Speech n.a.v. 10 jaar BNL politiesamenwerkingsverdrag

Transcriptie

1 Speech n.a.v. 10 jaar BNL politiesamenwerkingsverdrag Geachte heren ambassadeurs, geachte leden van het college van secretarissen-generaal en de Centrale Overleggroep Senningen, beste collega s, dames en heren. Het is mij een genoegen hier vandaag het woord tot u te mogen richten naar aanleiding van de tiende verjaardag van het Benelux-politiesamenwerkingsverdrag. Zoals collega Nettgen zonet overtuigend heeft aangetoond, hebben we met de politiediensten van onze drie landen een indrukwekkend parcours afgelegd sinds de lente van 2004, en mogen we terecht fier zijn op wat we de voorbije tien jaar samen hebben bereikt. Ik vind echter dat we, net als prille tieners in het gewone leven, niet te lang mogen blijven stilstaan bij wat we in het verleden al gerealiseerd hebben, maar vooral vooruit moeten durven kijken en nadenken over hoe we zo snel mogelijk nog groter en sterker kunnen worden. In het vervolg van dit betoog wil ik daarom toelichten hoe ik denk dat de samenwerking op Benelux-niveau verder geïntensifieerd kan worden voor wat betreft twee bijzonder belangrijke aspecten van ons werk, namelijk de informatie-uitwisseling en de grensoverschrijdende operationele samenwerking. Als we naar de toekomst kijken is het belangrijk om weten dat op het vlak van politiesamenwerking multilaterale samenwerkingsinitiatieven zoals de Benelux tussen twee stoelen dreigen te vallen: enerzijds is er namelijk de sterke bilaterale samenwerking tussen de landen van de Benelux, maar anderzijds zien we ook op Europees niveau tal van ontwikkelingen om de politiesamenwerking te optimaliseren. Vooral op het vlak van informatie-uitwisseling is de snelle evolutie niet te stuiten, waarbij met de implementatie van het Zweeds Kaderbesluit de beschikbaarheid van informatie binnen Europa zal worden vooropgesteld. In België werd dit kaderbesluit dit jaar omgezet naar Belgisch recht: waar voorheen de Belgische politie slechts een beperkte lijst van gegevens zelfstandig kon verstrekken aan het buitenland, kan nu de politiële verstrekking van gegevens met een gerechtelijke finaliteit aan een politiedienst van een andere EU-lidstaat autonoom gebeuren, zonder voorafgaandelijke machtiging van een gerechtelijke overheid, voor zover deze

2 gegevens rechtstreeks beschikbaar of toegankelijk zijn voor leden van de politie en rekening gehouden met enkele specifieke uitzonderingen en beperkingen. Maar ook de behoeften van onze operationele politiediensten op het vlak van informatieuitwisseling veranderen voortdurend, onder meer door technologische innovaties en evoluties in de manier waarop we criminaliteit proberen te voorkomen en bestrijden. Gelet op de cruciale rol die de vergaring en analyse van informatie speelt in het hedendaagse politiewerk, vind ik het uitermate belangrijk om snel in te spelen op de veranderende noden van onze mensen op het terrein. De Benelux vormt daarbij een ideaal forum om initiatieven te lanceren die op het niveau van de Europese Unie niet of nog niet haalbaar zijn. Daarom werd twee jaren geleden op vraag van België een specifieke Benelux-werkgroep omtrent informatie-uitwisseling opgericht. Deze werkgroep, waaraan Luxemburg voorlopig enkel als waarnemer deelneemt, heeft intussen onder meer een uitvoeringskader uitgewerkt voor de structurele uitwisseling van blacklists voor ANPR-systemen en onderzoekt momenteel welke gegevens onze politiediensten grensoverschrijdend zouden kunnen uitwisselen in het raam van de bestuurlijke aanpak van criminaliteit. De meest ambitieuze opdracht van de werkgroep bestaat er echter in na te gaan hoe de politiediensten van onze drie landen elkaar wederzijdse toegang kunnen verlenen tot hun nationale gegevensbestanden. Hiermee zouden we een verregaande invulling geven aan het eerder genoemde principe van beschikbaarheid, dat aan de basis ligt van het Zweeds Kaderbesluit. Nu wisselen we dagelijks tal van berichten uit die betrekking hebben op zeer eenvoudige vragen om informatie. Het zou toch veel sneller en efficiënter zijn indien onze politiediensten de nodige gegevens rechtstreeks konden opzoeken in de relevante databanken van het andere land? Ik wil er in dit verband aan herinneren dat artikel 15 van het Benelux-politieverdrag reeds voorzag dat onze drie landen elkaar de mogelijkheid zouden bieden tot rechtstreekse, gecentraliseerde en geautomatiseerde raadpleging van elkaars kentekenregisters. Dat hierover nooit een Benelux-uitvoeringsafspraak werd gesloten, is te wijten aan het feit dat deze vorm van samenwerking een jaar later uitgebreid geregeld werd in het Verdrag van Prüm. Maar ook voor andere soorten gegevens zou een wederzijdse toegang tot elkaars databanken nuttig zijn. Denken we bijvoorbeeld maar aan eenvoudige, feitelijke gegevens over personen (zoals een geboortedatum of een adres), of de vraag of iemand gekend is bij de politiediensten van het andere land. Indien we ook voor dit soort van gegevens een systeem van rechtstreekse raadpleging zouden kunnen realiseren,

3 dan zou er wellicht heel wat capaciteit vrijkomen voor andere belangrijke opdrachten, zoals de behandeling van complexere vragen en analyses van de grensoverschrijdende criminaliteit. Uiteraard zouden we hierbij strikte voorwaarden moeten definiëren, onder meer op het vlak van opleiding en de controle op het raadplegingsmotief, maar in wezen zal het er vooral op aankomen dat we elkaar voldoende leren vertrouwen. In dat opzicht doet dit dossier mij denken aan de grote politiehervorming die we aan het begin van deze eeuw in België gekend hebben: de oprichting van één algemene nationale gegevensbank voor de gehele geïntegreerde politie wordt algemeen gezien als een belangrijke stap voorwaarts ten opzichte van de situatie van voorheen, maar we mogen niet vergeten dat ook toen veel Belgische politieambtenaren hebben moeten leren om hun informatie op ruime schaal te delen. Ook de mogelijkheden voor gezamenlijke operationele samenwerking zijn de laatste jaren fors toegenomen, onder andere door de zogeheten Prüm-Raadsbesluiten. En in de toekomst zijn er nog meer Europese initiatieven te verwachten die een niet te onderschatten invloed zullen hebben op de politiesamenwerking tussen de Europese landen. Ik denk daarbij specifiek aan het Europees onderzoeksbevel, dat zeer belangrijke consequenties zal hebben op het vlak van onze samenwerking in gerechtelijke dossiers. Hoe vlot de implementatie van het EOB en andere nieuwe Europese initiatieven de komende jaren zal gebeuren, hangt natuurlijk af van de lidstaten: niet alleen van de nationale parlementen, die de nodige aanpassingen aan de nationale wetgeving zullen moeten doorvoeren, maar ook en vooral van de politie- en justitiediensten, die de nieuwe instrumenten in de praktijk zullen moeten toepassen. Maar zelfs indien dit alles snel en vlot zou verlopen, zouden we als lidstaten niet afdoende gebruik maken van de mogelijkheden die ons op Europees niveau worden geboden om de grensoverschrijdende samenwerking tussen de politiediensten te bevorderen. In artikel 89 van het Verdrag op de Werking van de Europese Unie staat bijvoorbeeld dat de Raad van de Europese Unie volgens een bijzondere wetgevingsprocedure de voorwaarden en beperkingen kan vastleggen waarbij inzake politiesamenwerking de autoriteiten van de lidstaten op het grondgebied van een andere lidstaat mogen optreden, in overleg en overeenstemming met de autoriteiten van die lidstaat. Het gaat hier dus om het toekennen

4 van grensoverschrijdende bevoegdheden. Waarom zouden we als Benelux deze mogelijkheid die Europa biedt, niet voluit aangrijpen? Zoals de heer Gaastra reeds heeft aangehaald, richt het Beneluxpolitiesamenwerkingsverdrag zich vooral op de handhaving van de openbare orde en veiligheid. De vooruitgang die sinds de inwerkingtreding van het Verdrag geboekt is in onze samenwerking ligt dan ook vooral in het domein van wat wij in België de bestuurlijke politie noemen. Als we stappen vooruit willen blijven zetten in de Benelux-politiesamenwerking, lijkt het wenselijk om ook de samenwerking op het vlak van de opsporing te versterken. We moeten ons daarbij afvragen in welke mate we hiermee tegemoet kunnen komen aan de problemen die we dagelijks ontmoeten op het vlak van de gerechtelijke samenwerking, met name inzake de uitvoering van rechtshulpverzoeken. Het is een publiek geheim dat de Nederlandse projectmatige aanpak, prioriteitenstelling en capaciteitsverdeling in België als oorzaak gezien worden voor de soms laattijdige of niet-afhandeling van Belgische rechtshulpverzoeken, terwijl Nederland wijst op het grote aantal rechtshulpverzoeken vanuit België voor minder belangrijke zaken en daarom aanstuurt op een verhoogde drempel voor het uitsturen van rechtshulpverzoeken. Ondanks het bestaan van verschillende zeer goede overlegstructuren en samenwerkingsvormen tussen België en Nederland, blijft dit probleem actueel. Waarom zouden we tegen deze achtergrond en binnen de mogelijkheden geboden door artikel 89 van het Verdrag op de Werking van de Europese Unie niet mogen nadenken over een aanpassing van het Benelux-politieverdrag, die voorziet in enkele welomschreven executieve opsporingsbevoegdheden voor de politie op elkaars grondgebied? De idee daarbij zou zijn dat er niet langer met een internationale rogatoire commissie maar met een eenvoudige kennisgeving aan de gaststaat zou kunnen worden gewerkt voor een aantal kleine, mineure onderzoeksdaden, die zonder dwangbevel kunnen uitgevoerd worden en die vaak in het raam van een internationale rogatoire opdracht onderaan de prioriteitenlijst komen of waarvoor geen capaciteit in de gaststaat kan worden vrijgemaakt. We denken dan aan het verhoren van slachtoffers of getuigen, het inwinnen van eenvoudige, welomschreven inlichtingen of het uitvoeren van verificaties. Daarbij moet natuurlijk een

5 aantal minimale garanties voorzien worden: het nationale recht van de gaststaat moet van toepassing blijven; er dienen bepaalde procedurele voorwaarden te worden vastgelegd opdat het resultaat nadien als bewijs zou kunnen dienen; een voorafgaande uitdrukkelijke toestemming is vereist voor het verhoren van personen; de gaststaat dient geïnformeerd te worden over het eindresultaat, enzovoort. De positieve impact zou duidelijk zijn: administratieve vereenvoudiging; snellere afhandeling van de vragen, wat de rechtsgang in onze landen enkel kan versnellen; geen extra capaciteit of kosten voor de uitvoering van internationale rogatoire commissies voor misschien mineure onderzoeksdaden, die echter wel van belang zijn voor het verloop van het gerechtelijke dossier; snellere afhandeling in het voordeel van slachtoffers of gedupeerden; minder kans op procedurefouten; verminderde frustratie in de samenwerking tussen onze politiediensten;... alle betrokkenen zouden baat hebben bij deze manier van werken. Misschien klinken de voorstellen die ik hier vandaag formuleer, sommigen té vernieuwend in de oren. Maar zou dat al die jaren geleden ook niet het geval geweest zijn toen de eerste ideëen opborrelden die uiteindelijk hun weerslag vonden in het huidige Beneluxpolitiesamenwerkingsverdrag? Het lijdt immers geen twijfel dat de Benelux de voorbije jaren als een proeftuin voor politiesamenwerking binnen de Europese Unie heeft gefungeerd. Ons Benelux-politiesamenwerkingsverdrag werd meermaals als referentie aangehaald in het raam van de uitwerking van een intensievere Europese politiesamenwerking. Bovendien hebben de Benelux-landen in het Europa na het verdrag van Lissabon gezamenlijk méér dan hun bijdrage geleverd aan het vormgeven van de nieuwe Europese initiatieven inzake politiesamenwerking, onder meer door het indienen van gezamenlijke voorstellen in diverse fora en werkgroepen actief in het raam van het Europees veiligheidsbeleid. Ik ben ervan overtuigd dat de Benelux binnen Europa zijn voortrekkersrol op het vlak van politiesamenwerking moet blijven spelen. We hebben de niet te onderschatten taak om, met ons huidige Benelux-politieverdrag als basis, de mogelijkheden van operationele samenwerking in de grensregio s maximaal aan te wenden en de nodige wetgevende initiatieven te ontwikkelen om in de toekomst nog nauwer en beter te kunnen samenwerken inzake alle aspecten van het moderne politiewerk. Ik dank u voor uw aandacht.