Inhoudelijk verslag. 19 Oct 18 Nov Maastricht and Heerlen The Netherlands. every evening hrs 6 INDOOR INSTALLATIONS

Transcriptie

1 Inhoudelijk verslag 23 STREETPROJECTIONS 6 INDOOR INSTALLATIONS 6 SOUNDSCAPES 23 STREETPROJECTIONS 6 INDOOR INSTALLATIONS 6 SOUNDSCAPES 19 Oct 18 Nov 2012 every evening hrs Maastricht and Heerlen The Netherlands

2 2 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 3 Inhoudsopgave Pag 4 Pag 6 Pag 12 Pag 18 Pag 20 Pag 24 Pag 31 Pag 38 Pag 40 Pag 46 inleiding plattegronden en kunstenaars beknopte projectbeschrijving locaties doelstellingen extra programma educatie doelgroepen publiciteit en aandacht in de media colofon Bijlage media-aandacht Paraphrasing Babel Bijlage Bijlage tentoonstellingsgids en uitnodiging Paraphrasing Babel financiële verantwoording Benny Neremofsky Ramsay, Portrait of a Young Man - Boschstraat Maastricht - foto Moniek Wegdam

3 4 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 5 Inleiding Voor u ligt de inhoudelijke en financiële verantwoording van de tentoonstelling Paraphasing Babel Video Art & Soundscapes on Language in Public Space. De video en geluidskunsttentoonstelling toonde van 19 oktober t/m 18 november 2012 in de openbare ruimte van de binnensteden van Maastricht en Heerlen in totaal 35 video en geluidskunstwerken. De werken bestonden uit 23 videoprojecties getoond vanuit grote ramen op straatniveau van (leegstaande) winkels, woningen en bedrijven/ kantoren en 6 geluidskunstwerken in straten, pleinen en steegjes. Ook toonde Paraphrasing Babel 6 video-installaties in bijzondere binnenlocaties. Paraphrasing Babel was georganiseerd door Stichting Viewmaster (Maastricht). Projectleider was Bart van den Boom, de tentoonstelling was samengesteld door Bart van den Boom (Viewmaster) en Annet Dekker, (freelance curator en onderzoeker). Het tentoonstellingsteam bestond uit Ilona van den Brekel (algemene projectondersteuning), Floor van Dijk (projectmedewerker Heerlen) Mique Eggermont en Benny Nemerofsky Ramsay (inhoudelijke adviezen), Coen van der Gugten / Paul Koenen / Marc de Vree (techniek en installatie), Accu Educatie (educatie), Buro Walnoot (communicatie) en Ontwerpbureau B2B (grafische vormgeving catalogus, website en overige publiciteit). Paraphrasing Babel is mogelijk gemaakt door de volgende fondsen en overheden: Mondriaan Fonds, VSBfonds, SNS Reaal Fonds, Provincie Limburg, Huis voor de Kunsten Limburg, Cultuurfonds BNG, Prins Bernhard Cultuurfonds Limburg, Gemeente Maastricht, Gemeente Heerlen, Stichting Elisabeth Strouven. Belangrijke projectpartners waren: Intro in situ, Academie Beeldende Kunsten Maastricht, Creative Drive Heerlen, Social Beta Heerlen, Filmhuis Lumière, Filmhuis de Spiegel, Belvedere Maastricht, Marres Projects, Schunck*. Met dank aan Museum Het Domein Sittard, Jan van Eyck Academie, Nederlands Instituut voor Mediakunst, gemeente Maastricht, gemeente Heerlen, Betahuis, en alle eigenaars, bemiddelaars/makelaars en huurders van de panden van waaruit de projecties te zien waren. De organisatie van Paraphrasing Babel hoopt, indien u de tentoonstelling niet gezien heeft, dat de informatie in dit verslag toereikend is om een goed beeld te geven van deze interdisciplinaire video- en geluidskunsttentoonstelling in de openbare ruimte. Stichting Viewmaster dankt u hierbij nogmaals voor het vertrouwen in het project en uw genereuze ondersteuning waardoor realisatie mogelijk was. De respons van kunstenaars, publiek en pers was zeer positief en wij vertrouwen erop te hebben voldaan aan de voorwaarden die gekoppeld zijn aan de subsidieverstrekking/sponsoring. Zhou Tao - Chicken Speaks to Duck, Duck speaks to Boschstraat Maastricht, foto Moniek Wegdam Young Hea Chang Heavy Industries - Smash the Gang for four Billion - Bongerd, Heerlen - foto Moniek Wegdam

4 6 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 7 plattegrond Heerlen Straatprojectie buiten Geluidskunstwerk buiten plattegrond Maastricht Straatprojectie buiten Geluidskunstwerk buiten Binneninstallatie video Binneninstallatie geluid Maasboulevard 07 Bongerd Bassin Promenade Boschstraat Pancratiusplein 05 Dr. Poelstraat Maasboulevard Christopher Baker (US) 02 Natalie Bookchin (US) 03 Candice Breitz (ZA) 04 Vera Frenkel (SK/CA) 05 Gary Hill (US) 06 Louise Lawler (US) Adam Leech (US) 09 Christian Marclay (US) Benny Nemerofsky Ramsay (CA) 12 Jeroen Offerman (NL) 13 Nika Radić (HR) 14 Anna Raimondo (IT) 15 Thomson & Craighead (UK) YOUNG-HAE CHANG HEAVY INDUSTRIES (KR/US) 01 Marc Alberto (NL) 02 Christopher Baker (US) 03 Natalie Bookchin (US) 04 Candice Breitz (ZA) 05 eddie d (NL) 06 Mieke Gerritzen (NL) 07 Gary Hill (US) 08 Annja Krautgasser (AT) 09 Adam Leech (US) 10 Marijn Moerbeek (NL) Benny Nemerofsky Ramsay (CA) 13 Imogen Stidworthy (UK) 14 Zhou Tao (CN) YOUNG-HAE CHANG HEAVY INDUSTRIES (KR/US) Katarina Zdjelar (RS)

5 8 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 9 Christopher Baker - Hello World - Festivillage, Boschstraat Maastricht - foto Moniek Wegdam

6 10 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 11 Candice Breitz - Double Annie - Dr. Poelstraat, Heerlen- foto Moniek Wegdam Candice Breitz - A-B-B-A- Boschstraat -Timmerfabriek, Maastricht - foto Moniek Wegdam Benny Nemerofsky Ramsay - The Return - Soundinstallation - Onder de brug over Bassin, Maastricht - foto Moniek Wegdam Marc Alberto - Delers / Dividers - Soundinstallation - Boschstraat, Maastricht - foto Paul Koenen

7 12 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 13 Beknopte projectbeschrijving Stichting Viewmaster organiseert sinds 2010 videokunsttentoonstellingen in de openbare ruimte en verhoudt zich thematisch ook specifiek tot deze openbare ruimte en de gebruikers ervan. De tentoonstelling For Real in 2010 slechtte de spreekwoordelijke drempels van de white cube en blackbox, en wist door het openbare karakter een divers publiek te bereiken door beschouwers te laten meevoeren in de fictieve (urbane), landschappen en psychologische fantasiewerelden van de kunstenaars. De tentoonstelling BodyTalks in 2011 brak deze mentale en concrete drempels nog verder af door een directe, bijna één op één communicatie tussen de personages op scherm en de beschouwer of passant op straat te bewerkstelligen. In BodyTalks stonden projecties centraal waarin non-verbale communicatie - of met andere woorden: lichaamstaal - het communicatiemiddel is tussen de maker en de toeschouwer. In 2012 heeft Viewmaster het contact met de publiek op een andere manier bewerkstelligt. Niet de non-verbale communicatie, voor vrijwel iedereen direct en instinctief leesbaar, maar gesproken taal, verbeelde taal en het geschreven woord, die vaak voor misverstanden en miscommunicatie zorgen, waren het vertrekpunt bij de samenstelling van de interdisciplinaire tentoonstelling Paraphrasing Babel - Video Art & Soundscapes on Language in Public Space. In de publieke ruimte, in twee steden tegelijkertijd, toonde Viewmaster aan een breed en gemengd publiek kunstwerken over taalverwarring, over herkenning en inzichten hoe taal ons denken en handelen bepaalt. De geselecteerde werken van gerenommeerde kunstenaars en jong talent gaven een divers beeld van de kracht en macht, maar ook van de beperkingen en grenzen van taal. In beeld, tekst en klankcomposities thematiseerden de kunstenaars de sociaal-politieke connotaties van taal, de manier waarop de media ons handelen en denken sturen en hoe taal door maatschappelijke en technische ontwikkelingen onze manier van communiceren beïnvloedt. Door deze uiteenlopende thematieken te bundelen gaf de tentoonstelling nieuwe inzichten in de reikwijdte en betekenisgeving van taal. Paraphrasing Babel was een multidisciplinaire tentoonstelling met videoprojecties, video-installaties, bewegende grafische structuren en geluidskunstwerken in de openbare ruimte van de stedelijke tegenpolen Heerlen en Maastricht - twee steden in een grensstreek waar verschillende talen en dialecten gesproken worden en culturen samenkomen. De 35 projecties, video-installaties en soundscapes zijn zelden buiten de muren van musea of kunstinstellingen getoond. Door hun specifieke inhoud zijn de werken uitermate geschikt voor vertoning in het (semi-) publieke domein. De straat is de plek waar verschillende talen elkaar raken of vermengen en waar de media en commercie zich tot het publiek richten. In deze omgeving gaan de kunstwerken een directe relatie aan met de toeschouwer of toevallige passant en spreken zo op een andere manier tot het publiek. Samenwerking In samenwerking met diverse culturele partners organiseerde Stichting Viewmaster een Open Call voor een soundscape (met Intro in situ), een Creative Drive project in Heerlen (met Social Beta) een filmprogramma in Maastricht en Heerlen, (met Filmhuis Lumière en Filmhuis De Spiegel) een serie Artist Talks met deelnemende kunstenaars uit de tentoonstelling (met de ABKM), een bijzonder diverse educatieve projecten en rondleidingen (met elf verschillende scholen en Accu Educatie). Deelnemende kunstenaars: Maastricht: Marc Alberto (NL) Christopher Baker (US) Natalie Bookchin (US) Candice Breitz (ZA) eddie d (NL) Mieke Gerritzen (NL) Gary Hill (US) Annja Krautgasser (AT) Adam Leech (US) Marijn Moerbeek (NL) Benny Nemerofsky Ramsay (CA) Imogen Stidworthy (UK) Zhou Tao (CN) YOUNG-HAE CHANG HEAVY INDUSTRIES (KR/US) Katarina Zdjelar (RS) Nika Radic, Pauze, Willemstraat, Heerlen - foto Moniek Wegdam Heerlen: Christopher Baker (US) Natalie Bookchin (US) Candice Breitz (ZA) Vera Frenkel (SK/CA) Gary Hill (US) Louise Lawler (US) Adam Leech (US) Christian Marclay (US) Benny Nemerofsky Ramsay (CA) Jeroen Offerman (NL) Nika Radic (HR) Anna Raimondo (IT) Thomson & Craighead (UK) YOUNG-HAE CHANG HEAVY INDUSTRIES (KR/US) eddie d - Pas de Deux - Boschstraat, Maastricht - foto Moniek Wegdam Primary - Gary Hill - Willemstraat, Heerlen - foto Moniek Wegdam

8 14 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 15 De afwezigheid van (gesproken) taal, of talen bestaande uit codes die niet langer aan klank verbonden hebben ook een communicatieve waarde. Deze niet-taligheid zit vol met betekenisgevende codes. Kunstenaars die met deze taalvormen in Paraphrasing Babel uitspraken deden over de wijze waarop wij communiceren waren ondermeer Nika Radic (Cr) die in [Pause] (2003) een 45 minutendurende monoloog over haar persoonlijke denkbeelden verknipt tot een videowerk van vijf minuten waarin alleen de intermezzo s zichtbaar blijven. Maar ook het werk Mixed Reviews ( ) van Chistian Marclay (VS) toonde aan dat taal zonder klank poëzie kan zijn. Het werk Primary (1978) van Gary Hill (CA) was het oudste werk in de tentoonstelling en een fysiek ervaring doordat het spreken het beeld, de kleur en het geluid stuurt. Het werk Je Changerais d avis (2000) van Benny Nemeroksky Ramsay (CA) liet in vele taalvormen zien en horen hoe moeilijk het is om iemand de liefde te verklaren, dit omdat het simpelweg zeggen niet mogelijk was. Adam Leech (VS) toonde met verschillende werken de beeldende kracht van taal. In Speech Bubble (2008) speelt hij met de taal van vertegenwoordigers, in Introduction to Neuropsychology (Ned. en Eng. / 2012) zijn de beperkingen van de taal van neurowetenschappen onderwerp van een sterk beeldend werk. Bijzonder waren ook die (geluids-)kunstwerken in de tentoonstelling die middels het nabootsen van dierengeluiden of sirenes een zeer politiek, feministisch of persoonlijk verhaal vertelden. De werken waarnaar gerefereerd wordt zijn Chicken speaks to Duck,.. (2005) van Zhou Tao (CH), Birdcalls ( ) van Louise Lawler (VS) en 2 x The Return ( ) van Benny Nemerofsky Ramsay. Imogen Stidworthy - Get Here - Landbouwbelang, Biesenwal, Maastricht - foto Paul Koenen Thema In het hedendaagse tijdgewricht kan taal voor een kunstenaar een medium zijn waarmee verbindingen gelegd kunnen worden tussen verhaalstructuren (fictie, nonfictie, poëzie, etc), visuele kunst, interactiviteit en geluid. Elk van deze onderdelen heeft specifieke kenmerken waarmee informatie overgedragen en begrepen kan worden. Vanuit verschillende perspectieven en met verschillende technische middelen scheppen deze media mogelijkheden om duiding te geven aan complexe hedendaagse maatschappelijke structuren waarin communicatie tussen mensen centraal staat. De eigentijdse communicatiemiddelen en beeld- / taalcultuur hebben namelijk een grote invloed op onze omgangsvormen, sociale activiteiten en identiteit. Paraphrasing Babel bestond uit een drietal pijlers maar kende ook werken die in thematiek overlapten. Centraal stond de reikwijdte en betekenisgeving van taal. De kunstenaars bevragen de constructies en connotaties van de taal, de ideeën over de leesbaarheid en hoe en of wij elkaar kunnen verstaan en begrijpen. 1) De eerste pijler werd gevormd door (video) kunstwerken die een filosofisch, artistiek, persoonlijk of antroposofisch onderzoek verrichten naar de connotaties van taal en naar de grenzen van communicatie. Paraphrasing Babel ging over de betekenis van gesproken en geschreven taal en geluid/klank die aan taal gerelateerd zijn, en daarmee samenhangend, de afwezigheid van taal. De geselecteerde kunstenaars onderzoeken het uitspreken, veranderen en vergeten van taal om noties van identiteit, autoriteit en gemeenschapsgevoel (of het gebrek daaraan) het woord te geven. Het spreken en/of verstaan van een bepaalde taal geeft immers een sociale status, toegang (of uitsluiting) tot bepaalde sociale groepen. Taal kan manipulatief zijn en niet alleen mensen tot elkaar brengen, maar ook afstand scheppen en is nooit vrij van interpretatie, zowel bij degene die spreekt of schrijft als bij diegene die luistert of leest. Kunstenaars in Paraphrasing Babel die deze thematiek centraal stelden waren ondermeer Imogen Stidworthy, (GBr) met het geluidsinstallatie Get Here (2006) waarin noties van plaats en identiteit door acteurs, en Somalische vluchtelingen uitgelicht werden door authentieke Liverpoolse termen in het dialect aan te leren. Katarina Zdjelar (Ser) stelde in de twee geselecteerde werken Shoum (2009) en A Girl, the Sun and an Airplaine, Airplane (2007) de sociale en maatschappelijke waarde van taal en de betekenissen hiervan centraal. De werken gaan over het leren en vergeten van talen, en tonen aan dat taal en macht sterk met elkaar verweven zijn Jeroen Offerman - The Stairway at St.Pauls - Geleenstraat, Heerlen - foto Moniek Wegdam

9 16 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 17 3) Een derde inhoudelijke pijler in Paraphrasing Babel was de eigentijdse, door technische ontwikkelingen in een vlucht geraakte taalvernieuwing. Young Hae Chang Heavy Industries - The End - Maasboulevard, Maastricht - foto Paul Koenen SMS, twitter en de manier waarop we data van computerprogramma s visualiseren, dan wel communiceren, hebben de manier waarop we met elkaar communiceren drastisch veranderd. De werken in de tentoonstelling lieten radicale vernieuwingen zien van de mogelijkheden die ten grondslag liggen in de relatie tussen taal, beeld, maatschappij en kunst in de hedendaagse maatschappij. Een voorbeeld hiervan was het werk Hello World (2010) van Christopher Baker (VS); een grootschalige audiovisuele installatie bestaande uit duizenden unieke videodagboeken verzameld van het internet. Het werk is een reflectie op de hedendaagse democratische en participatieve media en de fundamentele menselijke verlangen om te worden gehoord. Volgens de kunstenaar scheppen de nieuwe mediatechnologieën zoals YouTube in een alarmerend tempo mogelijkheden om aan een groot publiek je persoonlijke verhaal te etaleren. De veelheid maakt luisteren onmogelijk. Natalie Bookchin (VS), werkt ook met beelden getraceerd op internet, haar specifieke zoektocht naar speciale output in videodagboeken, waarin niet alleen sociale actualiteiten naar voren komen, maar ook een bijzondere mengeling tussen intimiteit en anonimiteit - Laid Off (2009) en My Meds (2009). 2) Naast werken over de intermenselijke (mis-) communicatie presenteerde Paraphrasing Babel ook werken die reflecteren op de eenzijdige en manipulatieve communicatiestrategieën van reclameuitingen en politieke boodschappen middels slogans, leuzen en spreuken. Kunstenaars in Paraphrasing Babel eigenen zich de (beeld) technieken van de massamedia toe en zetten deze om naar artistieke beelden met een maatschappijkritische lading om de commerciële, dan wel propagandistische connotaties bloot te leggen. Voorbeelden zijn ondermeer Young-Hae Chang & Marc Voge (KOREA / VS) ), Mieke Gerritzen (NL), en Vera Frenkel (CA). Alle drie de kunstenaars werken met door bewegend beeld gedragen teksten (en beeld) waarin de frictie tussen het persoonlijke en de massamedia sterk uitgedragen wordt. Frenkel speelt met de verwantschap in This is your Messiah Speaking (1991) tussen religie en commercie. Met verschillende taalmiddelen en taalvormen (uit de commercie en uit de religie) suggereert Frenkel hoe commercie de nieuwe religie is geworden. Het kunstcollectief YHCHI (Chang & Voge) speelt met typografie, ritme en de methodieken van de massamedia. De bewegende teksten zijn sterk ironisch en politiek getinte vertellingen, in Paraphrasing Babel zijn vier werken van YHCHI getroond. Een andere inkijk in de wijze waarop de media hun boodschap verkondigen geeft Gerritzen, (NL) met Beautiful World (2006). Zij werkt met filosofische citaten, logo s en iconische beelden. In een groot palet vol media -beelden geeft zij duiding aan de macht en alomtegenwoordigheid van de grote corporaties, en hoe de massamedia werkt. Dit werk, net als de eerder genoemde werken, krijgt in de openbare ruimte een sterkere lading dan in een museale context. Een analyse van de technieken van de media in hun eigen domein, het domein waar ze de mensen bereiken, maakt beschouwers en passanten bewust van de beeldtaal van de politieke en economische macht. Hoe het vocabulair van de politiek met een knipoog ontleed kan worden toont Eddie d (NED) met het werk Pas de deux (2007) waarin een Tweede Kamerdebat tussen Marc Rutte en Geert Wilders ontdaan wordt van de inhoud. Door het verknippen van de teksten en de losse woorden als melodie en ritme als samplers te gebruiken presenteert de kunstenaar een nieuw verhaal waarin de nietszeggendheid van politici geëtaleerd wordt. Zijdeling verbonden met de reclame, marketingstrategieën en politiek waren de presentaties van de werken die hun referentie vonden in de popcultuur en muziek. Voorbeelden hiervan zijn de twee werken van Candice Breitz (ZA) A-B-B-A (2003) en Double Annie ( ) en het kunststukje The Stairway at St. Paul s (2002) van Jeroen Offerman (NL). Offerman rekt de mogelijkheden van taal op, door een rockklassieker geheel achterstevoren fonetisch uit het hoofd te leren. Breitz maakt met haar deconstructivisme niet alleen een politiek-sociaal statement maar ook een nieuwe poëtische taal die actueel is. Anja Krautgasser (AUS) deed met het werk Prologue (2007) iets soortgelijks, haar inspiratiebron is niet de muziek maar de klassieke film. Zonder beeld, maar alleen in tekst maakt zij van versnipperde filmcitaten een geheel nieuw verhaal. Op een andere manier, met alleen tekst en interactiviteit zijn de werken Urban Echo van Christopher Baker en Decorative Newsfeeds (2004) van Thomson & Craighead (UK). Het laatste werk is een onderzoek naar hoe technologie onze kijk op de wereld heeft veranderd. Met een barokke sliert live newsfeeds stond een raam in Heerlen in contact met meerdere 24 uurs nieuwsdiensten over de wereld. Urban Echo speelde in Heerlen een interactief spel met vraag en antwoorden via twitter en projectie. Opmerkelijk is dat de twee geluidskunstwerken die vanuit de Open Call geselecteerd zijn - de Italiaanse Anna Raimondo en de Nederlandse Marijn Moerbeek - allebei op een heel eigen manier werkten met Google translate. Hiermee pasten beide geluidskunstwerken respectievelijk False Friends (2011) en Lexeem (2012) sterk in de derde pijler. De geluidsinstallatie Delers / Dividers (2012) van Marc Alberto (1990- NL) is in samenwerking met - en in opdracht van - Intro in situ gerealiseerd. Artistiek directeur van Intro in situ, Bart van Dongen, heeft de jonge componist / geluidskunstenaar gevraagd een geluidssculptuur te maken dat kadert binnen Paraphrasing Babel. Marc Alberto heeft met samen met Bart van den Boom een locatie uitgezocht. Het thema van de tentoonstelling en de locatie (en locale meervoudige taalcultuur) zijn de inspiratiebron geweest voor Delers / Dividers. Door de 8 speakers klonken door mannen en vrouwen uitgesproken Nederlandse taalklanken. Mieke Gerritzen - Beautiful World - Boschstraat Maastricht foto Moniek Wegdam Gary Hill - Mediations - Bassin, Maastricht - foto Moniek Wegdam

10 18 Stichting viewmaster Locaties Door de 35 videoprojecties, video-installaties en geluidskunstwerken uit een museale context te halen en ze in de openbare ruimte te plaatsen, bereikte Paraphrasing Babel een ander, een divers en een groot publiek. De projecties boden andere mogelijkheden om de verhalen in de werken te lezen, te ervaren en nodigden de bezoekers en passanten uit om na te gaan hoe tekst en taal samenvloeit met de (openbare) ruimte waarin ze staan, luisteren, praten, kijken en bewegen. Taal heeft voor de regio Zuid-Limburg een bijzondere lading. Zuid-Limburg, waarin Maastricht en Heerlen de twee grootste steden zijn, grenst letterlijk aan twee taalgrenzen en kent een sterk eigen zeer gevarieerd dialect dat zich door de Duitse en Franse invloeden duidelijk onderscheidt van het Algemeen Nederlands. In deze grensstreek waar drie talen, culturen en omgangvormen samenkomen is het spreken en verstaan van meerdere talen een belangrijke factor in het maatschappelijke leven; zeker nu de steden zich in de toekomst steeds meer tot elkaar verhouden op cultureel en maatschappelijk gebied. Taalgrenzen en cultuurverschillen, communicatiestructuren en een geschiedenis waardoor de bewoners van de steden nog sterk met de rug naar elkaar toestaan zijn de kracht en het struikelblok van deze drukbevolkte Euregio met 3,9 miljoen inwoners. Bewoners en bezoekers van deze steden krijgen dagelijks te maken met veel verschillende talen. Juist op straat, op pleinen of op locaties waar veel verschillende mensen samenkomen hoor je een mengelmoes van talen en streektalen. Ondanks de overeenkomst als grensstad/ grensregio zijn Maastricht en Heerlen in veel facetten elkaars tegenpool. Heerlen is pas bij de opkomst van de mijnindustrie ( ) sterk gegroeid en is de omringende Duistgeoriënteerde regio meertalig geworden, Italiaanse Spaanse en Oost-Europees sprekende mijnwerkers verrijkten de klanken en benamingen in de Mijnstreek. Met de naoorlogse sluiting van de mijnen ( ) zijn er door de overheid gestimuleerd veel grote bedrijven in Heerlen gekomen waardoor er een grote toename van Nederlands sprekenden in de regio kwamen wonen. In de tweede generatie klinkt dit Nederlands nog sterk door. Nergens in Limburg wordt er zo weinig dialect gesproken dan in Heerlen. Maastricht kent een totaal andere geschiedenis. De stad was een belangrijke vestingstad, op een kruispunt van belangrijke routes, en heeft diverse malen onder het bewind gestaan van vreemd(talige) machthebbers waarbij meerdere malen Frans als omgangstaal werd opgelegd. Het dialect dat naast veel Franse ook sterke Duitse invloeden kent is tot 30 jaar geleden de overheersende spreektaal geweest. Met de komst van internationale bedrijven, de internationaal georiënteerde Universiteit (met 6000 buitenlandse studenten) en toeristische branding van de stad hoor je sinds een tiental jaren een kakofonie van verschillende talen in de stad. De oude en nieuwe taalcultuur vermengen in het staatleven van de stad. Door deze historische en culturele verschillen kreeg Paraphrasing Babel in beide steden een eigen presentatievorm die bepaald wordt door de lokale actualiteiten. Viewmaster presenteerde Paraphrasing Babel in de binnenstad van Heerlen die te kampen heeft met een grootschalige leegstand van winkels en kantoren. In Maastricht was het oud industriële gebied rondom de binnenhaven de aangewezen locatie. Een stadsdeel dat door de recessie een sterke vertraging oploopt in de herontwikkeling. In beide steden werden de projecties en getoond worden vanuit leegstaande panden (winkels, kantoren) en cultuur- en kunstinstellingen. In Maastricht werden er ook een 6-tal grotere installaties in leegstaande panden getoond. De geluidssculpturen kregen in beide steden een locatie, een stedelijke context die het werk paste of zelfs versterkte. Op de twee plattegronden is duidelijk te zien waar en hoe de kunstwerken gepresenteerd werden. (Zie pagina 6 en 7) Thomson & Craighead - Decorative Newsfeeds - Wilhelminaplein, Heerlen - foto Moniek Wegdam

11 20 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 21 Doelstellingen Stichting Viewmaster heeft met Paraphrasing Babel een videokunsttentoonstelling gerealiseerd die, in navolging van BodyTalks in 2011 en For Real 2010, sterk afwijkt van de meeste urban screen-projecten of videotentoonstellingen die de laatste jaren georganiseerd zijn 1. Viewmaster heeft hiermee vorm gegeven aan haar ambitie om voor zowel een breed publiek als voor een groeiende groep specifiek geïnteresseerden jaarlijks een videokunsttentoonstelling te organiseren in de openbare ruimte, een tentoonstelling waarbij maatschappelijke, artistieke en culturele actualiteiten centraal staan. Een belangrijke doestelling was dat Viewmaster een breed publiek van geïnteresseerden en passanten wilde bereiken met de zeggingskracht van kunstwerken over taal, tekst en stemgeluid. Viewmaster wilde de bezoekers en passanten in aanraking brengen met tegenbeelden die de reikwijdte en rekbaarheid van taal visualiseren. Een eveneens belangrijk doel van Paraphrasing Babel was twee kunstdisciplines video (in beeld en/of tekst) en geluidskunst, thematisch samen te brengen. Immers video en geluidskunst zijn disciplines die vaak tegen elkaar schuren maar zelden inhoudelijk verbonden worden. In Paraphrasing Babel vertelden beide disciplines zowel over noties van identiteit, sociale of culturele binding, als over (mis)communicatie, (spraak)verwarring, afstand en onbegrip. Viewmaster had ook tot doelstelling om met Paraphrasing Babel een interessant en zinvol nevenprogramma op te zetten, met de focus op onderwijs (en creatieve ontwikkeling) voor verschillende opleidingen in de twee steden. Naar onze mening is Viewmaster hierin geslaagd. Vanuit de werkwijze van Viewmaster zijn de videowerken (en geluidssculpturen) niet achtereenvolgens op een enkel scherm getoond, zoals vaker gedaan is en wordt, maar werd ieder videowerk tegelijkertijd in de publieke ruimte geprojecteerd. Dit gebeurde op speciaal uitgekozen locaties die de video s en geluidssculpturen nieuwe en andere betekenislagen konden geven. Stichting Viewmaster poogde de videowerken in de architectonische bebouwing te integreren zodat de werken zich niet alleen tot elkaar zouden verhouden, - zoals bij een museale presentatie, - maar dat ze ook een relatie zouden aangaan met de stad en de gebruikers van deze stedelijke ruimte. Aanvullend hierop is het project gerealiseerd in specifiek die straten met veel leegstand. Dit om deze staddelen voor een aantal weken een andere en levendige uitstraling te geven. Naast het integreren van de videowerken in het publieke domein, wilde Viewmaster ook de twee steden met elkaar in dialoog laten gaan en middels de dubbeltentoonstelling met elkaar verbinden, cultuurtraffic op gang te krijgen en bezoekers een beeld te geven van de eigenheid en verbondenheid van de twee steden. Van veel kunstenaars was er in beide steden een werk opgenomen, of werken van verschillende kunstenaars gingen expliciet (of subtieler) met elkaar in dialoog in de andere stad. De openingavond vond plaats in twee steden op de zelfde avond. Maar ook het filmprogramma en veel nevenactiviteiten vonden plaats in zowel in Heerlen als in Maastricht ( zie hoofdstuk nevenactiviteiten / opening). De keuze voor Viewmaster om zich niet te institutionaliseren, maar vanuit het thema die plekken zoekt voor een presentatie die hier het best bij past, maakt dat Viewmaster een goede vrije vorm is om de culturele achterban van beide steden te mobiliseren en samen te laten werken. De opkomst op de opening, - waarbij er uit beide steden veel mensen kwamen - en de reacties van veel mensen die beide tentoonstellingsdelen bezocht hebben, is hier een goede indicatie van. Actuele videokunst en nieuwe media worden in Zuid- Limburg en de Euregio op weinig plaatsen vertoond. Paraphrasing Babel was door het openbare karakter een sterke katalysator zijn in het verkrijgen van een grotere bekendheid, vertrouwdheid en interesse voor het medium videokunst en aanverwante media. De tentoonstelling was (net als de voorgaande edities belangrijk voor de versterking van een netwerk voor deze kunstvormen in Heerlen, Maastricht, Zuid-Limburg en omringende regio s in het buitenland. De reacties uit het publiek, de steeds groter wordende fanbase, en het vertrouwen van de gemeente Maastricht in Stichting Viewmaster geven aan dat het projectteam en het bestuur op de goede weg zijn. De gemeente Maastricht heeft Stichting Viewmaster opgenomen in de cultuurplanperiode , en de organisatie voor de komende vier financieel ondersteuning toegezegd. Young Hea Chang Heavy Industries -What now? Akerstraat, Heerlen foto Paul Koenen Evenals in 2011 waren er deze episode ook een aantal videowerken in binnenruimtes te zien en te horen. Sommige werken vereisten dit (geluid, presentatievorm), bij anderen was een projectie indoors soms wenselijk door de subtiele verhaallijn. In Maastricht werden zo totaal verschillende leegstaande of in gebruikzijnde locaties in de route opgenomen. De afwisseling versterk zowel de binnen- als buitenprojecties. 1) Zie Urban Screens Reader (2009) en Pixels en Plaatsen (2010) Jeroen Offerman - The Stairway at St. Pauls - Geleenstraat, Heerlen (grote afstand) - foto Moniek Wegdam

12 22 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 23 Adam Leech - introduction to Neuropsychology, Bongerd, Heerlen - foto Moniek Wegdam

13 24 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 25 Extra programma Stichting Viewmaster heeft op verschillende manieren een uiteenlopend publiek, kunstenaars, studenten en scholieren proberen te betrekken bij Paraphrasing Babel. Dit ondermeer door middel van de organisatie van een drietal Artists Talks, een dubbele openingsavond met gratis busvervoer tussen Maastricht en Heerlen en terug, een speciaal Filmprogramma, een uitgebreid educatieproject met studenten van de Academie Beeldende Kunsten Maastricht, educatiepakketten voor leerlingen van het voortgezet en middelbaar onderwijs in de vorm van gastlessen, lesbrieven en rondleidingen. Belangrijk waren ook de Europese Open Call die vanuit Intro in situ was uitgeschreven om jonge (geluidskunstenaars/ componisten bij het project te betrekken en het Creative Drive project om een groep talentvolle makers en denkers uit verschillende vakgebieden samen te laten werken aan een project. Opening - 19 oktober uur uur / Betahuis Heerlen uur uur / Ontwerpbureau B2B Maastricht Paraphrasing Babel kende een dubbel openingsprogramma: Het officiële programma startte in Heerlen om uur, vanuit Maastricht reed en een volle bus naar Heerlen met 65 personen en nog een klein busje met 8 personen. In Heerlen hield Mique Eggermont, voorzitter van Viewmaster, een inleiding. Het curatorenteam Bart van den Boom en Annet Dekker spraken kort over de inhoud van de tentoonstelling. Bart Rutten, conservator Stedelijk Museum Amsterdam was uitgenodigd om te spreken over videokunst, en het medium in de openbare ruimte. Op de openingsavond in Heerlen waren +/- 190 mensen aanwezig. Naast de volle bus uit Maastricht zijn er ook nog veel personen met eigen vervoer of openbaar vervoer naar de opening gekomen. Om uur reden er twee bussen terug naar Maastricht voor de tentoonstelling aldaar en de informele afsluiting. Bij ontwerpbureau B2B, te midden van de tentoonstellingszone, kwamen in de loop van de avond veel mensen nog een afsluitende borrel drinken. Hier zijn ook nog +/- 60 mensen geweest die niet bij het openingsdeel in Heerlen zijn geweest. In totaal is de schatting dat er 250 mensen op de openingsavond zijn geweest. Open Call - Soundscape Aug - sept 2012 Intro in situ (werkplaats en productiehuis voor actuele muziek - Maastricht) heeft in samenwerking met stichting Viewmaster een Open Call uitgeschreven voor het inzenden van een klankkunstwerk dat reflecteert op het thema taal en (mis)communicatie. Intro heeft via al haar kanalen kunstenaars en componisten uitgenodigd een werk te maken (of een relevant bestaand werk in te zenden. Intro heeft ook de coordinatie van het project op zich genomen en alle correspondentie geregeld. Uit de inzendingen vanuit heel Europa (21 stuks in totaal) zijn twee werken door een jury geselecteerd en opgenomen in Paraphrasing Babel. In Maastricht het werk Lexeem van Marijn Moerbeek (NL) en in Heerlen False Friends van Anna Raimondo (IT). De kwaliteit van de ingezonden composities was over het algemeen zeer hoog. De jury bestond uit Bart van Dongen (directeur Intro in situ) en de samenstellers van Paraphrasing Babel, Bart van den Boom en Annet Dekker. De jury was vrijwel unaniem over de twee winnaars. Zoals al eerder beschreven is het opmerkelijk dat de twee geselecteerde inzendingen beide Google translate als vertrekpunt gebruikten voor het ingezonden geluidskunstwerk. Vanuit Intro in situ s programma De Klankatlas van Limburg is opdracht gegeven aan een talentvolle jonge componist een speciale klankcompositie te maken binnen het thema van de tentoonstelling. Marc Alberto s compositie Deler s/ Dividers (20.00 min.) ging tijdens Paraphrasing Babel in première. De compositie is daarna nog een keer uitgevoerd in Intro in situ zelf en wordt hoogstwaarschijnlijk in het voorjaar van 2013 in zijn geheel uitgezonden op VPRO radio. Inloopborrel tijdens openingdeel Maastricht (Na uur) - Ontwerpbureau B2B Maastricht - foto Ontwerpbureau B2B Geluidskunstwerk False friends, Anna Raimondo, Uilegats, Heerlen foto Moniek Wegdam Opening Paraphrasing Babel - Betahuis Heerlen (B.Rutten) - foto Moniek Wegdam Opening Paraphrasing Babel - Betahuis Heerlen - foto Moniek Wegdam

14 26 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 27 Creative Drive / Viewmaster experimental lab 18 sept - 18 nov 2012 Social Beta Heerlen organiseerde in samenwerking met Viewmaster Maastricht een Creative Drive innovatieproject gekoppeld aan het thema en de tentoonstellingsvorm van Paraphrasing Babel. Gedurende twee maanden, van 18 september t/m 18 november 2012, ging een team van jonge makers en denkers uit diverse creatieve disciplines uit Zuid-Limburg in Heerlen aan de slag met vraagstukken waarbij de grenzen van communicatie opgezocht en opgerekt worden. De reikwijdte van taal, experimentele vormen van publieksbereik en dito tentoonstellingscommunicatie waren de uitgangspunten van waaruit het team creatieve innovatieve oplossingen zocht. Het Creative Drive / Viewmaster Team bestond uit ontwerpbureau Homo Ludens, film en multimedia ontwerpers Strictua (Hogeschool Zuyd - Communication and Multimedia Design) en Yvette Bosch (cultuurwetenschapper, Master Media Culture UM). Begeleiding: Egid van Houtem (Creative Drive) en Bart van den Boom / Ilona van den Brekel (Viewmaster). Op 18 november, tijdens de finissage van de tentoonstelling, werden de resultaten van het project gepresenteerd. Dit middels een presentatie en een filmpje. Vertrekkend van het thema van de tentoonstelling kwam het Creative Drive-team (CD Team) snel tot de conclusie dat ze iets wilden doen met beide steden waar de expositie plaatsvond. Evenals de tentoonstelling zelf wilde het CD Team een vorm van visuele communicatie in de openbare ruimte, zodat de bezoekers van de expositie of toevallige passanten direct geconfronteerd zouden worden met acties. Dit idee ontwikkelde zich steeds verder tot een guerilla marketing concept waarbij de groene driehoek, kenmerkend van de bestaande communicatiemiddelen van Paraphrasing Babel, het uitgangspunt zou worden. Aan de hand van quotes wilde het team iets met het tekstuele aspect van de expositie doen en dus ook inhoudelijk er op in haken. In overleg met Viewmaster werd besloten gebruik te maken van zuignapjes, een vriendelijker middel dan stickers. Bovendien zouden quotes van beroemde kunstenaars, filosofen etc. goed aansluiten bij de tentoonstelling. Gekozen is voor originele, interessante of gewoonweg grappige uitspraken. Om stof tot nadenken te bieden of de kijker te prikkelen, werd besloten de quotes niet in zijn geheel op de driehoeken te vermelden, maar een deel ervan weg te laten. Op de achterkant werd een uitleg geplaatst waarin iedereen opgeroepen werd een eigen uitspraak over kunst te doen op een hiervoor speciaal gecreëerde website. Die quote konden gedeeld worden op Facebook. Dit maakte het communicatie middel meer interactief, iets wat vanaf het begin een doelstelling was. In een animatiefilmpje dat dmv layer (app) op een smartphone bekeken kon worden na het scannen van de driehoek, werd de quote compleet gemaakt. Alle driehoekjes zijn door het team zelf in de Jan van Eyck Academie (Maastricht) gezeefdrukt, voorzien van een zuignapje en verspreid in beide steden en het openbaar vervoer tussen de steden. Van dit proces is een filmpje gemaakt, te vinden op de website van Paraphrasing Babel. Creative Drive Team Prepareren van de driehoekjes, met citaten over kunst van o.a. Jeff Koons, Any Warhol, Paul Gauguin, Oscar Wilde en Theodor Adorno. Wild plakken in de stad, met zuignapjes. De foto kon gescand worden met layar, waardoor het gehele citaat gezien kon worden, en direct kon er ook een eigen inbreng geschreven worden die gepost werd op de website en naar keuze op facebook. Filmprogramma Filmtheater Lumière - Boogaardenstraat 43 Maastricht Filmhuis de Spiegel Heerlen - Bongerd Filmtheater Lumiere, Maastricht en Filmhuis de Spiegel, Heerlen organiseerden in samenwerking met Viewmaster een twee filmavonden over taal en communicatie. Planet of Snail Maastricht: woensdag 8 november 19:30 uur (Nederlands ondertiteld) Heerlen: woensdag 24 oktober 20:00 uur (Nederlands ondertiteld) Seung-Jun Yi, Zuid-Korea 2011, 87 min., Korea. Van kinds af aan is Young-Chan doof en blind. Zoals hij het zelf verwoordt: In het begin was er stilte en duisternis, en de stilte en duisternis waren met God. En toen ik op aarde kwam, waren ze met mij. Young-Chan weet niet hoe hij zich in deze wereld moet bewegen, totdat hij Soon-Ho ontmoet, die eveneens kampt met een lichamelijke handicap. Hij trouwt met haar en leert via haar communiceren met de buitenwereld. Door zachtjes op elkaars vingers te tikken kunnen ze elkaar begrijpen, het oogt soms als het teder bespelen van een piano. De documentaire volgt de twee in het rustige tempo waarin Young-Chan zich door het gewone leven beweegt. Deze alledaagse scènes worden ondersteund door een poëtische voice-over van Young-Chan, waarin hij reflecteert op zijn bestaan zonder zicht en gehoor. Toch toont de film Young-Chan s sterke gevoel voor de schoonheid in de wereld. Dit wordt ondermeer voelbaar als Young-Chan een boomschors aanraakt, met zijn hand door het zand gaat of als zijn vingers de regendruppels op het raam beroeren. Planet of Snail is de winnaar van het IDFA Die Frau mit den 5 Elefanten Maastricht: woensdag 24 oktober 19:30 uur (Engels ondertiteld) Vadim Jendreyko, Zwitserland/Duitsland 2009, 93 min., Duits/Russisch gesproken, Engels ondertiteld. Met: Svetlana Geier, Anna Götte, Hannelore Hagen, Jürgen Klodt De vijf olifanten in de titel verwijzen niet naar dikhuiden maar naar de vijf grote romans van Fjodor Dostojevski. De film is een subtiele en gevoelige documentaire over de vertaalster van deze meesterwerken, Svetlana Geier. Een fascinerende, hoog sensitieve vrouw die in 1923 in Oekraïne werd geboren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkt Geier als vertaalster voor de Duitsers. Vanwege haar uitzonderlijke intelligentie, wordt ze door hen beschermd en mag ze in Freiburg studeren. Vanaf 1943 werkt ze in Duitsland als vertaalster en universitair docente. De laatste twintig jaar staan in het teken van Dostojevski s vijf grote romans. Haar nauwgezette vertaalwerk ziet ze, zoals alles in haar leven, als heel bijzonder. Daarnaast worstelt ze ook met haar verleden. Die Frau mit den 5 Elefanten is genomineerd voor Beste Documentaire tijdens de European Film Awards 2010 en behoorde tot de publieksfavorieten tijdens het IFFR Op de website en staat meer informatie over het project en eindpresentatie. Planet of Snail Die Frau mit den 5 Elefanten Presentatie Creative Drive Team, Heerlen

15 28 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 29 Artists Talks okt nov 2012 Tuinzaal - Academie Beeldende Kunsten, Maastricht Ateliergebouw De Steurs. In samenwerking met de Academie Beeldende Kunsten Maastricht organiseerde Viewmaster drie Artists Talks van kunstenaars uit Paraphrasing Babel die reflecteren op het thema taal en het publieke domein en wat taal voor hen als kunstenaar betekent. Jeroen Offerman (25 okt.), Katarina Zdjelar (5 nov.) en Imogen Stidworty (12 nov.) hebben een lezing gehouden. (De Talks waren gratis, begonnen om tot / uur.) De lezingen waren goed bezocht, door studenten van de ABKM en door geïnteresseerden van buiten. In totaal zijn er ongeveer 100 personen naar de lezingen geweest. De Artists Talks stonden ook in het teken van het educatieproject van de ABKM (zie volgend hoofdstuk). Katarina Zdjelar - Shoum from outside Louise lawler - Birdcalls - Soundscape - Promenade, Heerlen - foto Paul Koenen

16 inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 31 Educatie Het projectteam van Paraphrasing Babel heeft zich nadrukkelijk ingezet om op verschillende niveaus en vanuit verschillende invalshoeken onderwijsinstellingen bij de tentoonstelling te betrekken. Zowel voor het hoger beroepsonderwijs als middelbaar beroepsonderwijs. Dit is in samenwerking gegaan met gastdocenten, lezingen van kunstenaars, lesbrieven, rondleidingen en maakopdrachten. Er zijn op verschillende niveaus onderwijsprogramma s opgezet en uitgevoerd: Academie Beeldende Kunsten Maastricht - 3 x Artist Talk + Onderwijsmodule 2de jaars Autonoom (met gastles), 11 middelbare scholen (van VMBO tot VWO en MBO, met gastlessen, rondleidingen en eventueel een lesbrief / maakopdracht) Onderwijsprogramma ABKM + presentatie opdracht Groep 1: Stef van den Dungen, Julie Fassbender, Christiane Schupet / Titel: hypnotalk / Duur: 42 min Groep 2: Emile Hermans, Eline Kersten / Titel: Smalltalk Groep 3: Renan Schulze, Kim Reijntjens, Anke Huntjens / Titel: flapping vainly instead of flying Groep 4: Hester van Tongerlo, Gladys Zeevaarders, Sara Bachour, Sophie Johns / Titel: EnCodeDeCode Naast de drie Artist Talks heeft de ABKM (docent Paul Devens) een speciaal onderwijsprogramma georganiseerd rondom Paraphrasing Babel. Dit programma voor 2de jaars studenten Autonoom bestond ondermeer uit een introductieles van curator Bart van den Boom en gastdocent Bert van den Bosch, kunstenaar/webdesigner en communicatiedeskundige. Van den Bosch heeft ook nog een drietal gastlessen gegeven voor de studenten. Van den Boom heeft in Maastricht en Heerlen een rondleiding gegeven voor de studenten. ( 2 x 18 personen). Het onderwijsblok is afgesloten met de presentatie van de maakopdracht van de studenten, in vier groepen zijn en vier videowerken gemaakt. Deze videowerken zijn gepresenteerd in het laatste weekend van de tentoonstelling, op drie locaties: Presentatie kelder Creative Drive 1) De open dag van de ABKM (18 nov.) 2) het afsluitend weekend op een binnenlocatie in de tentoonstellingszone Timmerfabriek (19 nov.) 3) tijdens de eindpresentatie van het Creative Drive Team in Heerlen, (17 nov.) Presentatie van videowerk / ABKM in Timmerfabriek (in laatste weekend PB.) Benny Nemerofsky Ramsay - Je changerais d avis, Willeminaplein, Heerlen, foto Moniek Wegdam

17 32 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 33 Lesbrief, introductielessen en rondleidingen 11 scholen Stichting Viewmaster heeft in samenwerking met ACCU- EDUCATIE een speciaal educatieproject ontwikkeld voor - en in samenwerking met - elf middelbare- en mbo onderwijsinstellingen in Heerlen en Maastricht. De ervaring uit 2011 leerde dat er meer aandacht aan scholen besteed diende te worden om scholen en leerlingen te motiveren er binnen en buiten schooltijd aandacht aan besteden. De inzet van Bart van den Boom en Monica Martens om veel scholen te enthousiasmeren is een succes gebleken. Daar waar vorig jaar ruim 80 leerlingen een rondleiding hadden, (3 scholen) en er geen gastlessen op scholen waren gegeven, is er bij Paraphrasing Babel op 11 scholen een gastles gegeven aan 500 leerlingen en zijn er 218 Leerlingen die een rondleiding hebben gehad in Maastricht of Heerlen. Sommige leerlingen hebben op eigen initiatief ook nog het andere tentoonstellingsdeel bezocht. Deelnemende scholen waren: Maastricht: Bernard Lievegoed School Bonnefanten College Stella Maris College Luzac College Cita Verde College Maastricht Notenboom Business school Vooropleiding Kunstacademie Kumulus Heerlen: Bernardinuscollege Grotius College Arcus College Cita Verde College Heerlen Educatieproject ism Accu BRIEF TER INFORMATIE Om de tentoonstelling onder de aandacht te brengen bij zoveel mogelijk jongeren uit de omgeving van Heerlen en Maastricht zijn er 13 verschillende onderwijsinstellingen benaderd; VMBO, HAVO, VWO en MBO. De opleidingen hebben een brief ontvangen waarin het concept van de tentoonstelling beschreven werd en informatie gegeven over het gratis aanbod voor een inleidend gesprek, een gastles op school, het vormgeven van een aan de tentoonstelling gekoppelde opdracht en een rondleiding door de tentoonstelling in Heerlen en / of Maastricht. KENNISMAKING EN GASTLES OP SCHOOL Van de 13 scholen hebben 11 positief gereageerd. Deze scholen zijn bezocht en in een persoonlijk gesprek is de tentoonstelling nader toegelicht en de kaders voor een gastles besproken. In deze introductieles stonden het concept en het thema van Paraphrasing Babel centraal, alsook videokunst in de openbare ruimte in het algemeen, dit ter voorbereiding op de rondleidingen door de tentoonstellingszones van Heerlen en Maastricht. LESBRIEF Om docenten de mogelijkheid te bieden zelfstandig de leerlingen voor te bereiden op een bezoek aan de tentoonstelling was er een lesbrief ontwikkeld. Hierin wedr ingegaan op Videokunst in de openbare ruimte en de grenzen van taal, (mis)communicatie en spraakverwarring. KIJKWIJZERS Met de kijkwijzers die heel specifiek ingaan op de kunstwerken konden de leerlingen geheel zelfstandig de tentoonstelling (nog eens) bezoeken en middels het beantwoorden van de vragen zich verdiepen in de diverse aspecten van de werken. De achtergrondinformatie over de kunstwerken is bijgevoegd zodat ze hun antwoorden kunnen verifiëren. (zie bijalge) DE RONDLEIDINGEN Na zonsondergang waren er rondleidingen door de tentoonstellingszones in Maastricht en in Heerlen. Door een rondgang langs de verschillende locaties hebben de leerlingen het concept van de tentoonstelling in beeld en geluid zelf kunnen ervaren. Een aantal van de onderwijsinstellingen hebben een verwerkingsopdracht gekoppeld aan het concept van de tentoonstelling. Scholier tijdens rondleiding voor projectie Hello World Voor aanvang gastles Cita Verde College, Heerlen Gastles bij Bonnefanten College Maastricht Gastles Notenboom Maastricht 5/Havo - VWO Rondleiding door Heerlen, met scholieren Cita Verde College Rondleiding Maastricht, studenten ABKM

18 34 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 35 Rondleidingen Curator Bart van den Boom en de projectmedewerker educatie Monica Martens hebben diverse rondleidingen gegeven. Deze rondleidingen waren ondermeer op inschrijving, op uitnodiging of onderdeel van een educatieproject. Tijdens de rondleidingen werd inhoudelijk ingegaan op de thematiek van de tentoonstelling, de afzonderlijke kunstwerken en werd aandacht besteed aan de reden waarom voor bepaalde locaties gekozen was. Hierbij werd uitgelegd hoe de video s in de openbare ruimte nieuwe interpretaties konden geven en hoe dit de architectuur en het publieke domein kon beïnvloeden. Hiermee samenhangend werd ook gesproken over de specifieke randvoorwaarden van dit project in de openbare ruimte en hoe het openbare karakter speciale benaderingen en werkwijzen voor het projectteam met zich meebracht. Rondleidingen: 19 oktober / Heerlen - tijdens opening uitleg gegeven over werken in tt 19 oktober / Maastricht - tijdens opening uitleg gegeven over werken in tt 22 oktober / Maastricht - Studenten ABKM Autonoom (25 personen) 23 oktober / Heerlen - Studenten ABKM Autonoom (25 personen) 31 oktober / Heerlen - Citaverde College Heerlen (15 personen) 01 november / Heerlen - Arcus College (7 personen) 02 november / Maastricht - Vooropleiding Kumulus (40 personen) 06 november / Maastricht - Stella Maris College (5 personen) 07 november / Maastricht - Bernard Lievegoed school (24 personen) 07 november / Maastricht - Bernard Lievegoed school (20 personen) 10 november / Heerlen - open inschrijving (6 personen) 12 november / Maastricht - groep op inschrijving (9 peronene) 14 november / Maastricht - Notenboom (17 personen) 14 november / Maastricht - Mandril / studenten UM (24 personen) 15 november / Heerlen - Grotius College (11 personen) 16 november / Maastricht - Bonnefanten College (39 personen) 16 november / Heerlen - Creative Drive - Open inschrijving (11 personen) 18 november / Maastricht - vrije groep inschrijving (25 personen) Rondleiding door Heerlen (bij soundscape The Return - Benny Nemerosfky Ramsay) Zhou Tao - Chicken speaks to duck, Duck speaks -Boschstraat, Maastricht - foto Paul Koenen

19 36 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 37 Katarina Zdjelar - A Girl, the Sun and a Airplane, Airplane - Bassin, Maastricht - foto Moniek Wegdam

20 38 Stichting viewmaster inhoudelijk verslag Paraphrasing Babel 39 Doelgroepen Kunst- en cultuurliefhebbers / makers Vanzelfsprekend waren kunst- en cultuurliefhebbers in het algemeen de grootste doelgroep voor het project. Specifieker sprak Paraphrasing Babel aan bij geïnteresseerden in beeldende kunsten, geluidskunst, video, nieuwe media, taal en site-specific art maar ook veel passanten zijn stil blijven staan bij de projecties. De geïnteresseerden kwamen niet alleen uit de regio; Het unieke karakter, het thema, de kwaliteit van de videowerken en de faam van deelnemende kunstenaars, bracht ook andere cultuurliefhebbers en bezoekers vanuit Amsterdam, Brussel, Eindhoven, Luik en Aken naar Maastricht en/of Heerlen. Nieuw publiek Viewmaster zette zich ook in om andere bevolkingsgroepen te bereiken. Dit ondermeer door de openbare ruimte in te zetten als tentoonstellingszone. De noordelijke rafelrand van binnenstad van Maastricht en het winkel/uitgaanscentrum van Heerlen hebben een aantrekkingskracht op een zeer divers en uiteenlopend winkelend, werkend, wonend en uitgaand publiek. Het dubbelproject werd gerealiseerd op locaties waar veel forenzen en bewoners met langzamer vervoer (fiets, lopend) de binnensteden in en uit gaan. De Boschstraat (en de Maasboulevard) zijn verbindingsroutes tussen de binnenstad en woonwijken in Noord-Maastricht (en aangrenzende regio in België.) Het geluidskunstwerk Delers/Dividers bijvoorbeeld was met de 8 speakers aan de gevels onontkoombaar voor iedereen die parkeerde achter het Monumentale Eifelgebouw. Doordat de projecties om uur aangingen, trokken ze de aandacht van de winkelende en werkende mensen. De organisatie hoopte dat een vluchtige kennismaking bij deze grote groep mensen de interesse kweekte om later terug te komen. Doordat de kunstwerken tot uur te bezichtigen waren, kon een bezoek aan de tentoonstelling gecombineerd worden met een bezoek aan het theater, de film, restaurant, café of een wandeling door de stad. Studenten Studenten en scholieren in Maastricht en Heerlen waren ook een belangrijke doelgroep (zie hoofdstuk Educatie): Maastricht huisvest veel (internationale) studenten, heeft de Academie Beeldende Kunsten Maastricht, de Jan van Eyck Academie en de Faculteit der Cultuuren Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Zoals gezegd, is er veel aandacht uitgegaan naar het betrekken van studenten van de ABKM, door onder meer het intensieve educatieproject. Deze doelgroep is ook actief betrokken bij de organisatie van het evenement. Aan de eerste lichting studenten van de iarts opleiding heeft Bart van den Boom een lezing gegeven, (40 studenten in totaal). Een aantal studenten van de UM en de ABKM (20 in totaal) hebben als suppoost gewerkt bij de binneninstallaties en ter plekke uitleg gegeven over de installatie en de tentoonstelling in het algemeen. Bezoekers / passanten zonder gids kregen van de studenten een gids mee. De groep suppoosten heeft zelf ook een rondleiding georganiseerd voor hen zelf en vrienden/ medestudenten. Jongeren Door het openbare karakter en de raakvlakken van een aantal werken met de jeugdcultuur en de wijze waarop deze met elkaar communiceren had Paraphrasing Babel ook een aantrekkingskracht op jongeren. Deze doelgroep bevindt zich veelal vaak op straat. Paraphrasing Babel was voor sommigen een eerste aantrekkelijke en laagdrempelige kennismaking met kunstwerken die refereren aan hun eigen belevingswereld en manieren van communiceren. Tijdens de rondleidingen en gastlessen voor de scholieren zijn die werken die specifiek de jeugdcultuur visualiseren extra besproken, voorbeelden hiervan zijn de werken Hello World van Christopher Baker en Laid Off van Natalie Bookchin. Bezoekersaantallen Door het openbare karakter van het project zijn bezoekersaantallen niet te tellen. Gesteld kan worden dat er vrijwel op ieder moment dat iemand van het projectteam in de tentoonstellingzone was, er bezoekers waren, soms enkele, soms grotere aantallen. Dit met uitzondering van de tweede week van de tentoonstelling, het heeft toen vijf avonden hard geregend, de regen markeerde ook ingang van de wintertijd. Weinig bezoekers waren er in de tentoonstellingsdelen. Bijna iedere avond waren er projectmedewerkers aanwezig om bezoekers te informeren over de tentoonstelling, tentoonstellingsgidsen bij te vullen, passanten te voorzien van een gids en te controleren of alle projecties naar Candice Breitz - A-B-B-A - Timmerfabriek, Boschstraat,, Maastricht - foto Moniek Wegdam behoren functioneerden. Ook zijn er op 12 avonden rondleidingen geweest. Een ruwe schatting geeft bezoekers die meerdere werken bekeken hebben in de vier weken dat Paraphrasing Babel getoond werd. Ruim de helft daarvan heeft vrijwel alle videowerken bekeken en zich met de gids verdiept in de tentoonstelling. Paraphrasing Babel heeft geen publieksonderzoek. Gemaakte afspraken met leerlingen van een middelbare school zijn niet goed nagekomen. Het aantal vragenlijsten is te klein om op te nemen in dit verslag. Wel is het zo dat de suppoosten in de binnenlocaties en de projectorganisatie veel complimenten hebben ontvangen over het project. Ook heeft het team van veel personen gehoord dat ze beide tentoonstellingsdelen bezocht hebben. Benny Nemerofsky Ramsay - Portrait of a Young Man - Boschstraat, Maastricht - foto paul Koenen bezoekers bij werk van Vera Frenkel - This is Your Messias Speaking - Dr.Poelstraat, Heerlen