Op reis door de kaarten

Transcriptie

1 Op reis door de kaarten

2 Cartograf-Wie?? Wist je dat Welkom in de tentoonstelling Formatting Europe! Een wat moeilijke titel die meer uitleg vraagt Deze tentoonstelling gaat over de cartografie van Europa. Cartograf-Wat? Cartografie betekent: 'de kunst van het vervaardigen van land-, zee-, en luchtkaarten'. Het maken van kaarten dus. Maar, wat is een kaart precies? Het is een document, in papier of elektronische vorm, dat op een verkleinde schaal de wereld, een deeltje van de wereld of een specifieke plaats weergeeft, bijvoorbeeld Europa, België of zelfs de supermarkt of het museum. De kaarten die je hier ziet, verschillen in stijl, formaat en leeftijd. Ze laten ons zien hoe Europa door de eeuwen heen veranderd is, van de middeleeuwen tot nu! Een hele boterham dus. Wat ga jij ontdekken tijdens dit parcours? Wel, wat kaarten zijn, hoe je ze kan gebruiken, welke geheimpjes ze je kunnen verklappen en hoe ze je de weg kunnen tonen. kaarten al héél lang gebruikt worden? Nog voor de mens kon schrijven tekende hij al kaarten. De oudste wereldkaart is er eentje getekend op een kleitablet en is ondertussen 2500 jaar oud! Hoe oud ben jij al? er ook een kaart in je koffertje zit? Jawel, eentje met het parcours van de tentoonstelling op. Gebruik de fiches samen met je boekje om je tocht door de tentoonstelling af te leggen. Veel plezier!

3

4 De T in O wereldkaart Opdracht: In de middeleeuwen waren de kaarten een beetje ouderwets. Waarom? Omdat ze niet geloofden dat de aarde rond was. Als ze een kaart tekenden van de wereld, dan was de wereld zo plat als een pannenkoek! Deze kaarten kregen een speciale naam, de T in O kaart. Gekke naam! Stel dat je een O tekent met daarin een letter T, wel dan zagen die kaarten er zo uit. In je koffertje vind je verschillende kleine foto's. Het zijn telkens stukjes van kaarten die hier in de tentoonstelling hangen. Aan jou nu om ze terug te vinden! Kijk tijdens je speurtocht door de tentoonstelling goed naar de kaarten en probeer de foto's terug te vinden. Als je een foto gevonden hebt, dan kan je die met een stickertje op je kaart aanduiden. De kleine ronde stickertjes zitten in je koffertje. De zee wordt als een cirkel voorgesteld met daarin de wereld verdeeld in drie stukken. Die stukken zijn drie continenten: Azië, Europa en Afrika. Zoals je wel kan zien, geven deze kaarten geen juist beeld van de wereld zoals we die vandaag kennen.

5

6 Waar zijn we? Opdracht: Nieuws uit de kaartenwereld! Er wordt een nieuw en handig middeltje gebruikt: de coördinaten. Een belangrijke uitvinding van Ptolemaeus, een geleerde die leefde in de 2de eeuw (wel méér dan 1800 jaar geleden!). Maar wat zijn coördinaten? Het is een hulpmiddeltje om plaatsen terug te vinden op een kaart. Bovenaan op de kaart staan bijvoorbeeld cijfers en aan de zijkant letters. Als je vanuit een cijfer en een letter een lijn trekt, dan kom je op een bepaald punt terecht daar waar de twee lijnen elkaar kruisen. Daar vind je dan een aanduiding op de kaart. In het midden van je boekje vind je een rooster met letters en cijfers. Daarnaast staan enkele afbeeldingen met hun coördinaten. Kan jij op het rooster aanduiden waar de afbeeldingen moeten komen? Kleef ze op de juiste plaats! Deze kaart heeft ook coördinaten. Zie je de cijfertjes die in de kantlijnen van de kaart staan? Neem het cijfer 20 bovenaan en het cijfer 30 aan de linker- of rechterkant. Volg deze twee cijfers met je vinger tot aan het punt waar ze elkaar raken. Dan kom je in Belgica terecht.

7

8 Wie zoekt die vindt! Opdracht: Als je deze kaart bekijkt, herken je vast wel enkele landen. Zie je de laars van Italië? Merk je dan ook dat er iets vreemd aan de hand is met deze kaart? Inderdaad, ze staat op haar kop! Het noorden ligt hier niet bovenaan maar onderaan. Op een kaart vind je altijd de windstreken terug, af en toe ook een windroos. De windstreken spelen een grote rol bij het lezen van een kaart. Meestal ligt het noorden bovenaan. Bij deze kaart is het omgekeerd en ligt het noorden onderaan, precies alsof de kaart op haar kop staat. In je boekje vind je een woordzoeker. Er zitten allerlei woorden in verstopt die iets met kaarten te maken hebben. Vind je ze allemaal terug? De kaartmaker heeft hier de belangrijkste steden, wouden, rivieren en bergketens aangeduid. Daarvoor heeft hij kleine bergen, huizen en bossen op de kaart getekend.

9

10 Mercator Opdracht: Deze kaart komt uit een beroemde atlas van Mercator. Waarom is die atlas zo beroemd? Omdat Mercator de eerste was die een atlas gemaakt heeft met gedetailleerde kaarten van Europa. Mercator heeft ook de 'atlas' uitgevonden. Hij gebruikte het als naam voor een kaartenboek. Sindsdien zijn we die naam blijven gebruiken. Heb jij al een atlas gebruikt? Misschien heb je er thuis wel eentje liggen! Mercator was een heel belangrijke man. Hij was de belangrijkste (Belgische) cartograaf uit de 16de eeuw. Hij heeft er ook voor gezorgd dat de wereld, die bolvorming is, plat op een kaart kon getekend worden. Daarbij zorgde hij er nog eens voor dat de afstanden tussen de verschillende landen klopten! Een echte slimmerik dus. Zin om thuis eens te proberen om een bol plat op papier te krijgen? We, ga eens kijken op Daar maken we van een sinaasappel een wereldkaart! Dit adres staat ook in je boekje dat je mag meenemen naar huis. In je koffertje vind je een zakje met puzzelstukjes. Het is een stuk van deze kaart van Mercator. Puzzel ze terug in elkaar. De afbeelding van de puzzel staat in je boekje.

11

12 Voorstelling van Europa Opdracht: Deze kaart is een voorstelling van Europa. Gek hé? Je ziet verschillende landen van Europa die als dier of een voorwerp zijn afgebeeld. Als je een hedendaagse kaart van Europa bekijkt, dan zal die er anders uitzien. Er kunnen kaarten gemaakt worden om heel verschillende redenen. Denk bijvoorbeeld aan fietskaarten, metrokaarten, wandelkaarten, stadsplannetjes, wegenkaarten, wereldkaarten, Al deze kaarten hebben een verschillend onderwerp en zullen dus alleen elementen op de kaart zetten die belangrijk zijn voor die specifieke kaart. Stel je voor dat er plots een bos aangeduid staat op een metrokaart! Wel, ook deze kaart is een speciaal geval. Ze toont wel de kaart van Europa, maar niet met de bedoeling om de landen van Europa perfect weer te geven. Deze kaart wil eigenlijk bij ieder land iets vertellen en doet dat door ieder land door een dier of voorwerp af te beelden. Als je goed kijkt, dan zie je dat België de vorm van een helm heeft. Laat je fantasie de vrije loop en teken een zelf bedachte kaart van Europa. Hoe zou jij de landen tekenen? Waar zou de zee liggen? Is er wel een zee? Misschien heeft België plots wel bergen, of wonen er kleine monstertjes in grotten, of Er zit een groot blad in je koffertje. Op dat blad mag je je kaart tekenen. Op het einde van de tentoonstelling kan je je kaart ophangen. Hang er ook een kaartje bij met je naam en je adres zodat we jouw tekening kunnen opsturen als de tentoonstelling afgelopen is.

13

14 Mevrouw Europa Opdracht: Hmmm dit is helemaal geen kaart? Nee, maar toch hoort deze prent thuis in de tentoonstelling! Er bestaat namelijk een verhaal over het ontstaan van Europa. Het is een mythe. Een mythe is een verzonnen verhaal dat iets wil uitleggen. Vaak komen er vreemde personages in voor of dieren die kunnen spreken. Vroeger werden verhalen verteld omdat veel mensen niet konden lezen. In die verhalen werd uitgelegd hoe een onweer ontstaat of hoe het komt dat de aarde beeft, of zoals hier: hoe Europa ontstaan is. In je boekje vind je de eerste regels van deze mythe. Verzin een ander einde en schrijf het in je boekje! Europa was een mooi meisje dat met haar vriendinnen op stap ging. Ze gingen bloemen plukken in het veld, vlakbij de zee. Plots stond daar een stier. Het was een hele mooie stier. Hij kon zelfs praten! Europa ging steeds dichterbij en ging op zijn rug zitten. Toen gebeurde het. De stier vertrok in volle vaart met Europa op zijn rug. Hij ontvoerde haar naar een onbekend gebied en liet haar daar achter. Het onbekende gebied waar Europa was terechtgekomen werd naar haar genoemd.

15

16 De nieuwe kaart van Europa Opdracht: De nieuwe kaart van Europa. Misschien moeten we deze titel niet al te letterlijk nemen als je weet dat deze kaart rond 1940 in de Bibliotheek is terechtgekomen. Ehm, even rekenen en tellen dan is deze kaart al 68 jaar oud! Zo nieuw kunnen we ze niet meer noemen. In je boekje vind je een spelletje waar je het juiste land met de juiste afbeelding moet verbinden. De afbeeldingen zijn typisch voor dat bepaalde land. Kan je ze allemaal verbinden? De kaart heeft een versierde rand waarin je het wapenschild en de postzegel van de verschillende Europese staten ziet. Je komt er ook iets meer te weten over de belangrijkste steden in dat land, de hoofdstad, de oppervlakte en nog veel meer. Een kaart met heel wat informatie!

17

18 Europa bij hoog en laag Opdracht: Kaarten kunnen in allerlei vormen, soorten en maten gemaakt worden. Ook dit is een kaart van Europa, maar ze ziet er een beetje speciaal uit. Ga eens wat dichterbij kijken. Zie je al die kronkellijnen op de kaart? Wel, dit is een hoogtekaart van Europa. Die kronkellijntjes worden ook wel hoogtelijnen genoemd. Ze tonen waar er heuvels of bergen zijn, of waar het landschap zo plat is als een pannenkoek. Hoe meer hoogtelijnen je ziet, hoe hoger het landschap is op die plaats. Zo zie je dat het aan de bovenkant van de laars van Italië zeer bergachtig is. De kaart ziet er donker uit door al die lijntjes die zo dicht bij elkaar liggen. Een lijn duidt aan hoe hoog het is op die bepaalde plaats. Er staat meestal ook een cijfer bij dat aangeeft hoe hoog we ons daar bevinden. Even tijd om uit te blazen in de zeteltjes!

19

20 Je eigen plekje Ziezo! Een wereldkaart. Dit is de enige in de tentoonstelling. De wereld barst bijna uit haar voegen op deze kaart. En ja, ook jij woont daar ergens op die grote wereldbol. Aan jou nu om je eigen plekje op de kaart van België te zetten. In je koffertje vind je een vlaggetje. Je mag er je naam op schrijven en het op de kaart van België prikken die op het einde van de tentoonstelling staat. Je prikt het daar waar je woont. Je mag ook je eigen getekende kaart ophangen in de minitentoonstelling. Vergeet niet je naam en adres erbij te hangen zodat we later je tekening kunnen opsturen. Je koffertje met het bijbehorende materiaal (puzzel, potlood, lijm ) geef je terug aan de balie. Het boekje mag je meenemen naar huis. Dankjewel! En wie weet tot de volgende keer! Formatting Europe - Mapping a Continent Educatieve dienst - KBR