Open monumentendag Gouda

Transcriptie

1 Open monumentendag Gouda Macht en Pracht in de 18e eeuw zaterdag 14 september 2013 overzicht van opengestelde monumenten

2 omslag-erfgoud2013.indd :18 open monumentendag 2013 zaterdag 14 september : uur De 27ste Open Monumentendag heeft dit jaar als thema Macht en Pracht. Gewone en buitengewone monumenten* zijn tussen 10 en 17 uur voor u geopend. erfgoud macht en pracht in de 18e eeuw Open MOnuMentendag gouda ERFGOUD In het speciaal voor Open Monumentendag geschreven magazine Erfgoud vindt u uitgebreide informatie over het thema Macht en Pracht in de 18e eeuw, toegespitst op Gouda. Het magazine is vandaag te koop in het stadhuis en de rest van het jaar bij de Goudse boekhandels. Erfgoud is een bijzondere herinnering aan Open Monumentendag 2013 en een origineel cadeau. INFORMATIEPUNT STADHUIS Het stadhuis is de gehele dag geopend van tot uur. U kunt hier terecht voor informatie over Open Monumentendag en diverse historische verenigingen. Mobiele applicatie De mobiele applicatie UAR (Urban Augmented Reality) is ontwikkeld door het Nederlands Architectuur Instituut en bevat informatie over het verleden, heden en toekomst van een monument. U kunt de applicatie gratis downloaden vanuit de app-store van uw mobiele telefoon. Richt de mobiele telefoon op het gebouw dat in de route het heeft. kleine verrassingsconcerten Stichting Musecology verzorgt tijdens Open Monumentendag in diverse panden kleine concertjes, uitgevoerd door lokale professionele musici. welkom in Gouda! Niet alleen Open Monumentendag maar ook negen Goudse culturele instellingen heten u dit jaar van harte welkom in onze stad. Ontdek wat de volgende instellingen u te bieden hebben op het gebied van kunst, geschiedenis, theater, muziek en film: Bibliotheek Gouda (Spieringstraat 1), Filmhuis Gouda (Letmaetstaat 45), De Goudse Schouwburg (Boelekade 67), Jeugdtheaterhuis Zuid-Holland (Boelekade 67), Kunstpuntgouda (Westhaven 12), Kunstuitleen Gouda Regio (Blekerssingel 40), Museum Gouda (Achter de Kerk 14/Oosthaven 9), Streekarchief Midden-Holland (Groeneweg 30), Verzetsmuseum Zuid-Holland (Turfmarkt 30). VEILIGHEID De opengestelde panden zijn meestal niet gemaakt voor de ontvangst van grote groepen. Wij vragen u daarom voorzichtig te zijn met de spullen en deze niet aan te raken als dat niet gewenst is. Denkt u bij het betreden hiervan ook aan uw eigen veiligheid en die van de kinderen. erfgoud 2013 : Macht en pracht ~ in de achttiende eeuw uiterlijk vertoon 18e eeuwse pracht gouda door Franse ogen pompeï als inspiratie * Op het moment dat deze folder werd samengesteld was nog niet van alle genoemde monumenten bekend of en op welke wijze deze worden opengesteld. De meest actuele informatie vindt u op onze website

3 Stadhuis Markt 1 1 Start- en informatiepunt voor de OMD-route. Het laatgotische stadhuis symboliseert de 24 groei van het belang van de derde stand, de gewone burgers, aan het eind van de middeleeuwen, ten opzichte van dat van kerk en geloof. Erfgoud is hier verkrijgbaar. bolwerk hoge gouwe 26 2 Arti Legi Markt Op deze plaats stond in de 15e eeuw de eerste zelfstandige school van Gouda. Desiderius Erasmus heeft hier de lessen gevolgd. Het huidige gebouw is gebouwd in , voor de huisvesting van de Stadstekenschool (Arti) en het Kantongerecht (Legi). Vele andere gebruikers volg den. In 2012 gerestaureerd, is het nu een multifunctioneel 29 monument. nonnenwater kattensi regentesseplantsoen lage gouwe 3 Stadsgalerie Achter de Kerk 10 IJskelder, aangelegd in de tongewelven van de vroeg-16e-eeuwse kelders. Fijnschilder J. Wassenaar hier aan het werk te zien. vlamingstraat vest turfsingel nieuwe haven raam 4 Sint-Janskerk Achter de Kerk 16 Laat-gotisch kerkgebouw, dat met zijn prominente ligging en imposante afmetingen de vroegere macht van religie en geestelijkheid onderstreept. Op deze dag is het ook Nationale Orgeldag. Op het Moreau-orgel worden kleine concertjes gespeeld (tot uur). Dr. B. van den Berg is aan- 33 wezig om toelichting te geven op de grafkapellen en het koorhek in de kerk. Lees verder in Erfgoud. 5 Golda Achter de Kerk 11/a Bezoekers kunnen door deze archeologische vereniging bodemvondsten, zoals (delen van) kleipijpjes, laten determineren. In het toegangspoortje is een tentoonstelling te zien over de stadsmuren van Gouda door de eeuwen heen. turfmarkt aaltje bakstr vrouwesteeg lange groenendaal keizerstraat naaierstraat markt 1 stadhuis Ω kuiperstraat nieuwe markt welkom in gouda Sint Janskerk molenwerf peperstraat noodgodsstraat oosthaven westhaven 6 Steenhouwerswerkplaats Achter de Kerk 13 vest bogen zeugstraat veerstal Museum Gouda Achter de Kerk Ingericht als museum toont het voormalig Catharina Gasthuis veel Gouds cultureel erfgoed. Hier 43 is een beschilderd 18e eeuws plafond uit het Admiraalshuis (Turfmarkt 142) ondergebracht. Naast muziek en een historische fotoshoot kunt u op een ongebruikelijke manier, namelijk liggend, van het plafondstuk genieten. Lees verder in Erfgoud. 8 Tapijthuis Achter de Kerk 17 Van oorsprong Middeleeuws woonhuis met gotisch houtskelet. In de 17e en 18e eeuw was hier een tapijtweverij. In 1828 werd in het pand bierbrouwerij Het Anker opgericht. Nu is het de werkplaats van beeldend kunstenaar Menno Meyer open monumenten 20 9 groeneweg walestraat d spieringstraat geuzenstraat lange tiendewe Waarschijnlijk 30 gebouwd eind 18e eeuw. Het 36pand 14 is momenteel in gebruik voor culturele doeleinden nieuwe ve t

4 open monumenten blekerssingel kleiweg bolwerk hoge gouwe nonnenwater kattensingel 24 regentesseplantsoen vlamingstraat lage gouwe vest nieuwe haven turfmarkt aaltje bakstr raam vrouwesteeg 23 lange groenendaal keizerstraat naaierstraat markt 1 stadhuis Ω kuiperstraat nieuwe markt Sint Janskerk molenwerf zeugstraat noodgodsstraat oosthaven westhaven 37 groeneweg walestraat doelenstraat spieringstraat geuzenstraat lange tiendeweg tuinstraat fluwelensingel peperstraat turfsingel vest bogen 31 veerstal nieuwe veerstal welkom in gouda 43 * De meest actuele informatie vindt u op onze website monumentenstad.nl 9» vervolg opengestelde panden* Willem Vroesenhuis Willem Vroesenplein 16 Willem Vroesen ( ) was een zeer gelovige Gouwenaar, die een aantal belangrijke functies in de stad bekleedde en handelde in onroerend goed. Hij liet in 1555 zijn eigen huis inrichten als oudemannenhuis. Aan de zijgevel bevindt zich een poortje met daarboven een afbeelding van oude mannen en regenten. Het huis heeft een sfeervolle binnentuin. Tegenover de voorgevel bevindt zich de Vroesentuin. Tot 1832 was dit het kerkhof van de Sint-Jan. 10 Weeshuis Spieringstraat 1 Het reliëf met twee weeskinderen en het wapen van Gouda boven het poortje aan de Spieringstraat verwijzen naar de oorspronkelijke functie van het gebouw, dat voor het grootste deel uit 1642 stamt. Thans is hier (nog) de bibliotheek gevestigd. Door de weeshuismoeder en de moeder van Erasmus worden voor (waarschijnlijk) de laatste keer rondleidingen verzorgd. 11 Metaheerhuis Oosthaven 31 Oosthaven 31 is door notabele en zeepfabrikant Theodorus Petrus Viruly in 1860 gebouwd op de plek van drie gesloopte panden. In 1894 werd het woonhuis in gebruik genomen als rusthuis voor Joodse bejaarden. Door het poortje links van het hoofdgebouw komt men bij het baar- of metaheerhuis, uit 1899.

5 12 Galerie De Hollandsche Maagd Oosthaven 28 Woonhuis, waarschijnlijk uit begin 16e eeuw, dat in het eerste kwart van de 18e eeuw zijn naam kreeg. De gevel is grotendeels nog oorspronkelijk. Vlak na 1900 was hier gevestigd de stoomdrukkerij van Johannes Mulder. 13 Molen t Slot Punt 17 Stelling-korenmolen uit Sinds het eind van de 16e eeuw stond hier al een windmolen, ter plaatse van het kasteel van Gouda ( ). Die eerste molen is herbouwd in de 17e eeuw. Brand verwoestte de tweede molen in 1831, waarna de huidige molen gebouwd werd. 14 Onderaardse gangen kasteel Ter Goude Punt 15 (zij-ingang) Rondleidingen door de Middeleeuwse gewelven ieder ½ uur vanaf 10:00 uur. Start laatste rondleiding 16:00 uur. De rondleiding zelf duurt circa ½ uur en wordt voorafgegaan door een korte introductiefilm. 15 Swanenburghs Hofje Groeneweg 42 In 1692 werd dit hofje voor behoeftige oude vrouwen gesticht uit de nalatenschap van de weduwe van houthandelaar Noach Cornelisz. Swanenburgh. Boven de poort hangt een kleine gevelsteen met een burcht en een zwaan. De tien woningen van het hofje worden nog steeds bewoond. 16 Huize Groeneweg Groeneweg 33 Hier werd rond 1395 het Cellebroedersklooster gebouwd. Het is nu het enige overgebleven kloostergebouw van de tien die Gouda in de Middeleeuwen bezat. In 1578 nam de Latijnse school het pand in gebruik. Toegenomen overlast van bedelaars leidde in 1850 tot vestiging van de Werkinrigting tot Wering der Bedelarij in het gebouw. Vanaf 1865 veranderde de instelling langzaam in een tehuis voor bejaarden. Na de opheffing in 1973 is het verbouwd tot appartementencomplex. Aan de achterkant ligt nog de oude binnenplaats. Op OMD is de regentenkamer met bijzonder goudleerbehang te bezichtigen. 17 Streekarchief Midden-Holland Groeneweg 30 Ontdek de archiefschatten tijdens een rondleiding door de depots (om 11.00, en uur), die normaal voor het publiek gesloten zijn. Dit is het laatste jaar dat het streekarchief hier gevestigd is. Er wordt daarom extra aandacht besteed aan de diverse functies die het gebouw in het verleden heeft gehad. 18 Sint Jorisdoelen Lange Tiendeweg Verenigingsgebouw voor het Goudse schuttersgilde uit De schutterij werd opgeheven in 1795, waarna het gebouw tot kazerne diende. Vanaf 1850 tot 1961 waren er diverse scholen in gevestigd. In 1987 werd het behoed voor sloop, gerestaureerd en verbouwd tot kantoren en woningen. Lees verder in Erfgoud. 19 Kazerne Agnietenstraat Hier stond sinds het midden van de 15e eeuw het Maria Magdalenaklooster. In 1613 kwam daarvoor in de plaats een pesthuis, dat van 1799 tot 1922 werd gebruikt als kazerne. Daarna werd het een veemarktrestaurant voor de veemarkt die op het open terrein ernaast gehouden werd. Ook die functie verloor met de tijd haar bestaansrecht, en in volgde een verbouwing tot appartementen, winkels en een bioscoop. Het gebouw bevat nog sporen van zijn vroegere functies. 20 Agnietenkapel Nieuwe Markt 100 Restant uit ongeveer 1450 van het Sint Agnesklooster. Vlaamse tapijtwevers kregen de kapel na 1585 in gebruik voor hun werk. Tegenwoordig wordt het vooral gebruikt voor tentoonstellingen en concerten. Van tot uur: openbare repetitie door het mannenkoor Gouda s Liedertafel. Lees verder in Erfgoud. 21 Waag Markt 35 Oorspronkelijk stond hier een houten weeggebouw. In 1668 is het vervangen door deze Waag, ontworpen door architect Pieter Post (tevens Waag Leiden). Alle goederen die meer dan tien pond wogen, moesten hier gewogen worden (dus niet alleen kaas!). Het imponerende gebouw weerspiegelt het na de Middeleeuwen toegenomen belang van handel en burgerij.

6 22 Verzetsmuseum Turfmarkt 30 Bankgebouw in zakelijk-expressionistische stijl uit 1937, langdurig gebruikt door de bank van de Weduwe Knox en Dortland. Sinds 1985 is hier het Verzetsmuseum gevestigd. 23 Synagoge Turfmarkt 25 Hier kocht de Joodse gemeenschap in 1798 een leegstaand kerkgebouw voor haar bijeenkomsten. Wegens bouwvalligheid moest dit gebouw in 1823 plaatsmaken voor een nieuwe synagoge, die in 1827 ingewijd werd. In de Tweede Wereldoorlog is ook bijna de gehele Joodse gemeenschap van Gouda vermoord, zodat in 1950 de synagoge verkocht moest worden. Sindsdien kerkt de Vrije Evangelische Gemeente hier. 24 Hofje van Cinq Nieuwe Haven Dit hofje verrees in 1701, betaald uit de erfenis van advocaat Cornelis Cinq. Het is in Gouda het enige hofje waarvan geen enkel huisje is gesloopt. Het inwendige van de woninkjes is daarentegen volledig verdwenen bij een modernisering in Lees verder in Erfgoud. 25 Woonhuis Turfmarkt 109 Het pand is vermoedelijk van Onder verschillende bewoners is het een woon-winkel/werkpand geweest. Het interieur heeft nog veel originele details, zoals op de begane grond de 18e-eeuwse houten plafonds. Rondleidingen ieder uur vanaf Admiraalshuis Turfmarkt 142 Huis bewoond geweest door twee Goudse zeehelden: in de 17e eeuw door admiraal Johan den Haen, in de 18e eeuw door vice-admiraal Roemer Vlacq. De laatste liet het uiterlijk van het pand ingrijpend moderniseren en verfraaien, in Lodewijk XV-stijl. Een van de oorspronkelijk hier aanwezige plafondschilderingen is nog te bezichtigen in het Museum Gouda. Lees verder in Erfgoud. 27 Oud-Katholieke Kerk Hoge Gouwe Vanaf 1630 groeide hier een complex, dat diende als schuilkerk voor katholieken. Van 1863 tot 1868 kreeg het gebouw zijn huidige neoclassicistische uiterlijk. 28 Sint Joostkapel Lage Gouwe 134 De oorsprong van deze kapel ligt vlak voor 1429, fundament en afmetingen zijn nog Middeleeuws, de rest is door de tijd steeds veranderd, het laatst in De oorspronkelijke gotische stijl is toen teruggebracht. 29 Woonhuis Aaltje Bakstraat 1 Imposante woning uit de 18e eeuw. Het interieur heeft nog veel kenmerken uit die tijd, zoals een rijk gedecoreerd trappenhuis. 30 Molen De Roode Leeuw Vest 65 In 1619 werd hier een houten wipmolen gebouwd, die rond 1727 vervangen werd door een ronde stenen stellingmolen, nu één van de oudste korenmolens van Nederland. 31 Museumhaven Turfsingel In 1990 begon de inrichting van het binnenhavenmuseum in de Turfsingel. Nu liggen er zo n 20 historische bewoonde! bedrijfsvaartuigen. Toelichtingsborden ter plekke geven meer informatie over de geschiedenis van de schepen. 32 Schipperswachtlokaal Mallegatsluis Gebouwd in 1912 in chaletstijl, als onderkomen voor de schippers die moesten wachten op het schutten van hun schip in de Mallegatsluis. In verval geraakt na 1980, werd het in 1992 gerestaureerd en als horecagelegenheid in gebruik genomen. 33 Oude Begraafplaats Vorstmanstraat-Prins Hendrikstraat 1-3 In 1832 werd deze begraafplaats dan nog buiten de bebouwde kom van Gouda aangelegd. Groeiend bewustzijn van het belang van openbare hygiëne, en het optreden van cholera-epidemieën maakte begraven in de bebouwde kom onwenselijk. Veel bekende en onbekende Gouwenaars vonden hier van 1832 tot 1971 een rustplaats. Themarondleidingen om uur en uur.

7 34 Tolhuis Westhaven 73/74 De oudste delen van het tolhuis gaan terug naar de 15e eeuw. Het complex bestaat uit enkele gebouwen die in de loop der eeuwen regelmatig werden aangepast, uitgebreid en verfraaid. Begin 17e eeuw was Hugo de Groot als hoge ambtenaar meermalen te gast in het Tolhuis, net zoals de schrijfster Betje Wolff in de 18e eeuw. 35 Havensluis naast het Tolhuis In 1615 werd deze sluis gebouwd om het dichtslibben van de Haven te bestrijden. Tot 1954 kon men door de sluis van de Haven de IJssel op varen en vice versa. In dat jaar werd de doorvaart afgesloten door een dam met duikersluis. In 1996 zijn de nog aanwezige sluisdeuren gerestaureerd. Er bestaan plannen om de Havensluis in haar oude functie te herstellen en zo de doorvaart weer mogelijk te maken. 36 Zeilmakerij Westhaven 65 Dit laatgotische woonhuis dateert uit het begin van de 16e eeuw. De gevel is deels Middeleeuws, in de 18e eeuw werd de oorspronkelijke trapgevel vervangen door een lijstgevel en kwamen er nieuwe vensters. Vanaf 1563 tot aan het eind van de vorige eeuw werd het pand gebruikt door zeilmakers, het laatst door zeilmakerij Endenburg. Lees verder in Erfgoud. 37 Burgemeesterswoning Westhaven 52 Stadspaleis, gebouwd in 1728 door regent Willem van Strijen op de plek waar drie Middeleeuwse huizen stonden. Regenteske bewoners na hem waren Adriaan Prins, Cornelis Johan de Lange van Wijngaerden en Lodewijk van Toulon. Lees verder in Erfgoud. 39 Muziekschool Westhaven 12 Dit pand ontstond rond 1765, door de samenvoeging van twee belendende huizen achter één gevel. Het interieur heeft nog veel versieringen in de stijl van Lodewijk XV, vooral op de plafonds en een bordestrap. 40 Visbanken Hoge/Lage Gouwe In 1600 werden aan weerszijden van de Gouwe de visbanken overdekt. De huidige galerijen hebben vermoedelijk bij een verbouwing uit 1706 de natuurstenen Dorische zuilen gekregen. Toen is waarschijnlijk ook het commissarishuisje gebouwd. Lees verder in Erfgoud. 41 Gouwe- of Josephkerk en pastorie Hoge Gouwe Deze neogotische kerk werd van1902 tot 1904 gebouwd naar ontwerp van de architect C.P.W. Dessing en is opgedragen aan de Heilige Joseph. De toren is te beklimmen. Lees verder in Erfgoud. 42 Haastrechtse Molen Provincialeweg West 64 Stenen stellingmolen uit 1862 voor de bemaling van de polder Beneden Haastrecht. 43 Mallemolen Eerste Moordrechtse Tiendeweg 3 Windmolen, grondzeiler, gebouwd in 1804 voor de bemaling van de Oostpolder in Schieland. In 1904 werd de molen vervangen door een gemaal met zuiggasmotor. De molen diende daarna tot woning van de machinist van het gemaal. In is de molen gerestaureerd. 38 De Moriaan Westhaven 29 Dit huis dateert zeker uit het begin van de 16e eeuw. In de 17e eeuw werd het een kruideniers- Zaak, genaamd De Goecoop ; het huidige uiterlijk dateert voor het grootste deel uit die tijd. In 1938 werd hier het Goudse pijpen-en aardewerkmuseum gevestigd. Thans staat het pand leeg en te koop.

8 Open Monumentendag Gouda bedankt haar hoofdsponsors: 2pk.nl Peterpaul Kloosterman ontwerp en typografie Bouw- en aannemers bedrijf Th.J.van Dijk Woonpartners Midden-Holland en sponsors: Alpha Makelaardij Den Hoed Aannemers Dupree Makelaardij O.G. Houtman Aannemingsbedrijf Mozaïek Wonen Punselie Biscuit House Open Monumentendag Gouda is mede mogelijk gemaakt door de gemeente Gouda AL MEER DAN 100 JAAR TOPKWALITEIT WAAR U OP KUNT BOUWEN! BOUW, VERBOUW EN RESTAURATIE Vele bouwwerken zijn de afgelopen 100 jaar door ons gebouwd, verbouwd of gerestaureerd. Ons geheim? Expertise, zorg en toewijding. Samen met u creëren we omgevingen om te wonen, te werken of te recreëren. Hoe kunnen wij u van dienst zijn? Marconistraat 68x Gouda Telefoon (0182) Internet Stichting Open Monumentendag Gouda Postbus aj Gouda Ook in een historisch pand uit de 16e eeuw is het prettig wonen info@monumentenstad.nl fotografie: Marije Strating ontwerp: Peterpaul Kloosterman 2pk.nl Woonpartners Midden-Holland Thuis in Wonen! Vestiging Gouda Achterwillenseweg 22a 2805 JX Gouda Telefoon (0182) vestiging.gouda@woonpartners-mh.nl Website Willem Vroesenhuis, Gouda