Ontmoetingskerk Laren NH 10 juli Psalm 125

Transcriptie

1 Ontmoetingskerk Laren NH 10 juli 2016 Psalm 125 Ik zie hem nog, die zaterdag. De binnenplaats was vol joden. Op hun schouders droegen ze wat ze van een heel leven bewaard hadden. Rugzakken waar de oude mannen hun verleden, de kinderen hun toekomst, de rabbijnen hun geloof en de zieken hun vermoeidheid ingepropt hadden. Mijn ouders en ik stonden bij het hek. Aan de andere kant het leven. Een paar voorbijgangers. Toen opeens zag ik hem. Een gezicht achter het raam aan de overkant. De rest van het lichaam ging schuil achter de gordijnen: alleen het gezicht was zichtbaar. Het leek net een opgeblazen ballon. Kaal, een platte neus, grote, bolle ogen. Een onbeduidend, alledaags, verveeld gezicht: door geen enkele harstocht aangedaan. Ik bleef er lang naar kijken. Hij keek naar buiten, drukte geen medelijden, geen vreugde, geen geschoktheid en zelfs geen woede of belangstelling uit. Onbewogen, koel, onpersoonlijk. Het schouwspel liet hem onverschillig. Wat! Die mensen gaan sterven? Dat is niet zijn schuld, kom nou, hij heeft de beslissing niet genomen. Hij is niet pro-joods en niet anti-joods: alleen maar een toeschouwer, dat is alles. Deze woorden komen uit het boek: De stad van het geluk van de Joodse schrijver Elie Wiesel. Hij overleed vorige week. Wiesel heeft veel en indringend geschreven over de oorlog. Over het kwaad dat ongebreideld zijn gang kon gaan, niet tegengehouden door God of door mensen. Hij schreef over beulen en slachtoffers, maar ook over derden. Het grote thema van Wiesel komt samen in die man achter het raam. De toeschouwer, die niets doet, die onbewogen lijkt, die onverschillig lijkt. Ik ben bang, schrijft hij al in de jaren vijftig. Dat het kwaad er is, dat er beulen zijn, dat wist hij als geen ander. Daar lag niet zijn grootste angst. Die had hiermee te maken: dat mensen er soms niets tegenover stellen, dat het goede ontbreekt. De lege mens die zich afzijdig houdt was voor Wiesel een spookbeeld. 1

2 Onvermoeibaar pleit Wiesel er voor om het goede te doen, ook al lijkt het maar klein. Hij noemt dat het enige geneesmiddel tegen onverschilligheid. Wiesel is de profeet van de bewogenheid. Daarin zit voor hem ook de essentie van geloven. Is het onbegrijpelijk dat je je afzijdig wilt houden van wat je ziet en hoort? Hoe kun je omgaan met alles waar nieuwsmedia je mee confronteren? Dat lijkt van een stroom van kwaad en van ellende die maar niet ophoudt. De psalm die we lazen verwoordt dat zo: Niet tot rust komt de staf van de boosheid. Het kwaad lijkt iets van het eeuwige leven te hebben. Het steekt steeds weer en steeds opnieuw de kop op. Op de aanslagen in Istanbul en Irak volgde deze week de aanslagen in Dallas. We mogen vrezen dat het niet de laatste zijn. Het kwaad komt niet tot rust. Voorbeelden op allerlei gebied liggen voor het oprapen, van het kwaad van zelfverrijking, van onverdraagzaamheid, van alles wat mij kan aantasten naar lichaam en ziel. Van groter en kleiner kwaad dat je ziet zie en waarvan je hoort. Hoe ga je er mee om? Kun je het zien, kun je het verdragen? Of sluit je je gordijnen, sluit je je af. Een oudere zei me: s avonds doe ik de televisie uit. Ik kan niet tegen al die berichten over oorlogen en geweld. Ik slaap er niet van. Is het onbegrijpelijk dat je afzijdig houdt van wat je niet kunt hanteren en waar je je machteloos onder voelt? Kan ik, moet ik de wereld op mijn rug dragen of ben ik daar gewoon niet op berekend? Is dat niet teveel gevraagd en ga je daar niet aan ten gronde. Hoe ga je om met het kwaad dat je hoort en ziet. Ligt het gevaar niet op de loer waar psalm 125 over spreekt: Dat de rechtvaardige zijn hand uitstrekt naar het kwaad. Dat je mee gaat doen. Dat je scheve betalingen en belastingontduiking gewoon gaat vinden. Dat je vanuit motto s gaat denken: iedereen doet het en waarom ik niet, of: ik hoef toch niet roomser dan de paus te zijn. Klaas Vos, die predikant is en in de ledenraad zit van Ajax schreef onlangs een artikel over de Mammoncultuur van de voetbalwereld. 2

3 Het kwaad is een olievlek, die zich uitbreidt. Een rotte appel steekt voor je het weet een hele mand aan. FC Twente, de club die door alle malversaties op de rand van de afgrond terecht kwam, is daar een voorbeeld van. Hoe ga je om met het kwaad. Word je een defaitist. Word je onverschillig? Ga je denken: het wordt nooit wat met de wereld. Of probeer je je zelf daarvoor te behoeden? Een man loopt door de stad. Hij ziet wat er verkeerd gaat. Hij heeft een scherp oog voor het kwaad. Hij roept: het gaat niet goed! Het moet anders! Barrevoets gaat hij en hij roept en roept, maar niemand luistert. Toch houdt hij vol om door de stad te gaan en om te roepen: het moet anders1 Op een dag vraagt iemand aan hem: waarom blijf je dit doen. Je ziet toch dat niemand naar je luistert? De man antwoordt: dat merk ik zelf ook wel en toch ga ik door. Ik blijf roepen, al was het maar om te voorkomen dat ik even onverschillig word als anderen. Psalm 125 is een gebed uit bewogenheid en om bewogenheid. Ik weet dat bidden voor sommigen heel vertrouwd is. Een dagelijkse bezigheid. Ik weet van een oudere die zei: elke avond stel ik mij een huis voor met ruimtes, waarin mensen zijn. Ik ga die ruimtes af en noem de namen. Van kinderen, van vrienden, van mensen op afstand. Ik kan niet veel meer, maar dat biddend noemen van die namen kan ik wel. Ik weet van mensen voor wie bidden onvanzelfsprekend en moeilijk is geworden. Ik herken alle moeite die je kunt hebben met de gedachten van je verstand: hoe zit dat met een adres, welke zin heeft bidden, wat voor effect heeft het. Wordt de wereld er anders van, wordt een mens er beter van, word ik er beter van? Ik herken dat. Iemand zei: ik doe het eigenlijk alleen in een kerk. Samen met anderen. Ik denk dan: wees blij dat zo n plaats er is waar je met elkaar tot zoiets kunt komen. Psalm 125 is een gebed. Psalmen en bidden hebben alles met elkaar te maken. In kloosters zien ze psalmen als dagelijkse gebeden. Ze weten daar: We hoeven niet alles zelf te verzinnen. Als je die psalmen zegt of zingt komt heel het leven aan bod. Bid maar met psalmen mee. 3

4 Psalm 125 is een gebed. Een gebed om behoed te worden voor het kwaad. Om behoed te worden voor onverschilligheid en fatalisme. Een gebed om er voor bewaarde te blijven om mee te waaien met alle winden. Een gebed om bepaald te blijven bij wat recht is en goed. Om zicht te blijven houden op heelheid en vrede. Een gebed om bewogen te blijven. In die oude psalm komt het hele leven in beeld. Maar uiteindelijk komt ook dit gebedslied lied uit bij twee woorden die naar God verwijzen. Bidden en God hebben alles met elkaar te maken. De theoloog Kees Waaijman zegt: de oudste godsnaam is een gebed, een gebed van twee woorden: Wees er. Voor je bidt, denk dan aan alles wat er is, wat je bezighoudt, waar je blij om bent en waar je je zorgen over maakt. Laat het gebed dan maar bestaan uit die twee woorden: Wees er. En zeg dan amen. De psalm bidt: Dat het goede gevoed en versterkt mag worden. En ik bid: wees er om mij daar bij te bepalen en mij daarbij te betrekken. De psalm bidt: Dat het kwade het goede niet zal beïnvloeden. En ik bid: wees er, behoed mij daarvoor. Dat ik me zal verzetten tegen kwaad dat op mijn pad komt. Dat ik me niet laat ontmoedigen door de stroom van ellende die op me afkomt. Geef me moed, geef me vertrouwen om het kleine te doen, met het oog op het grote. Wees er, voed mijn bewogenheid, voed mijn verzet tegen wat kwaad is. Remco Campert schreef: Verzet begint niet met grote woorden maar met kleine daden zoals storm met zacht geritsel in de tuin of de kat die de kolder in zijn kop krijgt zoals brede rivieren met een kleine bron verscholen in het woud zoals een vuurzee met dezelfde lucifer die een sigaret aansteekt 4

5 zoals liefde met een blik een aanraking iets dat je opvalt in een stem jezelf een vraag stellen daarmee begint verzet en dan die vraag aan een ander stellen Ik bid: wees er om in deze geest te leven. Psalm 125 is een gebed zodat wij doen wat in onze macht is. De psalm zegt meer dan dat. Er klinkt ook ongekend vertrouwen door in dit oude lied. De psalm zingt van een stad van vrede met bergen daarom heen als symbolen van vertrouwen. Vertrouwen dat de wereld niet biedt. Vertrouwen dat je niet uit de nieuwsberichten haalt. Vertrouwens dat je soms totaal niet uit je eigen leven kunnen afleiden. De psalm zingt boven ons uit: Niet het kwade heeft het laatste woord. Het eeuwige leven is aan het goede. Niet de haat heeft de langste adem. Vrede heeft het laatste woord. Niet alle verscheurende machten zullen het winnen. Het laatste woord is aan God. Niet de dood zal het laatste zijn. Maar het leven. Ik heb een psalm nodig om dat te kunnen geloven. Uit me zelf reik ik niet zover. Ik heb Jezus nodig om dat te kunnen geloven. Die zegt: wees er nu maar voor wie op je pad komt. En laat je optillen als dat voor jou nodig is. Wat zo in het klein gebeurt onder mensen, gebeurt aan mij, gebeurt aan God. Elie Wiesel schrijft: Vaak zijn we dan te zwak om onrecht tegen te houden, maar het is ons gegeven er tegen te protesteren. We bezitten de macht niet om honger uit te bannen, maar door een hongerig kind te voeden klagen wij de honger aan. Wiesel weet wat zijn traditie leert: wie een mens redt, redt de mensheid. Ik bid: wees er om in deze geest te leven. Geef me vertrouwen dat het goed komt. Met de wereld, met uw mensen, met anderen en met me zelf. Gelukkig de mens die het Woord hoort en er door wordt bewogen. Amen 5