Basisopleiding informatica - module 3
|
|
|
- Diana de Coninck
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 TRAINING & CONSULTING Basisopleiding informatica - module 3 ABIS Training & Consulting training@abis.be ABIS 2013, 2014 Document: 1651_02n.fm 11 mei 2015 Commentaren over deze publicatie kan u sturen naar: ABIS Training & Consulting, Postbus 220, B-3000 Leuven, België Tel.: (+32) , Fax: (+32) Copyright ABIS N.V.
2 INHOUDSTAFEL VOORWOORD V 2 Namen versus nummers (DNS) 51 NETWERKEN IN CONTEXT 7 1 Clients en servers 8 2 Voorbeeld: surfen op het internet 10 3 Andere voorbeelden van client/server 15 4 Vooruitblik 16 3 ISP (Internet Service Provider) 54 4 Firewalls 56 5 Network Address Translation (NAT) 59 6 Proxy Servers 62 7 DMZ 64 8 Virtual Private Network (VPN) 66 NETWERK: LAGEN 19 1 Local Area Network (LAN) 20 2 IP en Routers 28 3 Wide Area Networking (WAN) 34 4 TCP 38 5 Applicatie-protocollen (HTTP, SMTP,...) 41 6 De Internet protocol-stapel 43 MEER OVER INTERNET EN INTRANET 47 1 Dynamische IP configuratie (DHCP) 48 WEB APPLICATIES 69 1 Web pagina s en HTTP 70 2 URLs 72 3 Cookies 73 4 Browser cache 75 5 Web en distributed applications 76 6 Web applicatie architectuur 77 7 Cloud computing Dropbox Meer Data in de cloud 85 Basisopleiding informatica - module 3 iii ELECTRONIC MAIL 87 1 Klassieke mail (client/server) SMTP POP3 en IMAP 92 2 WebMail 93 NETWERKEN IN WINDOWS 97 1 Computers: namen en groepering 98 2 Gebruikers en authenticatie Netwerkverbinding Bestanden delen Printers delen 110 INDEX 115 Basisopleiding informatica - module 3 iv
3 VOORWOORD Computers zijn nog zelden losstaand: zowel thuis als op kantoor als mobiel worden we geacht on-line te zijn, aan het internet te hangen, in de cloud te zitten. Deze derde module concentreert zich op de vele aspecten van datacommunicatie en netwerken, gaande van hardware tot systeemsoftware en applicaties, en gaande van conceptuele en architecturale beschouwingen tot anekdotische informatie, concrete procedures en nuttige tips. Per sessie zal uit dit aanbod een selectie gemaakt worden die best aansluit bij de achtergrond en de verwachttingen van de student. Voor nadere informatie is WikiPedia warm aanbevolen: speciaal inzake netwerken en internet-technologie zal men er veel bruikbaars vinden. Bij dit verdere opzoekingswerk kan u alvast onderhavige cursustekst gebruiken als leidraad... Basisopleiding informatica - module 3 v Basisopleiding informatica - module 3 vi
4 Netwerken in context Objectieven : wat we nog weten van vorige keer clients en servers netwerken en internet een vooruitblik ABIS Training & Consulting 7 Clients en servers 1 Waar draait mijn applicatie? Eenvoudigst: stand-alone = alles op 1 computer bvb MS Word met lokale bestanden, mobile app om mijn piano te stemmen... Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Applications Operating System File System Memory Mgr Process Mgr GUI Networking etc. TASKS Hardware Hard Disk Memory CPU Display Network Adapter etc. Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 8
5 Waar draait mijn applicatie? (..) Alternatief: op twee of meer samenwerkende computers, verbonden door netwerk (internet, intranet) >> client/server applicaties Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Client computers: waar de gebruikers zitten PC, notebook, tablet, smartphone,... Servers: centrale computers verlenen allerlei diensten aan de clients (web server, mail server, file server, print server,...) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 9 Voorbeeld: surfen op het internet 2 Vooraf iets over web pagina s: opmaaktaal = HTML (Hypertext Markup Language) te tonen door web browser (Internet Explorer, Firefox, Chrome, Safari, Opera...) Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Voorbeeld: <html> hello <h2>hello</h2> <h1 style="color:blue">hello</h1> <img src="smile.gif"/> <a href=" here for abis</a> </html> Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 10
6 Surfen (..) Resultaat op Web Browser scherm: Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 11 Surfen (..) Web Browser haalt HTML pagina op bij Web Server Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Web Browser Web Browser Web Server The Internet Web Browser Web Server Web Browser Web Server p117.html Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 12
7 Surfen (..) Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik appl. Web Browser Web Server. OS FS... comm SW comm SW... FS HW disk... CPU... comm HW comm HW... CPU... disk Internet p117.html Web Browser = client software Meerdere client & server processen op 1 machine mogelijk! Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 13 Web browser en web server: enkele voorbeelden IE FireFox web servers web clients Windows 7 PC Apache Unix Sun Server Safari ios ipad Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik FireFox Android Samsung Galaxy The Internet MS IIS Windows 2012 Dell Server Web browsers: IE (Internet Explorer), Firefox, Chrome, Opera, Safari,.. Web servers: Apache, MS Internet Information Server (IIS),... Talrijke combinaties mogelijk Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 14
8 Andere voorbeelden van client/server 3 mailen = mail client (Win Mail, Outlook, Thunderbird) + mail server printer/files delen = print/file client + print/file server (ook NAS) facebook op mobile = Facebook app + Facebook server boekhouden = Winbooks/BOB/Venice + database server SAP = SAPGUI + SAP server + Oracle database server (3-tier!) web applicaties: web browser als universele GUI client... peer-to-peer (P2P): bvb BitTorrent evolutie >> cloud Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 15 Vooruitblik 4 Om te starten: hoe computers verbinden in een LAN (Ethernet, WiFi, switches) hoe LANs verbinden tot een groter netwerk >> internet (IP & routing) hoe grotere afstanden overbruggen met WAN technologie (modems, ADSL, cable,...) hoe een (betrouwbare) verbinding maken tussen programma s doorheen het netwerk (TCP & UDP) hoe voor elke toepassing het client/server gesprek regelen via specifieke applicatie-protocollen (HTTP, SMTP, FTP, SMB,...) Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 16
9 Vooruitblik (..) En nog veel meer: waartoe dienen die verschillende adressen (MAC, IP, URL/DNS, ,...) beveiliging: firewalls, proxies, VPN, authenticatie,... web applicaties: URLs, caches, cookies web applicaties: JavaScript, ASP, JSP, PHP etc... protocollen (SMTP, POP3, IMAP), mail clients (Outlook) en webmail (gmail, Yahoo, Hotmail...) cloud storage DropBox, GoogleDrive, SkyDrive networking in Windows: sharing files & printers, machines, gebruikers, aanloggen, rechten en permissies etc... Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 17 Netwerken in context 1. Clients en servers 2. Voorbeeld: surfen op het internet 3. Andere voorbeelden van client/server 4. Vooruitblik Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 18
10 Netwerk: lagen Objectieven : hoe geraakt een web pagina van Australië tot hier? een verhaal van cake in laagjes, en dozen-in-dozen... ABIS Training & Consulting 19 Local Area Network (LAN) 1?? Hoe kunnen (data-)bytes reizen tussen twee computers (A > B) over korte afstand?? comp. B comp. X Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel LAN adapter LAN adapter comp. A LAN adapter comp. Y LAN adapter LAN LAN adapter comp. K LAN adapter comp. Z LAN adapter comp. L Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 20
11 LAN (..) Kenmerken: twee of meerdere computers, elektronisch met elkaar verbonden verbinding over lokale kabel / glasvezel / draadloos gerichte datatransmissie van machine A naar machine B korte afstand (~ 100 meter) beperkt aantal machines (~100) elke station heeft LAN adapter / netwerk-kaart, vaak standaard ingebouwd hoge snelheid (bandbreedte): ~ 100 Mbps of meer Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 21 LAN productstandaarden Ethernet Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Hub / Switch voor LAN met draad (IEEE 802.3) sinds 1980 (concurrerende LAN-standaarden vrijwel verdwenen...) evolutie in snelheid: Mbps (en nog sneller, bv. in backbone LANs: Gbps) machines verbonden door hubs & switches Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 22
12 Ethernet (..) Data worden verzonden in kleine porties (maximaal 1500 bytes)? Hoe komen de data terecht bij de juiste bestemming (van A naar B)? Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Elke Ethernet kaart (=NIC: network interface controller) heeft uniek nummer ( ingebrand = fysiek adres): MAC address (Media Access Control address), bv. machine A = F4-54-2C machine B = BC F-C5-C1 Ethernet frame A F4-54-2C B BC F-C5-C1... Hello source MAC destination MAC... data bytes (max 1500) header Machine B reageert alleen op bytes (signalen) die voor hem zijn Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 23 Ethernet (..) Meerdere switches kunnen gecombineerd > groter LAN (nog steeds beperkt in aantal en afstand!) ) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Bekabeling: UTP/FTP cat 5, 6 etc NB: bridging = (beperkte) mogelijkheid tot schaalvergroting... Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 24
13 Ethernet (..) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 25 Wireless LAN WLAN, WiFi (IEEE x) bytes transporteren over radiogolven i.p.v. kabel gebruikt ook MAC adressen nog steeds LAN: korte afstand, beperkt aantal, hoge bandbreedte ( Mbps) Wireless Access Point (het knooppunt ) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 26
14 WiFi (..) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel WiFi en Ethernet kunnen gecombineerd worden, bv. Ethernet switch connecteren met WiFi Access Point switch en access point in één apparaat een computer/notebook met Ethernet + WiFi aansluiting NB: Data Link = generieke term voor Ethernet, Wifi etc Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 27 IP en Routers 2 LAN = beperkt in afstand en aantal stations >> LANs samenvoegen tot groter netwerk d.m.v. routing & routers?? Hoe bytes verzenden van A naar C?? >> vergt extra intelligentie (software) >> Internet Protocol (IP) verbindt meerdere netwerken tot een internet Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel A LAN x R 1 1 LAN x 21 B C 31 Router = IP verbindingsmachine tussen 2 (of meer) netwerken Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 28
15 IP en Routing (..) Elke netwerkkaart/machine krijgt eigen IP-adres (uniek, logisch, toegekend door admin) : 4 bytes (bv ) alle IP-adressen binnen zelfde LAN (subnet): zelfde beginstuk tweede stuk vh IP-adres (= host nummer) verschilt per machine subnet mask > scheiding tussen LAN-gedeelte en host-gedeelte router: voor elk geconnecteerd subnet een eigen IP-adres Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Command-line tool: IPCONFIG Ethernet adapter Local Area Connection: IP Address : Subnet Mask : Default Gateway : NB: huidige IP standaard (IPv4): de nummers zijn op... >> (geleidelijke) overgang naar IPv6 Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 29 IP en Routing (..) Te verzenden data ingepakt in IP-pakket IP packet A C Hello Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel source IP destination IP... data bytes header IP-pakket wordt verzonden over Data Link (bv. Ethernet): 1) Station A sends IP packet... A C... Hello... over Ethernet... A R1... A C... Hello... to Router (R1) 2) Router sends the IP packet... A C... Hello... over Ethernet... R2 C... A C... Hello... to destination station (C) A C... Hello Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 30
16 IP en Routing (..) Verzending binnen hetzelfde LAN: rechtstreeks (niet via router): Station A sends IP packet... A B... Hello Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel... over Ethernet... A B... A B... Hello... to destination station (B) A B... Hello Command-line tools voor testen van IP trafiek: PING TRACERT Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 31 IP en Routing (..) Routers: 2 of meer connecties: LAN en/of WAN (zie verder) routertabellen: zelf-lerend dmv routerprotocollen marktleider: Cisco Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel routerfunctie vaak gecombineerd met andere (bv. switch) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 32
17 IP en Routing (..) Meerdere LANs, meerdere Routers, redundante verbindingen A D Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel LAN1 LAN2 R' LAN3 R B C LANx X Generieke functie van IP: Networking layer Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 33 Wide Area Networking (WAN) 3?? Hoe verbinden we computers en LANs over grote afstand?? Vereist andere hardware en electronica >> uitbreiding Data Link layer voor WAN verkeer: twee of meer computers, elektronisch verbonden gerichte datatransmissie X > Y lange afstand (~ 1000 km) beperkte bandbreedte (~ Kbps) verbinding over publieke infrastructuur / telecom operators: - telefoon en ISDN - leased lines (huurlijnen) - ADSL (bv. Skynet) en television cable (bv. Telenet) - mobiele telefonie (GSM: EDGE, UMTS, 3G, 4G,...) vereist aangepaste WAN adapter: - e.g. modem, ISDN adapter, ADSL modem, cable modem Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 34
18 WAN (..) Netwerk: lagen LAN3 R e.g. telephone network R' LAN4 E 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel D WAN Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 35 WAN (..) Netwerk: lagen R LAN1 A E 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel B R''' LAN4 LAN2 C WAN1 R' LAN3 D WAN2 R'' LAN5 Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 36
19 Processes LAN/WAN gebruiken voor toepassingen Uitdagingen (o.a.): client/server verkeer doorheen het internet loodsen er zijn meerdere clients & servers op 1 machine (bv. mail en print) betrouwbaar verkeer (o.a. foutvrij) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel IP is een goede basis, maar extra softwarelaag is nodig: >> Transmission Control Protocol (TCP) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 37 TCP 4 bouwt verbinding op ( handshaking ) bevestigt ontvangst en corrigeert fouten contacteert de juiste machine via IP-adres (bv ) levert de datastroom af bij het juiste proces via port nummer (bv. port 80 = web server, port 25 = mail server) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Processes Print Client Mail Client Web Browser Web Server Mail Server Print Server TCP IP LAN/WAN adapter numbered ports TCP IP LAN/WAN adapter Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 38
20 TCP (..) Samenstelling TCP: TCP segment Hello source port dest. port... data bytes Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel header TCP in IP in DataLink: A R1... A E Hello NB: UDP = alternatief voor TCP: zonder sessie/bevestiging/foutcorrectie e.d. minder bewerkelijk, nuttig voor bv. voice & video Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 39 TCP en UDP (..) Generieke term: Transport layer Notatie IP-adres + poortnummer bv : 80 Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Command-line tool: NETSTAT C:\>netstat -an Active Connections Proto Local Address Foreign Address State TCP : :0 LISTENING TCP : :0 LISTENING TCP : :80 ESTABLISHED TCP : :443 ESTABLISHED TCP : :80 ESTABLISHED TCP : :80 TIME_WAIT TCP : :139 ESTABLISHED UDP :445 *:* UDP :500 *:* UDP :123 *:* UDP :137 *:* UDP :138 *:* UDP :123 *:* UDP :1250 *:* UDP :1900 *:* NB: = IP-adres vd lokale machine zelf ( loopback address ) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 40
21 Applicatie-protocollen (HTTP, SMTP,...) 5 Inhoud vd conversatie tussen client en server is afhankelijk van de applicatie, bv. Web Browser > Web Server (HTTP): mag ik aub pagina p117.html? ( GET ) Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Mail Client > Mail Server (SMTP): to: mary@ibm.com from: john@microsoft.com data: blablabla File Client > File Server (FTP): welke files hebt u? ( DIR ) sla volgende file(s) op! ( PUT ) >> Steeds groeiend aantal toepassingsprotocollen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 41 Toepassingsprotocollen (..) Netwerk: lagen Voorbeeld HTTP: Web Browser GET p117.html Agent = Firefox etc... Web Server 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Status = 200 (OK)... <html> <h2> hello </h2>... etc... Transport client < > server: via TCP/IP stapel A R1... A E GET p117.html Agent = Firefox etc... Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 42
22 De Internet protocol-stapel 6 Samengevat: Applications Firefox/IE, Web server, ,... Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Application protocols HTTP SMTP FTP etc... Transport TCP / UDP Network IP Data Link Ethernet / TR / WiFi... LAN PPP / FR / ADSL / Modems / ISDN,.. WAN Andere namen: DoD model, TCP/IP stack,... Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 43 De Internet protocol stack (..) Netwerk: lagen appl. Web Browser HTTP Web Server. 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel OS FS... comm SW TCP comm SW... FS IP HW disk... CPU... comm HW WiFi Ethernet comm HW... CPU... disk routers switches p117.html Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 44
23 Nog enkele populaire internet applicatie-protocollen Telnet bv. remote terminal op unix machines command line interface (opdrachtregel) port 23 Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel FTP (File Transfer Protocol) port 21 zeer diverse client software mogelijk Telnet & FTP zijn primitief beveiligd, niet geëncrypteerd >> betere alternatieven: SSH (Secure Shell) File Transfer over SSH Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 45 De Internet protocol stack (..) Oorspronkelijk alleen internet applicaties (HTTP, FTP,...), nu de facto standaard voor vrijwel alle netwerking, bv. ook Microsoft networking (file/printer sharing), databases,... Netwerk: lagen 1. Local Area Network (LAN) 2. IP en Routers 3. Wide Area Networking (WAN) 4. TCP 5. Applicatie-protocollen (HT- TP, SMTP,...) 6. De Internet protocol-stapel Applications Application protocols Firefox, IE, Mail,... HTTP SMTP FTP etc. WinExplorer, MS Word, AnyApplication... Windows file & print sharing, naming & finding & accessing machines on the network, authenticating,... SMB Transport TCP NetBEUI SPX Network IP IPX Data Link Ethernet / WiFi /... Modems / ADSL / ISDN... LAN WAN Historische noot: cfr. het OSI reference model (7 lagen). Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 46
24 Meer over Internet en Intranet Objectieven : hoe connecteren hoe machines terugvinden hoe beveiligen en afschermen etc... ABIS Training & Consulting 47 Dynamische IP configuratie (DHCP) 1 In een subnet beginnen alle IP-adressen met hetzelfde LAN-stuk, bv xxx A Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) LAN x R 1 1 LAN x 21 B C 31 Toekenning IP-adres --> 2 mogelijkheden: vaste configuratie:?wat met mobiele toestellen? dynamische toekenning via DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 48
25 DHCP (..) DHCP server: beheert pool van beschikbare IP-adressen in het subnet bv. van tot station krijgt bij inpluggen een adres in bruikleen ( lease ) voor een beperkte tijd (bv. 1 dag), tijdig te vernieuwen ( renew ) toekenning en reservatiemogelijkheid van IP-adres op basis van MAC adres de configuratie bevat meer dan alleen het IP-adres, bv. - subnet mask - IP adres van de default gateway (router) Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Enkele voordelen: handig voor mobiele toestellen economischer gebruik van beschikbare adressen centraal beheer van configuratie Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 49 DHCP (..) Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 50
26 Namen versus nummers (DNS) 2 Uitdaging: verkeer naar station X is slechts mogelijk als het IP-adres van X gekend is. IP-adressen zijn moeilijk te onthouden en te beheren Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Oplossing: gebruik namen i.p.v. nummers >> DNS (Domain Name System) elk station krijgt een naam namen hebben een hierarchische opbouw in domeinen en subdomeinen DNS server bewaart/geeft verband tussen naam en IP adres ook het beheer en het vertalen van naam naar IP adres gebruikt deze hiërarchische structuur er zijn vele DNS servers op verschillende niveaus bv. lokaal op intranet versus de root servers op het internet Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 51 DNS (..) Meer over Internet en Intranet be nl fr (root) com eu 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) abis fgov abis ibm abis www test minfin health ccff02 www bv.: = (op 19/09/ ) command-line: NSLOOKUP IPCONFIG /ALL: IP configuratie bevat IP-adres vd DNS server(s) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 52
27 Internet toegang Meer over Internet en Intranet B LAN x R LAN x Web Browser A C R' Web Browser LAN X Intranet R LAN Y Web Server Mail Server Web Server E 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) LAN3 WAN1 R'' LAN x D Internet Intranet: zelfde technologie & protocollen als internet?? Hoe verbinden we beide IP-werelden?? Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 53 ISP (Internet Service Provider) 3 B LAN x R Web Browser A Web Browser LAN X Intranet R LAN Y Web Server Mail Server Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) C LAN x R' WAN x Internet Access Provider Web Server E LAN3 D WAN Internet R'' LAN x MailServer Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 54
28 ISP (..) Internet Access Provider: basisprincipe: IP routing wordt mogelijk gemaakt IP-adres past in netwerk vd ISP ISP: vaak extra services (web space, mail,...) Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 55 Firewalls 4 B LAN x R LAN x Web Browser A Web Server C R' Web Browser Firewall LAN X Intranet R WAN LAN Y Web Server Mail Server Web Server E Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) LAN3 D WAN1 R'' LAN x MailServer Internet Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 56
29 Firewalls (..) Firewall maatregelen: op verschillende niveaus beperking/controle van trafiek van/naar internet; ook trafiek intra speelt op verschillende lagen vh netwerkmodel, bv. beperking op - inhoud (web pagina content, mail content,...) - toepassingsprotocol / TCP port nummer - IP-adres - MAC adres firewall functie kan op meerdere plaatsen worden geactiveerd: - geintegreerd in de router(s) - in aparte firewall machine - (web) proxy server - personal firewall (bv. in Windows) Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 57 Firewalls (..) typische regels: - allow vs. deny (whitelist vs. blacklist) - onderscheid tss inkomend en uitgaand verkeer niet alleen tussen intranet en de buitenwereld, ook tussen verschillende zones in het intranet zelf beheer wordt steeds verfijnder (én complexer...) gaten in de firewall soms automatisch bij installatie software of hardware (bv. upnp) Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 58
30 Network Address Translation (NAT) 5 Uitdagingen: beperkt aantal publieke IP adressen (max 4 miljard!) niet alle intranet stations moeten in de buitenwereld gekend zijn we willen een zo dynamisch mogelijke toekenning van IP adressen Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) >> Gebruik Private IP-Adressen voor intranet: 10.x.x.x, x.x en x.x Als uitgaande trafiek vanaf privaat IP-adres door de internetrouter wil, moet dit adres vertaald worden in een publiek IP-adres >> Network Address Translation (NAT) vaak ook aangevuld met port translation (NAPT). De terugkomende trafiek (het antwoord ) ondergaat dan de omgekeerde vertaling naar het private IP adres Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 59 NAT (..) Meer over Internet en Intranet B LAN x R LAN x Web Browser A Web Server C R' Web Browser.12 Firewall LAN X x Intranet R WAN x.1 LAN Y x NAT / NAPT Web Server.20 Mail Server.21 Web Server E 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) LAN3 D WAN Internet R'' LAN x MailServer Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 60
31 NAT (..) Port forwarding: inkomend verkeer (bv. HTTP) moet doorgestuurd naar de juiste server meestal ook met NAT heet soms: virtual server Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 61 Proxy Servers 6 B LAN x R LAN x Web Browser A Web Server C R' Web Browser Firewall LAN X Intranet R WAN LAN Y Web Proxy Server Web Server E Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) LAN3 D WAN1 R'' LAN x MailServer Internet bv. Web Proxy = doorgeef -server voor HTTP verkeer proxy = plaatsvervanger, gevolmachtigde (legal term) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 62
32 Web Proxy Server (..) Uitgaand HTTP verkeer vanuit Web Browser afgeleid naar Web Proxy (in te stellen in Web Browser) Web Proxy contacteert de externe Web Server, en geeft het antwoord door aan de Web Browser. Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Vele mogelijkheden: controle van de toegang tot web (bv. met authenticatie) toelaten/weigeren op basis van whitelists en blacklists controle op inhoud vh verkeer (heen / weer), content filtering caching in de proxy server Client machine (Web Browser) komt niet rechtstreeks in contact met buitenwereld >> security voordeel Opm: onderscheid: forward proxy (van binnen naar buiten) versus reverse proxy (van buiten naar binnen) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 63 DMZ 7 Proxy Servers, publieke Web Servers, e.d. in aparte zone van het intranet, quasi tussen binnen en buiten, extra beveiligd: >> Demilitarized Zone (DMZ) Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Alleen machines in de DMZ hebben rechtstreeks contact met buiten. Meestal heeft DMZ private IP adressering inkomende request (bv. HTTP) komt aan op router router stuurt request naar server in DMZ (met NAT vertaling) Alternatief met kleine netwerken: alle inkomende requests naar 1 DMZ host (geen apart DMZ netw) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 64
33 DMZ zone (..) Meer over Internet en Intranet B LAN x R Web Browser A Web Server C Web Browser Firewall LAN X Intranet LAN Y NAT R DMZ Public Web Server Web Proxy Server 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) LAN x R' WAN Web Server E LAN3 D WAN1 R'' LAN x MailServer Internet Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 65 Virtual Private Network (VPN) 8 De uitdaging: twee of meer private netwerken verbinden doorheen een publiek netwerk op een veilige manier zodat a.h.w. één intranet ontstaat Mobile, Home PC, etc... Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Intranet Belgium Router Router Intranet USA Internet Alle verkeer doorheen tunnel : authenticatie vd partners encryptie zorgt voor confidentialiteit en integriteit Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 66
34 VPN (..) Twee scenarios: site-to-site: VPN proces centraal afgehandeld (bv. in VPN router of aparte VPN server) remote-access (bv. single PC of mobile): vereist VPN client software Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Talrijke technische oplossingen en combinaties, bv. IPsec SSL VPN Microsoft SSTP en L2TP SSH VPN VPN is geen applicatie op zich, het levert alleen het beveiligde transportmogelijkheid voor de eigenlijke applicaties ( , file sharing, remote desktop...) NB: opletten voor backdoors! Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 67 Meer over Internet en Intranet 1. Dynamische IP configuratie (DHCP) 2. Namen versus nummers (DNS) 3. ISP (Internet Service Provider) 4. Firewalls 5. Network Address Translation (NAT) 6. Proxy Servers 7. DMZ 8. Virtual Private Network (VPN) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 68
35 Web Applicaties Objectieven : meer details over HTTP browsers, caches, cookies client/server web clients ABIS Training & Consulting 69 Web pagina s en HTTP 1 Web browser (=web client) < > Web server Web pagina: opgemaakt in HTML bijkomende formattering en stijl: CSS Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Transport via HTTP: verschillende commando s, o.a. - GET: client vraagt bestand op (bv. p117.html, maar ook smile.gif) - POST: client zendt data (bv. van invulformulier) naar server Eén HTML pagina kan tientallen bestanden omvatten allemaal apart opgevraagd met een GET Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 70
36 HTTP Header HTTP bevat talrijke headers fields (instructies, bijkomende info), bv. Request (vanuit client), o.a. request-line: bv. GET p117.html host: naam vd server ( user-agent: type/versie vd browser (bv. Firefox 17.0) referer: welk was de vorige web pagina (>doorklikken) cookie(s) (zie verder) Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Response vd server, o.a. status-line (bv. code 200 = OK, 404 = page not found) last-modified date server type (bv. Apache) set-cookie Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 71 URLs 2 Uniform Resource Locator Protocol + host + resource + instructies/parameters +... Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Enkele voorbeelden ftp://ftp.symantec.com/public/av30df.zip telnet://machine123.abis.be mailto:bill.gates@ibm.com ftp://user123:pswxxx@ftp.symantec.com/av30df.zip Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 72
37 Cookies 3 HTTP cookie, web cookie, browser cookie Tekstbestandje, max 4KB, géén programma! Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Web server plaatst het bij de browser ( set-cookie ) en browser stuurt cookie bij elk volgend contact met die server Inhoud: dingen die de server over de client wil onthouden: bv. taalkeuze, inhoud van winkelmandje,... vaak alleen een sleutel: de eigenlijke inhoud blijft aan de serverkant Eén website kan vele cookies plaatsen (hebben eigen naam) Cookies kunnen verschillende levensduur hebben: tot einde sessie persistent (tot expiration date) Third party cookies: mogelijkheid tot tracking Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 73 Cookies (..) Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 74
38 Browser cache 4 Definitie: de meest recent door de browser opgehaalde bestanden worden bijgehouden op schijf Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Kan vele types bestanden bevatten (HTML, JPG, GIF, JS, CSS,...) Beschikbare ruimte te configureren, FIFO gebruik De locatie en opslagwijze hangen af vd browser (merk+versie) Individuele opslag in het user profiel Soms wat minder toegankelijk gemaakt (bv. Firefox) Verschillende cache opties (via HTTP) om te bezuinigen in trafiek (bv. verifiëren of het bestand op de server nog veranderd is sinds de laatste ophaaldatum) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 75 Web en distributed applications 5 (cf. waar draait mijn applicatie?) Stand-alone computers (PCs, maar ook mainframes, AS400,...) Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Client/server: de applicatie verdeeld over 2 of meer computers (2-tier, 3-tier, n-tier) thin clients vs fat client Voordeel van client software: gebruiksvriendelijk (meestal GUI), meerdere platformen mogelijk Nadeel van client software: installatie, onderhoud, versiecontrole beveiliging? een universele client? >> gebruik Web Browser! Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 76
39 Web applicatie architectuur 6 Presentatie d.m.v. web browser + web server HTML / HTTP Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Web browser als universele client Web server evolueert naar application server, vaak in communicatie met de back-end Web Browser Web Server 'back-end' Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 77 Web applicaties (..) Server-side programming: CGI PHP Java EE: JSP, servlet Microsoft ASP.NET... Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Client-side programming: CSS (Cascading Style Sheets) JavaScript Java applets Microsoft ActiveX Adobe Flash Microsoft Silverlight Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 78
40 Web applicaties (..) Rich Internet Applications (RIA) benadert de fat client gebruikerservaring (rijke & responsieve GUI, client side validatie/berekeningen, etc.) asynchrone communicatie Ajax programming (Async JavaScript and XML): een mengeling van verschillende technieken Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing HTML 5 Opmerking: of toch weer native apps??? Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 79 Cloud computing 7 De logische evolutie van web technologie: alles wat we nodig hebben is on-line te krijgen. Gebruikers zitten aan allerlei client platformen (notebook, desktop, tablets, smartphone) Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Zoveel mogelijk online (en liefst wireless mobiel) Grote waaier van aangeboden diensten, bv. toepassingen (SaaS: Software-as-a-Service): GoogleDocs, online boekhouden,... storage: DropBox, GoogleDrive, SkyDrive, AmazonS3 platform / infrastructuur: een virtuele server (VmWare e.d.) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 80
41 Cloud (..) Voordelen: minder initiële investeringskost (maar hogere operationele kost) pay as-you-go Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing onafhankelijkheid van platformen en fysieke locatie betrouwbaarheid (bv. backup & recovery) elasticiteit hergebruik en integratie beveiliging het is groener... Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 81 Dropbox 7.1 Principe: - werkt als web storage : data staat centraal in de cloud (Dropbox server) gestructureerd in mappen, submappen en bestanden Dropbox store is gebonden aan user account zelfde data is bereikbaar vanop om het even welke web browser mogelijkheid tot (selectief) delen met andere user accounts Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing - kan ook lokale opslag gebruiken + synchronisatie lokale disk bevat map (naar keuze) met de dropbox datahiërarchie elke wijziging op de server wordt automatisch lokaal gerepliceerd en omgekeerd: elke lokale wijziging wordt naar server gezonden vereist installatie van lokale client software (multi-platform) Praktisch: account aanmaken bij dropbox.com (vereist -adres) client software wordt automatisch geïnstalleerd & opgestart zelfde account opgeven op andere browsers en/of clients Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 82
42 Dropbox (..) Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Server Dropbox client Browser Internet LAN Browser Dropbox client Dropbox client Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 83 Dropbox (..) Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 84
43 Meer Data in de cloud 7.2 Google Docs - gratis browser-gebaseerde Office -suite (Word, Excel,...) creëren & editen van online office-documenten ==> software as a service (SaaS) opslag gebeurt eigenlijk via de Google Drive dienst start editeren via één client-pc, werk verder via andere client-pc ondersteunde formaten: doc(x), xls(x), pdf, ppt(x), zip, Photoshop... Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing Google Drive - Vergelijkbaar met Dropbox: data-opslag in de cloud, auto-sync - Tot 15 GB gratis opslagcapaciteit - impliciet gebruikt door Google Docs & Gmail Webruimte bij een provider - meestal in combinatie met domeinnaam - bedoeld om eigen website publiek zichtbaar te maken - maar kan ook gebruikt worden voor privé data-opslag (FTP) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 85 Sporen van de cloud op de Windows-client bij gebruik van een web-browser (Internet Explorer, Firefox, etc.) - historiek van de browser (gebruikte URLs) b.v. ==> Dropbox is gebruikt b.v. ==> Webmail is gebruikt Web Applicaties 1. Web pagina s en HTTP 2. URLs 3. Cookies 4. Browser cache 5. Web en distributed applications 6. Web applicatie architectuur 7. Cloud computing - cache van de browser elke browser heeft z n eigen lokale cache -map bv C:\Users\user01\AppData\Local\Mozilla\Firefox\Profiles\*.default\Cache - cookies bij gebruik van specifieke client-software - bekijk lijst van geïnstalleerde software Programma s toevoegen ==> lijst ==> zoek b.v. Dropbox - bekijk lijst van draaiende processen en services Via Alt+Ctrl+Del ==> Task Manager - zoek in de Registry (bv. naar Dropbox in HKEY_CURRENT_USER\Software) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 86
44 Electronic mail Objectieven : de verschillende protocollen desktop mail client vs. webmail ABIS Training & Consulting 87 Klassieke mail (client/server) 1 Eén van de oudste toepassingen op het Internet Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Vereist een gespecializeerde software (applicatie / app) aan de gebruikerskant >> fat client Voorbeelden van desktop mail clients: Eudora Mozilla Thunderbird Microsoft Outlook Express, Windows (Live) Mail Apple Mail Pegasus Mail Lotus Notes Microsoft Outlook NB: sommige desktop mail gebruikt niet de standaard internet protocollen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 88
45 Mail Clients (..) Gebruiker heeft mailbox op mail server. Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Standaard Internet mail: verschillende protocollen: inbox outbox Mail Client SMTP Mail Client Mail Server mailboxes inbox outbox The Internet SMTP inbox outbox Mail Client POP3, IMAP,... Mail Server mailboxes inbox outbox SMTP (Simple Mail Transfer Protocol): mail versturen naar server (vanaf client of vanaf server) POP3 en IMAP: mail afhalen naar client Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 89 SMTP 1.1 Eenvoudig protocol voor het doorsturen van mail naar server Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Commando s, bvb RCPT TO MAIL FROM DATA Message data bevatten twee stukken: Header: gestructureerd, met velden (To, From, Subject, etc...) Body: vrije inhoud Oorspronkelijk alleen tekst, later mogelijkheid tot rijkere tekst, niet-tekst en attachments >> MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 90
46 SMTP (..) Example S: 220 smtp.example.com ESMTP Postfix C: HELO relay.example.org S: 250 Hello relay.example.org, I am glad to meet you C: MAIL FROM:<bob@example.org> S: 250 Ok C: RCPT TO:<alice@example.com> S: 250 Ok C: DATA S: 354 End data with <CR><LF>.<CR><LF> C: From: "Bob Example" <bob@example.org> C: To: "Alice Example" <alice@example.com> C: Cc: theboss@example.com C: Date: Tue, 15 January :02: C: Subject: Test message C: C: Hello Alice. C: This is a test message with 5 header fields and 3 lines in the message body. C:. S: 250 Ok: queued as C: QUIT S: 221 Bye Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 91 POP3 en IMAP 1.2 Twee standaard protocollen voor het ontvangen van Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail POP3 boodschappen worden gedownload van de server lokaal bewaard gewist op de server IMAP boodschappen blijven beschikbaar op de server interessant bij gebruik vanuit meerdere clients Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 92
47 WebMail 2 Mail via web applicatie: Web Browser + Web Server HTML pagina s over HTTP transport Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Achterliggend (server side) meestal nog de klassieke mail protocollen! Meestal geen lokale kopie vd mails inbox outbox Web Browser HTTP Web Server + Mail Server mailboxes inbox outbox The Internet SMTP inbox outbox Web Browser HTTP Web Server + Mail Server mailboxes inbox outbox Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 93 Webmail - Voorbeelden Gmail - -dienst van Google; gratis - naar keuze met web-client of met POP3 of IMAP4 - tot 15 GB opslagcapaciteit gratis per gebruiker; incl. zoekfunctie Yahoo! Mail - vergelijkbare mogelijkheden; ook SMTP - tot 1 TB gratis opslagcapaciteit Outlook.com - evolution: Hotmail > Windows Live HotMail > Outlook.com - vergelijkbaar met Gmail; enkel POP3, geen IMAP Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 94
48 Webmail - voorbeelden (..) Lotus Notes web client, ook Mail2 - gelijkaardig principe - server: bedrijfsserver i.p.v. bij leverancier van de service Microsoft OWA (Outlook Web Access) - webmail client voor MS Exchange Server Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 95 Electronic mail 1. Klassieke mail (client/server) 2. WebMail Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 96
49 Netwerken in Windows Objectieven : machines en namen machines op het netwerk users en authenticatie bestanden en printers delen ABIS Training & Consulting 97 Computers: namen en groepering 1 Microsoft netwerking: gebaseerd op NetBIOS/SMB protocol (via TCP/IP) Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Elke computer heeft een unieke naam, b.v. IT-Labs Computers kunnen op diverse manieren worden gegroepeerd: domein - gemeenschappelijk beheer van computers, users, resources - Active Directory, domain controller - mogelijke computerfuncties: domein controller, server, werkstation - vlottere samenwerking & beheer & security werkgroep - een groepering zonder centrale beheersfuncties thuisgroep (sinds Win7) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 98
50 Computernaam (..) Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 99 Gebruikers en authenticatie 2 Elke computer beheert zijn eigen gebruikers en groepen in lokale SAM database (Security Acct Mgt). Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Voor computers in een domein is er bovendien een centrale SAM database, beheerd door de domein controller. Voor toegang via scherm ( interactief aanmelden ) of via netwerk is logon/authenticatie vereist. Waar wordt de logon geverifieerd? logon met lokaal userid: op de lokale machine logon met domein userid: op domein controller. Bij authenticatie verwerft gebruiker één of meer SID s, op basis van zijn eigen identiteit en van de groepen waartoe hij behoort. SIDs worden gebruikt bij het toekennen van machtigingen/rechten (b.v. in ACL: Access Control List: wie mag wat met deze resource?). Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 100
51 Netwerkverbinding 3 Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen via Netwerkcentrum (gaat vanzelf...) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 101 Netwerkverbinding (..) Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Netwerklocatie instellen (i.v.m. firewall, sharing, policies e.d.) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 102
52 Netwerkomgeving Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Windows Verkenner toont computers & apparaten op het netwerk... Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 103 Netwerkomgeving (..) Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen... als je eigen computer zich ook laat zien... NB: snel terugvinden via windows zoekfunctie: \\IT204-0 Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 104
53 Bestanden delen 4 Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Sharing ( delen ): een folder (of volledige schijf) op het netwerk ter beschikking stellen. Evtl ook machtiging (ACL) instellen! Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 105 Gedeelde bestanden gebruiken Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Andere computers zien de gedeelde folders in hun netwerkomgeving (mits machtiging!) De folderinhoud kan rechtstreeks via de verkenner benaderd worden, of via een toe te kennen stationsletter (b.v. station Z:) Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 106
54 Gedeelde bestanden gebruiken via stationsletter Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen (Ook via command-line:) net use Z: \\IT-LABS\curPoolYY Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 107 Gedeelde bestanden gebruiken via stationsletter (..) Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 108
55 Verborgen shares Sharenaam eindigend op $ Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen o.a. voor administrative shares (b.v. C$) Zichtbaar via GUI: Computerbeheer > Gedeelde Mappen opdrachtprompt: net share Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 109 Printers delen 5 Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 110
56 Printers delen (..) Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 111 Gedeelde printer gebruiken Netwerken in Windows 1. Computers: namen en groepering 2. Gebruikers en authenticatie 3. Netwerkverbinding 4. Bestanden delen 5. Printers delen Basisopleiding informatica - module 3 ABIS 112
Zelftest Informatica-terminologie
Zelftest Informatica-terminologie Document: n0947test.fm 01/07/2015 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE Deze test is een zelf-test, waarmee u
Zakelijk gebruik van je smartphone, tablet en PC. Marcel Maspaitella tools2work Cybersoek, 25 juni 2013
Zakelijk gebruik van je smartphone, tablet en PC Marcel Maspaitella tools2 Cybersoek, 25 juni 2013 Onderwerpen n Synchronisatie n Email systemen n Outlook n Gmail IMAP in de praktijk n Overzetten van gegevens
Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP]
![Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP]](/thumbs/21/1221943.jpg "Revisie geschiedenis. [XXTER & KNX via IP]")
Revisie geschiedenis [XXTER & KNX via IP] Auteur: Freddy Van Geel Verbinding maken met xxter via internet met de KNX bus, voor programmeren of visualiseren en sturen. Gemakkelijk, maar niet zo eenvoudig!
Zelftest Internet concepten en technieken
Zelftest Internet concepten en technieken Document: n0832test.fm 25/01/2017 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE ZELFTEST INTERNET CONCEPTEN EN
The OSI Reference Model
Telematica Applicatielaag Hoofdstuk 16, 17 Applicatielaag 4Bevat alle toepassingen die van het netwerk gebruik maken n E-mail n Elektronisch nieuws n WWW n EDI (Electronic Data Interchange) n Napster,
Inhoud. Packet Tracer x. Labs xi
v Inhoud Packet Tracer x Labs xi 1 Het netwerk verkennen 1 1.1 Netwerk-resources 1 1.1.1 Netwerken van verschillende grootten 1 1.1.2 Clients en servers 2 1.2 LAN s, WAN s en Internet 4 1.2.1 Netwerkcomponenten
Zelftest Internet concepten en technieken
Zelftest Internet concepten en technieken Document: n0832test.fm 10/02/2010 ABIS Training & Consulting P.O. Box 220 B-3000 Leuven Belgium TRAINING & CONSULTING INTRODUCTIE ZELFTEST INTERNET CONCEPTEN EN
NAT (Network Address Translation)
Technical Note #019 Auteur: Olaf Suchorski Gemaakt op: 11 juli 2000 Bijgewerkt op: 11 juli 2000 NAT (Network Address Translation) In deze Technical Note worden de meest voorkomende situaties met NAT doorgelicht.
Ontsluiten iprova via Internet Voorbeeld methoden
Ontsluiten iprova via Internet Voorbeeld methoden 12-12-2016 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Algemene aandachtspunten... 4 3 Voorbeeld methoden... 6 3.1 Ontsluiten via een (bestaande) telewerken oplossing
ipact Installatiehandleiding CopperJet 816-2P / 1616-2P Router
ipact Installatiehandleiding CopperJet 816-2P / 1616-2P Router Stap 1: Het instellen van uw computer Instellen netwerkkaart om de modem te kunnen bereiken: Windows 98/ME: Ga naar Start Instellingen Configuratiescherm
Thuisnetwerk. Ger Stok Maart 2017
Thuisnetwerk Ger Stok Maart 2017 RvG/1Q2016 Agenda Waarom thuisnetwerk? Internetverbinding Bestanden delen Printer NAS TV (Camera)Bewaking Domotica Thuisnetwerk 2 Begrippen LAN WLAN WAN Cloud Local Area
Thinking of development
Thinking of development Netwerken en APIs Arjan Scherpenisse HKU / Miraclethings Thinking of Development, semester II 2012/2013 Agenda voor vandaag Netwerken Protocollen API's Opdracht Thinking of Development,
Sweex Wireless BroadBand Router + 4 poort switch
Sweex Wireless BroadBand Router + 4 poort switch Management Web-Based Management Remote Management Toepassingsmogelijkheden Creëer een netwerk voor meerdere gebruikers, en deel het Internet in een handomdraai,
Laten we eens beginnen met de mouwen op te stropen en een netwerk te bouwen.
Practicum Filius In deze proefles gaan we jullie kennis laten maken met computernetwerken. Na afloop van dit practicum heb je een goede basis van waar een netwerk uit kan bestaan, hoe je een netwerk bouwt
Communicatienetwerken
Communicatienetwerken Oefeningen 4 : ALGEMEEN (niet voor MTI) Woensdag 2 december 2009 1 VRAAG 1 : MAC/IP adressen toekennen 2 VRAAG 1 : MAC/IP adressen toekennen Scenario Link 1 Link 2 Link 3 Link 4 Link
Sweex Broadband Router + 4 poorts 10/100 Switch
Sweex Broadband Router + 4 poorts 10/100 Switch Toepassingsmogelijkheden Creëer een netwerk voor meerdere gebruikers, en deel het Internet in een handomdraai, zonder hier een ander stukje software voor
Mobiele technologie zorgt ervoor dat je met een smartphone en tablet en draadloos op een laptop of computer kunt werken.
Informatie- en communicatietechnologie Informatie- en communicatietechnologie (ICT) is de techniek om informatie te verzamelen, op te slaan, weer te geven en uit te wisselen. Dit kan door geluid, tekst,
1. inleiding. Dit werk is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding NietCommercieel GelijkDelen 3.0 Unported licentie
1. inleiding Misschien zonder het te beseffen, maak je dagelijks gebruik van computernetwerken. Of je nu WhatsApp gebruikt om je vrienden een bericht te sturen of Google Chrome om iets op te zoeken, je
Sweex BroadBand Router + 4 poort switch + printserver
Sweex BroadBand Router + 4 poort switch + printserver Management Web-Based Management Remote Management Voordelen Internet Sharing - Wanneer u een breedband Internetverbinding heeft kunt u meerdere PC
Thuisnetwerk. Fred Baltus Januari 2017
Thuisnetwerk Fred Baltus Januari 2017 RvG/1Q2016 Agenda Waarom thuisnetwerk? Internetverbinding Printer TV Bewaking Domotica Bestanden delen NAS Thuisnetwerk 2 Begrippen LAN Local Area Network WAN Wide
Cerussa Mobile / MyCerussa Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Mobile Device... 4 3. Server... 4 4. WI-FI... 4 D. Operating System
SPACE ProAccess 3.0. Voor nadere toelichting kan contact opgenomen worden met SALTO.
SPACE ProAccess 3.0 SALTO voorziet de partner van een document dat als checklist dient voor een juiste voorbereiding van de SALTO Web Software en de vereisten van het netwerk. Dit document is bedoeld voor
Infosessie Systeembeheerders. 26 juni 2002. VPN aan de KULeuven
Infosessie Systeembeheerders VPN aan de KULeuven Doel (1) vertrouwelijke informatie ter beschikking stellen van 'KUL-vreemde' netwerken thuiswerkers mobiele gebruikers externe contracten kotnet constante
SuperOffice Systeemvereisten
Minimale systeemvereisten voor SuperOffice CRM De minimale systeemvereisten voor SuperOffice CRM zijn tevens afhankelijk van het besturingssysteem en de services/applicaties die op het systeem actief zijn.
Aandachtspunten voor installatie suse in vmware server
Aandachtspunten voor installatie suse in vmware server Voorbereiden van vware virtueel machine: 1. Select linux Suse linux 2. Maak disksize 5Gb Denk er als je virtual machine wilt draaien op FAT32 vink
Remote access. Deze cursus is eigendom van Stagobel Electro
Remote access Deze cursus is eigendom van Stagobel Electro Inhoud 1 DynDNS... 3 1.1 Creëren van een gratis no-ip account:... 4 2 Opzetten van een veilige verbinding (VPN)... 6 2.1 Telenet... 7 2.1.1 Instellingen
OPENTEXT RIGHTFAX 16.4
RIGHTF.2901 OPENTEXT RIGHTFAX 16.4 SYSTEEMVEREISTEN Het volgend document bevat de minimale en de aanbevolen systeemvereisten om Rightfax versie 16.4 te laten draaien op een server of netwerk. ECMsolutions
Sweex Wireless BroadBand Router + 4 poort switch + printserver
Sweex Wireless BroadBand Router + 4 poort switch + printserver Voordelen Internet Sharing - Wanneer u een breedband Internetverbinding heeft kunt u meerdere PC s tegelijk gebruik laten maken van het Internet.
Deel 4 Active Directory inleiding
Deel 4 Active Directory inleiding 1 Wat is AD? 2 Structuur van AD? 3 Domain Controllers 4 Verschil met werkgroep 5 Install van een nieuw domain 6 AD Consoles Active Directory (AD) staat beheerders toe
Cerussa Mobile / MyCerussa Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Mobile Device... 4 3. Server... 4 4. WI-FI... 4 D. Operating System
Technische data. Versie dec
Technische data Versie dec.2016 www.mobilea.nl Mobiléa Infrastructuur: Pagina 1 Pagina 2 Specificaties: Het platform van Mobiléa valt op te splitsen in een aantal technische componenten, te weten: De webapplicatie
DJANAH, EEN TOTAL CONVERSATION VIDEO TELEFOON IN DE WEB BROWSER TECHNISCHE EISEN VOOR TOLK OP AFSTAND OP LOCATIE, NETWERK EN COMPUTERS
DJANAH, EEN TOTAL CONVERSATION VIDEO TELEFOON IN DE WEB BROWSER TECHNISCHE EISEN VOOR TOLK OP AFSTAND OP LOCATIE, NETWERK EN COMPUTERS V.0 Arnoud van Wijk arnoud@greengiraffe.nl INTRODUCTIE INTERNET EISEN
computernetwerken - antwoorden
2015 computernetwerken - antwoorden F. Vonk versie 4 24-11-2015 inhoudsopgave datacommunicatie... - 2 - het TCP/IP model... - 3 - protocollen... - 4 - netwerkapparatuur... - 6 - Dit werk is gelicenseerd
MKG Whitepapers augustus 2015
Document: Onderdeel: MKG Configuratie Whitepaper MKG Workgroup Server Een whitepaper definieert de ondersteunde en gegarandeerde installatie en configuratie van een product. Alle niet genoemde producten
Je eigen Mailserver. Evert Mouw 2007-11-16. StuVa 2007 - Je eigen Mailserver 1 / 16
Je eigen Mailserver Evert Mouw 2007-11-16 StuVa 2007 - Je eigen Mailserver 1 / 16 Je wilt overal bij je mail kunnen, dus op je eigen PC opslaan is onhandig. Maar is dat voldoende reden om al je bij gmail,
Intramed OnLine instellen en gebruiken. Voor Android tablet of telefoon
Intramed OnLine instellen en gebruiken Voor Android tablet of telefoon Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Algemeen...1 1.1 Toegang tot inlogportalen...1 Hoofdstuk 2 Basic account...3 2.1 Microsoft Remote Desktop
ERAP-GSOB Internet #1
ERAP-GSOB L. Vanhaverbeke Vrije Universiteit Brussel L. Vanhaverbeke Voorstelling Wie? Job? Waar? Gebruikt u Internet? Waarvoor? Wat verwacht u van de cursus? L. Vanhaverbeke Inhoud cursus Beetje geschiedenis...
1 Client/Server. 2 Geschiedenis. 3 Toekomst
Deel 1 Inleiding 1 Client/Server 2 Geschiedenis 3 Toekomst Het client-server model is een model voor de samenwerking tussen twee of meer programma's, die zich op verschillende computers kunnen bevinden.
Systeemvereisten. Datum: Naam: Systeemvereisten versie 43 revisie 15 Status:
Datum: 12-11-2012 Naam: Systeemvereisten versie 43 revisie 15 Status: Inhoudsopgave 1. Systeemvereisten... 3 1.1. Systeem- en configuratievereisten Ontwikkelomgeving... 3 1.1.1. Minimale systeemvereisten
Waarmaken van Leibniz s droom
Waarmaken van Leibniz s droom Artificiële intelligentie Communicatie & internet Operating system Economie Computatietheorie & Software Efficiënt productieproces Hardware architectuur Electronica: relais
Inleiding. Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden verleend.
Inleiding Dit document beschrijft in globale termen de ICT omgeving van OSGS en is bedoeld om inzicht te geven in de huidige situatie, zonder in technische details te treden. Dit document bevat de onderdelen
Rudiger 14 december 2010
Rudiger 14 december 2010 mailservers Het internet ISP Routers Mailprogramma s IMAP Internet Message Access Protocol POP Post Office Protocol Opgelet! MAPI is Messaging Application Programming Interface
Webrelais IPIO-32R-M-v8.0 Compacte modul met 32 Relais Outputs.
Webrelais IPIO-32R-M-v8.0 Compacte modul met 32 Relais Outputs. Algemene informatie Configuratie versie 8.0 DHCP / STATIC Wanneer u de 12V= en de Netwerkkabel heeft aangesloten zal het moduul een IP-adres,
Werken met IP Achtergrond. IP workshop. IP workshop, deel 1. Voorstellen. Agenda. Hoe communiceren via IP? Wat is IP?
Voorstellen IP workshop Hestia Opleidingen B.V. www.hestiaopleidingen.nl Beginselen van het Internet Protocol in relatie tot een KNX domotica installatie Martin van Ling martin@hestia.services Annemieke
HANDLEIDING Proxyinstellingen Windows OS Macintosh OS Linux OS
blad: 1 van 5 Inhoudsopgave Blad 1 UITEENZETTING...1 2 WINDOWS OS INTERNET & NETWERKEN - BROWSERS...1 3 WINDOWS OS BEVEILIGING - ANTISPYWARE & ANTIVIRUS...2 4 MACINTOSH OS INTERNET & NETWERKEN - BROWSERS...3
Geracc.Net Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Terminal Server Clients (Thin Clients)... 4 3. Server... 4 D. Operating
CareConnect Fin Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Terminal Server Clients (Thin Clients)... 4 3. Server... 4 D. Operating
utrecht Kantoor gebruik Tablets en Smartphones Anton Doornenbal
Kantoor gebruik Tablets en Smartphones Anton Doornenbal Agenda Introductie HCC regio Utrecht. E-mail- en agenda-beheer. Office toepassingen. Werken in de cloud. Internet browsen. Remote beheer (remote
OSI-model. Mogelijke toepassingen van netwerken. Protocollen. Eenvoudig MS-DOS netwerk (LAN) Novell, IPX / SPX. Applicatie laag.
5.1 5.2 OSI-model Applicatie laag Presentatie laag Sessie laag Transport laag Netwerk afhankelijk Netwerk laag Datalink laag Fysieke laag 5.3 5.4 Mogelijke toepassingen van netwerken Protocollen Fileserver-systems
Configureren van een VPN L2TP/IPSEC verbinding
Configureren van een VPN L2TP/IPSEC verbinding Inhoudsopgave 1. Voorbereiding.... 3 2. Domain Controller Installeren... 4 3. VPN Configuren... 7 4. Port forwarding.... 10 5. Externe Clients verbinding
Camping Hotspot Installatie
Camping Hotspot Installatie Pheenet Hotspot installatie Sluit uw PC aan op de hotspot met een standaard UTP kabel op poort 3 of 4 van de hotspot. De hotspot zal nu een IP adres toewijzen aan uw pc. Open
IAAS HANDLEIDING - SOPHOS FIREWALL
IAAS HANDLEIDING - SOPHOS FIREWALL Contents IAAS HANDLEIDING - SOPHOS FIREWALL... 0 HANDLEIDING - SOPHOS FIREWALL... 2 STANDAARD FUNCTIONALITEITEN... 2 DNS... 2 DHCP... 2 BASIS INSTELLINGEN UITVOEREN...
Internet. Wat is het internet? initiatie. Senioren K.U.Leuven. Computers die met elkaar verbonden zijn, elkaar kunnen verstaan, dezelfde taal spreken,
Internet initiatie Senioren K.U.Leuven maart 2008 ICT-Kantoor Dienst Administratieve informatieverwerking Wat is het internet? Computers die met elkaar verbonden zijn, elkaar kunnen verstaan, dezelfde
computernetwerken F. Vonk versie 4 21-11-2015
2015 computernetwerken F. Vonk versie 4 21-11-2015 inhoudsopgave 1. inleiding... - 2-2. datacommunicatie... - 3-3. het TCP/IP model... - 6-4. protocollen... - 8-5. computernetwerken... - 15-6. netwerkapparatuur...
Configureren van een VPN L2TP/IPSEC verbinding. In combinatie met:
Configureren van een VPN L2TP/IPSEC verbinding In combinatie met: Inhoudsopgave 1. Voorbereiding.... 3 2. Domaincontroller installeren en configuren.... 4 3. VPN Server Installeren en Configureren... 7
iprova Suite Systeemeisen iprova 5 Hosting
iprova Suite Systeemeisen iprova 5 Hosting Let op Dit document bevat de systeemeisen voor versie 5.0 van de iprova Suite. Door nieuwe ontwikkelingen kunnen de systeemeisen voor iprova wijzigen. Controleer
ManualMaster Systeem 6.1 (ManualMaster Administrator, ManualMaster WebAccess en ManualMaster WebEdit)
Let op: de versie op de gebruikerswebsite kan worden bijgewerkt! Het kan dus zijn dat uw geprinte versie verouderd is. Van toepassing op ManualMaster Systeem 6.1 (ManualMaster Administrator, ManualMaster
Snel op weg met webworxx e-mail
pagina 1 van 23 Snel op weg met webworxx e-mail U heeft kleur bekend en gekozen voor webworxx e-mail. Met deze handleiding helpen wij u graag snel op weg bij het instellen van uw e-mailaccount. Firefox
Inleiding. Wil je hier meer over weten klik dan op de onderstaande link voor het introductie filmpje. http://www.youtube.com/watch?
Inhoud Inleiding... 1 Aanmelden bij Office 365... 2 Werken met Office 365 Outlook... 2 Agenda delen... 2 Gedeelde agenda inzien... 2 Gedeelde postbus inzien... 2 Een handtekening instellen... 3 Conversatieweergave
Instellingen Microsoft ISA server
Instellingen Microsoft ISA server Om Teleblik media door de Microsoft ISA server te kunnen afspelen is er een speciale regel nodig, die dit verkeer expliciet toestaat. Het verdient aanbeveling om deze
b-logicx handleiding INHOUDSOPGAVE VPN verbinding voor Windows XP UG_VPN.pdf
VPN verbinding voor Windows XP INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 2 2. Wat is de bedoeling? 3 2.1 Waarom een VPN verbinding 3 2.2 Wat is zeker niet de bedoeling? 3 2.3 Wat heb je nodig? 3 3. Instellen van de VPN
Welkom bij IT-Workz. Etten-Leur, 16 november 2010. Altijd en overal werken en leren. Applicatie en Desktop Delivery met Quest vworkspace
Welkom bij IT-Workz Altijd en overal werken en leren Applicatie en Desktop Delivery met Quest vworkspace Etten-Leur, 16 november 2010 IT-Workz is de verzelfstandigde Dienst ICT van het ROC West-Brabant.
Cloud Computing. Bart van Dijk
Cloud Computing Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Cloud Computing Wat is Cloud Computing, en waarom Geschiedenis Cloud Computing Techologie Service modellen Voor en nadelen Cloud Computing voor consumenten
Datum 15 juni 2006 Versie 1.0.6. Exchange Online. Handleiding voor gebruiker Release 1.0
Datum 1.0.6 Exchange Online Handleiding voor gebruiker Release 1.0 1.0.6 Inhoudsopgave 1 Instellingen e-mail clients 2 1.1 Gebruik via Outlook 2003 2 1.2 Gebruik via ActiveSync 15 1.3 Gebruik via andere
Voltijdse dagopleiding netwerkbeheerder
Voltijdse dagopleiding netwerkbeheerder Kies je voor een opleiding bij SYNTRA Midden-Vlaanderen, dan kan je rekenen op een professionele opleiding die steeds vertrekt vanuit de praktijk. Je krijgt les
Documentnaam: Technisch Ontwerp Datum: 25-10-2011 Samenstelling: Bas, Chris & Teun Team Bas / Teun / Chris Versie: 1.4. Overzicht Tekening...
TECHNISCH ONTWERP INHOUD Overzicht Tekening... 2 1.0 Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Bronnen... 3 2.0 Thread Management Gateway (forefront)... 3 2.1 Inleiding... 3 2.2 Hardware... 3 2.3 Services...
Cerussa FIN Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Terminal Server Clients (Thin Clients)... 4 3. Server... 4 D. Operating
Checklist Netopia R91xx t.b.v MXStream
Technical Note #025 Auteur: Olaf Suchorski Gemaakt op: 09 mei 2001 Bijgewerkt op: 09 mei 2001 Beschrijft: MXStream Checklist Netopia R91xx t.b.v MXStream De Netopia R9100/910 is een ethernet naar ethernet
Rent+ Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Terminal Server Clients (Thin Clients)... 4 3. Server... 4 D. Operating
Microsoft Office 365 voor bedrijven. Remcoh legt uit
Microsoft Office 365 voor bedrijven Remcoh legt uit Beter samenwerken, ook onderweg Starten met Office 365 is starten met het nieuwe werken. Met Office 365 heeft u namelijk de mogelijkheid om altijd en
Cerussa HR Pre-requirements
Pre-requirements Inhoudstafel A. Algemeen... 3 B. Type installaties... 3 C. Hardware en software vereisten... 4 1. PC Clients... 4 2. Terminal Server Clients (Thin Clients)... 4 3. Server... 4 D. Operating
Is uw bestuur klaar voor IPv6? Shopt IT Antwerpen 25 april 2013
Is uw bestuur klaar voor IPv6? Shopt IT Antwerpen 25 april 2013 Fedict 2013. All rights reserved Agenda Fedict 2013. All rights reserved Agenda Wat is IPv4 / IPv6? Waarom is IPv6 nodig? Wie gebruikt al
Externe toegang met ESET Secure Authentication. Daxis helpdesk@daxis.nl Versie 2.0
Externe toegang met ESET Secure Authentication Daxis helpdesk@daxis.nl Versie 2.0 Inhoudsopgave: Inhoudsopgave:... 1 Inleiding:... 2 Stap 1: Download eenmalig Eset Secure Authentication op uw smartphone...
Met 32 ingangen potentiaal vrij Input 1 t/m Input 32
Webrelais IPIO-32I-M Met 32 ingangen potentiaal vrij Input 1 t/m Input 32 Algemene informatie Configuratie versie 8.0 DHCP/STATIC Wanneer u de 12V= en de Netwerkkabel heeft aangesloten zal het moduul een
Met 4 temperatuur meetingangen voor sensor DS18x20
Webrelais IPIO-4R4I4T Met 4 temperatuur meetingangen voor sensor DS18x20 Algemene informatie Configuratie versie 8.0 DHCP/STATIC Wanneer u de 12V= en de Netwerkkabel heeft aangesloten zal het moduul een
Oplossingen overzicht voor Traderouter > 02/11/2010
Oplossingen overzicht voor Traderouter > 02/11/2010 Netconnex is opgericht in 2004 (Gezeteld in Belgie maar het hoofd datacenter gelegen in Nederland [omgeving Amsterdam]). Zeer gestaag groeiende onderneming
Computernetwerken Deel 2
Computernetwerken Deel 2 Beveiliging Firewall: toegang beperken IDS: inbraak detecteren en alarmeren Encryp>e: gegevens verbergen Firewall Waarom? Filteren van pakkeben Wildcard mask: omgekeerd subnetmasker
Beschrijving aansluiten Windows werkplek op het netwerk.
Beschrijving aansluiten Windows werkplek op het netwerk. Inhoudsopgave Voorwoord...2 Windows 95/98 pc aansluiten...3 Windows NT / XP Home / Professional...4 Testen netwerk verbinding...5 Pagina 2 woensdag
Communications and Networking: An Introduction
Communications and Networking: An Introduction Hoofdstuk 7 Internet Application Layer Protocols 1. a) Op het moment van schrijven:.eu (Europese Unie). b) B.v.:.au (Australië),.at (Oostenrijk > Austria)
Netwerkconfiguratie Applicatie protocollen. Ing. Tijl Deneut Lector NMCT/Toegepaste Informatica Howest Onderzoeker XiaK, UGent
Netwerkconfiguratie Applicatie protocollen Ing. Tijl Deneut Lector NMCT/Toegepaste Informatica Howest Onderzoeker XiaK, UGent Overzicht Cursus (1 dag) Voormiddag Theorie TCP/IP Hardware / bekabeling TCP/IP
Voor op afstand os installatie moeten de volgende onderdelen geïnstalleerd zijn op de Windows 2000 server.
Werkstuk door een scholier 1063 woorden 13 januari 2006 6,8 51 keer beoordeeld Vak Informatica Risimage Hoe werkt RIS? RIS gebruikt DHCP en de Active Directory service om cliënt van afstand te installeren.
VoIP Netwerking Configuratie Gids. Vox Davo VoIP Netwerking Configuratie Gids
VoIP Netwerking Configuratie Gids Vox Davo VoIP Netwerking Configuratie Gids 1 VoIP Netwerking Configuratie gids Specificaties kunnen wijzigen zonder voorgaande. DM-983 NL Draft 2 VoIP Netwerking Configuratie
Filr. Sebastiaan Veld Anthony Priestman. 10 april 2013. Overview en business case
Filr Overview en business case 10 april 2013 Sebastiaan Veld Anthony Priestman Introductie Even voorstellen: Sebastiaan Veld s.veld@interexperts.nl Anthony Priestman apriestman@novell.com 10 april 2013
Gigaset pro VLAN configuratie
Gigaset pro VLAN configuratie Hogere betrouwbaarheid door gebruik van VLAN s. De integratie van spraak en data stelt eisen aan de kwaliteit van de klanten infrastructuur. Er zijn allerlei redenen waarom
Webrelais IPIO-4A8I-M
Webrelais IPIO-4A8I-M Met 4 analoge inputs 0-10V / 0-20mA Specificatie 4 analoge Inputs 0-10V / 0-20mA 8 Opto input 0-12V of potentiaalvrij maakkontakt. (geen 230V input) (kan gebruikt worden voor oa Manuaal
Hoofdstuk 15. Computernetwerken
Hoofdstuk 15 Computernetwerken 1 Figuur 15.1 Bustopologie Figuur 15.2 Stertopologie Figuur 15.3 Ringtopologie isolatie kern afscherming Figuur 15.4 Coaxkabel Figuur 15.5 Tweeaderige UTP Coating Core Cladding
Vraag en Antwoord. een gek kan meer vragen dan honderd wijzen kunnen beantwoorden. Mathieu Geelen
een gek kan meer vragen dan honderd wijzen kunnen beantwoorden Onderwerpen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Netwerk: = Wat is een NAS en wat zijn de gebruiksmogelijkheden? = DSM; installatie en configuratie? = VPN?
BIPAC 7402G. 802.11g ADSL VPN Firewall Router. Snelle Start Gids
BIPAC 7402G 802.11g ADSL VPN Firewall Router LEDs aan de Voorzijde Voor meer gedetailleerde instructies over het configureren en gebruik van de 802.11g ADSL VPN Firewall Router, zie de online handleiding.
VPN Client 2000/XP naar Netopia
Technical Note #041 Auteur: Olaf Suchorski Gemaakt op: 02 juli 2001 Bijgewerkt op: 02 juli 2001 Beschrijft: VPNclient2router VPN Client 2000/XP naar Netopia Deze technote beschrijft het instellen van de
Part 17-A INTERNET: basisbegrippen techniek & beveiliging
Part 17-A INTERNET: basisbegrippen techniek & beveiliging Fridoline van Binsbergen Stierum KPN AUDIT vrije Universiteit amsterdam 7 April 2003 File 17-A Internet techniek & beveiliging 2003 Programma PROGRAMMA
Telenet Home Gateway. Instellingen, portforwarding. Instellen van de Home Gateway Docsis 3.0 Telenet met verbinding naar eigen router.
Telenet Home Gateway Instellingen, portforwarding Instellen van de Home Gateway Docsis 3.0 Telenet met verbinding naar eigen router. Ignace 31-1-2011 Home Gateway Telenet... 3 Aanpassing thuisrouter...
Hoe werkt een thuisnetwerk
Hoe werkt een thuisnetwerk Als je thuis met meer dan één PC werkt zal je vroeg of laat de behoefte hebben om data van de ene PC naar de andere PC over te brengen. Maar de meeste gebruikers willen het Internet
Introductie. Handleiding: Owncloud instellen
Introductie QSIT Owncloud is de hollandse en 100% privacy-veilige variant van Dropbox of Google Drive. Het stelt u in staat om vanaf elk apparaat aan dezelfde bestanden te werken. Omdat wij onze servers
De 3 bovenstaande worden onderhouden door mensen beheerd Dus meer kwaliteit dan machine
Internet Sheet 1 Goed zoeken - Wat, waar en hoe je moet zoeken Startpagina's - Verzamel pagina en woord onderhouden door personen. ( Redactueren ) Direcotries - Is een verzamelen pagina met structuur doormiddel
IPFire: Firewall en primary domain controller
IPFire: Firewall en primary domain controller 1. IPFire firewall-proxy server 1.1. Installatie 1. Boot vanaf CD ENTER 2. English OK OK 3. I accept this license OK 4. Prepare harddisk [ ] partitioned[ ]
VUBNET, het netwerk van de Vrije Universiteit Brussel
, het netwerk van de Vrije Universiteit Brussel 1 Regels met betrekking tot het gebruik van de universitaire informatica-infrastructuur van op studentenkoten 2 Algemene informatie A Configuratie van het