SPORTLIFE KAUWGOM IS OM TE KAUWEN!

Transcriptie

1 SPORTLIFE KAUWGOM IS OM TE KAUWEN! Wie heeft kauwgom uitgevonden? Hoe wordt het gemaakt? Hoe houd je je school kauwgomvrij? Hoe krijg je kauwgom uit je kleren? En hoe halen ze het van de stoep? Wat is een kauwgommuur? Is kauwgom goed voor je tanden? Allemaal vragen over kauwgom. De antwoorden en meer vind je hieronder. Lekker kauwen: Het is lekker om op iets te kauwen. Op een grasspriet, een strootje, een potlood of een balpen. Je zet je tanden ergens in. Je kaken bewegen en bewegen en toch eet je niet. Nog lekkerder dan bijten op een houtje of op je balpen is kauwgom kauwen. Fris: Kauwgom is lekker. Je krijgt er een frisse smaak van in je mond en het staat cool. Je wordt niet dik van kauwgom. Kauwen verhoogt je concentratie en het is ontspannend. Als je in het vliegtuig kauwgom kauwt, klappen je oren niet dicht. Kauwgom kan je helpen bij het stoppen met roken. En als je kauwgom gebruikt waar xylitol in zit, is dat goed om je gebit gezond te houden. Kauwgom is relatief goedkoop want je kunt lang met een gommetje doen. En zowat overal is het te koop. In supermarkten, bij de sigarenwinkelier en in de kantine. Alle soorten, maten, kleuren en smaken. Plakplaaglaag: Er kleven ook minder leuke kanten aan kauwgom. Tel bijvoorbeeld eens voor je lol de plakken uitgespuugde kauwgom op stoepen en bruggen, bij bushaltes en op schoolpleinen. Al snel zul je de tel kwijt raken. Heel wat perrons en terrassen zitten onder de plekken en vlekken. Alsof hordes spreeuwen en meeuwen langs zijn gevlogen. Maar die plakplaaglaag is geen vogelmest maar mensenwerk. Kauwgomgeschiedenis: Negenduizend jaar oud Al eeuwen kauwen mensen op van alles en nog wat. Eskimo's kauwen op walvishuid, Indianen op cocabladeren en Chinezen op ginsengwortel en kuikenpootjes. Ook op gom wordt al lang gekauwd. Kauwgom is beslist niet iets van de laatste tijd. Oermensen: Zweedse archeologen vonden onlangs uitgespuugde hars-kauwgom uit het Stenen Tijdperk. Scandinaviërs kauwden dus zo'n negenduizend jaar geleden al op kauwgom. In 1932 vonden antropologen in de bergen van Texas drie skeletten van oermensen. Naast de benen en botjes lagen uitgekauwde plakken boomhars: gom van de sparrenboom. Maya's: Zo'n vierduizend jaar geleden kerfden de Maya-Indianen in de bast van de sapodillabomen. Van het rubberachtig melksap dat eruit vloeide, maakten ze een soort kauwgom. Die had kraak nog smaak; toch vonden de Maya's het een lekkere bezigheid om op dat spul te kauwen. Ze konden in de verste verte niet vermoeden dat sapodillasap in de twintigste eeuw nog steeds zou worden gebruikt als basis voor kauwgom.

2 Grieken: Vergeleken bij de Scandinaviërs en de oermensen in Amerika zijn de oude Grieken behoorlijk jonge uitvinders. Zij ontdekten pas zo'n 24 honderd jaar geleden dat hars van de mastiekboom lekker kauwspul was. En omdat overal in Griekenland en Turkije mastiekbomen groeiden, hadden ze gelegenheid genoeg om hun kaken te laten malen. Indianen: Toen Columbus in 1492 Amerika ontdekte, schreef hij een brief aan Lord Raphael Sanchez, de schatkistbewaarder van Aragon. Columbus melde dat hij Indianen had gezien die kauwden op hars van de spar. Europese kolonisten namen die kauwgewoonte van de Indianen over. Ook de 'kauwgom' van de spar had geen smaak. Het plezier van het gebruik zat hem puur in het kauwen op zich. Nieuwe kauwgom-geschiedenis: De laatste eeuw Rond 1870 werd voor het eerst een smaakje toegevoegd aan de gom. Dat gebeurde natuurlijk in Amerika, kauwgomland bij uitstek. De eerste Amerikaanse kauwgomfabriek dateert van Vanaf het eind van de vorige eeuw werd kauwgom bij de Amerikanen steeds populairder. Stoer: In Nederland brak het kauwen op kauwgom pas echt door aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Amerikaanse soldaten brachten het mee en gaven het aan Nederlandse meisjes die ze wilden versieren. In de ogen van Nederlanders kreeg kauwgom kauwen iets stoers en mannelijks. Romantisch: In de jaren kort na de oorlog was er nog maar weinig kauwgom te koop. De kauwers waren er dus zuinig mee. 's Avonds voor het slapen gaan legden ze hun kauwgom zorgvuldig weg om er de volgende ochtend weer lekker mee verder te gaan. Ook kauwden ze om de beurt: eerst de een en dan de ander, allebei een kwartier op hetzelfde stukje. Vooral geliefden deden dat heen-en-weer spelletje van de ene mond in de andere en weer terug. Zo lieten ze zien hoeveel ze van elkaar hielden. Heel romantisch. Vijf miljoen kilo: Sinds 1948 maakt Nederland zelf kauwgom. Dat gebeurt in de Nederlandse kauwgomfabriek: Cloetta Holland BV in Sneek. Kauwen en leeftijd Jongeren tussen de twaalf en de zeventien zijn de grootste groep kauwgomkauwers. Zeker 88 procent van de jongeren gebruikt kauwgom. Oude mensen zijn geen kauwgomkauwers. Van de groep tussen de 50 en 64 jaar kauwt maar een kwart wel eens op een kauwgompje. Van de 65-plussers is dat nog maar een tiende deel. Dat geldt dan voor Nederland. In Finland schijnen tachtigjarige kauwgomkauwers heel gewoon te zijn. Ingrediënten van kauwgom Van sapodilla tot biet Het belangrijkste bestanddeel van kauwgom is gom. Een twintigtal boomsoorten scheidt sap af dat geschikt is om kauwgom mee te maken. De bekendste kauwgomboom is de sapodilla.

3 Natuurlijk en synthetisch: Gom wordt op eenzelfde manier gewonnen als rubber: in de boombast wordt een snee gemaakt, het sap komt daarin terecht, loopt naar beneden en wordt opgevangen in een emmer. Per boom kan dat maar één keer per vier jaar gebeuren. En dan moet de boom nog meer dan twintig jaar oud zijn ook. Geen wonder dat er inmiddels manieren zijn bedacht om synthetische gom te maken. Kleur- en smaakstoffen: Behalve gom zit er ook suiker en glucosestroop in kauwgom. Suiker en glucosestroop zorgen ervoor dat kauwgom in je mond snel zacht wordt en aangenaam is om te kauwen. Tegenwoordig kom je kauwgom met suiker steeds minder tegen. Bekende merken zoals bijvoorbeeld Sportlife zijn suikervrij. Aan deze kauwgom worden suikervervangers toegevoegd. Die hebben namen als sorbitol, lacitol, xylitol en mannitol. In plaats van glucosestroop wordt ook maltitolstroop gebruikt. In kauwgom zitten smaakstoffen. Aan kauwgom die naar pepermunt smaakt, wordt olie uit de pepermuntplant toegevoegd, een natuurlijke smaakstof. Voor de kleur worden natuurlijke of kunstmatige kleurstoffen gebruikt. Bietensap bijvoorbeeld geeft kauwgom een rood kleurtje. Landen en smaken: Amerikanen zijn gek op kaneelkauwgom. Maar in Midden- en Zuid-Amerika willen ze daar niks van weten. Ze moeten bij kaneel te veel aan geneesmiddelen denken. Kauwers in Scandinavië zijn dol op kauwgom met de zoute salmiaksmaak. Zuid- Europeanen daarentegen houden van zoete, fruitachtige smaken. Pepermuntkauwgom is geliefd over de hele wereld. In Nederland en Vlaanderen staat de pepermuntsmaak bovenaan. In Japan bestaan meer dan 150 verschillende smaken kauwgom. Ze maken er bloemenkauwgom en zelfs kauwgom die naar augurk smaakt. Hoe kauwgom gemaakt wordt: Smeltketels en stripverhaaltjes In de fabriek wordt de natuurlijke en de synthetische gom verwarmd en gesmolten. In grote smeltketels verandert het gom in een soort olie. Als deze olie afkoelt, ontstaat er een soort gomdeeg. Kneedmachines: Het gomdeeg wordt in grote kneedmachines gestort. De overige ingrediënten worden erbij gedaan: suiker en glucosestroop (of de suiker- en stroopvervangers) en de natuurlijke of kunstmatige kleur- en smaakstoffen. Soms worden er ook nog 'softeners', zachtmakers, aan toegevoegd om het gomdeeg zacht te houden. Na het kneden gaat de kauwgommassa onder een grote wals. De kauwgom krijgt dan de gewenste dikte. Een snijmachine snijdt daarna de kauwgom in een bepaalde vorm. Grote onzin Soms hoor je het praatje dat het slecht is om kauwgom in te slikken. Het spul zou op zijn minst zeven jaar in je maag blijven zitten en daar de boel dichtplakken. Grote onzin! Ingeslikte kauwgom komt er langs de normale weg weer uit. Nabehandeling: Dragees, toffees en ballen van kauwgom krijgen nog een nabehandeling. Ze gaan de zogenaamde drageerpan in. In die ronddraaiende trommel krijgt de kauwgom een drageerlaag. Dat is een laag die ervoor zorgt dat de kauwgom sterker smaakt of een mooie kleur heeft. Als de drageerlaag droog is, krijgen de dragees of ballen in de drageerpan nog een glanslaag.

4 Verpakking: Er zijn evenveel verschillende verpakkingen voor kauwgom als er smaken, kleuren en vormen kauwgom bestaan. Iedere kauwer heeft zo zijn eigen voorkeur. Kauwgomballen en toffees gaan in kleurige papiertjes waarop soms een stripverhaal staat. Dragees zitten meestal in doordrukstrips of in pakjes. Milieuvriendelijk: De verpakking moet aan veel eisen voldoen. De kauwgom moet er lang in goed blijven en zijn smaak behouden. Natuurlijk verwacht iedere gebruiker dat de verpakking er leuk en aantrekkelijk uitziet en dat de kauwgom er gemakkelijk uit te halen is. Het liefst moet de verpakking milieuvriendelijk zijn. Over kauwgom en gezondheid: Goed voor je gebit In kauwgom zitten synthetische stoffen. Natuurlijk zijn die lange tijd getest voor ze uiteindelijk werden gebruikt bij de productie. Ze zijn absoluut onschadelijk. Zuuraanval: Veel mensen houden van zoetigheid. Te veel suiker is niet goed. Je wordt er dik van en het is funest voor je gebit. Suiker veroorzaakt tandplak. De schadelijke zuren in de tandplak tasten het tandglazuur aan. De zuuraanval op de beschermlaag van je tanden duurt zo'n half uur. Daarna zet het herstel van je tandglazuur zich weer in. Als je vaak snoept, krijg je veel zuuraanvallen achter elkaar. Het tandglazuur krijgt dan niet de tijd om zich te herstellen. En dan komen er gaatjes in je gebit. Wereldrecord kauwgomballon Op 8 september 1981 blies de Amsterdammer Harm Ewoldt een kauwgomballon van 31 centimeter doorsnee. De grootste uit de Nederlandse geschiedenis! De Amerikaanse Susan Montgomery Williams blies daar in 1985 soepeltjes overheen. Zij gaf lucht aan een kauwgomballon van 55,8 centimeter. Haar wereldrecord is nog steeds niet gebroken. Xylitol: Kauwgom met xylitol, zoals XyliFresh, stelt de schadelijke zuren buiten werking. Xylitol remt het ontstaan van gaatjes af en helpt zelfs beginnende gaatjes te herstellen. Denk nou niet dat je geen gaatjes meer krijgt als je maar genoeg kauwgom met xylitol kauwt. Het helpt wel, maar je moet daarnaast natuurlijk ook je tanden goed poetsen en regelmatig naar de tandarts gaan. Chewing & Bubble: Er zijn twee hoofdsoorten kauwgom: chewing gum en bubble gum. Chewing gum heeft de vorm van strips (lange, platte reepjes) of dragees (kleine kussentjes met een glanslaag). Je kunt ze in allerlei smaken krijgen. Met chewing gum kun je geen ballonnen blazen. Dat kan wel met bubble gum. Bubble gum heeft de vorm van ballen en toffees. Ze glimmen en hebben diverse kleuren. Bubble gum wordt ook klapkauwgom genoemd.

5 Kauwgom en overlast: Totempaal, verbod en andere oplossingen Mensen kauwen met plezier op kauwgom. Maar types die na afloop hun kauwsel achteloos wegspugen of weggooien, veroorzaken veel last. Ze bezorgen anderen ergernis en ze maken de omgeving er niet mooier op. Bovendien kost het opruimen handel vol geld. Jaarlijks geven bioscopen, winkels, kantoren en gemeenten miljoenen uit aan het verwijderen van kauwgom. Scholen: Ook op heel wat scholen woedt een ware kauwgomplaag. Je vindt er kauwgomresten op vloeren, trappen en muren. En natuurlijk onder stoelen en tafels. Om het maar niet te hebben over plaksels onder de w.c.-bril. Het opruimen van kauwgomresten kost ontzettend veel: om een middelgrote school kauwgomvrij te maken. Veel geld voor al die kauwgommetjes. Kauwgomkauwverbod op school: Scholen in Almere, Zaandam, Rotterdam en andere plaatsen hebben daarom een absoluut kauwgomverbod ingesteld. Op die zogenaamde kauwgomvrije scholen mag nergens meer kauwgom worden gebruikt. Door niemand: geen leerling en geen personeelslid. Op sommige scholen is het verbod minders strikt: alleen in de klaslokalen mag niet worden gekauwd. Lang niet alle leerlingen vinden het een goede oplossing. Volgens sommigen werkt het verbod stiekem gedrag in de hand. 'Als je in de klas kauwt en er komt een leraar binnen, dan plak je de kauwgom juist onder tafel'. Kauwgomverbod overal: Is een verbod een oplossing? Veel scholieren willen nou eenmaal kauwen en het is een onbegonnen zaak om controle uit te oefenen op de naleving van een kauwgomverbod. Moet de school een klein Singapore worden? In die stadstaat is kauwgom kauwen ten strengste verboden. Overal. Als de politie je erop betrapt, krijg je een boete van 230. Er zijn zelfs video-camera's opgesteld om kauwgom-vandalen en andere smeerlappen op heterdaad te betrappen. Op het niet doortrekken van een openbare w.c. staat bijvoorbeeld ook een forse geldboete. Kauwgomboete: In de recreatie-gebieden van Friesland voert de politie een lik-op-stuk-beleid. Als je zomaar in het wild je kauwgom uitspuugt, kan je dat 25 Euro kosten. Ook voor andere milieu-overtredingen kun je daar trouwens worden beboet. Lege blikjes of de asbakinhoud op straat dumpen, komt eveneens op vijftig gulden. Voor huisvuil in het water smijten betaal je honderd piek. Onbekend is of ze in Friesland genoeg politie hebben om alle kauwgomkwakkers te laten betalen. Kauwgomtotempaal: Verbieden en beboeten dus. Of kan het ook anders? Twee Eindhovense tandartsen zetten in hun wachtkamer een kauwgomtotempaal. Door een kunstenaar gemaakt van honderden stukjes hout. Bezoekers plakken hun kauwgom voortaan op en tussen de houtjes van de totempaal. Hoe meer kauwgom, hoe indrukwekkender die wordt. Ieder jaar komt de kunstenaar even langs om de paal over te schilderen. Kauwgomdoel: In de metro van New York staan kauwgomdoelen: grote borden met een gat erin. Achter het gat hangt een mand. De grap is om je kauwgom door het gat in de mand te spugen. Als je mist, blijft de kauwgom op het bord plakken. In de New Yorkse metro is het een echte sport geworden en de metroreizigers worden er steeds fanatieker in. Meer en meer kauwgom belandt in de mand en niet op het bord.

6 Kauwgommuur: In San Luis Obispo in de Verenigde Staten staat een muur. Een stel scholieren plakte er hun uitgekauwde kauwgom op. Dat voorbeeld werd al snel door andere leerlingen gevolgd. Ook volwassenen vonden het wel grappig om hun kauwgom op de muur achter te laten. Nu doet iedereen het. Van over de hele wereld reizen toeristen speciaal naar San Luis Obispo om er hun kauwsels op de kauwgommuur te plakken. Kauwgomafvalzakje: In Helmond woont de uitvinder van het kauwgomafvalzakje. Als het aan hem ligt, spugen kauwers hun uitgewerkte kauwgom voortaan niet meer de wijde wereld in. Ze mikken het zorgvuldig in een soort envelop. Na die handeling wordt de envelop dicht geklapt en wordt de kauwgom plat gedrukt. De envelop kan meer keren worden gebruikt; uiteindelijk belandt hij in een prullenbak of afvalemmer. Kauwgomplakken opruimen: Moeilijke schoonmaakacties Wat gebeurt er met die miljarden uitgespuugde kauwgommetjes? Als ze niet worden opgeruimd blijven ze vastgekleefd zitten. Eerst als witte vlekken en al gauw als zwarte. Kauwgom verteert uiterst langzaam. Steekmes: De meeste straten en stoepen in Nederland worden wel eens geveegd. Bijna alle straattegels worden wel eens gebezemd of geschrobd Maar met een simpele straatbezem of een dure bezemwagen krijg je die kauwgomresten niet weg. De plakken moeten stuk voor stuk met een steekmes worden losgestoken. Als dat al kan. Het hangt af van de steensoort en van de ouderdom en de hardheid van de plak. Verse kauwgom is zacht en taai; als je het probeert los te peuteren, trek je kleverige slierten omhoog en een gedeelte blijft toch zitten. Plakken lossteken moet je daarom ook niet in de zomer doen. De zachte kauwgom heeft dan geen zin om los te laten. Stikstof: Schoonmakers gebruikten vroeger spuitbussen met gekoelde stikstof. Daarmee bespoten ze de plak die onmiddellijk bevroor. De harde plak kon dan worden losgetikt en verwijderd. Maar omdat de drijfgassen in die spuitbussen de ozonlaag aantasten, zijn de spuitbussen verboden. Een alternatief, een grote compressortank met stikstof, brengt hoge kosten met zich mee. Allerlei schoonmaakmiddelen en schoonmaakmethodes worden uitgeprobeerd. Tot nu toe zijn ze allemaal duur en helpen ze maar tot op zekere hoogte. Zo is er een middel ontdekt dat sommige gemeentereinigingen toevoegen aan het water waarmee ze de straten in de winkelcentra schoonmaken. Er komt dan een filmlaag op de stenen. Door dat afstotend laagje plakken verse kauwgompjes minder snel aan tegels en kunnen ze wat gemakkelijker worden verwijderd. Helaas verdampt het middel samen met het water bij warm weer heel vlug: weg filmlaag! Simpele oplossing: Nederland Schoon Samen met bedrijven, gemeenten en scholen probeert Stichting Nederland Schoon wat te doen aan het probleem van het zwerfafval. Aan al die rommel en troep die iedere dag niet in afvalbakken terecht komt, maar zomaar wordt weggegooid. Patatzakjes, blikjes, ijswikkels, peuken, kauwgom en ga zo maar door. Alle kauwgomplakken in Nederland opruimen is technisch en financieel onmogelijk. Het is een arbeidsintensief en duur karwei. En dat terwijl die troep zo eenvoudig te voorkomen is! Doe gewoon je uitgekauwde kauwgom in een papiertje en bewaar het tot je de eerste de beste prullenbak ziet. Met weinig moeite voorkom je zo de overlast die zo'n lekker kauwgompje kan veroorzaken. Bovendien bespaart het heel veel geld. Geld dat aan betere en leukere dingen besteed kan worden. Er is eigenlijk maar één oplossing: Doe je uitgekauwde kauwgomplak in de afvalbak! Want kauwgom is om te kauwen!

7 Tips om kauwgom te verwijderen: * Als je kauwgom in je kleren hebt, leg het kledingstuk dan in het vriesvak van de koelkast. De kauwgomplak wordt door bevriezing hard en dan kun je hem gemakkelijk weghalen. * Zit er kauwgom op harde, afneembare vlakken van bijvoorbeeld tafels en stoelen, smeer dan wat pindakaas op de kauwgomplak. De plak wordt zacht en je kunt het kauwsel met een papiertje of een borsteltje verwijderen. * Je kunt ook met een ijsklontje over de kauwgomplak wrijven. Dan wordt het plaksel hard en korrelig. Daarna probeer je het voorzichtig met een mesje af te schrapen. * Een kauwgomplak insmeren met alcohol of nagellakremover helpt soms ook. * Als je klapkauwgom in je gezicht krijgt, dep dan met de rest van de uitgekauwde kauwgom de plekjes waar het zit. De kauwgom laat dan los. * Kauwgom kan door de stomerij uit een wollen kostuum verwijderd worden.

8 Wist je dat: - In Nederland per jaar ruim vijf miljoen kilo kauwgom verkauwd wordt? Per persoon is dat gemiddeld zo'n 330 gram. Alle West-Europeanen bij elkaar zijn goed voor 90 miljoen kilo per jaar. - Als je al de uitgekauwde kauwgomplakken van Amerikanen op elkaar plakt, je een plaklijn krijgt die zes keer om de wereld kan! - Wetenschappers hebben ontdekt dat onze voorouders al zo'n 9000 jaar geleden op gommetjes kauwden. - In Japan meer dan 150 verschillende smaken kauwgom bestaan? Zo maken ze er bloemenkauwgom en zelfs kauwgom die naar augurk smaakt. - Op 8 september 1981 de Amsterdammer Harm Ewoldt een kauwgomballon van 31 centimeter doorsnee blies? De grootste uit de Nederlandse geschiedenis! - De Amerikaanse Susan Montgomery Williams daar in 1985 soepeltjes overheen blies? Zij gaf lucht aan een kauwgomballon van 55,8 centimeter! Haar wereldrecord is nog steeds niet gebroken. - Je met pindakaas kauwgom van banken en stoelen kunt verwijderen? Smeer wat pindakaas op de kauwgomplak; de plak wordt zacht en je kunt het kauwsel met een papiertje of een borsteltje verwijderen. - Je in Singapore geen kauwgom op straat mag weggooien? Als je dit wel doet, krijg je een hoge boete. - Je in Singapore zelfs helemaal geen kauwgom mag eten en je het zelfs niet bij je mag hebben? - De meest fanatieke kauwers in Nederland jongeren van 12 tot 17 jaar zijn? Van deze groep heeft maar liefst 90 procent regelmatig een pakje kauwgom in z'n zak. - In Nederland slechts 10 procent van de 65+ers met een kauwgompje tussen de kaken gezien wil worden? En dat ze in Finland helemaal niet opkijken van een tachtigjarige kauwgomkauwer? - Sportlife Hotmint sterke smaakolie met een peperextract bevat? En dat deze geconcentreerde olie zo scherp is, dat er in de fabriek niemand rondloopt met een verstopte neus als er Hotmint gemaakt wordt? - Mensen in Zuid-Europese landen het meest van zoete, fruitachtige smaken houden? En dat mint juist weer populairder in Noord-Europa is? - Scandinavische mensen salmiaksmaak het lekkerst in hun kauwgom vinden? - Kauwgom kauwen tijdens het uien snijden voorkomt irritant tranen. - Kidnappers uit Borneo hebben ooit een gegijzelde diplomaat ingeruild voor losgeld en bubblegum. - Een kauwgompje na een maaltijd is sterk aan te raden. Je krijgt dan meer speeksel in je mond en dat vermindert de kans op gaatjes.