Politiek en economie in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Paul Aarts Afdeling politicologie, Universiteit van Amsterdam 1 november 2012

Transcriptie

1 Politiek en economie in Noord-Afrika en het Midden-Oosten Paul Aarts Afdeling politicologie, Universiteit van Amsterdam 1 november 2012

2 Politieke en economische grieven: welke is dominant? Lastige vraag, geen zekerheid; slechts aanwijzingen. Zie b.v. volgende sheet. En zie recent bericht uit Tunesië: 63% wees op econ. Onvrede als drijfveer voor opstanden, slechts 14% politieke factoren. Idem volgens Arab Barometer. 2

3

4 "Het land is voor degenen die het bebouwen. Het land is het land van de boeren Staking van artsen Staking van de minibusjes Staking van buschauffeurs Deze tekst spreekt voor zich 4

5 Het succes van de Arabische Lente wordt niet zozeer bepaald door het aantal verjaagde dictators, maar door het aantal banen dat gecreëerd wordt, vooral voor jongeren. Rol private sector (waaronder MKB) als motor Afhankelijk van bron maar grofweg: 1.In Egypte alleen al jaarlijks banen nodig om de werkloosheid stabiel+ te houden 2.Recente UNDP-studie: drie scenario s met wisselende perspectieven (gelijk werkloosheidspeil, reductie met de helft en eentje met aanzienlijke toename van vrouwen in het arbeidsproces). In het best-case scenario (de derde) zijn er in 2015 zo n 25 m., in m. en in m. banen nodig (Landen: Algerije, Egypte, Jordanie, Libanon, Mauretanie, Marokko, Syrie, Tunesie en Jemen). 3.Wereldwijd (WB rapport Jobs): 600 m. in 2017 om werkgelegenheid op peil te houden. 5

6 Poll (van IRI) in april 2011 vond dat 80% van de Egyptenaren vonden dat ze in de loop van volgend jaar een beduidende verbetering van hun leefsituatie zouden meemaken 6

7 Source: Arab Barometer, 2011

8 Een paar feiten: MENA-regio s werelds hoogste werkloosheid onder jongeren en laagste aandeel van vrouwen in arbeidsproces MENA-regio: gemiddeld 25% jeugdwerkloosheid Saoedi-Arabië: tweederde van bevolking <30 jaar en van jaar heeft 30% geen baan Saoedi-Arabië: 78% van afgestudeerden zonder baan Egypte: >30% jeugdwerkloosheid (15-24 jaar) Egypte: 43% van de jeugdwerklozen heeft universitaire graad Marokko: 30% jeugdwerkloosheid (15-29 jaar) Bevolkingsbouw van TUNESIE 8

9 Private sector: 9 van de 10 banen in de wereld, ook in MENA-regio? Verwevenheid politiek en economie (macht resp. geld): verandering? Dominante rol van de staat: minder? Hamvraag: politiek en economie minder verweven en dus minder grote rol voor de staat? 9

10 MENA-regio: staat vaak voornaamste werkgever: verandering? Kleine formeleprivate sector. business unfriendly: verandering? Zie Doing Business2012 (World Bank/IFC) Als het gaat om de rol van die private sector: 1.Nog steeds de staat 2.Private sector heel vaak informeel (grote verschillen per land) ZIE VOLGENDE SHEET 3.Verandering? Doing Business 2012 [Kanttekening bij Egypte (waar dus deprivate sector meeste arbeidsplaatsen verschaft): >80% van die sector wordt informeel gerund en >60% van de arbeiders in die sector heeft geen formeel arbeidscontract.] 10

11 Productive formal private sector is small and public sector is the main source of formal employment 11 Source: LFS Latest Available Year. Formal workers defined as contributing to social insurance -World Bank 11

12 ngs Belangrijkste conclusie: Today economies in the region often combine relatively weaker legal institutions with relatively more efficient regulatory practices.

13 On the one hand there is a need to reform the bureaucracy, improve its efficiency, and revisit the role of the stateto become a facilitator of growth and development. On the other hand, demands are being placed on the stateto assume a traditional social and distributive role (I. Saif 2011) The high expectationsproduced by Arab revolutions make it imperative to swiftly move towards meeting number of critical challenges, notably creation of decent work opportunities Failure to do so might erode much of what has been gained in the political arena (UNDP 2011). Gevaar bestaat dat nieuwe regeringen populistische maatregelen nemen om bevolking tevereden te stemmen zoals uitbreiding van subsidies en banen bij de overheid creëren (zoals o.a. gebeurde in Egypte zie NRC-Hvan afgelopen week! -en Saoedi-Arabië). Dat betekent, zeker in geval van landen als Egypte, nog groter tekort op de begroting en dus verdieping van de problemen: korte-termijnsoelaas ten koste van langetermijnstabiliteit. Aan de andere kant ( Catch 22?): als men niet snel levert immers hooggespannen verwachtingen! bestaat kans dat counterrevolutionary forces may be re-organized and use electoral processes to come back to power (UNDP 2011: 97). 13

14 Noodzaak: van een rentier-based political economy model naar een developmental state model Die overgang is noodzakelijk, op basis van een nieuw sociaal contract tussen staat en burgers. Garantie op succes is er niet Vele uitkomsten zijn mogelijk. UNDP-rapport wijst er b.v. op dat er in het verleden bij vergelijkbare processen in Latijns Amerika & de Cariben, maar ook in Europa, er een enorme time lag kan zitten tussen defase van politieke liberalisering en de institutionalisering van sociaaleconomisch beleid dat ook sociaal rechtvaardig is (UNDP 2011: 71-74, e.v.). Zie ook Levitsky & Way,