerders, handelaars en bemiddelaars van afvalstoffen zijn criteria vastgesteld voor vermelding op de lijst en voor beëindiging van een zodanige vermelding. De vermelding op de lijst is vijf jaar geldig, hierna dient opnieuw een aanvraag te worden ingediend. De VIHB-lijst wordt beheerd door de Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie (NIWO). De criteria voor vermelding op de lijst zijn vakbekwaamheid, kredietwaardigheid en betrouwbaarheid. De hoofdregel is dat wordt voldaan aan deze eisen door middel van een vakdiploma afvalstoffen, een accountantsverklaring en een verklaring van goed gedrag. De Regeling inzamelaars, vervoerders, handelaars en bemiddelaars kent daarnaast ook een aantal andere specifieke documenten die onder voorwaarde een (deel) van de eisen vervullen. De criteria voor vermelding op de VIHB-lijst sluiten aan bij de eisen die in de vervoerswetgeving (NIWO-beroepsvervoersvergunning) gelden voor het vervoer van (afval)stoffen en een Europese richtlijn inzake de toegang tot het beroep van ondernemer van goederen-, respectievelijk personenvervoer over de weg. De vereisten gelden gelijkelijk voor inzamelaars, vervoerders, handelaars en bemiddelaars van afvalstoffen. Voor vervoerders, handelaars en bemiddelaars worden dezelfde eisen gesteld als aan inzamelaars, alsmede een boekhoudverplichting op grond van artikel 10.55, vijfde lid van de Wet milieubeheer. De registratie kent een regeling voor buitenlandse inzamelaars, vervoerders, handelaars en bemiddelaars, waarbij zij worden geregistreerd op basis van gelijkwaardige documenten uit hun land van vestiging. 4. Vervoerscondities en Incoterms Nadat partijen met elkaar de levering van afvalstoffen zijn overeengekomen moeten deze naar de ontvanger vervoerd worden, over de weg of over het water. In veel gevallen vindt het vervoer plaats onder de Algemene Vervoerscondities voor binnenlands vervoer. Voor zover het een internationaal transport betreft geldt ook het CMR verdrag (Convention relative au Contrat de Transport International de Marchandise par Route) voor internationaal wegvervoer. In geval van internationaal zakendoen worden ook vaak de Incoterms van toepassing verklaard. Dit zijn internationale leveringsvoorwaarden. De Incoterms zijn een nauwkeurige beschrijving van de rechten en plichten van koper en verkoper bij het leveren van de goederen m.b.t. het transport, de verzekeringen, vergunningen en douaneformaliteiten. Er zijn 11 Incoterms: 4 zijn er specifiek bedoeld voor transport over water. De andere 7 gelden voor alle soorten transport (multimodaal transport). Met een Incoterm worden de volgende zaken afgesproken: Wie zorgt er voor transportverzekeringen, vergunningen, machtigingen en andere formaliteiten? Wie verzorgt het transport en tot waar? Wanneer gaan risico s en kosten van de levering over van de verkoper naar de koper? Incoterms regelen niet de betalingsvoorwaarden, garanties en afhandeling bij wanprestatie. Ook de eigendomsoverdracht van de goederen wordt hier niet mee geregeld. Ook voor de Algemene Vervoerscondities en het CMR verdrag geldt dat hiermee niet de eigendomsoverdracht van de afvalstoffen wordt geregeld. 5. eigendomssituatie bij een binnenlands transport De eigendomsoverdracht van de afvalstoffen zal door partijen zelf moeten worden geregeld. In hoofdstuk 15 van het Landelijk afvalbeheerplan staat op pagina 138 dat als partijen hebben afgesproken dat het eigendom van de afvalstoffen overgaat van de ontdoener op de ontvanger op het moment van de feitelijke afgifte, degene aan wie wordt afgegeven een inzamelaar is. Indien degene die de afvalstoffen afgeeft wel de eigenaar blijft, of een derde partij wordt eigenaar, bijvoorbeeld als gevolg van onderling gemaakte afspraken, dan is sprake van een vervoerder, bij het vervoeren van afvalstoffen wordt de vervoerder niet de eigenaar van de afvalstoffen. Het Landelijk afvalbeheerplan gaat uit van de voorbeeldsituatie dat de eigendom overgaat van de ontdoener op de ontvanger op het moment van feitelijke afgifte. Partijen kunnen echter zelf een ander moment van eigendomsoverdracht afspreken of voorwaarden aan de eigendomsoverdracht verbinden. Afvalstoffen worden na de afgifte aan een ander gekwalificeerd als ingezamelde afvalstoffen. In de afvalstoffenregelgeving worden voor de toepassing van die regelgeving de ingezamelde of afgegeven huishoudelijke afvalstoffen gelijkgesteld aan bedrijfsafvalstoffen. Op het moment dat afvalstoffen in een inzamelmiddel worden gebracht, dienen ze als ingezameld te worden gezien. De activiteit van het inzamelen van een afvalstof eindigt wanneer de inzamelaar de afvalstof uit het inzamelmiddel haalt. Door bedrijven is de eigendomsoverdracht niet altijd geregeld. De praktijk laat zien dat een aantal bedrijven in de algemene voorwaarden regelt op welk moment de eigendom 16

7 overgaat van de ontdoener op de ontvanger. Een veelgebruikte bepaling in algemene voorwaarden is de bepaling dat de eigendomsoverdracht van de afgevoerde afval- en reststoffen plaatsvindt nadat de volledige acceptatieprocedure voor afvalstoffen is doorlopen en derhalve niet enkel op het moment van feitelijke afgifte. Als variant daarop wordt vaak toegevoegd dat indien blijkt dat de afvalstoffen niet overeenstemmen met de vooraf opgegeven opgave/omschrijving van de afvalstoffen het moment van acceptatie niet heeft plaatsgevonden. Na de acceptatie van de afvalstoffen door de ontvanger is ook het risico van de afvalstoffen voor de ontvanger. Schade veroorzaakt door de afvalstoffen na de acceptatie van de afvalstoffen komt dan ook voor rekening en risico van de ontvanger, de inzamelaar. 6. eigendomssituatie bij een buitenlands transport Indien er sprake is van een internationaal afvaltransport waarop de EVOA van toepassing is geldt eveneens dat de ontdoener van de afvalstoffen en de ontvanger van de afvalstoffen met elkaar af zullen moeten spreken op welk moment er van eigendomsoverdracht sprake is. Complicerende factor daarbij is dat ingevolge de EVOA voor veel transporten van afval een zogenaamde kennisgeving nodig is en de EVOA een terugnameplicht kent. De EVOA hanteert het begrip kennisgever. Het betreft hier elke natuurlijke of rechtspersoon die het voornemen heeft om afvalstoffen over te brengen of te laten overbrengen en verplicht is om kennisgeving te doen. De kennisgever kan dus de producent, de houder, de verzamelaar of de makelaar van de afvalstoffen zijn. De kennisgever geeft de bevoegde autoriteiten door middel van het kennisgevingsdocument informatie over het voornemen om afvalstoffen over te brengen. De procedure van kennisgeving is van toepassing wanneer de overbrenging van afvalstoffen onder artikel 3 lid 1, onder a of b, van de EVOA valt. Dat wil zeggen: voor alle afvalstoffen die bestemd zijn voor verwijdering (artikel 3 lid 1 onder a) en voor bepaalde afvalstoffen die bestemd zijn voor nuttige toepassing (artikel 3 lid 1 onder b). De terugnameplicht kan zich voordoen als een transport niet als gepland kan worden voltooid of bij een illegale overbrenging. Het tweede lid van artikel 22 van de EVOA biedt de verzendende lidstaat de mogelijkheid om de verzender (de kennisgever) van de afvalstoffen op de terugnameplicht aan te spreken en afdwingbaar te maken dat binnen een zekere termijn terugname daadwerkelijk plaatsvindt. Als geen kennisgeving is gedaan, wordt de opdrachtgever of verzender aangesproken die op grond van de EVOA een kennisgeving had moeten doen. Als geen kennisgeving is gedaan, wordt de opdrachtgever of verzender aangesproken die op grond van de EVOA een kennisgeving had moeten doen. Bij transporten waarvoor geen kennisgeving is vereist (artikel 18 EVOA), is het de opdrachtgever tot het transport die in eerste instantie wordt aangesproken 5. Het bestaan van de terugnameplicht brengt met zich mee dat de eigendomsoverdracht feitelijk pas kan plaatsvinden zodra het transport als gepland is voltooid. In veel gevallen wordt de ontvanger reeds in de haven van verzending eigenaar van de afvalstoffen door afgifte van het vervoersdocument. Het vervoersdocument is dan het eigendomsbewijs. Indien de afvalstoffen vervolgens worden overgebracht, het transport niet zoals gepland kan worden voltooid en de terugnameplicht in werking treedt zal de ontvanger niet willen dat hij daar gezien de eigendomsoverdracht de kosten voor draagt. De ontvanger zal veelal al voor de afvalstoffen betaald hebben. Indien de afvalstoffen geretourneerd moeten worden zal de ontvanger ook zijn betaling terug willen ontvangen. De kennisgever en de ontvanger zullen met elkaar nadere contractuele afspraken moeten maken over de wijze waarop in een dergelijk geval moet worden gehandeld en wie waarvoor aansprakelijk is. Daarbij kan voorts gedacht worden aan de omstandigheid dat afvalstoffen tijdelijk in het ontvangende land moeten worden opgeslagen. Bepaald kan worden dat de kosten hiervan niet ten laste van de ontvanger komen maar dat de ontvanger er binnen zijn mogelijkheden wel alles aan zal doen om de aanvullende kosten zo laag mogelijk te houden bijvoorbeeld door het ter beschikking stellen van opslagruimte als dat mogelijk is. 7. afronding In de praktijk blijkt dat de eigendomssituatie van afvalstoffen veelal niet contractueel geregeld is. Het is een misvatting dat de eigendomsoverdracht geregeld wordt door de vervoerscondities. Soms hebben bedrijven afspraken over de eigendomsoverdracht van afvalstoffen vastgelegd in hun algemene voorwaarden maar dit is lang niet altijd het geval. Een veelgebruikte bepaling in algemene voorwaarden is de bepaling dat de eigendomsoverdracht van de afgevoerde afval- en reststoffen plaatsvindt nadat de volledige acceptatieprocedure voor afvalstoffen is doorlopen en derhalve niet enkel op het moment van feitelijke afgifte. Als variant daarop wordt vaak toegevoegd dat indien blijkt dat de afvalstoffen niet overeenstemmen met de vooraf opgegeven opgave/omschrijving van de afvalstoffen het moment van acceptatie niet heeft plaatsgevonden. Na de acceptatie van de afvalstoffen door de ontvanger is ook het risico van de 5 De VOA kent een kostenverhaal in publiekrechtelijk opzicht, maar in civielrechtelijke verhoudingen kan een marktpartij onder omstandigheden schade en kosten verhalen op een andere marktpartij die verantwoordelijkheid draagt voor het mislopen van het transport. 17

8 afvalstoffen voor de ontvanger. Indien er niets is vastgelegd zal de eigendom overgaan op het moment van het overdragen van het vervoersdocument dan wel op het moment dat de afvalstoffen feitelijk in het bezit van de ontvanger komen. Ontvangst van de betaling voor de afvalstoffen is daarvoor geen voorwaarde. Partijen kunnen in conflict met elkaar komen wanneer na de eigendoms overdracht de afvalstoffen niet blijken te voldoen aan hetgeen vooraf tussen partijen was overeengekomen of wanneer een gepland transport niet kan worden voltooid. Partijen doen er verstandig aan om voor deze situaties contractueel nadere afspraken te maken, al dan niet in algemene voorwaarden of in een afzonderlijke overeenkomst. Mochten de algemene voorwaarden al in een regeling voorzien, dan kan het geen kwaad de regeling nog eens goed tegen het licht te houden en te bezien of de regeling ook daadwerkelijk uitkomst biedt in te voorziene gevallen. 18