Gezinsverpleging vandaag in Geel: een vernieuwend gedifferentieerd aanbod. Hans Verbiest - Dr. Tom Geuens - Dr. Joke Joossens

Transcriptie

1 Gezinsverpleging vandaag in Geel: een vernieuwend gedifferentieerd aanbod Hans Verbiest - Dr. Tom Geuens - Dr. Joke Joossens

2 Hans Verbiest VERMAATSCHAPPELIJKING VAN ZORG: GEZINSVERPLEGING ALS INSPIREREND MODEL Slide 3

3 Slide 4

4 Er was eens de legende van de Heilige Dimpna Slide 5

5 Programma: Drieluik Situering van de Gezinsverpleging Dr. Tom Geuens, hoofdgeneesheer OPZ Geel Dr. Joke Joossens, kinder- en jeugdpsychiater OPZ Geel Slide 6

6 Slide 7

7 Geel Historische bakermat inwoners 12 parochies O W: 15 km N Z: 20 km 1939: inwoners 3700 pleeggasten inwoners 300 pleeggasten 250 pleeggezinnen Slide 8

8 Het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Ontstaan en gegroeid vanuit de aanwezigheid van de gezinsverpleging Extern Verzelfstandigd Agentschap (EVA) van de Vlaamse Overheid GV ingebed in het OPZ Geel 280 bedden en 50 plaatsen 538 erkende plaatsen GV 75 bedden PVT 553 VTE personeel 952 aantal opnamen per jaar Slide 9

9 Gezinsverpleging 538 erkende plaatsen 3 doelgroepen: jongeren (10) volwassenen (100) ouderen (180) 200-tal pleeggezinnen Dagactiviteitencentra Observatiehuis/zorghotel Arbeidszorg Slide 10

10 Gezinsverpleging: kernelementen Samenleven in gezinsverband op basis van vrijwilligheid / keuze, zolang als nodig en haalbaar Samenwerking tussen een multidisciplinair team en pleeggezin in de zorg voor een psychiatrische patiënt op basis van een samenwerkingsovereenkomst en werkafspraken 24/24 en 7/7 permanentie met ondersteuning voor patiënt en pleeggezin T.a.v. het pleeggezin: garantie van overname van zorg Slide 11

11 Rolverdeling en verantwoordelijkheden Pleeggezin Psychiatrisch team Stabiele leef- en woonomgeving Directe begeleiding bij zorgvragen, gaande van emotionele ondersteuning tot vervangende regie over enkele levensdomeinen Psychiatrische behandeling met focus op het verwerven, verbeteren en/of het behouden van psychisch evenwicht Begeleiding patiënt op diverse levensdomeinen Coaching en ondersteuning pleeggezin Slide 12

12 Het wettelijk kader KB 10 april 1991 Kader Wet op leeftijd Is zowel kracht als zwakte Slide 13

13 KB 10 april 1991 Psychiatrische gezinsverpleging als een: Psychiatrisch zorgaanbod Hospitalisatievorm Georganiseerd vanuit een psychiatrisch ziekenhuis Met voorbehouden bedden voor de gezinsverpleging Min. 30 plaatsen Normen Slide 14

14 Pleegzorgdecreet 20 juni 2012 Harmonisatie i.p.v. versnippering 4 vormen: Ondersteunende pz Perspectiefzoekende pz Perspectiefbiedende pz Behandelende pz 1 dienst per provincie Samenwerkingsovereenkomst met een vergunde dienst voor pleegzorg Slide 15

15 Psychiatrische gezinsverpleging België Vlaanderen: OPZ Geel Wallonië: Centre Hospitalier Specialisé L Accueil : placement familial Lierneux en omgeving 100-tal patiënten 70 pleeggezinnen Slide 16

16 Slide 17

17 Dr. Tom Geuens PSYCHIATRISCHE GEZINSVERPLEGING MEERDERJARIGEN (DOELGROEPEN VOLWASSENEN EN OUDEREN) Slide 18

18 Voor wie? Volwassen psychiatrische patiënten (resp en 65+) met langdurige meervoudige hulpvragen die zich (nog) niet zelfstandig kunnen handhaven Verwijzingen: vooral uit psychiatrische voorzieningen (supraregionaal) Slide 19

19 Voor wie? Inclusiecriteria: Gestabiliseerde psychiatrische pathologie Redelijk niveau van zelfredzaamheid, ADL Vermogen tot sociale aanpassing Afhankelijke persoonlijkheid/ingesteldheid= + Exclusiecriteria: Gedrag/problematiek die integriteit en veiligheid gezin/sociale omgeving in gevaar brengt Gedrag/problematiek/nood aan ondersteuning die draagkracht van gezinscontext overstijgt Slide 20

20 Patiënten Historische patiëntenpopulatie (verblijf van decennia in gezinsverpleging) Als kind opgenomen in Geels pleeggezin Sociaal marginale achtergrond Mentale beperking/psychiatrische stoornis Vaak verplicht verblijf Slide 21

21 Patiënten Evolutie naar grotere diversiteit in populatie: Burgerlijke staat: gehuwd (met/zonder kinderen), alleenstaand, gescheiden Vorige leefsituatie: PZ, BW, familie, voorziening Professionele achtergrond Intellectuele mogelijkheden Slide 22

22 Patiënten Evolutie naar grotere diversiteit in populatie: Diagnoses: o psychotische stoornis, persoonlijkheidsstoornis, stemmingsstoornis, cognitieve stoornis o al dan niet in combinatie met mentale handicap/zwakbegaafdheid Steeds langdurige psychiatrische problematiek die het functioneren in ernstige mate beperkt Slide 23

23 Slide 24

24 Slide 25

25 Profielen GV verblijf Wonen voor decennia in zelfde PG, eventueel in meerdere generaties Verblijf van lange periode in GV maar bij meerdere PG Verblijf bij PG voor enkele jaren en stap naar zelfstandigheid, andere woonformule... Slide 26

26 Pleeggezinnen Pleeggezinnenbestand is erg divers: Gezinssamenstelling (alleenstaand, met zonder [inwonende] [klein]kinderen, medepatiënten...) Leeftijd (30-90) Woonomgeving (ruraal, centrum...) Waarden, normen (gezinsthema s...) Leefgewoonten/ integratie in buurt, sociale leefwereld (open, gesloten..)/ aanbod zinvolle dagbesteding/ taken/ verantwoordelijkheden Beschikbare zorgtijd/ zorgaanbod/ affiniteit/ vermogen te structureren/ duidelijkheid te bieden Persoonlijkheid/ tolerantie/ afstand-nabijheid Visie op pleeggezin zijn/ verwachtingen/ Slide 27

27 Pleeggezinnen Meestal interesse in aanbieden woonplaats voor lange termijn, geleidelijk aan meer openheid voor tijdelijkere opnames (resocialisatie), opvang, studioformule... Bij nieuwe pleeggezinnen nog steeds grote vertrouwdheid met gezinsverpleging (ouders, familie, buren... zijn PG) Slide 28

28 Tendens Instap op latere leeftijd (50+), ondervertegenwoordiging jongere gezinnen (geen sociaalrechtelijk statuut, lage vergoeding) Graad van zorg die gezinnen aanbieden wijzigt Maar: Hedendaagse leefgewoontes hoeven engagement als pleeggezin niet in de weg te staan (ondersteuningsaanbod blijft noodzakelijk) Slide 29

29 Matchingproces Fundamenteel voor geslaagd matchingproces: Grote diversiteit aan pleeggezinnen: screening focust op kwaliteiten in functie van pleegzorg Duidelijk beeld van ondersteuningsnood/wens van patiënt: via residentieel observatietraject binnen psychiatrisch zorgcentrum Slide 30

30 Matchingproces Wekelijks teamoverleg o.l.v. psychiater in functie van matching: koppeling zorgvraag en beschikbare plaatsen bij pleeggezinnen. Graduele opbouw van contacten tussen PG en pat. Slide 31

31 Methodiek F-ACT Functie-Assertive Community Treatment Assertive Community Treatment (ACT) Strengthsmodel van Rapp Multidisciplinair team: Persoonlijke begeleider (20-25 patiënten/20 gezinnen) Bij crisis: teamzorg Slide 32

32 Methodiek ACT is een manier om zorgverlening te organiseren en omvat volgende kerncomponenten Cliënt en familie zijn de belangrijkste partners Assertive outreach Zorg in de thuissituatie van de cliënt Shared caseload: teambehandeling Interdisciplinariteit/ transdisciplinariteit Zorgaanbod onbeperkt in de tijd indien nodig Ondersteuning van mantelzorgers Totaalpakket van zorg Rehabiliterend aspect zwakke schakel in ACT-aanpak Slide 33

33 Methodiek Strengthsmodel van Rapp - belangrijke principes: Integratie en normalisatie: Nadruk op mogelijkheden van de cliënt ipv op de ziekte Nadruk op hulpbronnen/versterken steunsystemen Werkrelatie tussen casemanager en cliënt staat centraal Keuzes van cliënt basis voor interventies Leren, groeien, verandering Slide 34

34 Voorbeeld F-ACT-bord Verkorte, anonieme versie ter illustratie. Beide teams gebruiken een aangepaste eigen versie. Slide 35

35 Casus Maria ( 1983)

36 Genogram Natuurlijke familie Brazilië (aantal kinderen onbekend) Huidig pleeggezin Adoptiegezin Maria Maria Maria Slide 37

37 Psychiatrisch AS1- Klinische stoornissen Schizofrenie, paranoïde type AS2- Persoonlijkheidsstoornissen, zwakzinnigheid Borderline persoonlijkheidsstoornis GAF-score: 45 Hoofddiagnose: Schizofrenie, paranoïde type Slide 38

38 Tijdlijn 1983 Weeshuis Brazilië 1992 Adoptie februari 1998 april 1998 Opname K-dienst Eerste consult bij kinder- en jeugdpsychiater automutilatie, fugues, godsdienstwaan januari 2001 juni 1999 Start beroepsafdeling ouderenzorg escalaties met psychotische overtuigingen met inhoud van fysiek geweld en seksueel misbruik november maand opname op adolescentenafdeling, met doorverwijzing naar afdeling voor structurerende zorg voor jonge psychotici internaat MPI terug meer psychotische kenmerken, heropname op dienst voor jonge psychotici noodzakelijk najaar 2003 Thuis wonen wordt onmogelijk Pogingen naar beschut wonen mislukken: zwak niveau van functioneren; religieus getinte wanen en hallucinaties. Medicamenteuze wijzigingen brengen geen soelaas 4 maanden opname op structurerende therapie reden: borderline persoonlijkheidsstoornis, op basis van traumatisch verleden, met sterke neiging tot psychotische decompensatie. Paranoïde schizofrenie. Na de start van het schooljaar, psychotische symptomen met ernstige gedragsproblemen en hysterische aanvallen met automutilatie. Intrafamiliale strijd met suïcidegedachten, automutilatie Opname op open rehabilitatieafdeling voor psychotici: zelfde problemen, na medicatieswitch toch een beter functioneren, volgt groepsprogramma, open school, leert openbaar vervoer te gebruiken maart 2006 Opname in pleeggezin, samen met andere pleeggaste najaar 2005 Doorverwijzing naar gezinsverpleging, opname op observatieafdeling en Observatiehuis Periode van observatie, matching gezin/cliënte maart 2006-heden Verblijf in eerste pleeggezin 38d verblijf intra muros, gespreid over 4 opnames (reden: escalatie van spanning in pleeggezin Slide 39

39 Tijdlijn 1983 Weeshuis Brazilië 1992 Adoptie februari 1998 Eerste consult bij kinder- en jeugdpsychiater automutilatie, fugues, godsdienstwaan januari 2001 april 1998 Opname K-dienst juni 1999 Start beroepsafdeling ouderenzorg escalaties met psychotische overtuigingen met inhoud van fysiek geweld en seksueel misbruik november maand opname op adolescentenafdeling, met doorverwijzing naar afdeling voor structurerende zorg voor jonge psychotici internaat MPI terug meer psychotische kenmerken, heropname op dienst voor jonge psychotici noodzakelijk najaar 2003 Thuis wonen wordt onmogelijk Pogingen naar beschut wonen mislukken: zwak niveau van functioneren; religieus getinte wanen en hallucinaties. Medicamenteuze wijzigingen brengen geen soelaas 4 maanden opname op structurerende therapie reden: borderline persoonlijkheidsstoornis, op basis van traumatisch verleden, met sterke neiging tot psychotische decompensatie. Paranoïde schizofrenie. Na de start van het schooljaar, psychotische symptomen met ernstige gedragsproblemen en hysterische aanvallen met automutilatie. Intrafamiliale strijd met suïcidegedachten, automutilatie Opname op open rehabilitatieafdeling voor psychotici: zelfde problemen, na medicatieswitch toch een beter functioneren, volgt groepsprogramma, open school, leert openbaar vervoer te gebruiken maart 2006 Opname in pleeggezin, samen met andere pleeggaste najaar 2005 Doorverwijzing naar gezinsverpleging, opname op observatieafdeling en Observatiehuis Periode van observatie, matching gezin/cliënte maart 2006-heden Verblijf in eerste pleeggezin 38d verblijf Intra muros, gespreid over 4 opnames (reden: escalatie van spanning in pleeggezin Slide 40

40 Randvoorwaarden Permanentiedienst vanuit psychiatrisch zorgcentrum 7/7 24/24 Bed op recept Psychiatrisch transdisciplinair team met stevige methodiek (bijv. F-ACT) Continuïteit van zorg Beroep kunnen doen op andere diensten zoals dagactivering, arbeidszorg, somatische diensten Divers pleeggezinnenbestand Maatschappelijk draagvlak, verankering in de stad, het dorp Slide 41

41 Aanmeldingen Aanmelden kan via de resp. teams: Team Gezinsverpleging volwassenen E: T: Verantwoordelijke psychiaters: dr. Mieke Celen, dr. Mieke Opgenhaffen Team Gezinsverpleging ouderen E: T: Verantwoordelijke psychiaters: dr. Eric de Smet, dr. Kevin Van Wallendael Slide 42

42

43 SITUERING Project gestart in 2010, op vraag van Vlaams Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, tot september 2013 Samenwerking tussen VAPH* en psychiatrie Nieuw decreet pleegzorg: samenwerkingsakkoord met PPA** *Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap **Pleegzorg provincie Antwerpen

44 Ons Project! Kinderen/jongeren in zorggezinnen Dubbele problematiek: ontwikkelingsachterstand én psychiatrische problematiek Doelstelling: maximale kansen op ontwikkeling Samenwerking met zorggezinnen Multidisciplinair psychiatrisch team Begeleidingsplan Flexibiliteit!

45 Sectoroverschrijdende samenwerking Past binnen de zorgvernieuwingsideeën van het VAPH Opnamevermijdend, zowel voor psychiatrie als voor de gehandicaptensector Gezondheidseconomisch perspectief: bed minder, wachtlijst korter Integratie in de samenleving Meer geïndividualiseerde zorg

46 Een voorbeeld... Zoveel mogelijk gewoon, zo weinig mogelijk uitzonderlijk. Sluit aan bij de evoluties binnen psychiatrische gezondheidszorg: Residentiële behandeling vermijden, meer zorg in de samenleving

47 Zijn er gelijkaardige initiatieven? Partners in parenting, Bethanië Genk MTFC-P (Multi Treatment Foster Care Preschoolers) Nederland

48 3 Essentiële randvoorwaarden 1. Ruim en gevarieerd bestand van zorggezinnen 2. Ondersteund door een Psychiatrisch Zorgcentrum 3. Intersectorale samenwerking

49 1. Ruim en gevarieerd bestand van zorggezinnen Zorggezin als partner in de psychiatrische begeleiding (samenwerkingsovereenkomst) Vergoeding Tijdelijke overname van zorg is mogelijk

50 2. Ondersteund door een psychiatrisch zorgcentrum Crisisplan: direct toegankelijke psychiatrische residentiële voorziening (psychopreventie/observatie/behandeling) 24/24u permanentie (psychiatrisch/verpleegkundig) Intensieve opvolging door multidisciplinair psychiatrisch team (huisbezoeken, wekelijks overleg) OPZ Geel ligt centraal in werkingsgebied (straal van 25 km)

51 3. Intersectorale samenwerking Nauwe samenwerking met onderwijsvoorzieningen, regulier en gewoon Voorzieningen van het VAPH (bv. MPI's = medisch pedagogisch instituut) Voorzieningen van Integrale jeugdzorg Regelmatig overleg (aanmeldingen, matching, zorgoverleg...)

52 Verschil met reguliere pleegzorg Doelgroep: psychiatrische diagnose + ontwikkelingsachterstand Zorggezinnen zijn semi-professionele partners in de behandeling/ begeleiding/ ontwikkeling Samenwerkingsovereenkomst Vergoeding voor kosten en de opgenomen zorg voor de zorggezinnen (27,50 euro per dag) Daghospitalisatie, kind behoudt domicilie van de bio-ouders Minimale zorgbijdrage voor de bio-ouders

53 Schets van het project Bekendmaking Werven van zorggezinnen Aanmeldingen kinderen/jongeren Zorggezinnen

54 Kinderen en jongeren in een zorggezin Aanbod op maat van het kind en zijn context Partiële opvang: verschillende formules Tijdelijke opvang: time-out 7 op 7

55 Profiel van een zorggezin Koppel met volwassen kinderen Alleenstaande man, sociaal geëngageerd Koppel met jonge kinderen Koppel, landbouwers, ervaring via groene zorg

56 Matching!! Flexibiliteit: van 1 dag per maand tot 7/7 Wisselwerking tussen vraag en aanbod Impact op het zorggezin mag niet tè groot zijn

57 Match tussen zorggezin en kind/jongere Aandachtspunten Komt het aanbod van het gezin (qua beschikbare tijd) overeen met vraag van het kind (gezinsvervangend, ondersteuning van gezin of voorziening, aanwezigheid van eigen kinderen ) Pedagogische vraag versus pedagogisch aanbod? Gezinsomgeving stad vs. platteland? Is de natuurlijke context van het kind al dan niet nog betrokken? Kan de cliënt betrokken worden in het vertrouwde dagelijkse leven van het gezin? Zorgvraag van de cliënt (aanwezigheid van verzorgende taken)

58 Instaptraject Gradueel: speelnamiddagen, kennismakingsmomenten Geen te lange aanloop: proefverblijven Toezegging van de ouders, kennismaking tussen ouders en zorggezin op de plaats waar het kind verblijft

59 Ondersteuningsaanbod voor zorggezin, kind/jongere en de natuurlijke context Een multidisciplinair team o.l.v. een kinder- en jeugdpsychiater verzorgt de begeleiding van kind/jongere, natuurlijke context en het zorggezin. Onze krachten: Alle informatie over kind en context die nodig is om het verblijf van de cliënt in het zorggezin zo goed mogelijk te laten verlopen, is aanwezig De casemanager/gezinsbegeleider bezoekt regelmatig de verschillende contexten waarin het kind verblijft: zorggezin, natuurlijke context, school

60 Samenwerking MPI Oosterlo Gezinsbegeleider is de contactpersoon Driemaandelijks overleg Casusgebonden samenwerking Terugkeergarantie tot 1 maand na ontslag

61 Profielen kinderen/jongeren (2) 9 jaar bij aanmelding Problematiek: zwakbegaafd ADHD PDD-NOS (subtype MCDD) KOPP problematiek Is in K-dienst opgenomen geweest Gaat in MPI naar school en verblijft van ma tot vrij op het internaat (verbonden aan MPI) In WE verblijft hij bij moeder of op internaat (een ander dan het internaat gedurende de schooldagen) Hulpvraag: gezinsondersteunende psychiatrische pleegzorg

62 Hoe werken wij? Uitgangspunt voor ons zijn de alledaagse leefgewoonten van het zorggezin Respect voor de eigenheid van het zorggezin Haalbaarheid (tegenindicaties voor opname zorggezin: zware hechtingsen/of gedragsproblematiek)

63 Resultaten Verbeterde levenskwaliteit Flexibiliteit is noodzakelijk Van de 25 begeleidingen zijn er slechts 2 drop-outs. De stopzetting van enkele andere begeleidingen is steeds gebeurd in kader van een positieve beslissing (oriëntering naar andere context was meerwaarde voor kind en context)

64 Gezondheidseconomisch effect Bij 7 begeleidingen komt er een plaats in een MPI vrij (voor cliënten die waarschijnlijk levenslang een residentiële opvang binnen het VAPH zouden nodig hebben) Een oneigenlijk verblijf van een vijftal kinderen in een residentiële setting (bij gebrek aan alternatief) kan worden afgebouwd (K-dienst, MPI en CKG) ten voordele van een woonvorm die aansluit bij de noden van het kind/de jongere Vermijding van schooldrop-outs door alternatief leertraject op te starten (complementair aan schools aanbod)

65 Resultaten (op niveau van welzijn en ontwikkeling) Effecten op cliëntniveau zijn uiteraard niet eenvoudig te objectiveren. We merken wel: Reacties van de kinderen en jongeren zelf, van hun natuurlijke context en van de pleeggezinnen zijn overwegend positief. We zien kinderen en jongeren ontwikkelingssprongen maken waarvan vroegere zorginstellingen versteld staan (vb. impulscontrole, eetgewoontes, zelfstandigheid, interesses ). Dit ervaren we in meer of mindere mate bij elke cliënt. Zeker bij gedeelde zorg (zorggezin en natuurlijke context) ervaart de natuurlijke omgeving (meestal de ouders) het tijdelijk verblijf van het kind in een zorggezin als ondersteunend.

66 Break-down voorkomen Oorzakelijke factoren: Leeftijd: > 11 jaar vergroot risico op breakdown Gedragsproblemen Relatie tussen ouders en pleegouders

67 Protectief Massieve ondersteuning van het zorg-/pleeggezin: Nabijheid team, fysiek en emotioneel Praktische diensten Deskundig advies Pleegouders au sérieux nemen, betrekken, stem geven tijdens traject Contact tussen ouders en pleegouders moet zeer sterk geregisseerd worden Sturen, steunen, stimuleren (Patterson)

68 Toekomstvisie 1. Samenwerking 2. Overgang naar volwassenheid 3. Flexibilisering van de zorg