Jaargang D-Bulletin. Nederlandse Vereniging voor Stereofotografie

Transcriptie

1 197 Jaargang D-Bulletin Nederlandse Vereniging voor Stereofotografie

2 3 INHOUDSOPGAVE 04 Redactioneel 20 Driedimensionaal 04 3D-Bulletin 197 Dennis Boersma 20 Koningspaar in 3D? Job van de Groep 05 3D-Bulletin Digitaal Archief Dennis Boersma 06 Verenigingsnieuws 06 Verslag van de 170e verenigingsdag 23 maart 2013 Roland de Raeve 11 Verslag van de 171e verenigingsdag 25 mei 2013 Roland de Raeve 12 Impressie ISU-congres 2013 Dennis Boersma 17 Mededelingen Bibliotheek N.V.v.S. Sophieke Nijhuis-Bouma 24 Lente Robert v.d. Brink 28 Time-lapse Hyperstereo shows maken Pierre Meindre 34 Stereoprojectie in een nieuw jasje (2) Bas van Beukering 38 Beeldscheiding in 3D-voorzetstuk Jaap Karman 41 Le Grand Blockhaus Gert-Jan wolkers 44 3D-videoprojectors en -camera s Matthieu van der Sluis 52 Testverslag van de SCUBO3D module Gert-Jan Wolkers 57 Poppy iphone 3D-camera en -viewer Dennis Boersma 3D-Bulletin nummer jaargang Verenigingsdagen 58 Content 18 Routebeschrijving t Visnet Ledenmutaties N.V.v.S. e-groep Jan Broeders 58 Wegwijzer 59 Vraag & Aanbod 19 Programma verenigingsdag 172 en 173 verenigingsdata 2014 Jaap van Loon Foto voorpagina: Koninklijk Paar Job van de Groep Foto achterzijde: Uitsluipen van een libelle Robert v.d. Brink

3 4 Redactioneel 3D-Bulletin 197 3D-Bulletin nummer jaargang 2013 Inmiddels is het ISU-congres 2013 achter de rug en leg ik de laatste hand aan dit 3D- Bulletin. Hiervoor heb ik nog maar een paar dagen de tijd. Gelukkig heb ik het grootste deel van het werk al voor het ISU-congres kunnen doen. Dank aan alle auteurs en fotografen voor het bijtijds beschikbaar stellen van hun bijdragen. Ook heeft Sophieke dit deel al kunnen controleren op spelfouten, grammaticale fouten, verkeerde pagina referenties e.d., zodat ik deze correcties ook nog kan meenemen (voor alles daarna moet ik vertrouwen op de spellingchecker en mijn eigen taalgevoel). Reden voor de tijdsdruk heeft u als alles goed is gegaan gevonden als bijlage in de enveloppe bij dit 3D-bulletin (zie ook de pagina hiernaast). Ik wilde de complete jaargang 2013 op de DVD, dus ook dit nummer. Met de tijd nodig voor de productie van de DVD s en de wens dit nummer inclusief DVD s voor de Open Dag op 28 september bij u in de bus te hebben heb ik mijzelf 1 september als deadline gegeven. U vindt in dit nummer weer een grote variëteit aan artikelen. Natuurlijk een impressie van het ISU-congres. Verder vertelt Job van de Groep hoe hij het nieuwe koninklijk paar heeft weten vast te leggen in 3D. Robert v.d. Brink legt uit hoe hij de prachtige opnames uit zijn serie Lente heeft gemaakt. Matthieu van der Sluis bespreekt Sony 3D-camera s die hij ook op de Open Dag wil demonstreren. Gert-Jan Wolkers bespreekt de SCUBO-3D module voor de iphone. En nog veel meer... Verder dank aan allen voor de complimenten en de opbouwende kritiek op mijn eerste 3D-Bulletin. Veel lees- en kijkplezier en hopelijk zie ik u binnenkort op de Open Dag. Dennis Boersma Oproep voor Adobe Photoshop Lightroom Workshop Dhr. Ap Bernhart heeft aangeboden een workshop Adobe Photoshop Lightroom te geven. Lightroom is een programma waarmee je foto s kunt ordenen, bewerken en delen. Bij het ordenen kunnen foto s gegroepeerd worden in catalogi. Een foto kan in meerdere catalogi voorkomen terwijl er toch maar één bestand op de computer hoeft te staan. Bij het bewerken is het prettige dat het originele fotobestand niet gewijzigd wordt. Alle bewerkingen worden apart opgeslagen. Van het eindresultaat is dan weer een nieuw fotobestand te maken. Ap Bernhart maakt beroepsmatig gebruik van Lightroom en als ervaren stereofotograaf heeft hij tevens tips hoe je optimaal gebruik kan maken van dit programma bij het opslaan en bewerken van stereofoto s. Graag verneem ik de interesse voor het bijwonen van een workshop Adobe Photoshop Lightroom, te houden tijdens één van de komende verenigingsdagen in Huizen. Aanmelden verplicht u nog niet direct tot deelname maar u wordt wel tijdig op de hoogte gesteld van datum en tijdstip voor bevestiging (voor de overigen: houd website en 3D-Bulletin in de gaten). Reacties graag naar: driedab@xs4all.nl

4 3D-Bulletin Digitaal Archief 5 In 1970 startte dhr. B.G.A. Verheij het 3 D Centrum Nederland en de uitgave van het blad Stereoscope waarvan de leden en abonnees de 3-D Club vormden. Helaas bleek na twee nummers de uitgave van het blad financieel niet haalbaar. Omdat de prille 3-D Club hierdoor uiteen dreigde te vallen, namen de heren Ferwerda en Willink het initiatief een landelijke bijeenkomst te organiseren: de Eerste Nederlandse 3-D Dag op zaterdag 11 maart Uit daaropvolgende bijeenkomsten bleek dat er voldoende belangstelling was om de 3-D Club voort te zetten als een officiële vereniging. Dit leidde tot de formele oprichting van de Nederlandse Vereniging voor Stereofotografie (NVvS) op 27 januari Het verslag van de Eerste Nederlandse 3-D Dag is verspreid onder de titel BULLETIN van de 3-D Club en is te beschouwen als het eerste 3D-Bulletin. De daarna volgende verslagen hadden de titel 3-D Bulletin. In de loop der jaren is het streepje in de titel verschoven en tegenwoordig kennen we ons verenigingsblad als 3D-Bulletin. In die jaren ook is het bulletin gegroeid van een paar velletjes zwart-wit met voornamelijk het verslag van de bijeenkomsten tot een volwaardig full color magazine met verenigingsnieuws, technische en educatieve artikelen en, natuurlijk, vele stereofoto s. En in al die jaren is het een blad van, voor en door de leden van de NVvS geweest. Een paar jaar geleden is dhr. Ap Bernhart begonnen met het verzamelen en inscannen van de oude jaargangen van het 3D-Bulletin. In 2012, ruim 190 bulletins en meer dan 6000 pagina s verder was deze klus geklaard en heeft hij het resultaat belangeloos ter beschikking gesteld aan de vereniging. Wij zijn hem hier zeer erkentelijk voor. De collectie 3D-Bulletins geeft een mooi inzicht in en overzicht van de geschiedenis van onze vereniging. Het bestuur is van mening dat het veertigjarig bestaan van de vereniging een mooie aanleiding is om deze collectie aan alle leden door te geven. Bijgaand treft u daarom alle jaargangen 1972 tot en met 2013 van het 3D-Bulletin aan op 2 DVD s. Het 3D-Bulletin is één van de pijlers van de Nederlandse Vereniging voor Stereofotografie. Daarom dank aan de schrijvers van artikelen, de fotografen van stereofoto s, de redacteuren en allen die op welke wijze dan ook in de afgelopen jaren hebben bijgedragen aan dit blad waar de NVvS trots op kan zijn. Dennis Boersma

5 6 Verenigingsnieuws Verslag van de 170 e verenigingsdag 23 maart D-Bulletin nummer jaargang 2013 We mochten ons verheugen op een drukbezochte verenigingsdag met weer een vlekkeloze projectie. We hebben een sneeuwrijke winter achter de rug en dat was te zien aan het aanbod van 4 sneeuwseries, zodat we veel sfeervolle plaatjes konden bewonderen: Sneeuw (Rik van Schagen), Winterkleed (Ad van Rossem), Wandeling in besneeuwd bos (Jaap van Loon) en Winter 2013 (Janny de Heij). Job van de Groep vertoonde Return To Sender. Ik dacht even dat het een illustratie ging zijn van het lied gezongen door Elvis Presley, maar het ging over begraafplaatsen in verschillende landen. Ook van Job was Wiskundig lichaam, met een indrukwekkende vergelijking van de kegel en een grappig einde, waarin de kegel een andere (niet-wiskundige) betekenis had. Job vertoonde ook nog Jerash Jordanië met een interessante begeleidende tekst in een kolom rechts van het beeld. een TV-reportage over een kort bezoek van koningin Beatrix. Van Jaap en Ernest zagen we ook de video Vuurwerk Opening Hanzelijn, gefilmd door 2 videocamera s op 3 m afstand van elkaar. Er werden een paar dia s van leden vertoond waarvan enkele ter instructie verbeterd waren door Jaap van Loon. Uit de video s van leden blijkt dat op dit gebied ook veel geëxperimenteerd wordt in de vereniging. Jaap liet ook een merkwaardig experiment Caleidoscoop zien. Er was een presentatie over een stereocamera met één lens, waarvan we een beschrijving door Johan Steketee tegemoet kunnen zien in het Bulletin. In de serie Gezicht op Anderen van Eric Doorn en Claudia Harkema werden beelden vertoond van het pittoreske dorpje Anderen. In eigen land is heel wat moois te zien, wat ook blijkt uit de Voettocht door Enkhuizen van Johan Steketee. Van Gert-Jan Wolkers zagen we fraaie opnamen van Stockholm en een openluchtmuseum aldaar. Uit de fotografische nalatenschap van Jan- Kees Glijnis had Jaap van Loon Vakwerk samengesteld met pittoreske beelden van een Duitse stad. Rundale van Huib den Hollander bleek een mooi stadje in Letland te zijn. Jaap van Loon vertoonde een hybride (dia s en video) presentatie Omroep Flevoland, waarin gesofisticeerde technische apparatuur (met zoon Ernest) te zien was, evenals Jaap Zonneveld vertoonde nu eens geen wiskundige serie maar macro opnamen met de macrobox in Wants in my Garden. Uit ervaring weet ik dat het niet gemakkelijk is links en rechts scherp af te beelden met de macrobox, maar deze opnamen waren heel goed. Beeldentuin van Pieter van Hout was een mooie combinatie van natuur en cultuur. Van hem was ook de hybride presentatie Glow over een tentoonstelling van lichtgevende constructies in Eindhoven. Rik van Schagen kwam nog eens aan bod met Eurospoor, een miniatuurspoorweg,

6 en Anish Kapoor, een tentoonstelling met veel reflecterende objecten, een onderwerp dat we in januari ook al van Job gezien hadden. Katakolon van Jan Knoop liet ons beelden zien uit dit Griekse stadje. Heel opmerkelijk was Lente van Robert van de Brink, waarin macro s voorkwamen van een niveau dat ik zelden gezien heb. Een technisch grapje met een wegvliegend insect kreeg een applausje. Ook Ad van Rossem kwam nog eens aan bod met opnamen van het interessante Eelder museum in zijn serie Eelden. Jeroen de Wijs had mooie 2D/3D-conversies verzameld in Conversies, een techniek die onze Johan ook heel goed beheerst. Vakkundige composities in landschapopnamen waren te zien in De Utrechtse Heuvelrug van Ingo Ton. Wat Limited space, relative time van Martin Luijendijk betreft: ik begreep er niets van. Ook van de titel werd ik niet wijzer, alhoewel deze even deed denken aan de relativiteitstheorie, waar ook de tekening van de voorstelling van het zwarte gat (de trechtervorm) naar verwees. Ik ben benieuwd naar een verklarend artikeltje van de auteur in het Bulletin. Zelf liet ik mijn serie Eyes zien. Roland de Raeve Ik kan me voorstellen dat lezers van de verslagen van Roland die om welke reden dan ook niet op de verenigingsdagen in Huizen aanwezig kunnen zijn, regelmatig denken: dat had ik ook wel willen zien! Ik ben daarom blij deze keer een uitgebreide selectie van opnames uit vertoonde series in het 3D-Bulletin te kunnen plaatsen. Zie hieronder voor verwijzingen naar de betreffende pagina s. Ik hoop dit in de volgende bulletins voort te kunnen zetten. Dus aan de makers van shows: stuurt u een show naar Jaap van Loon, stuur dan ook de mooiste opames naar de redactie (zie achterin het 3D-Bulletin voor details). Dennis Boersma Verenigingsdag 170, 23 maart 2013: Pagina 8 en 9: vakwerk van Jan-Kees Glijnis Onder aan deze pagina en pagina 16: Omroep Flevoland van Jaap van Loon Pagina 10: Eyes van Roland de Raeve Pagina 24: Lente van Robert v.d. Brink (inclusief uitleg hoe de opnames gemaakt zijn) 7 3D-Bulletin nummer jaargang 2013 Verenigingsdag 171, 25 mei 2013: Pagina 36: Beestenboel van Eric Doorn en Claudia Harkema Pagina 48: Nepal, its beauty van Wim en Jan Knoop Koningin Beatrix bezoekt Flevoland door Jaap en Ernest van Loon

7 Vakwerk door Jan-Kees Glijnis 8

8 Vakwerk door Jan-Kees Glijnis 9

9 Eyes door Roland de Raeve 10

10 Verslag van de 171 e verenigingsdag 25 mei Het was een mooie, wel wat koude lentedag waarop we ons konden verheugen op een bevredigende opkomst. Herman Damen vertoonde een nostalgische Stoomtrein Hoorn-Medemblik-Enkhuizen en opnamen van het zonnige Madeira. Wim en Jan Knoop lieten een indrukwekkende ruige natuur zien in hun Nepal, its beauty I en II. In Beestenboel van Eric Doorn en Claudia Harkema zagen we een grote variëteit dieren, gefotografeerd in een dierentuin en een aquarium waar ze veel levensruimte hadden, zodat de indruk ontstond dat ze in de vrije natuur rondliepen en rondzwommen. Job van de Groep had weer een woordgrapje in petto met Siciliaanse Verzuiling, wat sloeg op de vele zuilen van de Griekse tempels en kloosters in Sicilië. Projectie op de kerk van Pieter van Hout was een video waarin geprojecteerde lichteffecten op een kerk te zien waren. Jammer dat er weinig diepte in het beeld te zien was. Een goed samengestelde hybride presentatie (combinatie dia s en video) was van Ernest van Loon Kaasboerderij de Vos. Ernest vertoonde ook Going Down, een video over een kabelbaan in Zwitserland. De Afspraak en De Muur van Jaap Karman waren gedigitaliseerde 16 mm films, respectievelijk in de jaren 2000 en 2003 opgenomen met een Paillard met 3D-voorzetstuk, gemaakt door de auteur. Van Jaap was ook de video Koningsdag te zien, met als onderwerp de vrijmarkt in Rotterdam. Van Huib den Hollander zagen we kleurige plaatjes in zijn Keukenhof Jan Menzinga liet weer interessante en mooie Nederlandse natuur zien in De Polder, Verhildersum (een landgoed nabij het dorp Leens met boerderij en tuinen) en Drentsche Aa. In De Stenen Poort van Jaap Zonneveld zagen we een internationaal beeldhouwerscollectief aan het werk. Jaap bereed ook weer zijn stokpaardje met een heel esthetisch Gedeukt Twaalfvlak. Zeetomaat van Bas van Beukering was een testvideo, waarbij een tomaat verscheidene standpunten achter en vóór het scherm innam, met de zee als achtergrond. De Slovenen Matija Vidmar en Damir Vrančić vertoonden Eskdale met vele landschapopnamen respectievelijk Promotiefilm ISU 2013 Ljubljana. Illusies van Gerrit Frijlink met een vaas waarvan de vorm ook het profiel van een gezicht weergaf, deed denken aan het werk van de grote grafische kunstenaar Escher. Heel knap. Gerard de Boer vertoonde een heel merkwaardige animatie video waarin een soort bewegend robotachtig voorhistorisch dier uit een schelp kwam in Beest uit schelp en zich bewoog in een straat in Straatbeest. Heel apart. Misschien komt een technisch artikel daarover in het Bulletin? Van Masuji Suto (mister SPM) werd een zeer mooie video Clouds met snel bewegende wolken vertoond. Gaultier van Rik van Schagen betrof een tentoonstelling van de couturier-kunstenaar Jean Paul Gaultier in de Kunsthal van Rotterdam. Heel mooi in 3D gefotografeerd met het telkens verschuiven van één camera. In ISU-Code 11a en 11b, met opnamen van leden van 3D-fotoclubs, zagen we heel mooi werk, maar dergelijke series zijn wat vermoeiend door de snel wisselende beeldverhoudingen. In het blokje Dia s en Video s van leden werden o.a. van Job wat plaatjes over de zomerexpo in het Gemeentemuseum van Den Haag vertoond, alsook wat experimenten (o.a. het koningspaar in 3D) door Jaap van Loon. De aanwezigen hebben weer genoten van een vlekkeloze projectie van een gevarieerd programma. ROLAND DE RAEVE 3D-Bulletin nummer jaargang 2013

11 12 Impressie ISU-congres D-Bulletin nummer jaargang 2013 Het 19e ISU wereld congres in Ljubljana, Slovenië is voorbij. Het was een gezellige bijeenkomst met veel geslaagde (en soms wat minder geslaagde) stereoshows en veel excursies om nieuwe foto s te maken. Er waren ruim 200 deelnemers uit 25 verschillende landen. Er is een vrij grote vaste kern die aan bijna ieder ISU-congres deelneemt, zodat je iedere twee jaar veel bekenden tegenkomt. Nederland was aanwezig met een delegatie van 17 man/vrouw (deels op foto 1). Hieronder de NVvS leden Wim van Sloten en Bram Klooswijk die als enige alle 19 ISU-congressen hebben bijgewoond (op foto 2 met partner tijdens het afsluitend diner). Het congres vond plaats in het Stadstheater van Ljubljana. De ingang van het theater was goed verstopt in een overdekte steeg, maar uiteindelijk wel te vinden. Met de schuinoplopende zaal had je van alle plaatsen goed zicht op het projectiescherm zonder tegen het achterhoofd op de rij voor je te kijken (foto 3). De beenruimte was echter wel iets te beperkt. De presentatie was in handen van twee heren en was drietalig. De congresmanager Matjaž Podjed nam het Sloveens en Duits (niet altijd even vloeiend) voor zijn rekening en Vladimir Assejev het Engels. Een en ander kwam af en toe wat geïmproviseerd over maar was uiteindelijk eerder vermakelijk dan storend. De projectie was ook goed met maar weinig technische storingen alhoewel het geluid wel hard stond. De gebruikte beamers zijn vergelijkbaar met die welke wij in Huizen gebruiken. Voor een professioneel theater viel de geluidskwaliteit wat tegen, maar dat kan ook deels aan de geluidskwaliteit van de aangeleverde shows hebben gelegen. Het congresprogramma was zeer vol met projecties en excursies. Tussen projectieblokken was soms nauwelijks tijd voor lunch of diner. Verdeeld over 7 projectieblokken werden 93 stereoshows vertoond. Dit keer werden alle toeschouwers gevraagd de shows te beoordelen en een waardering van 1 tot 5 punten te geven. Op basis hiervan werd een top eenentwintig van auteurs gemaakt (als je meerdere shows had ingestuurd telde alleen de best gewaardeerde show mee voor je plaats in de top twintig). Ook kwamen alleen geregistreerde congresdeelnemers in aanmerking. Van de 93 shows zijn er 83 op deze manier beoordeeld. De laatste 10 shows waren buiten mededinging om de jury de gelegenheid te geven de beoordelingen van het 6e projectieblok te verwerken. Zo kon de prijsuitreiking nog aan het eind van de laatste projectie dag plaatsvinden. De shows in het 7e projectieblok waren voor een groot deel dan ook meer professionele 3D-shows met film, animatie, een videoclip en afsluitend de promotieshow voor het volgende congres in 2015 in Busan, Zuid Korea. Bij de vertoonde shows waren er zestien van zes verschillende auteurs uit Nederland, van wie er vijf ook op het congres aanwezig waren. Ondanks het feit dat hij niet naar het congres kon, heeft een aantal NVvS leden Robert v.d. Brink aangespoord zijn show Lente (zie ook het artikel op pagina 24) in het Engels te vertalen en in te sturen. Gert- Jan Wolkers viel in de prijzen met zijn show Sagrada Família, en Job van de Groep met zijn show Mathematical Object. Eerst leken Willebrord Dorresteijn en Robert v.d. Brink ook in de prijzen te vallen maar dit bleek

12 Impressie ISU-congres 2013 (foto s 1-4) 13

13 Impressie ISU-congres 2013 (foto s 5-8) 14

14 achteraf een fout in de puntentelling en de toepassing van het reglement te zijn. De vertoonde shows varieerden van amateuristisch tot professioneel en alles daartussenin. Het viel op dat het vaak moeilijk is een show tot een aanvaardbare lengte te beperken. Dat is soms jammer omdat zelfs met de mooiste stereobeelden een show met teveel herhalingen van vergelijkbare plaatjes gaat vervelen. Een show die in het begin veel indruk maakt zakt naar het eind dan toch in de waardering. Bij shows met uitleg (gesproken of in beeld) is de lengte iets minder kritisch omdat de verhaallijn het geheel boeiend houdt. De show van Robert v.d. Brink was hier een goed voorbeeld van. Blokjes met gesproken uitleg bij de beelden werden afgewisseld met blokjes waar je alleen met de achtergrondmuziek kon genieten van de mooie beelden. Wat het ook altijd goed doet is af en toe een grapje in de beelden. Het opgezette skelet van een dinosaurus aan het eind van een reeks foto s van Tasmaanse reptielen, halverwege de show van Willebrord Dorresteijn, werd met een lachsalvo uit de zaal beloond. Bij shows met gesproken woord (voice-over) bleek hoe belangrijk het is voor een duidelijke en rustige uitspraak te zorgen. In een internationaal gezelschap waar de tekst niet in ieders moedertaal is, is dit nog belangrijker. Jammer genoeg was de voice-over bij een aantal shows voor een deel van het publiek niet goed te volgen. Dit gold soms ook voor tekst in beeld welke niet lang genoeg stond om gelezen te kunnen worden. De aanwezige leden van het projectieteam hebben driftig aantekeningen gemaakt en zullen proberen de beste shows uit het buitenland naar Huizen te halen (de minder geslaagde shows zullen we u besparen). Zo kunnen diegenen die niet bij het congres aanwezig konden zijn toch een indruk krijgen wat er in het buitenland aan shows gemaakt wordt. ook omdat het grotendeels samenviel met excursies. Onze Co van Ekeren werd node gemist (Job van de Groep had als eerbetoon aan Co wel zijn show Connected by Co ingestuurd). Natuurlijk waren Hugo en Jeroen de Wijs hier wel aanwezig (foto 4). Omdat Hugo tijdens het congres 80 jaar werd, werd hij in het Sloveens toegezongen (foto 5). Ik vond Slovenië een goede locatie voor het congres. Ljubljana heeft een prachtige oude binnenstad (foto 6). Alles is er lopend goed te bereiken en er zijn mooie stereoplaatjes te schieten. De excursies waren gevarieerd en in het algemeen in een rustig tempo zodat er veel gefotografeerd kon worden. De nadruk van de excursies lag vooral op natuur (bergen, kloven, rivieren) en historie (musea, kloosters, kastelen, foto 7), met de mogelijkheid foto s te maken waar dit voor de normale toerist vaak niet mag zoals in de grotten van Postojna (foto 8). Soms moest een excursie wat aangepast worden. Zo werd een bezoek aan de watervallen geschrapt wegens gebrek aan vallend water. Veel excursies waren inclusief een lunch of diner zodat je onder het eten nader kennis kon maken met andere congresgangers uit eigen land of uit het buitenland. Het eten gaf een aardige indruk van de traditionele Sloveense keuken. Natuurlijk was er aan het einde het traditionele afsluitende congresdiner. Dit keer in het kasteel van Ljubljana welke op een heuveltop over de stad uitkijkt. Voor de diehards was er als uitsmijter nog een dagtrip naar Venetië, vanaf Ljubljana zo n drie uur met de bus. Deze was met name bedoeld voor de gasten van de andere continenten, maar er waren ook de nodige deelnemers uit Europa. Venetië is een mooie stad, maar wel druk en warm. Voor wie ook eens aan een ISU-congres wil deelnemen: de volgende kans is in 2015 in Busan, Zuid Korea. Dennis Boersma 15 3D-Bulletin nummer jaargang 2013 Wat tegenviel was de Trade Fair (handelstafels). Er was niet zoveel en niet veel nieuws te bekijken. Bovendien was het vrij stil, Foto impressie pag. 13 en 14: foto s 1, 3, 6, 7 en 8 door Dennis Boersma foto s 2, 4 en 5 door Job van de Groep

15 Omroep Flevoland door Jaap van Loon 16

16 Mededelingen Bibliotheek N.V.v.S. 17 Opruiming dubbele exemplaren Op de verenigingsdagen is er nog steeds belangstelling voor de boekencollectie van de NVvS. Deze belangstelling is echter niet zo groot dat het gewenst is om dubbele exemplaren aan te houden. Die dubbele exemplaren maken de bibliotheekkast onnodig zwaar, want er is nog steeds de nodige mankracht (m/v) voor nodig om de bibliotheek op z n vaste stek in de zaal van t Visnet te plaatsen. Daarnaast is de boekencollectie van de NVvS de afgelopen jaren ook uitgebreid, waardoor de kast ook steeds voller en dus zwaarder wordt. Meestal herken je dubbele exemplaren aan een gelijk uiterlijk, maar in dit geval ging die regel niet op. Van het standaardwerk van Otto Vierling uit 1965 met de titel Die Stereoskopie in der Photographie und Kinematografie, is namelijk ook een kopie aanwezig. Deze is twee keer zo dik als het origineel, want dubbelzijdig kopiëren was toen nog niet mogelijk. De kopie is ingebonden en voorzien van een hard kaft. In 223 pagina s tekst (incl. 137 afbeeldingen), 20 pagina s literatuurverwijzingen en een register van zes pagina s, worden alle ins en outs van de (analoge) stereofotografie en -projectie uit de doeken gedaan. De principes van de stereoscopie komen ook uitvoerig aan bod en die gelden nog steeds. Oproep nieuwe aanschaffingen De uitbreiding van de bibliotheek van de NVvS betrof de afgelopen jaren vooral boeken met beeldmateriaal uit het verleden. Dit zijn op zich heel interessante boeken, die ook worden geleend door leden. Voor leden die vooral behoefte hebben aan technische informatie op het gebied van de digitale stereofotografie, voorzien ze niet in hun behoefte. De bibliotheek van de NVvS moet daarom ook worden uitgebreid met boeken op het gebied van digitale stereofotografie. Daarom bij dezen de oproep om aan mij titels van boeken op het gebied van digitale stereofotografie door te geven, zodat deze boeken kunnen worden aangeschaft t.b.v. de bibliotheek. Zo blijft de bibliotheek van de NVvS met haar tijd meegaan. Sophieke Nijhuis-Bouma Bibliothecaris 3D-Bulletin nummer jaargang 2013 De kopie van het originele boek wordt aangeboden voor 3,--. Wie het eerst komt, die het eerst maalt: reacties zullen op volgorde van binnenkomst worden afgehandeld. Sophieke Nijhuis-Bouma

17 18 Hoe komt u in t Visnet te Huizen? Met de auto vanuit Amsterdam of Amersfoort over de A-1. Afslag Huizen nemen. Na het passeren van de gemeentegrens bij het tweede stoplicht naar rechts. Na 100 meter links afslaan. Alvorens de De Ruyterstraat in te gaan, kunt u uw auto al parkeren. Met het openbaar vervoer: Vanaf station Naarden/Bussum bus 107 nemen (gaat ongeveer elk kwartier). Uitstappen halte Karel Doormanlaan. Of de regioliner bus 100. Uitstappen halte Prins Bernhardplein te Huizen. Het adres van Zalencentrum t Visnet: De Ruyterstraat 7, 1271 SR Huizen. Telefoon: D-Bulletin nummer jaargang 2013 Ledenmutaties Nieuwe leden: J.F.A. Post, Groningen Frank Spee, Sint Michielsgestel Verhuisd zijn: Hans van Omme, Zwijndrecht (B) C. de Weerd, Sittard Klaas Zuidersma, Emmen Ereleden: Henk Reijnders Hugo de Wijs Klaas Zuidersma Jaap van Loon Johan Steketee Gert-Jan Wolkers Word lid van de N.V.v.S. e-groep! Sedert juni 2009 bestaat de nvvs e-groep. De e-groep heeft als doel informatie sneller naar de leden te krijgen en ook de onderlinge communicatie tussen de leden te bevorderen. Zo wordt het mogelijk om tussen het verschijnen van de 3D-Bulletins door zaken als interessante 3D activiteiten bekend te stellen. Word dus snel lid! Hoe is dat mogelijk? 1. Ga naar 2. In de zoekbox nvvs intypen. 3. Klik op het blauwe veld aan de rechterzijde waarop staat Join this Group!. 4. Volg de verdere aanwijzingen. Jan M. Broeders Ledenadministrateur N.V.v.S. Voor de duidelijkheid: Alleen N.V.v.S. LEDEN kunnen lid worden van de e-groep.

18 Verenigingsdagen Programma verenigingsdag 172 en Zaterdag 28 september - OPEN DAG!!! uur: Opening door de voorzitter uur: DIGITAAL BLOK uur: DIGITAAL BLOK uur: DIGITAAL BLOK uur: DIGITAAL BLOK uur: DIGITAAL BLOK uur: Sluiting door de voorzitter. De projectieblokken duren 30 minuten. Tussen de projectieblokken is het buffet open. Zaterdag 23 november uur: Opening door de voorzitter uur: DIGITAAL BLOK uur: Lunchpauze. 3D-Bulletin nummer jaargang uur: DIGITAAL BLOK uur: Theepauze uur: DIGITAAL BLOK 3. Jaap van Loon uur: Sluiting door de voorzitter. N.V.v.S. - verenigingsdata 2014 Zaterdag 25 januari 2014 (ALV), Zaterdag 29 maart 2014, Zaterdag 24 mei 2014, Zaterdag 27 september 2014 ( OPEN DAG!) en Zaterdag 29 november 2014.

19 20 Driedimensionaal Koningspaar in 3D? De inhuldiging van het nieuwe koningspaar in 3D vastleggen en op de TV uitzenden. Dat was de overweging die Gerard de Boer (NVvS-lid en 3D-filmer) meteen al na de bekendmaking van de abdicatie van koningin Beatrix aan de Rijksvoorlichtingsdienst, de NOS, de Vereniging van bioscoopexploitanten en de Vereniging van Oranjeverenigingen had gestuurd. Zo n bijzondere gebeurtenis moet natuurlijk met een modern en actueel medium worden verslagen. De praktische en logistieke voordelen zijn evident, schreef hij terecht. De realistische beeldvorming met een 3D-registratie, gekoppeld aan een uitzending op TV, is een ideale manier om een groot aantal mensen, die vanwege de beperkte ruimte in de Nieuwe Kerk en langs de route, tóch direct bij de plechtigheden te betrekken. Behalve uitzending op de TV zouden de 3D-beelden ook live in (bijv.) 3D-bioscopen in het hele land kunnen worden getoond. Zo n kroning is een prachtige aanleiding voor een eerste Nederlandse 3D-TV uitzending.? Eindelijk! Innovatief! Met de kersttoespraak van koningin Elisabeth en - al eerder - TV-uitzendingen in 3D van de Olympische Spelen, heeft de BBC in Europa een toon gezet. Er is verder genoeg ervaring met voorstellingen die vanuit theaters in New York of Engeland ook in bioscopen in Nederland in 3D vertoond worden. Het is mij niet duidelijk of de inhuldigingsplechtigheden in 3D zijn gefilmd (zo ja, door wie?), maar een 3D-TV-uitzending is er in elk geval niet geweest. Jammer! M.i. een gemiste kans! Mijn verzoek aan de RVD en het inhuldigingscomité naar aanleiding van de suggestie van Gerard - om e.e.a. in 3D te mogen fotograferen, is waarschijnlijk ergens onderin een lade terecht gekomen Het idee om het koninklijk paar een keer in 3D vast te leggen, heeft me in elk geval niet losgelaten. Tijdens de Galapremière van de eerste Nederlandse 3D-speelfilm Nova Zembla was ik al eerder in de gelegenheid het (toen nog a.s.) koningspaar in 3D te fotograferen (zie 3D-Bulletin 192, pagina 23). Ik was erg verrast dat Prinses Maxima, die mij in de filmzaal van de RAI bezig zag, retorisch vroeg: Is dat een 3D-camera? Zij leek belangstellend én op de hoogte. Bijzonder, want zoals bekend associëren veel nieuwsgierige mensen twee gekoppelde camera s aan het maken van panoramafoto s. Toen ik vernam dat Willem Alexander en Maxima, tijdens hun rondgang door de provincies voor een kennismaking met het volk, ook mijn woonplaats Vianen aan zouden doen (provincie Utrecht), kon ik het (weer) niet laten. Natúúrlijk ( ) zou ik gaan proberen om hen te fotograferen tijdens hun bliksembezoek van in totaal slechts 20 minuten! Plaatsgenoot Hugo de Wijs was dat in elk geval ook van plan. Dat betekende dat ik dan wel een redelijke plek langs de wandelroute op de Voorstraat in Vianen zou moeten hebben. Misschien een gereserveerde plaats binnen het vak dat bij dergelijke gelegenheden voor persfotografen wordt gereserveerd? Ik trok de stoute schoenen aan en heb contact opgenomen met iemand van de gemeente Vianen, die ik ken en van wie ik vermoedde dat hij zich op de een of andere manier wel met de organisatie van het bezoek van het koningspaar zou gaan bezighouden. Hij is ook bekend met mijn 3D-fanatisme en realiseerde zich waarschijnlijk wel dat een 3D-fotorapportage van het bezoek wel heel bijzonder zou (kunnen) zijn. Via de persvoorlichting van de gemeente en

20 die van de provincie Utrecht, heb ik inderdaad een speciale perskaart kunnen regelen en mocht ik zowel in Vianen als later op de dag in IJsselstein en in Utrecht (Domplein en bij het Paushuize) vanuit het speciale persfotografenvak mijn foto s schieten. Het vervoer van de meute persfotografen en paparazzi van de ene naar de andere locatie geschiedde per speciale VIP-bus onder begeleiding van een speciaal daarvoor aangestelde politiefunctionaris. De bus werd door een motoragent begeleid, die ervoor zorgde dat politieafzettingen even tijdelijk werden opgeheven. Het was elke keer een hectische toestand. In Vianen had ik een redelijke plaats binnen het persvak kunnen bemachtigen (er waren meer gegadigden, die een goed zicht wilden hebben), maar op het moment suprême gaat alles toch wel erg snel. Mijn gekoppelde Lumixen moest ik voortdurend in de aanslag houden, want het steeds weer uit en aan zetten vergt kostbare tijd. De daardoor toenemende asynchroniteit van de sluitertijden heeft uiteindelijk 3D-foto s doen mislukken (als stereopaar). De inmiddels beroemde kus voor Maxima van de plaatselijke ceremoniemeester in Vianen, was voor mij te ver weg en bovendien was ik net te laat, want ik had vlak daarvoor toch maar even mijn camera s weer uit gezet. De fotoshoots in IJsselstein en Utrecht hebben vanwege de te grote opnameafstanden en mijn ongunstige plek in het speciale persvak ook geen mooie foto s opgeleverd. Hoe dan ook: Het als 3D- persfotograaf meemaken van een dergelijk mediaspektakel is een leuke ervaring, die ik niet had willen missen. En van de (erg) vele foto s die ik heb geschoten ik had ook mijn Fuji W3 (zonder een mogelijk synchronisatieeuvel) bij me is toch nog wel een aantal redelijk gelukt, vind ik. Job Driedee (gelegenheids 3D-persfotograaf ) De fotograaf heeft de 3D-Bulletin redactie de vrije hand gegeven in het selecteren en bijsnijden van de foto s (dank voor het vertrouwen). Zoals door Job vermeld was dat deels nodig vanwege de afstand tussen fotograaf en Koninklijk paar, en deels vanwege het gedrang in het persvak waardoor flitsers, telelenzen en schedels van de medefotografen op de (te nabije) voorgrond niet voorkomen konden worden. de redactie Hieronder onze 3D-persfotograaf (met gele perskaart) in het persvak. Op de twee pagina s hierna het Koninklijk bezoek aan Vianen (foto s 1-3), IJsselstein (foto s 4-6) en de stad Utrecht (foto s 7 en 8). 21

21 Koninklijk bezoek Utrecht door Job van de Groep 22

22 Koninklijk bezoek Utrecht door Job van de Groep 23

23 24 Lente 1. paddentrek FX500 met Macrobox zonder voorzetlens diafragma = 8 sluitertijd = 1/2 sec zoom = 65 mm (kleinbeeld equivalent) flits = uit basis = ca. 1 cm bijzonderheden: Om een laag standpunt te krijgen, moest de Macrobox vlak boven het water zweven. Om er voor te zorgen dat het toestel niet per ongeluk in het water viel, had ik onder de Macrobox een blokje PS-isolatie gemaakt dat heel goed blijft drijven. Hieraan had ik een stok gemaakt waardoor ik de Macrobox langzaam naar de padden toe kon laten varen. Ook had ik een draadloze ontspanner van Co gekocht. Zo kon ik met m n ene hand de Macrobox naar de padden laten varen en met m n andere hand afdrukken, ook al was het toestel 1,5 m bij me vandaan. Tegelijk was het blokje isolatie een mooi statief. Hierdoor kon ik bij het zwakke (maar mooie) avondlicht toch een onbewogen foto maken met een sluitertijd van een 1/2 sec. en een diafragma van f/8 voor de maximale scherptediepte. 2. hommel FX500 met Macrobox met voorzetlens diafragma = 8 sluitertijd = 1/100 sec zoom = 93 mm (kleinbeeld equivalent) + voorzetlens flits = externe flits met softbox basis = ca. 4 mm bijzonderheden: Hommels zitten maar een fractie van een seconde stil. Om ze toch scherp op de foto te krijgen, moest ik hun beweging bevriezen met de flitser. Een flitser geeft alleen wel erg lelijke schaduwen. Om deze schaduwen toch mooi zacht te maken, gebruikte ik daarom een softbox die ik zelf gemaakt had van een leeg ijsbakje en aluminiumfolie. Daarna richtte ik de Macrobox op een mooie bloem waar geregeld hommels in vlogen. Ik stelde vast scherp door de ontspanner half ingedrukt te houden en wachtte tot er een hommel in de bloem vloog en drukte dan gelijk af. De hommel zit maar een fractie van een seconde stil, dus het is een beetje geluk hebben in welke houding hij zit. Na zo n 50 pogingen had ik wel erg veel geluk, en had ik deze hommel erop die precies zijn tong uitgestoken had. 3 en 4. libelle FX500 met Macrobox met voorzetlens diafragma = 8 sluitertijd = 1/50 sec zoom = 80 mm en 125 mm (kleinbeeld equivalent) + voorzetlens flits = uit basis = ca. 2 mm bijzonderheden: Het uitsluipen (= uit de oude huid kruipen) van een libelle gaat heel langzaam en is dus vrij gemakkelijk te fotograferen, als je er tenminste eenmaal één gevonden hebt. Het hele proces duurt zeker 2 uur, en de libelle zit vaak ook periodes helemaal stil. Door als achtergrond het water te nemen, waarin de blauwe lucht weerspiegeld werd, kreeg ik een mooie rustige achtergrond die toch niet te ver weg zit, zodat de vertepunten niet te ver uit elkaar kwamen.

24 Lente door Robert v.d. Brink (foto s 1-4) 25

25 26 5. waterjuffer met dauw FX500 met Macrobox met voorzetlens diafragma = 8 (-1 stop onderbelicht) sluitertijd = 1/4 sec zoom = 116 mm (kleinbeeld equivalent) + voorzetlens flits = uit basis = ca. 1 mm bijzonderheden: Waterjuffers en libellen kunnen pas vliegen als hun vleugels zijn opgewarmd door de zon. Als je s morgens rond zonsopkomst gaat zoeken langs het riet, dan kun je ze heel gemakkelijk op de foto zetten. Ze kunnen dan namelijk toch nog niet wegvliegen. Je kunt je fototoestel dan gemakkelijk tot op zo n 10 cm afstand van zo n juffer neerzetten. Het is dan zelfs wel mogelijk om ze met de stereoschuifmethode op de foto te zetten. Eén foto van de libellen was inderdaad ook op deze manier gemaakt. Deze waterjuffer is echter met de Macrobox genomen. Als extra bonus voor het vroeg opstaan zat hij ook mooi onder de dauwdruppels. Wel is er weinig licht op dat tijdstip, dus er is een erg lange sluitertijd nodig. Maar met een statief is dat geen probleem. Er was een erg kleine basis nodig om er voor te zorgen dat de vertepunten niet te ver uit elkaar komen. Bij macrofoto s is de achtergrond meestal niet scherp te krijgen. Maar vage patronen in de achtergrond mogen ook niet verder uit elkaar zitten dan 1/30 van de beeldbreedte. Dit wordt niet herkend door SPM, want dit programma let alleen op scherpe details. Dus de vertepunten moeten bij macrofoto s altijd met de hand gecontroleerd worden. 6, 7 en 8. koolmeesnest FX500 met Macrobox zonder voorzetlens diafragma = 5,7 (-1 stop onderbelicht) sluitertijd = 1/4 sec zoom = 116 mm (kleinbeeld equivalent) flits = indirecte flits (zie tekening) basis = ca. 5 mm bijzonderheden: Een vogel fotograferen terwijl hij een rups in de bek van zijn jongen doet, is alleen mogelijk als ze absoluut niet doorhebben dat er iemand meekijkt. Daarom had ik een nestkastje gebouwd met aan de achterkant een ruitje. Dit ruitje zat in mijn schuur, zodat ik vandaar via een soort bak kon fotograferen, zonder dat ze doorhadden dat ik er was. Omdat het in een nestkast erg donker is, was flitsen noodzakelijk. Maar via het glas flitsen zou een hinderlijke lichtweerkaatsing op het glas geven. Daarom maakte ik een dakje met een witte binnenkant, zodat ik via het dakje indirect kon flitsen (zie tekening). Omdat de flits de beweging bevriest, was het niet erg dat de sluitertijd maar 1/4 sec. was. Ik stelde van tevoren scherp (half indrukken). Maar dan wordt bij het gebruik van de externe flitser het LCD-scherm van de camera zwart. Dus moest ik op het gehoor bepalen of er een oudervogel naar binnen vloog en dan inschatten, wanneer hij het lekkers aan de jongen gaf. Dan afdrukken en dan zag ik pas of het gelukt was. Zo heb ik heel wat uren in m n schuur gezeten en heb ik honderden foto s gemaakt, waarbij er gelukkig ook een aantal op precies op het goede moment afgedrukt was. Robert v.d. Brink

26 Lente door Robert v.d. Brink (foto s 5-8) 27

27 28 Time-lapse Hyperstereoshows maken Hyperstereoscopie is een manier om onze omgeving te bekijken op een wijze die wij met onze eigen ogen niet kunnen. Door de afstand tussen de lenzen van de camera s te vergroten kan hyperstereoscopie diepte onthullen in ver weg gelegen elementen die anders verhuld zou blijven. Sommigen zullen tegenwerpen dat hyperstereoscopie de afmetingen van vastgelegde objecten kleiner maakt waardoor het miniaturen lijken, maar voor mij wint het genoegen van de extra diepte het van dit bijeffect. Een ander domein waarin we beperkt zijn door ons eigen zicht, is de tijd. We kunnen niet waarnemen wat te snel of te langzaam gaat. Gelukkig zijn er verschillende technieken ontwikkeld sinds het begin van de fotografie om aan deze beperkingen te ontsnappen: voor de te snelle scenes zijn er extreem korte sluitertijden om de actie te bevriezen of opnames met hoge beeldfrequenties om de actie in slow motion af te spelen. En voor de te langzame gebeurtenissen is er time-lapse fotografie waarbij herhaaldelijk opnames van dezelfde gebeurtenis worden gemaakt met een vast tijdinterval (b.v. elke seconde, elke minuut) welke vervolgens in een hoger tempo worden afgespeeld. Alles wordt in dit proces versneld waardoor bewegingen die te langzaam zijn om waar te nemen, zichtbaar worden, zoals wolken in de lucht, opkomend water bij vloed, de groei van planten,. Ik woon in Parijs, een stad die gezegend is met veel beroemde monumenten en schilderachtige minder bekende plaatsen, een speeltuin voor de fotograaf en natuurlijk voor de stereofotograaf. Als fan van hyperstereo heb ik veel 3D-foto s gemaakt waar de extra diepte een verbetering is ten opzichte van de stereo-opname met standaard basis. Ik heb een aantal van mijn opnames verzameld in een 10 minuten durende show genaamd Hyper-Paris. Deze is vertoond op het ISU-Congres 2009 in Gmunden en kan ook bekeken worden op YouTube (YouTube referentie 1). Snelle actie, slow motion en time-lapse zijn allemaal al eens gedaan in stereo, soms met spectaculair resultaat (denk aan John Hart uit Colorado) maar het is altijd leuk om ook zelf hiermee te experimenteren. Time-lapse leek mij de meest toegankelijke omdat het minder speciale apparatuur vergt. Het enige wat nodig is, is een timer welke de camera een reeks opnames laat maken met een ingestelde frequentie. Gegeven mijn liefde voor hyper en Parijs was het logisch dat mijn eerste poging een time-lapse opname van een mooie plaats in Parijs zou worden in hyperstereo. Een brug over de rivier de Seine is een goede locatie: langs de oevers van de rivier staan vaak mooie oude gebouwen, de hoogte zorgt voor voldoende afstand tot de voorgrond om excessieve parallax door de brede basis te voorkomen, en de directe voorgrond is het water dat later indien nodig zonder problemen kan worden bijgesneden. Het verkeer over de rivier, zowel toeristenboten als grote vrachtschepen, geven de belangrijkste beweging in de scene. Het weer is ook van belang: wat zon voor het licht, maar ook een goede hoeveelheid relatief laaghangende wolken, waarvan de verplaatsing een interessante beweging in het bovenste deel van de opname geeft. In die tijd gebruikte ik een stel Sony V3 camera s met groothoekadapters en de door Rob Crockett ontwikkelde LANC Shepherd ontspanner. Deze combinatie heeft een aantal voordelen voor mijn doel: de camera s hebben een voor hun afmeting goede beeldkwaliteit, en de LANC Shepherd geeft een goede synchronisatie van de opnames, de kabel kan makkelijk verlengd worden voor hyperstereo en (het belangrijkst) het heeft een geïntegreerde timerfunctie. De LANC Shepherd kan niet sneller werken dan 0,5 Hz, wat één paar opnames per twee seconden geeft. Als het resultaat wordt afgespeeld met 30 beelden per seconde, dan worden alle bewegingen enorm versneld tot

28 60 keer: een uur wordt een minuut, een minuut wordt een seconde, een wandelaar bereikt Formule 1 snelheden. Zelfs met een snelheidsbeperking van 12 km/uur op de Seine racen de schepen als gekken over de rivier. De scherpte is handmatig op oneindig gezet, maar ik blijf voor het gemak de automatische P -mode gebruiken. De LANC Shepherd bestuurt het schieten van de hele reeks. Door vanuit één apparaat beide camera s te besturen, blijft de synchronisatie tussen de camera s binnen acceptabele waarden zolang het LCD-scherm op de LANC Shepherd slechts een kleine foutwaarde laat zien. Na een aantal voorbereidende testen heb ik vastgesteld dat de goede stereobasis, dat wil zeggen met een goede diepte zonder het te overdrijven, in de orde van cm is. De opname-opstelling is dan vrij eenvoudig: plaats iedere camera op zijn eigen statief en verbindt ze met de LANC Shepherd met behulp van een verlengsnoer. De stereobasis wordt gemeten en het horizontaal stellen gaat met behulp van een waterpasje in de flitserschoen van de camera s. De camera s worden uitgelijnd door een object in de verte op dezelfde positie in de LCD-schermen van beide camera s te plaatsen. Dankzij de digitale fotografie en StereoPhoto Maker is een niet geheel perfecte uitlijning geen probleem. Ik had drie bedenkingen bij mijn opstelling: een statief zou kunnen omvallen, waardoor de camera op de grond beland; of erger, het kan over de rand in de rivier vallen, of iemand zou er met een camera vandoor kunnen gaan. Ik heb de opstelling gedurende de hele opnamesessie goed in de gaten gehouden! In mijn opstelling is de capaciteit van de camerabatterijen de beperkende factor voor de lengte van de opnamereeks. Volledig geladen gaan ze ongeveer een uur mee, hetgeen ongeveer 2000 opnames per camera geeft. Ik laat ze zoveel mogelijk opnames maken totdat een van de batterijen het begeeft. De batterij vervangen zou de opnamereeks onderbreken en de uitlijning van de camera s veranderen. Thuis moet ik nu meer dan opnames verwerken. Het eerste dat ik doe na het kopiëren naar mijn computer, is ze hernoemen met een meer betekenisvolle naam, meestal een beschrijvende prefix gevolgd door een serienummer van vier cijfers en afgesloten met _L of _R voor het linkerrespectievelijk rechterbeeld. Dit is meestal een simpele actie maar een keer miste een camera een opname toen ik druppels verwijderde van een lens omdat het was gaan regenen halverwege het schieten van een 29 Figuur 1. Het maken van een time-lapse opname vanaf de Pont Tournelle met een mooi zicht op de Notre-Dame met een paar Canon S95 s en StereoData Maker (de linkercamera staat 1,5 m vanaf de rechtercamera).

29 30 Figuur 2. Een aantal van de 9044 opnames die gesorteerd worden voordat ze in Stereo- Photo Maker verder verwerkt worden. Figuur 3. Instelling van de uitlijnparameters voor batchverwerking van de beelden met StereoPhoto Maker.

30 serie. Het was niet makkelijk om de overeenkomende opname van de andere camera te vinden en te verwijderen om de rest van de serie weer synchroon te krijgen! Nu komt het verwerken zelf met Stereo- Photomaker (SPM): de batchverwerking functies zijn zeer bruikbaar. Je kan ervoor kiezen alle stereoparen automatisch uit te lijnen, maar ik heb gemerkt dat omdat de inhoud van iedere opname enigszins verschillend is, er een kans is dat de opnames niet allemaal exact hetzelfde worden ingeraamd en/of niet allemaal exact dezelfde afmeting hebben. Het heeft daarom mijn voorkeur om één stereopaar te kiezen, dit automatisch uit te lijnen en het resultaat te controleren. Maar voordat ik dit doe de-selecteer ik de optie Do not save report files (op de tab Adjustment van de Preferences ) zodat SPM alle uitlijnparameters opslaat in een klein.alv bestand. Ik kan dit bestand dan hergebruiken en dezelfde uitlijnparameters toepassen op de hele reeks stereoparen. Kies hiervoor een van de Multi Conversion commando s, de-selecteer de Auto alignment optie, selecteer de Value Alignment optie, klik op de Set Value knop en vervolgens op de Restore Value knop, en selecteer het.alv bestand uit de vorige stap (zie figuur 3 hiernaast). Daarna kan de hele reeks opnames als gebruikelijk verder verwerkt worden in SPM. We hebben nu ongeveer uitgelijnde stereoparen. De laatste stap is deze reeks van individuele stereobeelden om te zetten in een video welke de versnelde beweging te zien geeft en waarin ieder beeld slechts één frame van de film is. Omdat ik zelf programmeur, ben heb ik de 31 Figuur 4. Het maken van de uiteindelijke video met StereoMovieBuilder.

31 32 gewoonte mijn eigen gereedschap te gebruiken, dus ik heb een klein programma StereoMovieBuilder (figuur 4) geschreven dat deze taak uitvoert. Het heeft meerdere functies zoals overgangen, zoom en pan, enzovoorts. Op mijn website staat meer informatie en hier staat ook een gratis download ( SMB.php). Maar het werk kan ook worden gedaan met gratis videobewerkingsprogramma s zoals VirtualDub ( virtualdub.org) of FFmpeg ( org) en waarschijnlijk met vele andere videobewerkingsprogramma s. Voor mijn eerste poging ging ik naar de Pont des Arts, een populaire voetgangersbrug met interessante uitzichten over de Seine. Twee opnamesessies van een uur zijn gemaakt op deze brug die de naam gaf aan de video: 2H sur le Pont des Arts. Je kan het resultaat zien op YouTube (YouTube referentie 2). Een andere poging op de Debilly voetgangersbrug, dichter bij de Eiffeltoren, is enige tijd later gemaakt. Deze is ook te zien op YouTube (YouTube referentie 3). Stereo time-lapse is leuk om te maken (en te bekijken!) en er is geen moeilijke of dure opstelling voor nodig. De meest recente versie van StereoData Maker heeft een Fast-lapse-functie die het mogelijk maakt met betaalbare Canon compactcamera s tot twee opnames per seconde te maken. Er zijn vele mogelijkheden om verder te experimenteren: ik zou bijvoorbeeld lange sluitertijden willen proberen voor bewegingsonscherpte en om de animatie vloeiender te maken, of een apparaat dat de camera s langzaam draait om meer dynamiek in de opname te krijgen. Pierre Meindre Vertaling: Dennis Boersma Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Stereoscopy nr. 94, het magazine van de International Stereoscopic Union (ISU). Pierre Meindre is een Fransman uit de regio Parijs. Hij is actief stereofotograaf. Als software-ontwerper heeft hij ook een aantal programma s geschreven die hem ondersteunen in zijn hobby. Onder andere het genoemde StereoMovieBuilder en MyAlbum, een programma om digitale fotoalbums en diashows te maken. StereoMovieBuilder is gratis te downloaden vanaf zijn website: Hier staat ook een grote verzameling van zijn stereofoto s. MyAlbum is gratis te downloaden vanaf zijn website: Pierre heeft ook de nodige 3D-video s op YouTube staan, o.a. de in het artikel genoemde: 1) Hyper-Paris: 2) 2H sur le Pont des Arts: 3) Passerelle Debilly, Paris : N.B.: let goed op de spelling van de website naam Je kan ook op zoeken op de naam Pierre75o18 voor nog meer van zijn 3D-video s. Foto s op de volgende pagina: Foto 1. Uitzicht vanaf de Passerelle Debilly richting Eiffeltoren. Foto 2. Uitzicht vanaf de Pont des Arts naar het oosten richting de Pont Neuf. In het midden het Île de la Cité en de top van de Notre-Dame. Foto 3. Uitzicht vanaf de Pont des Arts in westelijke richting. Links de top van de Eiffeltoren, rechts het Louvre. Foto 4. Uitzicht bij schemering vanaf de Pont de la Tournelle met een mooi zicht op de Notre-Dame.