Vraag nr. 209 van 28 januari 2013 van CINDY FRANSSEN

Transcriptie

1 VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Vraag nr. 209 van 28 januari 2013 van CINDY FRANSSEN Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften - Diagnostiek en indicatiestelling Leerlingen krijgen tegenwoordig vaker met uiteenlopende problemen te maken. Hun sociale context wordt steeds complexer. Sommige leerlingen hebben specifieke onderwijsbehoeften die een gepaste aanpak of redelijke aanpassingen vereisen. Deze aanpak kan op school worden aangeboden door het onderwijsteam, maar zeker ook in samenwerking met het CLB. Om een juiste aanpak te kunnen verzekeren, is echter een correcte diagnostiek nodig. Dit wordt ook bevestigd in de beleidsbrief Welzijn, Volksgezondheid en Gezin : Een goede diagnostiek is de eerste voorwaarde om snel de meest gepaste hulp te verstrekken. Hiervoor moeten de verschillende sectorale initiatieven op elkaar afgestemd en vervolgens versterkt worden. In 2012 werd een intersectorale stuurgroep diagnostiek en indicatiestelling opgericht. In het perspectief van de installatie van de intersectorale toegangspoort tot de niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp in 2014, kreeg hij de opdracht om initiatieven te nemen waarmee de kwaliteit van de diagnostiek in de jeugdhulpverlening vergroot kan worden. Concreet inventariseert de stuurgroep relevante diagnostische protocollen (classificerende, verklarende of handelingsgerichte protocollen). Bijkomend gaat de stuurgroep na of er bruikbare inschalingsinstrumenten bestaan om zorgzwaarte of zorgintensiteit te meten. De stuurgroep werd samengesteld in afwachting van de oprichting van een Vlaams expertisecentrum diagnostiek (p ). Het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin zet dus in op een intersectorale samenwerking inzake jeugdhulp. De actoren binnen de onderwijssector kunnen in deze intersectorale samenwerking een rol spelen. Een samenwerking tussen de twee beleidsdomeinen kan versterkend werken, zeker aangezien beide beleidsdomeinen de diagnostiek wensen te onderzoeken en actualiseren onder andere door het toekomstige Vlaamse Expertisecentrum Diagnostiek in te schakelen. In de beleidsbrief Onderwijs van staat namelijk: Ik zal de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek naar GON en ION6 gebruiken om volgend schooljaar de discussie over een toekomstgerichte organisatie en bekostiging van de ondersteuning van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in het gewoon onderwijs op te starten. Ik ondersteun PRODIA ook tijdens het schooljaar i.f.v. de oplevering van de protocollen motoriek, spraak en taal en gedrag en emotie. In overleg met het beleidsdomein Welzijn wil ik bekijken hoe protocolontwikkeling en - actualisering een plaats kunnen krijgen in een toekomstig Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek (p.22). Ten slotte merk ik graag nog op dat men bij het uitwerken van de diagnostiek erover moet waken dat men leerlingen niet gaat etiketteren en stigmatiseren. 1. Welke actoren/organen/instellingen zijn vertegenwoordigd in de stuurgroep diagnostiek en indicatiestelling? 2. Wordt de intersectorale stuurgroep diagnostiek en indicatiestelling momenteel geraadpleegd door de onderwijssector en de CLB s om de diagnostiek en indicatiestelling bij leerlingen te optimaliseren?

2 3. Waarin zal de taak van het Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek verschillen van de taak die de stuurgroep diagnostiek en indicatiestelling momenteel heeft? 4. Wanneer zal het Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek worden opgericht? Wanneer zal het operationeel zijn? 5. Welke protocollen werden al door de stuurgroep naar voren geschoven? Zijn deze voldoende handelingsgericht en dus bruikbaar voor de onderwijscontext? Volgen m.a.w. voldoende concrete en bruikbare handelingsvoorstellen voor leerkrachten en schoolteams uit deze diagnostische protocollen? Zullen deze protocollen evengoed bruikbaar zijn om diagnostiek aan te leveren voor de integrale toegangspoort (vanuit een Multidisciplinair Team)? 6. Welke bruikbare inschalingsinstrumenten werden door de stuurgroep al voorgesteld? a) Hoe zal de minister de implementatie van de protocollen in het onderwijs en CLB s ondersteunen? b) Is het de bedoeling dat de protocollen die CLB s reeds hanteren, door het Expertisecentrum worden aangepast of herschreven? c) Welke maatregelen zullen worden genomen om de implementatie van de protocollen binnen CLB en onderwijs te ondersteunen vanuit het Expertisecentrum en/of de stuurgroep? 7. Welke impact zal de integratie van deze protocolontwikkeling en actualisering hebben op de onderwijscontext? Welke acties zal de minister nemen zodat de integratie van deze protocolontwikkeling en -actualisering in het Expertisecentrum een directe en positieve impact heeft op de onderwijscontext? Hoe spoort dit met de voorstellen uit het ontwerpdecreet dringende en andere maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en met het leerzorgkader? 8. Welke acties plant de minister om de uitwisseling tussen het Expertisecentrum en de CLB s te stimuleren? 9. Welke maatregelen zal de minister nemen zodat leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften de juiste diagnose krijgen, ongeacht hun sociale achtergrond? Met welke maatregelen zal hij het overaanbod aan labelling en etikettering beperken? Op welke wijze zal hij hierbij de gelijke onderwijskansen verzekeren? N.B. Deze vraag werd gesteld aan de minister Vandeurzen (vraag nr; 209) en Smet (nr. 254). ANTWOORD 1. De stuurgroep Diagnostiek en Indicatiestelling is intersectoraal, multidisciplinair en evenwichtig samengesteld. De vertegenwoordiging vindt u in de onderstaande tabel. Administraties Koepels Departement Welzijn, Volksgezondheid & Gezin Departement Onderwijs Integrale Jeugdhulp Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Agentschap Jongerenwelzijn Agentschap Zorg & Gezondheid Afdeling Welzijn & Samenleving Agentschap Kind & Gezin Vlaams Welzijnsverbond Werkgeversfederatie voor Jeugdzorg (PPJ)

3 Academici en wetenschappers Cliëntvertegenwoordiging Zorgnet Vlaanderen Internettencel CLB s Verwijzersplatform Vlaams Forum Diagnostiek Vlaamse Vereniging van Kinder- en Jeugdpsychiaters Afdeling Psychodiagnostiek Universiteit Gent Gezin & Handicap Roppov 2. De onderwijssector maakt deel uit van de stuurgroep Diagnostiek & Indicatiestelling. De onderwijsvertegenwoordigers brachten in het overleg de noden inzake diagnostiek en indicatiestelling binnen de onderwijscontext in. 3. De stuurgroep Diagnostiek en Indicatiestelling kreeg de opdracht om een eerste reeks initiatieven te nemen waarmee we de kwaliteit van de diagnostiek in de integrale jeugdhulpverlening (IJH) kunnen versterken. Deze opdracht beschouwen we als een beleidsvoorbereidende taak. Dit leidde tot een beleidsadvies voor het implementeren van een aantal werkingsprincipes en instrumenten waarmee we een kwaliteitssprong in de diagnostische praktijk kunnen realiseren. Tot deze werkingsprincipes en instrumenten behoren onder andere: - het handelingsgericht verzamelen en analyseren van diagnostische gegevens; - het benaderen van hulpvragen vanuit een interactioneel referentiekader met sterke aandacht voor de context; - het hanteren van kwaliteitsvolle instrumenten voor diagnostiek, indicatiestelling en zorgzwaarte-inschaling. Het gebruik van classificerende diagnostische protocollen voor het bekomen van een inschrijving in het Vlaams Agentschap Personen met een Handicap (VAPH) en de handelingsgerichte protocollen ontwikkeld door ProDia behoren hiertoe. De verdere uitwerking van de opdrachten van een Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek wordt momenteel voorbereid. 4. De oprichting van een Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek is afhankelijk van de goedkeuring van een nieuw decreet Integrale Jeugdhulp. 5. In zowel de hulpverlening als de onderwijscontext willen we een betekenisvolle, positieve impuls geven aan de kwaliteit van de geleverde diagnostiek. Om die kwaliteitsverbetering te realiseren, schuiven we het principe van de handelingsgerichte diagnostiek naar voor. Dit is een vorm van diagnostiek die expliciet kiest voor een advies dat gericht is op handelen en opnieuw perspectief bieden. Het handelingsgerichte model vertrekt vanuit de noden van de gebruiker, onderkent en analyseert de problemen waarmee jongeren/leerlingen binnen hun context kampen, maar steeds met één duidelijk doel voor ogen: een passend advies voor hulpverlening of aangepaste ondersteuning uitwerken. De keuze voor het handelingsgerichte model past in de processen van de Intersectorale Toegangspoort. Erkende multidisciplinaire teams dit kunnen CLB s zijn - die niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp willen aanvragen zullen met behulp van het handelingsgerichte model een verantwoord, bruikbaar en te evalueren hulpverleningsadvies uitwerken. Een advies dat oplossingsgerichte indicaties bevat die bruikbaar zijn binnen de hulpverlening, mogelijks ook ter begeleiding van jongeren in de schoolcontext. Aansluitend op het brede handelingsgerichte kader ontwikkelt de projectgroep ProDia een aantal handelingsgerichte protocollen. Het gaat om protocollen die het schoolteam of het CLB in geval van een specifieke onderwijsbehoefte (lezen-spellen, rekenen, hoogbegaafdheid, zwakke

4 begaafdheid of verstandelijke beperking, motoriek en in een latere fase ook nog taal-spraak en gedrags- en emotionele problemen) kunnen hanteren. Het product van zo n specifiek handelingsgericht protocol bevat oplossingsgerichte indicaties om aangepaste ondersteuning binnen de onderwijscontext te realiseren. Naast de prioritaire keuze voor het handelingsgerichte model ontwikkelden experts vanuit de schoot van het VAPH een aantal classificerende diagnostische protocollen (CDP s). Bepaalde van die CDP s (bijv. verstandelijke handicap, autismespectrumstoornis bij minderjarigen, visuele stoornissen, ) zijn bruikbaar binnen het toepassingsgebied van de Integrale Jeugdhulp. Erkende multidisciplinaire teams die voor een minderjarige via de Intersectorale Toegangspoort een inschrijving binnen het VAPH willen verkrijgen, zullen indien nodig deze CDP s moeten gebruiken. Deze CDP s geven hulpverleners de minimale tools om het diagnosticeren van een stoornis één van de VAPH-voorwaarden voor inschrijving op een kwaliteitsvolle en eenduidige manier uit te voeren. We willen opmerken dat het gebruik van deze CDP s niet hoeft in te druisen tegen het uitgangspunt van de handelingsgerichte diagnostiek. Het vertrekpunt bij elk diagnostisch proces in het bijzonder in functie van het aanvragen van niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp blijft het handelingsgerichte diagnostische model. Het gebruik van CDP s kan naadloos in dat model ingepast worden. 6. In functie van het selecteren van kwaliteitsvolle instrumenten voor het inschalen van zorgintensiteit en zorgzwaarte raadpleegde de stuurgroep het onderzoek van het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (Prof. Dr. Vanderfaeillie en Tim Stroobants, Vrije Universiteit Brussel). De onderzoekers screenden een vijftiental instrumenten op bruikbaarheid in functie van indicatiestelling. Het onderzoek wees uit dat er een groot tekort is aan instrumenten voor het inschalen van zorgintensiteit/zorgzwaarte bij jongeren van zes tot achttien jaar. Het enige Nederlandstalige instrument dat weerhouden wordt is de IZIKA (het instrument om de intensiteit van hulpverlening voor kinderen en adolescenten na te gaan). De stuurgroep nam dan ook vooral het gebruik van de IZIKA in functie van het indicatiestellingsproces onder de loep. De IZIKA beschrijft het type en de intensiteit van middelen die nodig zijn voor een bepaald niveau van zorg dat tegemoet komt aan de behoeften van het kind of de adolescent. Het instrument is van toepassing op kinderen en adolescenten met allerhande stoornissen en problematieken, inclusief psychische stoornissen, middelenmisbruik en ontwikkelingsstoornissen (dit laatste onder voorbehoud van verder onderzoek). Uit een beperkte praktijk bij hulpverleners blijkt dat het instrument ook bruikbaar is voor kinderen en jongeren met een handicap of in een problematische opvoedingssituatie. Naast de IZIKA bestaat er ook de IZIIK, een gelijkaardig instrument voor het inschalen van de nodige zorgintensiteit voor zeer jonge kinderen (baby s, peuters en kleuters). De IZIKA biedt zeker mogelijkheden binnen de processen voor het aanvragen van nietrechtstreeks toegankelijke jeugdhulp bij de Intersectorale Toegangspoort. Het instrument is gemakkelijk aan te leren, afname duurt niet lang en geeft een snelle aanduiding van de gewenste zorgintensiteit. De IZIKA heeft evenwel als beperking dat het geen aanduiding geeft over de inhoud van de zorg. Verder onderzoek wordt opgestart om de validiteit en bruikbaarheid van het instrument in de Vlaamse jeugdhulpverlening te optimaliseren. De stuurgroep volgt verder de ontwikkeling van de Support Intensity Scale voor kinderen (door Will Buntinx, Universiteit Maastricht) op. Dit instrument zou eventueel soelaas kunnen bieden voor het concreet indiceren van typemodules niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp. a. In het belang van goed geadviseerde hulpverlening sporen we alle partners op het terrein aan om te investeren in kwaliteitsvol uitgevoerde diagnostiek, beginnend bij het zich aanmeten van de handelingsgerichte diagnostiek. Het werken volgens het handelingsgericht diagnostische model zullen we daarom inschrijven in de voorwaarden voor erkenning als multidisciplinair team. Voor de handelingsgerichte diagnostiek zullen we ons evenwel beperken tot het inschrijven van de beginselen. Het opleggen van één methode van

5 handelingsgericht werken zullen we niet opleggen, zodat evoluties inzake beste praktijken mogelijk blijven. b. en c. De inhoudelijke uitwerking van de opdrachten van het Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek wordt momenteel voorbereid. 7. Met het handelingsgerichte diagnostische model willen we, zoals al aangegeven, de kwaliteit van diagnostiek verbeteren om zo ook de hulpverlening die daaruit voortvloeit op maat van de zorgnood te kunnen organiseren. Het idee van de handelingsgerichte diagnostiek sluit daarmee aan bij de voorstellen uit het ontwerpdecreet dringende en andere maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en met het leerzorgkader. In lijn met deze beleidsevoluties biedt het handelingsgerichte protocol de kapstokken om op basis van de vastgestelde specifieke noden van leerlingen het noodzakelijke zorgniveau, de bijhorende zorgmaatregelen en onderwijsaanpassingen gedurende een schoolloopbaan uit te stippelen. Het handelingsgerichte protocol kan dus gezien worden als een diagnostisch instrument dat aangeeft welke onderwijsaanpassingen nodig zijn om tegemoet te komen aan de specifieke onderwijsbehoeften van een leerling. 8. Voor het Vlaams Expertisecentrum Diagnostiek liggen er veel opdrachten op de plank. Om de impact van het centrum effectief en efficiënt te sturen, ook met betrekking tot de noden en de verwachtingen van de CLB s, zullen de eerste opdrachten van het expertisecentrum zich voornamelijk richten op de meest urgente noden op het terrein. Dit kan erin bestaan dat het expertisecentrum onder meer de CLB s zal bevragen naar problemen en noden waarmee ze kampen in hun diagnostische praktijk. In functie daarvan zal het expertisecentrum dan werken aan gerichte acties of oplossingen die onder andere de CLB s daadwerkelijk ondersteunen, met name binnen de context van de Intersectorale Toegangspoort. 9. Het beleidsdomein Onderwijs & Vorming slaat met de CLB s het pad van de handelingsgerichte diagnostiek in. Binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin is dit ook een duidelijke keuze voor de volledige Integrale Jeugdhulp. De meerwaarde van het handelingsgerichte model zit hem in de finaliteit ervan: de problemen van jongeren/leerlingen onderkennen en analyseren, met duidelijke aandacht voor hun context en afgestemd daarop een passend hulpverleningsadvies uitwerken. Daarmee willen we ook duidelijk maken dat diagnostiek niet altijd herleid moet worden tot een zuiver classificerende aanpak.