geheimzinnige, waterlopen. Deze deels onbekende waterwegen worden weer zichtbaar en bruikbaar voor de kleinere recreatievaart.

Transcriptie

1 Gouda is een typisch Hollandse stad die al leven met water Ykema T+L eeuwenlang verbonden is met het water van de Gouwe en de Hollandse IJssel. Hollandse Waterstad is de naam van een aantal ambitieuze plannen om Gouda haar strategische ligging aan het water terug te geven. aantrekkelijk beeld van Gouda als Hollandse waterstad. Afgemeerde schepen in de singels, fluisterboten in de grachten en terrassen aan het water zorgen voor bedrijvigheid en trekken meer bezoekers naar de stad. De Havensluis in de binnenstad wordt gerestaureerd. Zo wordt de traditionele zuidelijke toegang tot de stad hersteld en kunnen schepen dwars door de binnenstad varen. Gouda heeft een bijzonder netwerk van intieme, bijna geheimzinnige, waterlopen. Deze deels onbekende waterwegen worden weer zichtbaar en bruikbaar voor de kleinere recreatievaart. De Haven en Gouwe met gerestaureerde sluizen en bruggen creëren een Deze ambities maakt Gouda aantrekkelijk voor de bewoners, de waterrecreanten en de cultuurtoeristen. Gouda huldigt hiermee het cultuurhistorische uitgangspunt behoud door gebruik. Ze zet haar waterrijke geschiedenis in voor een economische impuls voor de binnenstad. Hollandse Waterstad krijgt subsidie van Leven met Water vanwege de unieke samenwerking tussen Goudse burgers, een aantal ondernemers en overheden. Het samenwerkingsverband Hollandse Waterstad bestaat uit:

2 Strategische ligging Gouda is ontstaan bij de monding van de Gouwe in de Hollandse IJssel. Rond 1400 was zij dankzij haar strategische ligging uitgegroeid tot de vijfde stad van Holland. Gouda lag aan de belangrijke vaarroute van de Zuiderzee naar Vlaanderen. Het internationale scheepvaartverkeer moest door Gouda omdat Gouda als enige stad de grafelijke tol mocht heffen. Alle schepen waren daardoor verplicht door de stad te varen. De schepen konden alleen via de Gouwe in de IJssel komen en moesten in Gouda worden geschut, met alle economische voordelen van dien. Touwslagerijen en zeilmakerijen deden goed zaken, evenals herbergen en andere middenstand. Gouda bloeide dankzij deze strategische positie. De historische sluizen in de Gouwe en de Haven en de monumen tale panden aan de Gouwe en de Oost- en Westhaven herinneren nog steeds aan het rijke verleden. Gouda wil de band met de Haven en de scheepvaart weer herstellen, maar op een moderne manier. Het water heeft dus niet alleen de geschiedenis bepaald, maar gaat ook de toekomst van Gouda gezicht geven.

3 Schuren van grachten Voor Gouda was de kwaliteit van het stadswater van groot belang. Schoon water was nodig voor drinkwater en de productie van het stadsbier. Schoonhouden van de grachten was daarom essentieel. In de achttiende eeuw werd het sluizenstelsel zo aangepast dat het mogelijk werd de grachten door te spoelen: het schuren. Men maakte gebruik van de getijdenwerking van de Hollandse IJssel die tot in het hart van de binnenstad merkbaar was. Bij hoog water liep de Haven als een kom vol. Daarna werden de schuiven van het dubbele paar deuren van de Donkere Sluis tegen de waterdruk in geopend, waarna het water met kracht de achter gelegen grachten instroomde. De sluis van het Amsterdams Verlaat keerde het water en dwong het rechtsaf langs de Sint Janskerk, in de Zeugstraat en door de gracht Achter de Vismarkt naar de Turfmarkt weer de Gouwe in. Linksaf stroomde het water langs de Peperstraat naar de Raam en via het Nonnenwater kwam het ten noorden van het Amsterdams Verlaat weer in de Gouwe terecht. Dan stroomde het de Turfsingel in en door de Mallegatsluis, het vuil meenemend, weer in de Hollandse IJssel, waar het intussen laag water was. Aan dit systeem kwam een einde toen de Havensluis, na de Watersnoodramp van 1953, werd gesloten. Het systeem van schuren met de Donkere Sluis als belangrijkste element is uniek in Nederland. Om dit bijzondere waterstaatkundige monument te behouden, wil Gouda de status van rijksmonument aanvragen.

4 Havensluis open Gouda is groot geworden dankzij haar strategische ligging aan het water. Bruggen en sluizen waren nodig, maar vormden tegelijk een belemmering voor de scheepvaart. Eén van de doelen van Hollandse Waterstad is het volledig doorvaarbaar maken van de Goudse binnenstad. De Haven en de Gouwe worden weer toegankelijk voor de recreatievaart. Het liefst ook voor schepen van de staande mastroute. In 2004 heeft Hollandse Waterstad het burgerinitiatief van begin jaren negentig voor het herstel van de doorvaart overgenomen. De eerste bruggen zijn beweegbaar gemaakt. Een aantal bruggen in de binnenstad worden nog aangepast. Tot het zover is, kunnen kleinere schepen de route wel bevaren en aanleggen in de Haven. De Havensluis bij het Tolhuis gaat weer open! Dit is de mooiste plek om Gouda binnen te varen en om te genieten van de charme van de oude binnenstad. De werkzaam heden voor het openen van de sluis starten als de Zuidwestelijke Randweg om Gouda af is. De Donkere Sluis is een unieke monumentale sluis. Bijzonder genoeg om op de rijksmonumentenlijst te plaatsen, want het is de enige in zijn soort in Nederland. De sluis wordt gerestaureerd en gaat weer dienst doen. Het is daarmee een belangrijk cultuurhistorisch element in de vaarroute door de binnenstad.

5 Intieme vaarwegen In het oude centrum van Gouda ligt verborgen achter en onder de bestaande gebouwen een bijzonder netwerk van intieme, bijna geheimzinnige waterlopen. Het is niet overal zichtbaar en toegankelijk, maar vrijwel volledig intact. Hollandse Waterstad wil deze intieme vaarroute ontwikkelen tot een aantrekkelijke waterattractie. Bij het zichtbaar maken van de oorspronkelijke grachtenstructuur is niet alleen de recreatievaart gebaat, maar ook de woonomgeving. Daarom wordt zoveel mogelijk het monumentale karakter van het water weer zichtbaar gemaakt. Veel van het geheimzinnige vaarwater is aan het oog onttrokken, het is gedempt of overkluisd. Bij een overkluizing zijn twee waterlopen met elkaar verbonden door lange duikers. Daar zijn straten en pleinen overheen gelegd. De bezoeker heeft daarom niet in de gaten dat hij eigenlijk over of langs het water loopt. Overkluizingen zijn slecht voor de waterkwaliteit. Het water bevat minder zuurstof en dat is niet goed voor vissen en waterplanten. Daarnaast veroorzaken veel en grote overkluizingen wateroverlast tijdens hevige regenval. Het opheffen van de overkluizingen staat hoog op het wensenlijstje van Hollandse Waterstad.

6 De Goudse motte In het oudste deel van Gouda ligt in de tuin van de kosterij van de Sint Janskerk een opmerkelijke verhoging. Dit is een vroeg-middeleeuwse motte en mogelijk de oorsprong van de stad Gouda. Een motte is een kunstmatig opgeworpen heuvel. Deze werd gemaakt van materiaal dat verkregen werd door het uitgraven van een slotgracht. Op een motte werd een kasteel of een donjon gebouwd. Een motte met kasteelgracht en donjon was een veilige plek en had vooral een beschermende functie. De motte was onderdeel van een adellijk hof, dat in de elfde of twaalfde eeuw is gesticht door de heren Van der Goude. De hof lag ten oosten van de Molenwerf en was omgeven door water. Toen de Haven was aangelegd, ontstond in het midden van de dertiende eeuw uit de adellijke hof het stadje ter Goude. Het geslacht Van der Goude stierf uit en de motte verloor zijn functie. De motte met de slotgracht is een bijzonder waardevol monument in het Cultureel en Haven Kwartier. De gemeente Gouda wil de motte en het omringende water meer zichtbaar maken, mogelijk zelfs toegankelijk. Dit met inachtneming van het waardevolle, monumentale karakter. Er mag nog wel iets geheimzinnigs voelbaar zijn in het oudste deel van Gouda.