HEEMKUNDEVERENIGING MAAS- EN SWALMDAL

Transcriptie

1 HEEMKUNDEVERENIGING MAAS- EN SWALMDAL De dorpen Belfeld, Reuver, Beesel en Swalmen, Asselt en Boukoul, gelegen tussen de Maas en de grens met Duitsland, hebben door hun verleden veel met elkaar gemeen. In het verleden waren de onderlinge banden sterk, omdat ze ondanks of juist door de staatkundige versnippering sterk op elkaar waren aangewezen. Belfeld en Beesel vormden bijvoorbeeld tot 1795 rechterlijk een geheel. Swalmen en Asselt vormden samen een heerlijkheid. Helaas zijn veel zaken, die ons herinneren aan deze rijke historie verloren gegaan. Niet alleen archiefstukken, documenten en andere gegevens, maar ook grafheuvels, verdedigingswerken, oude boerderijen, kruisen en kapellen. Zelfs nu nog zijn er belangrijke zaken, die geruisloos voor het nageslacht verloren gaan. Wat dacht U bijvoorbeeld van oude benamingen, spreekwoorden, streekverhalen, oude gebruiken, liedjes enz.? Nu hebben we nog de kans ze vast te leggen voor ons nageslacht. Over een aantal jaren is het wellicht te laat. Het is om deze reden, dat de Heemkundevereniging MAAS- EN SWALMDAL op 24 oktober 1980 werd opgericht na de succesvolle expositie "Bieslo aen die Maese". Doel: De vereniging stelt zich tot doel te streven naar behoud, herstel en bescherming van die cultuurhistorische waarden, die eigen zijn aan het heem van Belfeld en de gemeenten Beesel en Swalmen. Dit tracht de vereniging te bereiken door een aantal activiteiten: 1. Het organiseren van lezingen over diverse onderwerpen, die op het gebied van de heemkunde liggen. Daarnaast vertoont heemkundevereniging MAAS- EN SWALMDAL regelmatig dia's, films en videoprogramma's over heemkundige onderwerpen uit de omgeving. 2. Het houden van wandelingen door de omgeving, waaronder een jaarlijkse herfstwandeling in samenwerking met het IVN "De Steilrand". Ook natuur en landschap maken uiteindelijk een wezenlijk deel uit van onze streek. 3. Het organiseren van excursies naar diverse heemkundige objecten, waaronder opgravingen en musea. Eén van deze excursies is een jaarlijkse dagtocht per bus naar historische bezienswaardigheden in binnen- of buitenland. Leden krijgen uiteraard een aanzienlijke korting op de prijs. 4. Het organiseren van cursussen, die bijvoorbeeld dialect, genealogie, archeologie, oud schrift en andere heemkundige disciplines tot onderwerp hebben. Ook hier krijgen de leden een aanzienlijke korting. 5. Contactbijeenkomsten: Elke maandag is er in het verenigingslokaal in het parochiehuis, gevestigd in het klooster in Reuver, de mogelijkheid om binnen te lopen. Hier kunnen zowel leden als niet-leden van uur terecht om gegevens uit te wisselen of om informatie op te zoeken voor werkstukken, scripties of ander onderzoek. Amateurarcheologen komen hier bijeen om hun archeologische vondsten te laten zien, eventueel te restaureren en te beschrijven en tevens om opgravingen voor te bereiden en uit te werken. Genealogen kunnen voor hun stamboomonderzoek gebruik maken van een grote collectie bidprentjes, de registers van doop, huwelijk, overlijden van de diverse parochies en burgerlijke stand uit ons werkgebied en er buiten. Historici vinden er registers van overdracht en verpandingen en vele documentatiemappen over diverse onderwerpen op heemkundig gebied. De voor leden gratis verenigingsbibliotheek biedt een ruime keuze uit boeken, tijdschriften en krantenknipsels over de meest uiteenlopende heemkundige onderwerpen. Het foto- en documentatiearchief bevat vele duizenden foto's, kaarten en andere afbeeldingen waarvan vele te bestellen zijn. En dat alles uiteraard onder het genot van een gratis kop koffie. 6. Elk jaar geeft MAAS- EN SWALMDAL een jaarboek uit met een groot aantal artikelen en foto's over deze streek. Dit jaarboek, waarop niet-leden zich kunnen abonneren, verheugt zich in een grote belangstelling binnen en ver buiten onze provincie. Leden ontvangen het boek vanzelfsprekend gratis, evenals het viermaal per jaar verschijnende verenigingsblad "De Zeumer", dat behalve 1

2 verenigingsnieuws telkens enkele artikelen en foto's bevat. 7. Regelmatig worden tentoonstellingen gehouden over een heemkundig thema zoals industrie, onderwijs, baggervondsten, Tweede Wereldoorlog. Ook veel andere instellingen, stichtingen en verenigingen doen ten behoeve van hun jubilea een beroep op de Heemkundevereniging. Naast al deze punten zijn er natuurlijk ook nog een aantal activiteiten voor leden die binnen de vereniging actief willen zijn. Om in deze behoefte te voorzien zijn er een aantal werkgroepen actief, zoals de Werkgroep Archeologie, de Werkgroep Genealogie, de Werkgroep Kruisen en Kapellen en de Werkgroep Open Monumentendag, de Werkgroep dorpsgidsen Beesel, de Werkgroep Gidsen munitiedepot. Verder zijn er nog incidentele werkgroepen, die op projectbasis actief zijn. Ter ondersteuning van de diverse publicaties zijn er de redacties van jaarboek en verenigingsblad. Al met al dus meer dan voldoende gelegenheid voor iedereen die op een actieve manier de heemkunde wil beoefenen om zijn hart op te halen. Door de ruime keuze zijn studie of vooropleiding niet noodzakelijk. Liefhebberij is de enige voorwaarde. ARCHEOLOGIE De omgeving van Belfeld en de gemeenten Beesel en Swalmen was in het verre verleden al bewoond. Door nieuwbouw, wegenaanleg, ruilverkavelingen, ontgrondingen en landbouwactiviteiten worden deze overblijfselen deels verstoord of vernietigd. Op plaatsen waar deze dreiging zich voordoet proberen amateur- en beroepsarcheologen te redden wat er te redden valt. Door middel van waarnemingen en noodopgravingen documenteren ze zo goed mogelijk het bodemarchief dat verloren gaat. In onze regio doet de Werkgroep Archeologie van de Heemkundevereniging, o.a. aan veldverkenning; d.w.z. het aflopen van akkers op zoek naar vondsten en het doen van waarnemingen bij graafwerkzaamheden. Verder voert ze onder deskundige leiding en in overleg met de provinciaal beleidsmedewerker archeologie, opgravingen uit. Al deze vondsten en gegevens worden geregistreerd, getekend en gefotografeerd. Hiermee wordt een belangrijk stuk informatie uit ons verre verleden vastgelegd dat anders verloren zou zijn gegaan. ONDERWIJS Weinig is zo dynamisch als het onderwijs. Voortdurend dienen zich nieuwe ontwikkelingen aan en het onderwijs kan dan ook niet los worden gezien van de rest van de maatschappij. Leermiddelen, leerboeken en methodes verouderen snel. Omdat het onderwijs ook hierdoor een stuk historie beschrijft en deel uitmaakt van ons eigen heem, willen we weer een Werkgroep Onderwijs oprichten. Deze werkgroep verzamelt voorwerpen, boeken, kaarten en ander materiaal op onderwijsgebied. Met het verzamelde materiaal worden exposities over het onderwijs gehouden als weerspiegeling van onze veranderende maatschappij. KRUISEN EN KAPELLEN Na de Tweede Wereldoorlog zijn door wegenaanleg en wegreconstructies vele kruisen en kapellen verloren gegaan. Dit is mede beïnvloed door de afnemende belangstelling voor kerkelijke zaken, waardoor kruisen en kapellen hun functie als o.a. rustplaats voor processies zagen verdwijnen. Zonder overdrijving kunnen we stellen dat dit verlies in sommige gemeenten wel 25 % of meer bedraagt. Gelukkig zien we hierin een kentering, waar het het behoud van kruisen en kapellen betreft. In samenwerking met de gemeente Beesel is hiertoe de Werkgroep Kruisen en Kapellen opgericht. Deze werkgroep verzamelt gegevens over voornamelijk de kruisen en kapellen in de gemeente Beesel, maar het is vooral een werkgroep, die daadwerkelijk de handen uit de mouwen steekt; ook in Belfeld en Swalmen. Ze knapt, veelal in samenwerking met de buurtverenigingen, beschadigde kruisen en kapellen op en onderhoudt deze. GENEALOGIE Een grote groep van onze leden wordt gevormd door de genealogen, de onderzoekers van de (veelal 2

3 eigen) familiegeschiedenis. Wie waren onze voorouders? Waar woonden zij, hoe leefden zij? Deze tak van de heemkunde kan enorm veelzijdig en boeiend zijn, maar door de aard van het onderzoek vaak tamelijk individueel. Het begint meestal bij het optekenen van wat oudere mensen nog van hun familie weten. Via burgerlijke stand en kerkregisters breidt dit onderzoek zich in vele gevallen uit naar notariële archieven, rechterlijke archieven, overdrachtsregisters enz. Voor wie echt zo ver mogelijk terug wil in de tijd is het op een bepaald punt noodzaak om zich te verdiepen in het vaak afwijkende handschrift en het dagelijks leven van onze voorouders om zo oude documenten te kunnen lezen en interpreteren. Enkele malen per jaar organiseert Heemkundevereniging MAAS- EN SWALMDAL een contactdag voor genealogen uit de verre omtrek om elkaar met raad en daad te steunen. MONUMENTEN Ondanks het feit, dat er door verwoestingen in de Tweede Wereldoorlog en vooral sloop veel oude gebouwen verloren zijn gegaan, bevinden er zich in ons studiegebied nog een groot aantal monumenten en beeldbepalende panden die extra aandacht behoeven. Om deze gebouwen voor toekomstige generaties te bewaren zijn er enkele leden die zich hiermee bezig houden. Ook zijn we als Heemkundevereniging vertegenwoordigd in de monumentencommissie van de gemeenten Beesel en Swalmen. Een aantal leden houdt zich bezig met de organisatie van de jaarlijkse Open Monumentendag in de gemeente Beesel en Swalmen en probeert ze de inwoners van het Maas- en Swalmdal attent te maken op de karakteristieke gebouwen die onze regio nog rijk is. HISTORIE Een discipline die vaak veel raakvlakken heeft met de andere disciplines en een vrijwel onbegrensd werkterrein heeft is de historie. Archeologie, genealogie, volkskunde, dialectkunde, bouwkunst, allemaal dragen ze bij tot een beter begrip van onze streekgeschiedenis in de meest algemene zin. Wat dat betreft vormen de historici binnen de vereniging dan ook een belangrijke ondersteuning voor bijvoorbeeld de werkgroepen Archeologie, Onderwijs, Kruisen en Kapellen en Open Monumentendag. Ook gemeenten en beoefenaars van genealogie, volkskunde en dialectkunde doen veelvuldig een beroep op individuele leden met kennis van zaken of informatie over de streekgeschiedenis. DIALECTKUNDE Een heemkundige discipline die ook in groepsverband zou kunnen plaatsvinden is dialectkunde. Binnen Heemkundevereniging MAAS- EN SWALMDAL wordt dialectkunde vooral beoefend door enkele leden die individueel werken, maar daarbij toch veel onderling contact houden en meningen en ervaringen uitwisselen. Deze discipline beperkt zich, afhankelijk van de interesse, niet enkel tot het opstellen van droge woordenlijsten maar heeft ook aandacht voor de dagelijkse werkelijkheid achter deze woorden, uitdrukkingen en gezegden. Dat betekent vaak: optekenen wat in het bijzonder oudere mensen ons kunnen vertellen over vroeger: oude gebruiken, oude benamingen van bijvoorbeeld voorwerpen, beroepen en bezigheden. Ons dialect is een van de meest bedreigde cultuurhistorische waarden. VOLKSKUNDE "Oh, ging dat vroeger zo?" Met het ouder worden komt vaak de vaststelling dat jongeren zich zaken uit onze eigen jeugd absoluut niet kunnen voorstellen. Dat komt meestal omdat de bijbehorende voorwerpen en gebruiken door technologische of maatschappelijke veranderingen zijn verdwenen. Soms worden deze oude gebruiken levend gehouden in streekverhalen; een oud gebruiksvoorwerp op de kast of aan de muur kan ons eveneens dagelijks herinneren aan de leefwijze van onze ouders en voorouders. Voornamelijk oude spelletjes en liedjes mogen zich in een grote belangstelling verheugen. Maar ook verhalen naar aanleiding van eigen ervaringen, misschien zelfs in dialect, kunnen interessant zijn voor onszelf en voor anderen. Pas dan blijkt vaak hoeveel er in ons heem kan veranderen in een mensenleven. Sommige leden verzamelen heel gericht bepaalde voorwerpen of gegevens om anderen uiteindelijk in een expositie of een artikel hiervan mee te laten genieten. 3

4 DOCUMENTATIE Voor vrijwel alle deelgebieden van de heemkunde geldt dat informatie en documentatie op een bepaald moment onontbeerlijk zijn. Voor de archeologen zijn dat naslagwerken; voor de genealogen de bidprentjes, groeps- en familiefoto's; voor de historici de foto's en afbeeldingen van oude gebouwen, ansichtkaarten, archiefstukken en inventarislijsten; voor de dialectkundigen oude bronnen en bandopnamen. Deze informatie krijgt onze vereniging niet zomaar: alle kennis, elk voorwerp, elk gesprek op band en elke foto is door leden bij elkaar gebracht voor de leden. De bovenstaande lijst is verre van compleet en is zeker nog aan te vullen met een tiental andere voorbeelden. In ieder geval mag duidelijk zijn dat er enorm veel mogelijkheden zijn om binnen onze vereniging actief te zijn. Heeft U belangstelling voor bovenstaande zaken en wilt U daadwerkelijk meehelpen aan het onderzoek en behoud van de heemkundige waarden van deze streek dan kun U zich schriftelijk of telefonisch opgeven bij het secretariaat van onze vereniging of bij een van de bestuursleden. Ook als U denkt dat U ons aan bepaalde gegevens kunt helpen of U heeft voorwerpen, bidprentjes, foto's e.d., waarvan U vermoedt dat die voor ons van belang kunnen zijn, bel ons dan gerust even op. Voor ons kan elke informatie belangrijk zijn. LIDMAATSCHAP Bij het lidmaatschap wordt een onderscheid gemaakt tussen seniorleden, juniorleden (beneden 16 jaar), gezinsleden en begunstigerleden. Seniorleden betalen 22,- per jaar, junior- en gezinsleden betalen slechts 16,50 contributie. Naast senior-, junior- en gezinsleden kent Heemkundevereniging MAAS- EN SWALMDAL nog begunstigerleden. Zij betalen 40,- contributie. Voor dit bedrag worden ze eervol vermeld in het jaarboek. Verder hebben ze dezelfde rechten als alle andere leden. Bij de contributie is een schitterend jaarboek inbegrepen. Verder ontvangt een lid vier maal per jaar het verenigingsblad "Biejeingezeumerd" met daarin niet enkel wetenswaardigheden over de vereniging, maar ook een groot aantal kleinere artikelen en foto's over deze streek. Tevens ontvangt U korting op onze excursies en heeft U toegang tot lezingen, tentoonstellingen en andere activiteiten van onze vereniging. Ook ontvangt U belangrijke kortingen op alle publicaties van Heemkundevereniging MAAS- EN SWALMDAL. Ook mensen, die alleen maar belangstellend lid willen zijn, zijn welkom. Wordt lid! Door Uw deelname en steun helpt U mee de cultuurhistorische waarden van Uw eigen streek te behouden. Het Bestuur van de Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal bestaat uit: Voorzitter: Dhr. H. Smeets, Wieler PD Swalmen Tel Secretaris: Dhr. T. Ernst, Schoolstraat CX Belfeld Tel Penningmeester: Dhr. G. Pubben, Hoendercamp 1a, 5953 DD Reuver Tel Bestuurslid: Dhr. P. Verstappen, Bussereindseweg CH Beesel Tel Bestuurslid: Dhr. W. Luys, Wildenkamp GB Reuver Tel Bestuurslid: Mevr. H. Geurts-Willemsen, Nieuwstraat 2, 5954 CK Beesel Tel Bestuurslid: Dhr. P. Bors, Meuleberg AS Beesel Tel

5 Aanmeldingsformulier Stuur dit formulier op naar: Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal, Postbus 4643, 5953 ZG Reuver. Naam Straat: Postcode:.. Telefoonnummer:. adres: :. Voorletters Huisnummer.. Plaats.. Geslacht M / V Geboortedatum:. Inschrijfdatum:.. Betaalwijze: AUTOMATISCHE INCASSO. Doorlopende machtiging algemeen: Ondergetekende machtigt Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal, met bankrekeningnummer NL61RABO om van zijn/haar rekening bedragen af te schrijven inzake: CONTRIBUTIE. Naam:.. Adres:.. Postcode en plaats:. Bankrekeningnr:. Datum: Handtekening.. Indien niet akkoord met afschrijving kan binnen 30 kalenderdagen een verzoek tot terugboeking bij de bank worden ingediend. Intrekking van de machtiging dient tijdig schriftelijk te worden gericht aan het bestuur van de Heemkundevereniging Maas- en Swalmdal. Geeft zich op als: Contributie: Mijn speciale interesse gaat uit naar: O seniorlid 22,00 O archeologie O juniorlid 16,50 O genealogie O gezinslid 16,50 O kruisen en kapellen O begunstigerlid 40,00 O monumenten en beeldbepalende panden Toezending acceptgirokaart 2,50 extra. O historie O onderwijs O dialect O documentatie O opplakken van foto s O ordenen van bidprentjes O opnemen van versjes rijmpjes etc. O anders nl... Als lid hebt U recht op een GRATIS jaarboek. Bent U al geabonneerd op het jaarboek? Zo ja, wenst U dit abonnement voort te zetten? Ja/nee. (Bij ja ontvangt U dus in het vervolg 2 jaarboeken) 5