Pachthoven te Vlierzele

Transcriptie

1 Pachthoven te Vlierzele Het hof te Papegem en het hof te Vlierzele vormden de twee voorname middelpunten van de landbouwexploitatie van de St Baafsabdij te Vlierzele. Hierrond ontstonden ook nog andere hofsteden die zich over het ganse grondgebied uitspreidde. Misschien komt het hierdoor dat op Vlierzele men spreekt van wijken in plaats van straten. Hof te Papegem Deze hoeve werd in de 10 de eeuw al vernoemd als villa. De hoeve werd bestuurd door een meier en was 30 bunder groot. Het was een oud gebruik dat de pachter daarenboven den ghesellen vander bottelerijen op de abdije en den jonghen heeren int schole hunnen Kerstavont geven moesten. De gebouwen van het hof moest hij wel ende lovelic onderhouden en er mochten geen nieuwe opgericht worden zonder de toestemming van de abt. Geen mest mocht worden verkocht, maar moest op de landerijen gebruikt worden De opgaande bomen waren ten voordele van de abdij, maar «daer haccx ende houmes over geloopen» had, mocht door de huurder geweerd worden, iedere houtsoort op zijn «gherechten tijd,» te weten : hard hout om de negen jaren, elshout om de zeven en tronkwilgen om de drie jaren. In het geval er schade aan de veldvruchten ontstond door oorlog of het klimaat, dan zou de pachter hiervoor schadevergoeding krijgen. In gaat Wido, major de Papenghem, als pacht 4 denieren betalen Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 1

2 Op 8 januari is er een proces 1 waar de rechten van de abt van de St Baafsabdij en van Walteri meier van Papegem vastgelegd door de procureur van Arras heer van Bethune en Dendermonde. In maart van datzelfde jaar komt zijn zoon Walterum terug op het appel. Op 4 maart sluiten Willem, abt van Aflligem, William G. en Grimbergen van Windeke een overeenkomst tussen de abdij en Walter, de zoon van de meier van Papengem, over de rechten die hij beweerde te hebben over de 21 bunders land gelegen op Vlierzele, die was toegekend op voorwaarde dat de abdij een deel krijgt van de opbrengsten 2. Op 24 maart Ziet Jan Van Papengem en zijn vrouw af van alle rechten op de heerlijkheid van Papengem en de goederen die van hen afhangen, die ze verkocht hebben aan de abdij. In In Op 7 mei verschijnt er een akte waarbij Jan van Roden, baljuw en de schepenen van Vlierzele oorkonden dat Diederik van Papegem een afrente van 55 groot s jaars kocht bestaande uit een huis en landerijen te Vlierzele te innen door de tafel van de heilige geest van Vlierzele ten behoeve van de kapel. schenkt Pieter Faureel aan de abdij een weide te Papegem: de nederste bekemeersch bevestigt Pieter bisschop van Kamerijk de stichting en de giften gedaan door Diederik van Papegem voor een kapelanie ter ere van de H. Andreas in de kapel van Papegem. In 1378 was het goed eigendom van Dirk van Papeghem, zijn zoon Idekin erfde een deel van de goederen 3 Op 3 februari betaalt Jan van Papegem aan de abdij een jaargeld van 12 pond parisis. In bracht de hoeve 10 pond groote op Op 8 januari geeft Willem van Papegem aan de abdij ten voordele van de kapelanie van Sint Andreas te Papegem 5 dagwant en 60 roeden grond in Vlierzele Op dezelfde 8 januari gaat de abt speciaal zorgen voor de dienst en de verbetering van de kapel van de H. Andreas te Papegem van de goederen die hem zijn gegeven door Willem van Papegem In is er een akte waarbij Willem van Papegem voor zijn zieleheil landerijen te Vlierzele schenkt aan Joris abt van Sint Baafs te behoeve van de Sint Andries kapel te Papegem. In bracht de hoeve twaalf pond op (De Potter & Broeckaert). Op 2 april betaalt men voor het hof 12 p. gr. Duur 9j Eigenaar was de Sint Baafsabdij en pachter Lieven Van de Vivere In bracht de hoeve zestien pond op (De Potter & Broeckaert). Op 9 novembe r is er een akte waar sprake is van het Goed te Papegem grootte 16 bunder en men betaalt 4pond en 4 schellingen de huur is 9 jaar. De eigenaar is Jan van Leyns fs Gelloot. Is er dan een tweede grote hoeve op Papegem? In verlenen de schepenen als rechters van de keure van Gent in een zaak behandeld door de schepenen van Impe, tussen Nikolaas Van den Berghe en de abdij, het genot van een bos in Papegem aan Nikolaas Van den Berghe. In bracht de hoeve vieren twintig pond. Acht jaar nadien werd er een nieuwe pacht verleend ten voordele van de weduwe Jan Michiels en haar kinderen, mits het betalen van 27 pond groote. Bezoek van Franse en Spaanse troepen op het hof te Papegem in Spaanse successie oorlog Levering van goederen, diensten en logement in Oostenrijkse successie oorlog In is Adriaen de Crook pachter In was het goed van 45 bunder groot en bedroeg de pachtsom 80 pond groote. In is er een diefstal van linnen door Jan Vander Linden op het hof van Papegem bewoond door Adriaan De Cock. In behoorde aan Van Aelbroeck Fransiscus, rentenier Gent. Het behoorde laatst aan de familie van Aelbroeck en is nu het eigendom van de heer de Smet de Naeyer, te Gent. Paul Joseph graaf de Smet de Naeyer (Gent, 13 mei Brussel, 9 september 1913) was een Belgisch katholiek politicus. 1 Serrure cartulaire van St Bavo,189, Histoire de l'abbaye de Saint-Bavon et de la crypte de Saint-Jean à Gand Door Auguste van Lokeren 2 Histoire de l'abbaye de Saint-Bavon et de la crypte de Saint-Jean, à Gand... Door Auguste Van Lokeren 3 Wezenboek van Gent , 237 Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 2

3 Paul de Smet was de zoon van een Gentse katoenindustrieel en werd zelf ook katoenindustrieel en bankier. Hij was onder meer beheerder van de Société Générale de Belgique en van talrijke kolenmijnen. Van 1886 tot 1908 was hij volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Gent(-Eeklo) en nadien tot aan zijn dood provinciaal senator voor de Katholieke Partij. Hij was achtereenvolgens minister van financiën ( ), van financiën en openbare werken ( ) en werd eerste minister in en in In 1899 werd hij benoemd tot minister van Staat en in 1900 verheven tot graaf. Hof te Vlierzele De tweede grote hoeve was het hof te Vlierzele, Papegem was gespecialiseerd in akkerbouw terwijl Vlierzele eerder veeteelt beoefende denken we aan de twee driesen in de onmiddellijke omgeving. In junari van 1395 is er verkoop van een leen door Pieter Van der Meersch aan Jan van Hegersvorst Vente par Pierre Van der Meersch, bourgeois de Gand, à Jean Van den Hegersvorst, d'un fief situé à Vlierzele De totale grootte aan bossen, land, weiden was 60 bunder. In 1552 bedroeg de pacht 28 pond groote. De pachter was ook elk 5 schellingen verschuldigd aan de koralen ( koor) van St Baafs. Ook aan de ghesellen van de bottelrije ( wijnkelder) voor hun kerstavond 10 schellingen. In 1754 was het hof nog 47 bunder 1 dagwand en 17 roeden groot en bedroeg de pachtprijs 80 pond groote. In geval van oorlog was er een afslag van 5 pond. toegestaan van 5 pond. Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 3

4 De vierschaar werd gehouden op het hof van Vlierzele door de abdij van St Baafs, men noemde dit de waerhede van tswerte land. Een maal per jaar werden de betichten van Vlierzele, Bavegem, Smetlede, Oordegem, Letterhoutem eenmaal per jaar samen geroepen voor de soevereine waerhede van het zwarte land op het hof van de Sint Baafsabdij te Vlierzele. Het Privilegiënboek der stad Aalst, gekend onder den naam van Boek met den haire, leert ons voorts, dat Oosterzele naar het Zwarteland (te Vlierzele?) ter souveraine waerhede ging Tijdens de Franse overheersing verschijnt in de Vlaemsche gazette op Quartidi 14 prairial 6 de jaar in de katern Vereendigde departementen, nationale domeinen het volgende Verkoopinge der goederen die zal plaetse hebben, in de groote Zaele van het gewezen Bisdom, nu het Departemental huys in Gend; op den 21 Prairial 6 de jaer, ten dry uren naer middag precies een Pagthof,&e. 43 bunderen 34 roeden land, bosch en meersch. gebruykt by den burger Jan Baptiste Vlamink en andere, voor 2,096 francs 80 centimes 's jaers. gelegen tot Vlierzeele. In 1844 was het eigendom van De Clercq Felicianus, landbouwer Vlierzele. Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 4

5 Volgens de Potter & Broeckaert zijn alle rekeningen nog bewaard en bevinden ze zich in het Rijksarchief Gent Het goed te Aalbroek Het goed te Aelbroeck op Strijmeers was reeds gekend van voor 1400 Op 13 juni had het Goed te Aalbroek 4 bunder 2.5 dagwant en 2 roeden gedeeltelijke opbrengst van 6 schellingen per bunder en 11 halster dit voor een looptijd van 6 jaar Eigenaar waren de kinderen van Jan van Leyns 4 en pachter was Gillis de Bake zoon van Lieven. Op een bepaald moment na 1280 had de Gentenaar Diederic Van Leyns twee percelen weide in pacht een van 68 roeden en een 64 roeden van de abdij van Sint-Bavo in de parochie van Vlierzele. Wellicht was Jan een van de kinderen. 4 Er was een Jan van Leyns schepen van gedele in Gent Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 5

6 Op 25 mei was het Goed te Aalbroek 4 b 2.5 dagwand groot en men betaalde 6 schellingen per bunder met een looptijd van 4 jaar. De eigenaar op dat moment waren dekinderen van Jan van Leyns onder voogdij van Gijselbrecht van Coudenhove. De pachter was Geraard van der Vurst zoon van Willem afkomstig van Ottergem. Op een bepaald moment is Gijselbrecht gestorven en komt het in handen van zijn weduwe en stijgt het goed van 4 bunders naar 24 bunders er zijn dan ook meerdere eigenaars. Op 18 en 19 September is er terug een akte van het Goed te Aalbroek, eigenaar is de wed Van Coudenhove. De nieuwe grootte hiervan bedroeg 24 bunder 3 dagwand 37 roeden en behoorde in toe aan de weduwe van Gijsbrecht van Coudenhove, tesamen met Barbara van Eecke, gehuwd met Pieter Boudens, en Margareta van Eecke, weduwe van Justaas Cabelous. De pacht was toen een jaarlijkse som van 5 schellingen 6 deniers groten het bunder. Deze hofstede kwam na Gijsbrecht s dood ook nog in handen van zijn broer Geerolf en zijn zuster Jozijne, deze was gehuwd met Jan Sersanders 5. De broers waren Gentse schepenen ghijsbrecht van de keure en Geerolf van de gedele 6 In 1404 had gijselbrecht in Oordegem het goed ten Broecke in eigendom dit was 18 bunder groot en men betaalde 5 groten per bunder de pachttijd was 6 jaar. Uit De Zwarte Doos - Stadsarchief Gent - Jaarregisters Keure - Reeks 301/20 ( ) - Regesten 301/20 f. 53/6 Ghiselbrecht van Caudenhove heeft als voogd van de kinderen van Jan van Leyns, het goed "Taelbrouc" te Vliedersele gelegen en 2 dagwant, 2,5 roeden groot, verpacht met voorwaarden aan Gillisse den Bake fs. Lievins, voor een termijn van 6 jaar en voor 6 schelling groten jaarlijks voor elke bunder en voor een rente van 11 alsters koren jaarlijks. Borg: voor 24 schelling : Jan Mussche; voor 3 pond 16 schelling groten: Veraechte, weduwe van Jan Ghiselins, bakker , juni 5 301/20 f. 19bis/8 Jan vander Ghijnst fs. Pieter heeft een halve bunder grond, gelegen in Vliederzele, verkocht aan Mergriete vanden Vinre - 1 december /18 / f. 43r/4- De jonkvrouwen Clare en Trune Masch, gezusters, hebben met toestemming van hun echtgenoten resp. Willem Parfondeur en Wouter Auwele een erfrente van 5 1/2 mud graan (Gentse maat) per jaar bezet op het goed van Aelbrouc binnen de parochie van Vlierzele in het land van Aalst, verkocht aan jonkvrouw Soetine Smans, weduwe van Ghiselbrecht van Caudenhove (n.s.) februari /18 / f. 27v/6- Jan Reyneere, fs. Laurein, en zijn wettige In het begin van de 19 de eeuw was er een stokerij en een bierbrouwerij en was eigendom van Ridder Augustus Diericx uit Oordegem. De familie Diericx-Carpentier woonde in de 18 de en 19 de eeuw in Oordegem 5 In het jaer 1421, onder het voorschependom van J. hr Jan Sersanders, wierd den ouden vloer en het bed van de Spy-gaten aen den Rooden-toren opgebroken, en eenen nieuwen van witte steenen in de plaets geleyt. Door deze Spy-gaten droeg men de fierter (reliquie-kas) van S. Lieven, het een der zelve inkomende en het ander uytgaende. Alsdan wierd ook nieuw gemaekt de kaey aen den Steendam. 6 Schepenen van de Keure en de Schepenbank van Gedele: De twee belangrijkste organen van het Gentse stadsbestuur, de Schepenbank van de Keure en de Schepenbank van Gedele hadden ook gerechtelijke taken. De eerste hield zich onledig met strafrecht en conflictueus burgerlijk recht, de tweede was een willige rechtsmacht. Hun bevoegdheid was evenwel op dubbel vlak beperkt. In de Middeleeuwen werd Gent bestuurd door twee schepenbanken. De schepenen van de keure (keure= wettekst die bepaalde voorrechten verleende)bestuurden de stad, zij vaardigden reglementen uit, hieven belastingen, onderhielden contacten met de graaf, verdedigden de stad en bemoeiden zich met alle aspecten van de stedelijke samenleving: openbare werken, ondersteuning van behoeftigen... Bovendien bezaten de schepenen van de keure een uitgebreide rechterlijke macht. Ze traden op als rechters in de meest uiteenlopende burgerlijke en strafrechtelijke zaken. De schepenen van gedele (verdeling) behandelden de erfenissen en waren voogd van alle minderjarige wezen. Ook traden ze op als vredemakers bij twisten en veten tussen burgers. Hun schepenbank fungeerde als een soort vredegerecht. Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 6

7 het goed ter Meersch, Het goed had een grootte van 30 bunder, in was het eigendom van Jan Cap gehuwd met Elizabeth de Pestere. Verder geen informatie waar het zich bevond. het goed ten Dale In is het goed van Lijsbette Rellems, echtgenote van Nicolaas de Vleeschouder, Jan van den Hoeghenhuus, Catharina Staes ( gehuwd met Pieter van de Gote) en Elizabeth van Waes, vrouw van Michiel van Hoorebeke, elk had een deel, overgegaan naar de familie de Gruutere. Vroeger was dit pachthof het eigendom van Lauwereis de Maech 7. Het goed strekte zich uit van Vlierzele tot in Zonnegem het goed te Morelgem. 21 bunder groot en in het jaar in het bezit van de familie van der Stoct 7 Tusssen 1370 en 1392 treft men bij de de schepenbank van Gent respectievelijk de keure en de gedele een Lievin en een Lauwereis de Maech Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 7

8 hof te Bussegem In oktober Vlierzele is er een uitspraak van de schepenen van de Keure in een proces contra Lievin van Busseghem aangaande landerijen aldaar, ook een tweede uitspraak van mannen van de Steen te Aalst in een proces contra dezelfde over dezelfde landerijen. Op 17 maart 1481 heeft de helft van het Hof te Bussegem een pachtwaarde van 4 schellingen voor een periode van 8j. De eigenaar is Lieven van Busseghem, de pachter is Dirk Van den Broucke De Sint Pietersabdij had hier eigendommen in terram in Smet te lede et in Brochem mansos et terram in Erondeghem et in Bursinghem et terram in Ottringhem et terram in Flachem 8 Uit De Zwarte Doos - Stadsarchief Gent - Jaarregisters Keure - Reeks 301/20 ( ) - Regesten 301/20 f. 21v /2 Jan Borrel heeft een halve bunder grond verkocht aan Pieteren Boudins en zijn vrouw Kateline van Busseghem. Deze grond noemde men "Dodenbrouc" en lag nast het hof van Busseghem in de parochie van Vliederzele , januari 15 n.s. 301/18 / f. 66v/3- Lisbette van den Kerchove en Jan Nys, haar wettige echtgenoot en voogd hebben: - 56 roeden "eigen roeden" verkocht aan jonkvrouw Mergriete van den Vivere, fa. Goesin. Het goed is gelegen in de parochie van Vlierzele op het grote veld tussen het land van priester Goessin van de Vivere en het "eigen goed" van Artevelde - nog 60 roeden "eigen goed", gelegen in hetzelfde veld (n.s.) februari /18 / f. 66v/4- Beatrijs van Busseghem, fa. Arent, en Jan van der Braecht haar wettige echtgenoot en voogd hebben: - een dagwand en 11 roeden "eigen goed" verkocht aan priester Goessin van de Vivere, dat zij houden van de heer van Gavere en gelegen is in de parochie van Oordegem. Het goed paalt langs de ene zijde aan dit van Sergoessin en aan de andere zijde aan de weg die van Oordegem van Sergoessin en aan de andere zijde aan de weg die van Oordegem naar Bussegem loopt - een dagwand en 3,5 roeden grond 8 Chartes et documents de l'abbaye de Saint Pierre au Mont Blandin à Gand, Van Lokeren, Volume 1 Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 8

9 gelegen in Vlierzele langs de ene kant aan "Vriends bocht" en langs de andere kant aan het land van ser Goessin (n.s.) februari /18 / f. 31v/2- Pachtcontract tussen Robbrecht Langhelet en Lieven van Bevere het goed ter Heide zich uitstrekkende tot in Smetlede, enz. Pachthoven Vlierzele VDDER Pagina 9