13 december en uitvoering vierweken zoektermijn. Geachte dames en heren,

Transcriptie

1 Postadres Postbus 8456, 1005 AL Amsterdam Aan de voorzitter en de leden van Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag Cc: Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dhr. mr. L. F. Asscher Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mw. drs. J. Klijnsma Minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap mw. dr. M. J. Bussemaker Datum Uw kenmerk Telefoonnr Onderwerp Reactie op wetsvoorstel maatregelen WWB en uitvoering vierweken zoektermijn Geachte dames en heren, Op 12 november heeft het Kabinet nieuwe WWB-maatregelen voorgesteld, waarin onder andere de kostendelersnorm wordt geïntroduceerd. Gelijktijdig is een rapport van de inspectie SZW over de vierweken zoektermijn naar de kamer gestuurd1, waarin de uitvoering van de zoektermijn voor jongeren tot 27 jaar onder de loep is genomen. Beide maatregelen hebben invloed op de arbeidsmarktpositie en -perspectieven van jongeren. FNV Jong maakt zich ernstige zorgen over de nadelige effecten ervan voor grote groepen jongeren. Zoals u allen weet is de jeugdwerkloosheid ongekend hoog. Tienduizenden jongeren staan - veelal met een mooi diploma - langs de zijlijn van de arbeidsmarkt. Een verloren generatie dreigt. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven die de toenemende jeugdwerkloosheid een halt toeroepen; jongeren leren langer door en krijgen meer mogelijkheden werkervaring op te doen. Sociale partners, Kabinet en regio s slaan de handen ineen om jongeren in deze moeilijke economische tijden vooruit te helpen. Helaas trekt het Kabinet deze lijn niet door in haar bijstandsbeleid. Wij storen ons enorm aan de maatregelen die ter bespreking voorliggen. Ons inziens druist het bijstandsbeleid dwars in tegen de ingezette koers ter bestrijding van jeugdwerkloosheid en zet het werkende én werkzoekende jongeren verder op achterstand. De kostendelersnorm is een strop voor werkende jongeren en studenten. En wij zijn er nog steeds van overtuigd dat aan de vierweken zoektermijn meer nadelen dan voordelen kleven: de vierweken zoektermijn vergroot de groep onzichtbare jongeren; 1 Inspectie SZW, Actief op weg naar werk. Van schoolgaand kind tot zelfstandige jongere, Augustus 2013

2 2 van 5 jongeren zijn overgeleverd aan willekeur bij de beoordeling van hun geleverde inspanningen; verplichte ondersteuningsonthouding neemt maatwerk van gemeenten uit handen; beperkte instroommomenten in het onderwijs voor jongeren grote ergernis. Bijstandsbeleid dat de toekomst van jongeren niet serieus neemt en hen de straat opjaagt is in een tijd waarin de jeugdwerkloosheid de pan uit rijst uitermate lomp en onwenselijk. Meer dan ooit zijn jongeren die - in welke hoedanigheid dan ook - in aanraking komen met de bijstand gebaat bij een helpende hand en kansen om een eigen bestaan op te bouwen. In het navolgende gaan wij nader in op onze bezwaren tegen de kostendelersnorm en de vierweken zoektermijn. We roepen u op tegemoet te komen aan zaken waar jongeren écht wat aan hebben. 1. De kostendelersnorm remt opbouw eigen bestaan van jongeren De invoering van kostendelersnorm komt neer op een grove inkomensachteruitgang binnen huishoudens die afhankelijk zijn van de bijstand. Inwonende werkende kinderen zullen een grotere financiële bijdrage moeten leveren aan hun bijstandsgerechtigde ouder(s), omdat vanwege hun inwonen de uitkering met 132,- (alleenstaande ouder) dan wel met 176,- (voor gehuwde ouders) omlaag gaat. Deze kostendelersnorm levert de schatkist in totaal 95,- miljoen per jaar op. FNV Jong vreest dat de kostendelersnorm gezinnen uiteen drijft. Los van het feit dat de kostendelersnorm ons fraudegevoelig en praktisch onuitvoerbaar lijkt, is het een draak van een maatregel voor hardwerkende jongeren die proberen een zelfstandig bestaan op te bouwen. Zij zullen door de scherpe inkomensdaling van hun ouder(s), nog meer dan dat ze doorgaans al deden, moeten bijdragen aan de huishoudelijke kosten. Volgens berekeningen van het Kabinet zullen huishoudens getroffen worden. Het komt er echter op neer dat veel meer dan jongeren last gaan krijgen van de maatregel, omdat in huishoudens meer dan één werkend kind kan wonen. De kostendelersnorm remt duizenden jongeren uit (kansarme) gezinnen nog meer in de opbouw van hun eigen toekomst: van jongeren die met hun fulltime baan niet meer dan een schamel jeugdloontje van rond de 800,- verdienen tot aan jongeren die - met de invoering van het sociaal leenstelsel - geconfronteerd zullen worden met het afbetalen van torenhoge studieschulden. De kostendelersnorm kent nog twee uitzonderingsgroepen, namelijk jongeren die onderwijs volgen dat hen aanspraak geeft op studiefinanciering en BBL-studenten. De uitzondering geldt alleen niet voor studenten in de masterfase die gaan vallen onder het sociaal leenstelsel (het is daarbij sterk de vraag of de plannen het überhaupt gaan halen). Het Kabinet laat een flinke steek vallen door masterstudenten niet uit te zonderen van de kostendelersnorm. FNV Jong dringt er bij het Kabinet op aan om de hieronder genoemde groepen in de wet uit te zonderen van de kostendelersnorm: Werkende jongeren tot 23 jaar die met een baan niet meer dan bruto 1.477,80 ofwel het wettelijk minimumloon verdienen. 2

3 3 van 5 Studenten in de masterfase die vanaf 2014 of (als de plannen worden uitgesteld) later niet meer onder de Wet studiefinanciering vallen. 2. De vierweken zoektermijn brengt jongeren onnodig in moeilijkheden Op 1 januari 2012 is de Wet Investering in Jongeren opgegaan in de WWB en is er een strenger regime gaan gelden voor jongeren tot 27 jaar. Met de invoering van de vierweken zoektermijn heeft het Kabinet gepoogd de instroom van jongeren in de bijstand te beperken en hen meer verantwoordelijk te maken voor het vinden van werk. FNV Jong heeft in 2011 in diverse uitingen fel geprotesteerd tegen de conjunctuurgevoelige zoektermijn voor jongeren. Jongeren melden zich pas bij de sociale dienst als hun financiële situatie ertoe leidt dat hen het water aan de lippen staat en alle sollicitatiepogingen tot niets hebben geleid. Om bij de balie dan geconfronteerd te worden met een zoektermijn van vier weken is uitermate zuur en doet een hoop van hen verzuipen in de schulden. Nog steeds zien wij deze maatregel als gedrocht van de bijstandswet; het brengt jongeren in financiële problemen, maakt grote groepen jongeren onzichtbaar en werkt willekeur in de hand als het gaat om de beoordeling van geleverde inspanningen. De twee laatstgenoemde bezwaren kunnen ook worden afgeleid uit het rapport van de Inspectie SZW dat onlangs naar de Kamer is verstuurd. 2.1 Zoektermijn maakt jongeren onvindbaar en onzichtbaar FNV Jong maakte zich vóór de invoering van de verplichte zoektermijn al ernstige zorgen over de effecten van de vierweken zoektermijn op de groep niet-melders en onzichtbare jongeren. De zoektermijn leidt ertoe dat minder jongeren geneigd zijn zich te melden. Ook keren veel jongeren na de zoektermijn niet terug. Zo blijkt uit onderzoek van de gemeente Utrecht dat 64% van de jongeren niet terug keert na de zoektermijn.2 Het verontrustende hierbij is dat veel gemeenten geen zicht hebben op de situatie van jongeren die zich wel gemeld hebben maar niet zijn teruggekomen voor een bijstandsaanvraag. Inzet van de overheid zou juist moeten zijn om te voorkomen dat kwetsbare jongeren verder afglijden in de maatschappij en onzichtbaar worden. FNV Jong vindt dat sociale diensten de verantwoordelijkheid moeten krijgen om bij jongeren na te gaan waarom zij niet zijn teruggekeerd. Door dit strak te monitoren hebben gemeenten en landelijke overheid een beter zicht op (kwetsbare) jongeren in de maatschappij en kan voorkomen worden dat jongeren uit beeld raken. 2.2 Gemeentelijke ondersteuning in zoektermijn juist stimuleren Met de invoering van de vierweken zoektermijn heeft het Kabinet de eigen verantwoordelijkheid van jongeren bij het vinden van werk willen onderstrepen. Gemeenten onthouden zich in deze periode van ondersteuning, althans dat is de bedoeling van de wet. Uit het onderzoek van de Inspectie SZW blijkt echter dat er gemeenten zijn die kiezen voor intensieve ondersteuning tijdens de zoektermijn. Wij snappen niet dat gemeenten die kiezen voor deze zwaardere vorm van ondersteuning op hun vingers kunnen worden getikt. Juist door niet slechts klakkeloos de wet uit 2 Gemeente Utrecht, Vier weken zoektermijn Wet Werk en Bijstand. Een beeld van de gevolgen na invoering, Oktober

4 4 van 5 te voeren en jongeren naar huis te sturen staan deze gemeenten stil bij de hedendaagse situatie op de arbeidsmarkt en specifieke behoeftes van jongeren. Aan het einde van de rit zijn zowel jongeren als gemeenten hierbij gebaat; door de hulp vinden jongeren sneller een baan en gemeenten beperken uiteindelijk de instroom van door-zoektermijn-schrijnend-gewordenjongeren. Ook FNV Jong is van mening dat jongeren een eigen verantwoordelijkheid hebben bij het vinden van een baan of studie. De starre zoektermijn en de verplichte ondersteuningsonthouding zien wij echter niet als middel om dit te bereiken. Wij pleiten ervoor om gemeenten te stimuleren jongeren intensiever te ondersteunen gedurende de zoektermijn en gemeenten hierop meer beleidsvrijheid te geven. 2.3 Willekeur bij beoordeling van geleverde inspanningen De inspanningen die jongeren in de zoektermijn hebben geleverd moeten aan het einde van de periode worden beoordeeld voor het bepalen van het recht op bijstand. Dit gebeurt doorgaans door individuele klantmanagers, zij kunnen bij de beoordeling terugvallen op beleidsregels van de gemeenten. Onduidelijk is of en in hoeverre gemeenten dergelijke beleidsregels hebben opgesteld. De Inspectie SZW gaat hier in haar rapport niet nader op in, maar benoemt wel de noodzakelijkheid ervan. Zonder nadere regels weten jongeren vooraf onvoldoende waar zij later op beoordeeld worden en zijn zij aan het einde van de zoekperiode overgeleverd aan de nukken en willekeur van de individuele klantmanager. Voor een jongere betekent een negatief oordeel een bittere vier weken extra zonder inkomen en hulp. Willekeur moet daarom tot het minimale beperkt worden. FNV Jong dringt er bij het Kabinet op aan nader onderzoek te doen bij gemeenten op de aanwezigheid van beleidsregels die naar jongeren voor de ingang van de zoektermijn gecommuniceerd worden en op basis waarvan klantmanagers kunnen komen tot een objectief en afrekenbaar oordeel. 2.4 Beperkte instroommomenten onderwijs jaagt jongeren bijstand in Het Kabinet zet alles op alles om bijstandsafhankelijkheid onder jongeren te beperken. Wij onderstrepen deze doelstelling zolang deze met maatwerk aangekleed wordt. Wij denken dat de bijstandsafhankelijkheid onder jongeren verder valt terug te dringen door de instroom in het onderwijs gedurende meerdere momenten in het jaar mogelijk te maken. Momenteel is alleen instroom in september mogelijk en bij sommige opleidingen ook in februari. Jongeren die (weer) willen starten met een opleiding kunnen noodgedwongen een periode in de bijstand zitten, omdat de gewenste opleiding pas vele maanden later start. Zonde van de stilstand in de ontwikkeling van de jongere en zonde van gemeenschapsgeld. Dit is geen nieuw fenomeen. Ook gemeenten geven aan de beperkte instroommomenten in het onderwijs. Net als Divosa eerder deed roept ook FNV Jong het Kabinet op dit langdurige probleem van de beperkte instroommomenten op te lossen. 4

5 5 van 5 Tenslotte Wat jongeren die een beroep doen op bijstand nodig hebben is een goede begeleiding naar de arbeidsmarkt, zodat zij een duurzame positie kunnen gaan veroveren. Niet een enkeltje naar huis waar zij aan hun lot overgelaten worden en zich na vier weken weer mogen melden. De voorgestelde kostendelersnorm is rampzalig voor jongeren met geringe inkomsten die inwonen bij hun bijstandsgerechtigde ouder(s) en een eigen toekomst proberen op te bouwen. Met de introductie van deze maatregel dwarsboomt dit Kabinet hun kansen om uit een kansarme situatie te geraken. In de verwachting dat u onze bezwaren mee zal nemen in uw overwegingen. Met vriendelijke groet, Robbert Coenmans Voorzitter FNV Jong 5