Aanvullend onderzoek vleermuizen, huismus en gierzwaluw

Transcriptie

1 Aanvullend onderzoek vleermuizen, huismus en gierzwaluw In het kader van de Flora- en faunawet Plangebied: Rijndijk 108, Hazerswoude-Rijndijk Opsteller: F.A. van Meurs

2

3 Aanvullend onderzoek vleermuizen, huismus en gierzwaluw In het kader van de Flora- en faunawet Ondertitel Opsteller(s) Plangebied: Rijndijk 108, Hazerswoude-Rijndijk F.A. van Meurs Datum Versienummer 01 Rapportkenmerk ER v01 Aantal pagina's 49 Opdrachtgever Contactpersoon Collegiale toets Wijze van citeren WoonWensenWonen BV L. Goudkuil L. Boon Meurs, F.A. van, Aanvullend onderzoek vleermuizen, huismus en gierzwaluw. Plangebied: Rijndijk 108, Hazerswoude-Rijndijk. Kenmerk ER v01. Ecoresult, Dordrecht. Ecoresult Van Ravesteyn-erf DK Dordrecht copyright Ecoresult 2016 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. Ecoresult kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage.

4 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Aanleiding Onderzoeksvragen Leeswijzer Werkwijze Werkstappen Toelichting onderzoek Omschrijving plangebied Onderzoeksresultaten Vleermuisonderzoek Huismusonderzoek Gierzwaluwonderzoek Overige soorten Samenvatting onderzoek Activiteiten Voorgenomen werkzaamheden Nieuwe situatie Wettelijk belang Alternatieven afweging Effectbeoordeling en toetsing Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis en watervleermuis Huismus Gierzwaluw Ransuil Daslook Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Geraadpleegde bronnen Literatuur Internet...39 Bijlage 1 Toelichting Flora- en faunawet...41 Bijlage 2 Stappenplan voor vogels...47 Bijlage 3 Stappenplan voor diersoorten bijlage IV Habitatrichtlijn (waaronder vleermuizen)...49

5 1 Inleiding In opdracht van WoonWensWonen BV heeft Ecoresult een aanvullend onderzoek naar vleermuizen, gierzwaluw en huismus uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het plangebied genaamd Plangebied: Rijndijk 108, Hazerswoude-Rijndijk, gelegen in de buurtschap Groenendijk, te Hazerswoude-Rijndijk (gemeente Alphen aan den Rijn). De globale ligging van het plangebied is weergegeven in Afbeelding Aanleiding Aanleiding voor het uitvoeren van het vleermuis-, huismus- en gierzwaluwonderzoek is de voorgenomen gedeeltelijke renovatie en gedeeltelijke sloop van de bebouwing en de kap van de beplanting binnen het plangebied. De activiteiten kunnen schadelijke effecten hebben op vleermuizen, huismus en gierzwaluw. De Flora- en faunawet kan hierdoor worden overtreden (zie bijlage 1). Op basis van een eerder uitgevoerde quickscan 1 zijn in het plangebied potentieel geschikte vaste rust- en verblijfplaatsen van vleermuizen, huismus en gierzwaluw aanwezig. Derhalve diende aanvullend onderzoek naar vleermuizen, huismus en gierzwaluw uitgevoerd te worden. 1.2 Onderzoeksvragen Voor het onderzoek worden 5 onderzoeksvragen beantwoord: 1. Zijn vleermuizen, huismus en gierzwaluw aanwezig? 2. Welke functie(s) heeft het object of het gebied voor vleermuizen, huismus en gierzwaluw? 3. Welk wettelijk belang is er waardoor de activiteiten moeten worden uitgevoerd? 4. Blijft de functionaliteit van de voortplantingsplaatsen en vaste rust- of verblijfplaatsen behouden? 5. Welke eigenschappen van het object of gebied moeten gemitigeerd of gecompenseerd worden? 1.3 Leeswijzer In deze rapportage worden achtereenvolgens de werkwijze, het plangebied, de onderzoeksresultaten, 1 Beekman,

6 de activiteiten, de effectbeoordeling, toetsing aan de wet en afgesloten met de conclusies en aanbevelingen. 6

7 2 Werkwijze 2.1 Werkstappen De onderzoeksvragen (hoofdstuk 1) voor het vleermuis- en vogelonderzoek worden beantwoord op basis van 4 werkstappen: 1. Veldonderzoeken van de aan- of afwezigheid. 2. Bepalen en onderbouwen van het wettelijke belang van de activiteiten. 3. Bepalen van het schadelijke effect op de functionaliteit van de voortplantingsplaats of vaste rust- en verblijfplaats. 4. Bepalen van het schadelijke effect op de gunstige staat van instandhouding. Deze aanpak is gebaseerd op de relevante soortenstandaards. 2.2 Toelichting onderzoek Door voorliggend onderzoek zijn de volgende functies voor vleermuizen onderzocht: Winterverblijfplaats. Kraamverblijfplaats. Zomerverblijfplaats. Paarverblijfplaats en zwermplaats. Vliegroute. Foerageergebied. Door voorliggend onderzoek zijn de volgende functies voor huismus en gierzwaluw onderzocht: Voortplantingsplaatsen. Vaste rust- en verblijfplaatsen. Functioneel leefgebied. De veldonderzoeken zijn uitgevoerd door G. Tanis, K. van Veen en A. van Meurs, ecologisch deskundigen 2 bij Ecoresult. Allen hebben aantoonbare ervaring op het gebied van inventariseren van 2 Voor een definitie van ecologisch deskundige wordt verwezen naar 7

8 vleermuizen en vogels. Daarbij is gebruik gemaakt van een verrekijker, batdetector, opnameapparatuur en zaklamp (resp. Swarovski EL 10x42 WB Swarovision, Leica Trinovid 10x42, Petterson D 240x, Roland R- 05 en diverse zaklampen). Het vleermuisonderzoek is uitgevoerd onder de condities en methodiek van het meest actuele vleermuisprotocol (Vleermuisprotocol 2013). Zie tabel 1 voor de onderzoeksmomenten en weersomstandigheden. Voor het vaststellen van aan- of afwezigheid van vleermuiswinterverblijfplaatsen bestaat in Nederland nog geen betrouwbare onderzoeksmethode. Aanvullend op het aanvullend veldonderzoek zijn op 26 oktober 2015 alle zolders onderzocht op de aanwezigheid van (sporen van) vleermuizen. Gedrag en gebruik tijdens het actieve seizoen kunnen eveneens winterverblijfplaatsen indiceren. Gedurende de veldonderzoeken is ook hier op gelet. Afwezigheid van broedende huismussen is aangetoond, als er tijdens twee gerichte veldbezoeken in de periode 1 april tot en met 15 mei of tijdens vier gerichte veldbezoeken in de periode 10 maart tot en met 20 juni geen aanwezigheid kan worden aangetoond. De inventarisatie moet tijdens goede weersomstandigheden plaatsvinden, op geluidsluwe momenten (bijvoorbeeld de zondagmorgen in stedelijk gebied), rond 1 à 2 uur na zonsopkomst en met een tussenperiode van minimaal 10 dagen. Afwezigheid van voortplantingsplaatsen van gierzwaluw is aangetoond, als er tijdens drie gerichte veldbezoeken in de periode 1 juni tot en met 15 juli geen waarnemingen zijn gedaan die wijzen op de aanwezigheid van nesten. De inventarisatie moet tijdens de avonduren vanaf uur tot avondschemering, met goede weersomstandigheden plaatsvinden, en met een tussenperiode van minimaal 10 dagen. Voor de bezoeksmomenten en de weersomstandigheden tijdens het vleermuisonderzoek en huismus- en gierzwaluwonderzoek wordt verwezen naar Tabel 1 en 2. Het gebied waar onderzoek is verricht is groter dan het plangebied. De omgeving buiten het plangebied is vanaf de openbare weg onderzocht. Het plangebied zelf is integraal onderzocht. Hierdoor is een goede effectbeoordeling mogelijk. Er is voor het onderzoek geen gebruik gemaakt van bestaande gegeven. 8 deskundige?inheritredirect=true

9 Veldbezoek Onderzoek Datum Moment Onderzoeker 1 Vleermuizen Middernacht A. van Meurs 2 Vleermuizen Avond A. van Meurs 3 Vleermuizen Overdag A. van Meurs 4 Huismus Ochtend A. van Meurs 5 Huismus Ochtend A. van Meurs 6 Gierzwaluw/vleermuizen Avond A. van Meurs 7 Gierzwaluw Avond G. Tanis 8 Vleermuizen Ochtend K. van Veen 9 Gierzwaluw Avond G. Tanis Tabel 1: Onderzoeksmomenten vleermuizen- en huismus- en gierzwaluwonderzoek. Conform het Vleermuisprotocol 2013 is voor najaarsonderzoek naar vleermuizen een tijdsinterval van tenminste 20 dagen vereist, met een uiterste minimum van 10 dagen. Tussen het eerste en het tweede najaarsonderzoek zit 14 dagen. Omdat de beide onderzoeken in de meest optimale periode (september) werden uitgevoerd, met gunstige weersomstandigheden, kan er van worden uitgegaan dat de onderzoeken maximale resultaten hebben opgeleverd. Tijdens alle bezoeken waren de weersomstandigheden ideaal voor het inventariseren van de betreffende soortgroep (zie tabel 2). De weersomstandigheden zijn afkomstig van eigen waarnemingen en het KNMI, station Rotterdam 3. Veldbezoek Temperatuur Neerslag Windrichting Windkracht 1 16 C 0 mm Z 5 Bft 2 13 C 0 mm O 1 Bft 3 10 C 0 mm O 2 Bft 4 14 C 0 mm Z 4 Bft 5 15 C 0 mm ZO 1 Bft 6 14 C 0 mm N 3 Bft 7 14 C 0 mm W 3 Bft 8 9 C 0 mm Z 2 Bft 9 17 C 0 mm NW 3 Bft Tabel 2: Weersomstandigheden vleermuis-, huismus- en gierzwaluwonderzoek. Bron weersomstandigheden: KNMI ( en eigen waarnemingen De effectbeoordeling (Hoofdstuk 6) vindt plaats aan de hand van de relevante stappenplannen beoordeling ruimtelijke ingrepen in het kader van de Flora- en faunawet (zie bijlage 2 en 3)

10 3 Omschrijving plangebied Het plangebied (zie Afbeelding 1 en Afbeelding 2): Bestaat uit een klooster (bouwjaar 1905), met een latere aanbouw. Ten noorden van het klooster is een kerkgebouw aanwezig (de Scheepjeskerk). De kerk is met het plangebied verbonden middels een traverse. De bebouwing binnen het plangebied is voorzien van een schilddak, belegd met dakpannen. In de bebouwing zijn kelders en zolders aanwezig, die niet in gebruik zijn. Een aantal ruimten in het gebouw zijn in gebruik, maar grootste deel van de bebouwing is niet in gebruik. Onder de dakrand zijn boeiborden aanwezig, voorzien van dakgoten. In de boeiborden zijn enkele spleten aanwezig. Regenwaterafvoer vindt plaats via metalen uitpandige regenpijpen, die strak aan de gevel bevestigd zijn. Spouwmuren zijn afwezig. Tussen de bebouwing en de Rijndijk is een tuin aanwezig, bestaand uit gazon, tuinplanten, struweel en lage bomen. Ten oosten van de bebouwing is een tuin aanwezig, begroeid met tuinplanten, kruiden (waaronder speenkruid, boshyacint), rhododendron, met hoge oude bomen (diverse soorten waaronder wilg, beuk, grove den, plataan). In de tuin is één houten gebouwtje (éénlaags tuinhuisje) met plat dak aanwezig. Deze wordt gebruikt als opslag voor fietsen en is afgesloten. Een deel van de tuin is bestraat met tegels. Verschillende bomen hebben een behoorlijke leeftijd en diverse stamdiameters. In een aantal bomen zijn holten, spleten en scheuren aanwezig. Langs de noordzijde van het plangebied stroomt de Rijn. De oevers bestaan uit lage verharde kades. In het uiterst oostelijk deel is een insteekhaven aanwezig. Het plangebied achter het klooster is deels begroeid met gras en deels verhard met grind. Op de oevers achter het klooster is een tweetal coniferen en veel struweel en tuinplanten aanwezig. 11

11 Afbeelding 1: Globale ligging van het plangebied in Hazerswoude. Kaartbron: PDOK. 12

12 Afbeelding 2: Situatietekening van het plangebied (rood omkaderd). Bron: Beekman, Bijlage

13 4 Onderzoeksresultaten 4.1 Vleermuisonderzoek Aanwezig Gedurende de veldonderzoeken is binnen het plangebied 1 vleermuissoort waargenomen (zie Afbeelding 3): Gewone dwergvleermuis. Buiten het plangebied werden daarnaast nog twee andere soorten waargenomen (zie Afbeelding 3): Ruige dwergvleermuis. Watervleermuis. 15

14 Afbeelding 3: Waarnemingen van vleermuizen. Kaartbron: PDOK Gewone dwergvleermuis Tijdens alle veldbezoeken in het kader van het vleermuisonderzoek (Tabel 1) werden 31 waarnemingen van gewone dwergvleermuizen verricht, zie ook Afbeelding Ervan werden binnen het plangebied verricht. Toelichting: Tijdens de beide ronden in het najaar van 2015 werd binnen het plangebied één baltsende gewone dwergvleermuis waargenomen. De bijbehorende paarverblijfplaats is niet aangetroffen (binnen en buiten het plangebied), maar bevindt zich in ieder geval buiten het plangebied op een locatie die niet voor onderzoek bereikbaar is, zoals een achtergevel van een gebouw dat niet bereikbaar is vanaf de openbare weg. 16 Het plangebied behoort tot het territorium van één gewone dwergvleermuis. Het territorium beslaat de ruimte direct grenzend aan de bebouwing, het westelijk deel van het plangebied. Dit dier gedroeg zich tijdens de zomerbezoeken zeer territoriaal tegenover andere gewone

15 dwergvleermuizen die binnen het plangebied foerageerden. Tijdens de zomerbezoeken werden regelmatig twee achter elkaar jagende dieren gezien. Zowel tijdens het paarseizoen als in de zomer vloog het exemplaar rondjes om de bebouwing. Soms vloog het dier weg, in westelijke richting. Af en toe werd kortstondig gefoerageerd in het oostelijke deel van het plangebied. Het maximaal aantal aanwezige dieren bedroeg 3. Dit betreffen 3 foeragerende gewone dwergvleermuizen. Zowel tijdens de gierzwaluwonderzoeken die door liepen tot in de avondschemering, als tijdens de vleermuisonderzoeken werden geen aanwijzingen en gedragingen waargenomen van in- en uitvliegende vleermuizen. Er werden binnen het plangebied geen vaste rust- en verblijfplaatsen en voortplantingsplaatsen aangetroffen. Tijdens de ochtendronde werd bijvoorbeeld waargenomen dat tot heel laat in de ochtendschemering werd gefoerageerd binnen het plangebied. Vervolgens verdween het dier in oostelijke richting. De exacte verblijfplaats kon niet worden gevonden, tuinen en achtererven rondom het plangebied zijn ontoegankelijk voor onderzoek Rondom het plangebied zijn tenminste 2 paarverblijfplaatsen van gewone dwergvleermuis aanwezig. Op grond van roepende gewone dwergvleermuizen en het territoriale gedrag van deze dieren bevindt één paarverblijfplaats zich ter hoogte van Rijndijk 63/63a, Rijndijk 118 en één ter hoogte van Rijndijk 94/Rijndijk 45. Nauwkeuriger vaststelling was niet mogelijk. Territoriale mannetjes vlogen rondjes ter hoogte van deze locaties. Het onderzoek buiten het plangebied vond plaats vanaf de openbare weg, tuinen en erven waren niet toegankelijk. 17

16 Afbeelding 4: Waarnemingen van gewone dwergvleermuizen en aangetroffen functies binnen en rondom het plangebied. Kaartbron: PDOK Ruige dwergvleermuis Enkel tijdens de twee veldbezoeken in september 2015 in het kader van het vleermuisonderzoek werden waarnemingen van ruige dwergvleermuizen (6 waarnemingen) verricht. Toelichting: Binnen het plangebied werden geen waarnemingen gedaan van ruige dwergvleermuizen. Ter hoogte van de bebouwing ter plaatse van en een boomgroep ten oosten van Rijndijk 65 werden op 17 september 2015 twee foeragerende en één baltsende ruige dwergvleermuis waargenomen. 18 Op 30 september 2015 werden op dezelfde plek 3 foeragerende ruige dwergvleermuizen

17 waargenomen. Ter plaatse van de begraafplaats direct ten westen van het plangebied werd één passerende ruige dwergvleermuis waargenomen. Er werden binnen het plangebied geen vaste rust- en verblijfplaatsen en voortplantingsplaatsen aangetroffen. Het plangebied heeft op grond van de onderzoeken geen functie voor ruige dwergvleermuis. Afbeelding 5: Waarnemingen van ruige dwergvleermuizen en aangetroffen functies. Kaartbron: PDOK Watervleermuis Op 7 juli 2016 werd 1 waarneming van een watervleermuis verricht Toelichting: 19

18 Het betreft 1 foeragerend exemplaar boven de Oude Rijn ten noorden van het plangebied. Er werden binnen het plangebied geen vaste rust- en verblijfplaatsen en voortplantingsplaatsen aangetroffen. Binnen het plangebied werden geen waarnemingen gedaan van watervleermuis. Het plangebied heeft op grond van de onderzoeken geen functie voor watervleermuis Functionaliteit plangebied Het plangebied fungeert als territorium voor één gewone dwergvleermuis, daarnaast wordt het door gewone dwergvleermuis gebruikt als foerageergebied en vliegroute (beide niet essentieel). Grenzend aan en op enige afstand van het plangebied zijn drie functies aangetroffen voor gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en watervleermuis: vliegroute (niet essentieel), foerageergebied (niet essentieel), paarverblijfplaats (2 paarverblijfplaatsen van gewone dwergvleermuis met bijbehorend territorium) Foerageergebied Foerageergebied voor gewone dwergvleermuis is aanwezig binnen en grenzend aan het plangebied. Binnen het plangebied betreft het de onbebouwde ruimte. Rondom het plangebied betreft het de openbare weg, tuinen, groenstructuren, weilanden en open water. Het plangebied maakt geen deel uit van foerageergebied voor ruige dwergvleermuis en watervleermuis Vliegroute Gedurende het onderzoek zijn binnen en grenzend aan het plangebied overvliegende gewone dwergvleermuizen waargenomen. Gebruik werd gemaakt van bebouwing en groen. Het plangebied maakt geen (essentieel) deel uit van een vliegroute voor gewone dwergvleermuizen. Het betrof diffuus gebruik van het landschap. Gedurende het onderzoek is grenzend aan het plangebied één overvliegende ruige dwergvleermuis waargenomen. Gebruik werd gemaakt van bebouwing en groen. Het plangebied maakt geen (essentieel) deel uit van een vliegroute voor gewone dwergvleermuizen. Het betrof diffuus gebruik van het landschap (Paar-) Territorium (van paarverblijfplaats) Tijdens het onderzoek werden binnen het plangebied geen verblijfplaatsen aangetroffen. Wel maakt het plangebied deel uit van het (paar-) territorium van één gewone dwergvleermuis. Het territorium beslaat de ruimte direct grenzend aan de bebouwing, het westelijk deel van het plangebied dus. De 20

19 gewone dwergvleermuis vliegt voortdurend rondjes rondom de bebouwing. De verblijfplaats is niet gevonden maar bevindt zich buiten het plangebied. De exacte locatie werd niet gevonden, maar bevindt zich buiten het plangebied. Wanneer andere gewone dwergvleermuizen in het plangebied kwamen werd vrij vaak de achtervolging ingezet. 4.2 Huismusonderzoek Aanwezig Gedurende de veldonderzoeken is de huismus (zie Afbeelding 6) aangetroffen. In totaal werden 6 waarnemingen verricht, waarvan 1 binnen het plangebied. Het maximum aantal huismussen op één moment bedroeg 10. In het plangebied werd eenmalig één huismus aangetroffen. Een vrouwtje huismus zat op 12 april een tijdje op het dak van het klooster en foerageerde kort erna in de beplanting in de tuin. Tijdens de tweede ronde werden binnen het plangebied geen huismussen waargenomen. Nestindicatief gedrag werd niet waargenomen binnen het plangebied. Eveneens werden geen mannetjes binnen het plangebied gezien. In het plangebied zijn geen voortplantingsplaatsen (bezet nest) en vaste rust- en verblijfplaatsen aangetroffen. Rondom het plangebied werden meerdere locaties met nesten aangetroffen. Rijndijk 61, 40 meter ten zuiden van het plangebied. Gedrag (zitten op de dakrand, heen en weer vliegen tussen gebouw en omliggende tuinen) indiceerde aanwezigheid van 4 nesten ter plaatse van Rijndijk 61. Rijndijk 94d, 90 meter ten westen van het plangebied. Eén bezet nest bevindt zich ter plaatse van deze woning, vermoedelijk onder de dakpannen. Het grote aantal foeragerende dieren (tenminste 10) ter plaatse van de Groenestein en het Groenhof op tenminste 200 meter ten westen van het plangebied indiceert de aanwezigheid van meerdere nesten van huismus in deze woonwijk Functionaliteit plangebied Voortplantingsplaatsen Voortplantingsplaatsen zijn afwezig binnen het plangebied. Buiten het plangebied, op een afstand van tenminste 40 meter, aan Rijndijk 61, 94d en ter plaatse van Groenestein/Groenhof zijn tenminste 15 21

20 voortplantingsplaatsen van huismus aangetroffen. De huismussen uit deze nesten foerageren in de aan de nesten grenzende tuinen en de omliggende omgeving, (op basis van de waarnemingen) grenzend aan deze nesten. De nestlocaties zijn tenslotte geschikt als winterverblijfplaats voor huismus, bij hevige kou kunnen de vogels hier schuilen voor de koude Winterverblijfplaatsen Winterverblijfplaatsen zijn afwezig binnen het plangebied. De nestlocaties buiten het plangebied zijn geschikt als winterverblijfplaats voor huismus, bij hevige kou kunnen de vogels hier schuilen voor de koude Functioneel leefgebied Het plangebied maakt deel uit van het functioneel leefgebied van huismus, maar in zeer beperkte mate. Slechts éénmaal werd binnen het plangebied een foeragerende huismus waargenomen, die kort ervoor kortstondig op het dak zat. 22

21 Afbeelding 6: Waarnemingen van huismus en aangetroffen functies binnen en rondom het plangebied. Kaartbron: PDOK. 4.3 Gierzwaluwonderzoek Aanwezig Binnen het plangebied werden tijdens het onderzoek geen voortplantingsplaatsen van gierzwaluwen aangetroffen. Wel foerageerden tijdens de drie bezoeken één tot twee gierzwaluwen boven het plangebied. Deze hadden geen binding met het plangebied. Tijdens de veldbezoek werden ook nabij het plangebied geen nesten van gierzwaluw aangetroffen. 23

22 4.3.2 Functionaliteit plangebied Het plangebied heeft op grond van de aanvullend veldonderzoek geen functie voor gierzwaluw. 4.4 Overige soorten Ransuil Tijdens het huismusonderzoek werden in twee coniferen tussen het kloostergebouw en de Oude Rijn enige tientallen braakballen van ransuil (vogel met jaarrond beschermd nest, categorie 4 4 ) aangetroffen, zie ook Afbeelding 7. Nader onderzoek in deze bomen leidde niet tot het aantreffen van een nest van ransuil. De regelmatige gebruikers van de kerk en het klooster hebben in de afgelopen winter (2015/2016) drie ransuilen zien wegvliegen uit de coniferen. Tijdens alle hieropvolgende onderzoeken werd daarom extra gelet op aanwezigheid van ransuil en verse braakballen. Deze werden niet aangetroffen. Dit bevestigt het gebruik als winterroestplaats. Rondom het plangebied zijn op basis van aanvullende informatie van de Vogelwerkgroep Koudekerk/Hazerswoude e.o. tussen Leiderdorp en Hazerswoude 5 meerdere winterroestplaatsen in naaldbomen en een bezet nest van ransuil aanwezig. Op grond van het bronnen- en veldonderzoek kan worden geconcludeerd dat de coniferen binnen het plangebied functioneren als winterroestplaats voor tenminste 3 ransuilen 6. 4 Nesten van categorie 4 behoren tot vogels die jaar in jaar uit gebruik maken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen 5 Persoonlijke mededeling dhr. B. Bijl, contactpersoon uilenwerkgroep Vogelwerkgroep Koudekerk/Hazerswoude e.o. 6 Dit aantal is gebaseerd op een waarneming van vrijwilligers actief bij de kerk. Zij hebben éénmaal 3 exemplaren zien wegvliegen. Het werkelijk aantal kan niet worden geschat. 24

23 Afbeelding 7: Foto van de twee coniferen, gemarkeerd met pijl. Op de foto-inzet rechtsonder zijn de onder deze coniferen verzamelde braakballen te zien. Fotograaf: Anton van Meurs Daslook Rondom een boom in de voortuin van het plangebied werd een groeiplaats met circa 40 exemplaren van daslook (Tabel 2 van de Flora- en faunawet) aangetroffen. De soort is ooit hier aangeplant, maar weet zich goed te handhaven. Afbeelding 8: Daslook in de voortuin van het klooster. Fotograaf: Anton van Meurs. 4.5 Samenvatting onderzoek 25

24 Soortgroep Soort Functie Tabel Opmerking Locatie Gewone Territorium behorend Bebouwing smalle zone Vleermuizen dwergvleermuis tot paarverblijfplaats 3 Aanwezig rondom bebouwing Ruige Buiten het plangebied Vleermuizen dwergvlermuis - 3 Afwezig aanwezig. Foerageergebied aanwezig Vleermuizen Watervleermuis - 3 Afwezig buiten het plangebied. Voortplantingsplaatsen Vogels met jaarrond aanwezig buiten het beschermde nesten Huismus - 3 Afwezig plangebied Vogels met jaarrond beschermde nesten Gierzwaluw - 3 Afwezig - Winterverblijfplaats Vogels met jaarrond voor tenminste 3 2 coniferen tussen beschermde nesten Ransuil exemplaren 3 Aanwezig bebouwing en Oude Rijn Vaatplanten Daslook Groeiplaats 2 Aanwezig Voortuin Tabel 3: Samenvatting soorten binnen het plangebied 26

25 5 Activiteiten 5.1 Voorgenomen werkzaamheden Het plangebied wordt herontwikkeld. Het klooster wordt gerenoveerd en gerestaureerd. De aanbouw van het klooster wordt gesloopt. Alle groen wordt gerooid, waarna het plangebied wordt geëgaliseerd en opgehoogd. Langs de Oude Rijn wordt een damwand geslagen. Tenslotte worden insteekhavens aangelegd. Zodra het plangebied bouwrijp is worden in het oostelijk deel van het plangebied 7 woningen gebouwd. Het klooster zal worden verbouwd tot appartementencomplex. Verwacht wordt dat deze medio 2017 gestart wordt met de uitvoering van de sloop- en aanlegactiviteiten, een exacte planning is nog niet bekend. 5.2 Nieuwe situatie In de nieuwe situatie zijn in het klooster drie appartementen en in de voormalige kloostertuin 7 woningen aanwezig. Langs de Oude Rijn zijn insteekhavens aanwezig. Zie Afbeelding 9 27

26 Afbeelding 9: Ontwerp nieuwe situatie. Bron: opdrachtgever Afbeelding 10: Toekomstige situatie. Weergave in vogelvlucht. Bron: 28

27 5.3 Wettelijk belang De activiteiten kunnen naar verwachting worden geplaatst onder de wettelijke belangen: Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (belang j). Toelichting: Voorbeelden van activiteiten die onder het belang j ruimtelijke inrichting of ontwikkeling kunnen worden geplaatst zijn: een natuurontwikkelingsproject, aanleg van een weg, stadswijk of bedrijvenpark, bouw of verbouwing van een gebouw, het verdubbelen van een wateronttrekking. De andere wettelijke belangen betreffen: Bescherming van flora en fauna (belang b). Veiligheid van het luchtverkeer (belang c). Volksgezondheid of openbare veiligheid (belang d). Dwingende reden van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard en voor het milieu wezenlijk gunstige effecten (belang e). Bestendig beheer en onderhoud in de land- en bosbouw (belang h). Bestendig gebruik (belang i). Voor zover nu wordt overzien zijn deze belangen voor de activiteiten niet van toepassing. Het soort wettelijk belang is van invloed op de mogelijkheden of er voor de activiteiten een ontheffing gekregen kan worden, of niet, indien dat nodig is. Dit wordt meegewogen bij de beoordeling in dit aanvullend onderzoek. 5.4 Alternatieven afweging Er is geen andere bevredigende oplossing om het project te realiseren dan op de voorgestelde manier. Behoud van de huidige functies binnen het plangebied is niet mogelijk. De huidige bebouwing voldoet niet meer aan de huidige vraag en is daarmee niet toekomstbestendig. Hierna volgt de alternatieven-onderbouwing Locatie Het project is locatiespecifiek. Door sloop van de bestaande bebouwing en de herontwikkeling van het plangebied komt ruimte vrij voor nieuwbouw. 29

28 5.4.2 Inrichting Bij het ontwerpen van de plannen is nog geen rekening gehouden met voorkomende en nieuwe flora en fauna. Zie Afbeelding Uitvoering Tijdens de werkzaamheden worden indien noodzakelijk alle mogelijke mitigerende maatregelen getroffen om effecten op beschermde soorten te voorkomen of te verminderen. Zo wordt er rekening gehouden met de kwetsbare perioden van de aanwezige soorten en worden maatregelen genomen om effecten tijdens werkzaamheden te voorkomen. Deze maatregelen worden beschreven in hoofdstuk 6. 30

29 6 Effectbeoordeling en toetsing De effectbeoordeling en toetsing aan de Flora- en faunawet is gedaan op basis van het stappenplan voor diersoorten op bijlage IV Habitatrichtlijn (t.b.v. Artikel 11) en op basis van het stappenplan voor vogels (t.b.v. Artikel 11) 7. Beide stappenplannen (zie ook Bijlage 2 en Bijlage 3) horen bij de beoordeling van een Verzoek ontheffing Flora- en faunawet. Dit is uitgedeeld tijdens de bijeenkomst voor ecologisch adviseurs op 16 en 17 september Gewone dwergvleermuis Vaststellen functionaliteit Zijn er binnen het plangebied voortplantings- of vaste rust of verblijfplaatsen van de dieren in het plangebied? In het plangebied zijn geen voortplantingsplaatsen of vaste rust- en verblijfplaatsen voor vleermuizen aanwezig. Zijn er binnen het plangebied locaties met andere ecologische functies (bijv. foerageergebieden), die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de dieren (binnen en buiten het plangebied)? Het plangebied maakt deel uit van het (paar-) territorium van één gewone dwergvleermuis. De bijbehorende verblijfplaats is niet teruggevonden, maar bevindt zich niet binnen het plangebied en moet zich derhalve buiten het plangebied bevinden. Het territorium beslaat de onbebouwde ruimte direct grenzend aan de te slopen en te renoveren bebouwing. Het overig deel van het plangebied vervult een beperkte functie als (onderdeel van een) vliegroute of foerageergebied. Er zijn in de directe en wijde omgeving vergelijkbare gebieden aanwezig die een vergelijkbare functie (kunnen) vervullen. Voorkomt de aanvrager door het nemen van maatregelen overtreding van artikel 11 Flora- en faunawet? Met andere woorden worden voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de soorten ontzien. De paarverblijfplaats behorend tot het territorium ligt buiten de invloedssfeer omdat de verblijfplaats 7 Zie Bijlage 2 31

30 niet in aangrenzende gebouwen is gelegen. Door de voorgenomen werkzaamheden wordt het gebouw waarin de paarverblijfplaats zich moet bevinden niet aangetast. Ook het territorium in het plangebied wordt niet aangetast. Het plangebied wordt niet volledig bebouwd. Er zullen tuinen en woningen worden aangelegd. Bovendien wordt de ruimte voor en achter het klooster niet bebouwd. Er blijft te allen tijde rondom het klooster vrije vliegruimte aanwezig. Bouw- en sloopwerkzaamheden vinden overdag plaats, wanneer vleermuizen niet actief zijn en de eventuele aanwezigheid van steigers hebben geen schadelijk effect op vleermuizen. De Flora- en faunawet wordt niet overtreden. Het aanvragen van een ontheffing Flora- en faunawet is niet nodig. 6.2 Ruige dwergvleermuis en watervleermuis Zijn er binnen het plangebied voortplantings- of vaste rust of verblijfplaatsen van de dieren in het plangebied? In het plangebied zijn geen voortplantingsplaatsen of vaste rust- en verblijfplaatsen voor ruige dwergvleermuis en watervleermuis aanwezig. Zijn er binnen het plangebied locaties met andere ecologische functies (bijv. foerageergebieden), die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de dieren (binnen en buiten het plangebied)? Binnen het plangebied zijn geen locaties met andere ecologische functies (bijv. foerageergebieden) aanwezig, die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de dieren (binnen en buiten het plangebied) De Flora- en faunawet wordt niet overtreden. Het aanvragen van een ontheffing Flora- en faunawet is niet nodig. 6.3 Huismus Zijn er binnen het plangebied voortplantings- of vaste rust of verblijfplaatsen van de vogels in het plangebied? In het plangebied zijn geen voortplantingsplaatsen aanwezig voor huismus. Zijn er binnen het plangebied locaties met andere ecologische functies (bijv. foerageergebieden), die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de vogels 32

31 (binnen en buiten het plangebied)? Nee. Foerageergebied is wel aanwezig, maar niet essentieel. In de omgeving is ruim voldoende gelijkwaardig habitat aanwezig dat die functie kan overnemen (overwegend tuinen en erven behorend tot omliggende woningen). De Flora- en faunawet wordt niet overtreden. Het aanvragen van een ontheffing Flora- en faunawet is niet nodig. 6.4 Gierzwaluw Zijn er binnen het plangebied voortplantings- of vaste rust of verblijfplaatsen van de vogels in het plangebied? In het plangebied zijn geen voortplantingsplaatsen aanwezig voor gierzwaluw. Zijn er binnen het plangebied locaties met andere ecologische functies (bijv. foerageergebieden), die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de vogels (binnen en buiten het plangebied)? Er zijn binnen het plangebied geen locaties met andere ecologische functies die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de vogels (binnen en buiten het plangebied) De Flora- en faunawet wordt niet overtreden. Het aanvragen van een ontheffing Flora- en faunawet is niet nodig. 6.5 Ransuil Zijn er binnen het plangebied voortplantings- of vaste rust of verblijfplaatsen van de vogels in het plangebied? In het plangebied is één winterverblijfplaats aanwezig voor tenminste 3 ransuilen. Dit betreft twee coniferen tussen het klooster en de Oude Rijn. Zie Afbeelding 7. Zijn er binnen het plangebied locaties met andere ecologische functies (bijv. foerageergebieden), die essentieel zijn voor de functionaliteit van voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de vogels (binnen en buiten het plangebied)? Nee. 33

32 Voorkomt de aanvrager door het nemen van maatregelen overtreding van artikel 11 Flora- en faunawet? Met andere woorden worden voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van de vogels ontzien. Door de werkzaamheden zal één winterverblijfplaats voor tenminste 3 ransuilen worden vernietigd en verstoord. Artikel 11 van de Flora- en faunawet wordt door de geplande werkzaamheden overtreden: voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen worden verstoord. Blijft de functionaliteit van de voortplantings- of vaste rust- en verblijfplaatsen gegarandeerd? Het beschadigen en vernielen wordt voorkomen door maatregelen of er zijn voldoende alternatieven. Nee, de functionaliteit wordt niet gegarandeerd. Binnen het plangebied en ter plaatse van de coniferen worden insteekhavens aangelegd. Bovendien wordt het plangebied geëgaliseerd en opgehoogd. Hierdoor kunnen de coniferen niet worden behouden. Behoud van de coniferen door ze te verplaatsen naar een plek binnen of grenzend aan het plangebied maar buiten de invloedssfeer van de werkzaamheden is niet mogelijk. De bomen zullen dit niet overleven 8, waardoor alsnog de verblijfplaats verloren gaat en weggenomen wordt. Verstoort de aanvrager de voortplantings- of vaste rust- en verblijfplaatsen binnen of buiten het plangebied ondanks het nemen van maatregelen? Leidt de verstoring alsnog tot het verlaten van het nest? Door de geplande werkzaamheden treedt verstoring op. Door het wegnemen van de huidige vaste rust- en verblijfplaats en het treffen van mitigerende maatregelen (kap in het seizoen dat de bomen niet worden gebruikt) ontstaat voor de ransuil een nieuwe situatie met nieuwe verblijfplaatsen. Deze nieuwe verblijfplaatsen moeten door de ransuil worden gevonden, geaccepteerd worden en voor het eerst in gebruik genomen worden wat tijdelijke verstoring kan veroorzaken. Door de geplande werkzaamheden zal de huidige vaste rust- en verblijfplaats zijn functionaliteit niet behouden. Is de verstoring van wezenlijke invloed op de populatie van de soort? De gunstige staat van instandhouding komt op lokaal/ regionaal niet in het geding. De soort is goed vertegenwoordigd in de regio. De soort plant zich voort en er zijn meerdere nestlocaties en winterroestplaatsen in de regio bekend. In de directe omgeving zijn daarnaast meerdere naaldbomen aanwezig in achtertuinen langs de Oude Rijn die de functie als winterroestplaats kunnen overnemen en waar ze naar kunnen uitwijken. De winterverblijfplaats maakt deel uit van dit netwerk aan 8 Bron: Nationale Bomen Bank/Terra Nostra. 34

33 verblijfplaatsen. Hierdoor is het verlies aan leefgebied beperkt en van van tijdelijke aard Maatregelen Door het tijdig treffen van mitigerende maatregelen in de vorm van aanpassen werkwijze ten gunste van ransuil worden schadelijke effecten op de functionaliteit voor de populatie voorkomen. Mitigerende maatregelen zijn: Uitvoeren van de kapwerkzaamheden in de periode april september. Dit is het seizoen dat winterroestplaatsen niet worden gebruikt. Voor kap controle op bezette nesten van vogels. Bij aanwezigheid nesten, kap direct na het broedseizoen, in de maand augustus Wettelijk belang De activiteiten kunnen worden geplaatst onder het wettelijke belang Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (belang j). Omdat de gunstige staat van instandhouding niet in het geding komt, dient en kan ontheffing worden aangevraagd op grond van dit belang, voor overtreding verbodsbepaling artikel 11 Flora- en faunawet te weten het wegnemen en verstoren van één winterroestplaats voor drie ransuilen. De verstoring is niet van wezenlijke invloed op de populatie van de soort. Het betreft een lokaal algemeen voorkomende soort. Door het treffen van mitigerende maatregelen wordt verstoring geminimaliseerd. In de omgeving zijn meerdere potentiële verblijfplaatsen van de soort aanwezig. 6.6 Daslook In het plangebied is een groeiplaats daslook (Tabel 2 van de Flora- en faunawet aanwezig. Bomen worden gekapt. Het plangebied zal worden geëgaliseerd en bebouwd. Hierdoor kan overtreding van Artikel 8 van de Flora- en faunawet ( Het is verboden beschermde planten te plukken, te verzamelen, af te snijden, uit te steken, te vernielen, te beschadigen, te ontwortelen of op enigerlei andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen ) plaatsvinden. Door het nemen van maatregelen wordt overtreding van Artikel 8 van de Flora- en faunawet voorkomen. Door te werken met een goedgekeurde gedragscode is geen ontheffing nodig in het kader van de Flora- en faunawet. De gedragscode schrijft maatregelen voor waardoor (significant) negatieve effecten op deze soorten voorkomen kunnen worden. De Gedragscode Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting gemeenten van Vereniging Stadswerk Nederland 9 voorziet in de te treffen maatregelen voor het onder meer het egaliseren van terreinen. Concreet voor daslook betekent dit dat:

34 indien de groeiplaatsen niet worden verstoord een beschermingszone rondom de groeiplaatsen wordt gecreëerd en deze beschermingszone handhaven gedurende de werkzaamheden; indien de groeiplaatsen wel worden verstoord voorafgaand aan de werkzaamheden daslook opsporen, uitsteken en verplaatst naar een voor de soort geschikte locatie in de omgeving van het plangebied waar geen werkzaamheden plaatsvinden.. 36

35 7 Conclusies en aanbevelingen 7.1 Conclusies In opdracht van WoonWensWonen BV heeft Ecoresult een aanvullend onderzoek naar vleermuizen, gierzwaluw en huismus uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het plangebied genaamd Plangebied: Rijndijk 108, Hazerswoude-Rijndijk, gelegen in de buurtschap Groenendijk, te Hazerswoude-Rijndijk (gemeente Alphen aan den Rijn). Aanleiding voor het uitvoeren van het vleermuis-, huismus- en gierzwaluwonderzoek is de voorgenomen gedeeltelijke renovatie en gedeeltelijke sloop van de bebouwing en de kap van de beplanting binnen het plangebied. De activiteiten kunnen schadelijke effecten hebben op vleermuizen, huismus en gierzwaluw. De Flora- en faunawet kan hierdoor worden overtreden. De veldonderzoeken zijn uitgevoerd door ecologen van Ecoresult met aantoonbare ervaring op het gebied van inventariseren van vleermuizen en vogels. Het onderzoek is uitgevoerd onder de condities en methodiek van de relevante soortenstandaards. De onderzoeksresultaten: Binnen het plangebied werden één paarterritorium van gewone dwergvleermuis aangetroffen: De ruimte direct om het klooster en de aanbouw. De paarverblijfplaats bevindt zich buiten het plangebied. De exacte locatie kon niet worden bepaald. Het plangebied vormt geen onderdeel van een vliegroute en is geen (essentieel) foerageergebied voor de gewone dwergvleermuis, ruige dwergvleermuis en watervleermuis. In het plangebied zijn voortplantingsplaatsen en (essentieel) functioneel leefgebied voor huismus en gierzwaluw afwezig. In het plangebied is in twee coniferen een winterroestplaats voor tenminste 3 ransuilen aanwezig. In het plangebied is in de voortuin een groeiplaats aanwezig voor daslook. Door de voorgenomen werkzaamheden worden de vaste rust- en verblijfplaats voor ransuil en de groeiplaats voor daslook (permanent) beschadigd weggenomen en verstoord. Hierdoor wordt de Flora- en faunawet overtreden. 37

36 Ontheffing dient te worden aangevraagd op grond van het belang Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (belang j) voor overtreding verbodsbepaling artikel 11 Flora- en faunawet te weten het verstoren en vernietigen van een vaste rust- en verblijfplaats voor tenminste 3 ransuilen. De mitigerende maatregelen voor ransuil zijn: Tussen april en augustus kappen van de twee coniferen, na controle op aanwezigheid nesten en ransuilen. De mitigerende maatregelen voor daslook zijn: indien de groeiplaatsen niet worden verstoord een beschermingszone rondom de groeiplaatsen wordt gecreëerd en deze beschermingszone handhaven gedurende de werkzaamheden; indien de groeiplaatsen wel worden verstoord voorafgaand aan de werkzaamheden daslook opsporen, uitsteken en verplaatst naar een voor de soort geschikte locatie in de omgeving van het plangebied waar geen werkzaamheden plaatsvinden.. Gewerkt dient te worden conform een goedgekeurde en geldige gedragscode. De gedragscode schrijft maatregelen voor waardoor (significant) negatieve effecten op deze soorten voorkomen kunnen worden. De Gedragscode Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting gemeenten van Vereniging Stadswerk Nederland voorziet in de te treffen maatregelen voor het onder meer het dempen van watergangen en egaliseren van terreinen. 7.2 Aanbevelingen Los van de onderzoeksresultaten, maar als duurzame inrichtingsmaatregel inclusief bouwen voor vleermuizen en vogels, heeft het de ecologische voorkeur om rekening te houden met de wensen van vleermuizen en vogels in het nieuwe ontwerp. Anders gezegd: door inclusief te bouwen voor vleermuizen en vogels wordt bijvoorbeeld een (nieuw) gebouw of kunstwerk toegankelijk voor vleermuizen en vogels of blijft een potentiële vliegroute intact. Ecoresult kan u hierover adviseren en dit opnemen in het mitigatieplan en/of ontwerp voor de nieuwbouw. 38

37 8 Geraadpleegde bronnen 8.1 Literatuur Beekman, E.R., Quickscan Flora- en faunawet Renovatie, sloop en nieuwbouw Rijndijk te Hazerswoude-Rijndijk. Versie 2, definitief. Van Dijk Geo- en Milieutechniek, De Meern Sendor, T., Population ecology of the pipistrelle bat (Pipistrellus pipistrellus Schreber, 1774): the significance of the year-round use of hibernacula for life histories. Marburg. 8.2 Internet KNMI Nieuwe situatie PDOK (Publieke Dienstverlening Op Kaart) Soortenstandaards Vleermuisprotocol

38 Bijlage 1 Toelichting Flora- en faunawet Bron: Soortenbescherming door Flora- en faunawet De Flora- en faunawet is gemaakt om planten- en diersoorten die vrij in het wild leven te beschermen. Ongeveer 500 van de soorten die in Nederland voorkomen vallen onder de bescherming van deze wet. Om deze kwetsbare soorten te beschermen bevat de Flora- en faunawet een aantal verbodsbepalingen. Onder bepaalde voorwaarden mogen de activiteiten wel doorgaan. U heeft dan een ontheffing of vrijstelling nodig. Voor wie De Flora- en faunawet geldt voor iedereen in Nederland. Wat is verboden Gaat u bouwen, slopen, dempen, saneren, aanleggen of andere activiteiten voor ruimtelijke ontwikkeling uitvoeren? Dan moet u zich eerst afvragen of er beschermde inheemse soorten aanwezig zijn. Dan is de kans groot dat u te maken krijgt met onderstaande verboden. Het is verboden: Beschermde inheemse plantensoorten: te plukken, te verzamelen, af te snijden, uit te steken, te vernielen, te beschadigen, te ontwortelen of op enig andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen. Beschermde inheemse diersoorten: te doden, te verwonden, te vangen, te bemachtigen of met het oog daarop op te sporen. opzettelijk te verontrusten. Van beschermde inheemse diersoorten: de nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. de eieren te zoeken, te rapen, uit het nest te nemen, te beschadigen of te vernielen. 41

39 Welke soorten zijn beschermd Er is veel informatie over soorten beschikbaar op internet. Hieronder staat een opsomming van informatie die u nodig heeft. U bepaalt zelf of u wel of niet met een beschermde soort te maken heeft. Soortendatabase In deze database staat informatie over soorten die in Nederland in het wild voorkomen en op welke manier ze worden beschermd. Soortenregister Deze database geeft inhoudelijke informatie over Nederlandse planten- en diersoorten. Bij elke soort staat een uitgebreide beschrijving van onder meer verspreiding, biotoop en levenswijze. Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) In deze databank vindt u informatie over waar Nederlandse planten- en diersoorten voorkomen. Deze is beschikbaar voor bedrijven en overheden. U kunt zich hiervoor aanmelden op de website van de Gegevensautoriteit natuur. Zorgplicht flora en fauna In de Flora- en faunawet is een zorgplicht opgenomen. Deze zorgplicht houdt in dat u nadelige gevolgen voor flora en fauna zoveel mogelijk moet voorkomen. De zorgplicht geldt voor iedereen en voor alle planten en dieren, beschermd of niet. Bij beschermde planten of dieren geldt de zorgplicht ook als er een ontheffing of vrijstelling is verleend. Wet- en regelgeving Om de in het wild levende planten- en diersoorten te beschermen is de Flora en faunawet gemaakt. In de wet zijn een aantal verboden opgenomen. Van deze verboden kan alleen onder voorwaarden worden afgeweken. Hiervoor is vrijstelling of ontheffing mogelijk. Het verschilt wel per activiteit, verbodsbepaling of soort. Verschil vrijstelling en ontheffing Een vrijstelling is een uitzondering op een verbod. Deze geldt voor iedereen die aan de voorwaarden van de vrijstelling voldoet. Een ontheffing is een besluit waarbij in een individueel concreet geval een uitzondering op een wettelijk verbod wordt gemaakt. Kaderwet De Flora- en faunawet is een 'kaderwet'. In de wet staan alleen algemene principes en 42

40 verantwoordelijkheden. De details zijn geregeld in een groot aantal algemene maatregelen van bestuur en ministeriële regelingen. Sommige bepalingen uit de Flora- en faunawet komen voort uit afspraken over biodiversiteit die op internationaal en Europees niveau zijn gemaakt. Zoals: Vogelrichtlijn > Europese richtlijn voor het behoud van de vogelstand. Habitatrichtlijn > Europese richtlijn voor de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna. De bepalingen over soortenbescherming die in deze richtlijnen staan, zijn opgenomen in de Flora- en faunawet. Ook bepalingen van het CITES-verdrag staan in de Flora- en faunawet. Voor meer informatie hierover gaat u naar CITES. Waar vindt u de wet- en regelgeving Alle wet- en regelgeving rond de Flora- en faunawet is te vinden op Overheid.nl. Bij 'Wettechnische informatie' vindt u ook alle actuele informatie over afgeleide regelgeving en wijzigingen van de Floraen faunawet. Tabellen soorten Flora- en faunawet In 3 tabellen staan alle beschermde soorten van de Flora- en faunawet (Ffwet). De tabellen zijn aan de ene kant aan de orde bij ontheffingverlening voor artikel 75 en aan de andere kant bij vrijstellingen in het kader van het Besluit houdende wijziging van een aantal algemene maatregelen van bestuur in verband met wijziging van artikel 75 van de Flora- en faunawet en enkele andere wijzigingen (AMvB artikel 75). Vogelsoorten zijn in deze tabellen niet apart opgenomen, omdat het een erg lange lijst is. Alle vogelsoorten in Nederland zijn beschermd (behalve exoten). In de toelichting bij de tabellen staat aangegeven welk regime toepasselijk is voor vogelsoorten. Toelichting tabel I Als iemand activiteiten onderneemt die zijn te kwalificeren als bestendig beheer en onderhoud of bestendig gebruik of ruimtelijke ontwikkelingen, geldt een vrijstelling voor de soorten in tabel 1 voor artikel 8 t/m 12 van de Ffwet. Aan deze vrijstelling zijn geen aanvullende eisen gesteld. Voor deze activiteiten hoeft geen ontheffing aangevraagd worden. Voor andere activiteiten dan hierboven genoemd is voor de soorten in tabel 1 een ontheffing nodig. Een ontheffingaanvraag voor deze soorten wordt getoetst aan het criterium doet geen 43

41 afbreuk aan gunstige staat van instandhouding van de soort (zgn. lichte toets). Toelichting tabel II Als iemand activiteiten onderneemt die zijn te kwalificeren als bestendig beheer en onderhoud of bestendig gebruik of ruimtelijke ontwikkelingen, geldt een vrijstelling voor de soorten in tabel 2 voor artikel 8 t/m 12 van de Ffwet, mits activiteiten worden uitgevoerd op basis van een door de minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Hetzelfde geldt voor alle vogelsoorten. Een gedragscode moet door een sector of ondernemer zelf opgesteld worden en ingediend voor goedkeuring. Voor andere activiteiten dan hierboven genoemd is voor de soorten in tabel 2 een ontheffing nodig. Een ontheffingaanvraag voor deze soorten wordt getoetst aan het criterium doet geen afbreuk aan gunstige staat van instandhouding van de soort. Dit is niet van toepassing op alle vogelsoorten (zie toelichting tabel 3) Toelichting tabel III Als iemand activiteiten onderneemt die zijn te kwalificeren als bestendig beheer en onderhoud of bestendig gebruik, geldt een vrijstelling voor de soorten in tabel 3 voor artikel 8 t/m 12 van de Ffwet, mits activiteiten worden uitgevoerd op basis van een door de minister van LNV goedgekeurde gedragscode. Deze vrijstelling is enigszins beperkt; voor activiteiten die zijn te kwalificeren als bestendig beheer en onderhoud in de landbouw en bosbouw en bestendig gebruik geldt geen vrijstelling voor artikel 10 van de Ffwet. Ook niet op basis van een gedragscode. Een gedragscode moet door een sector of ondernemer zelf opgesteld worden en ingediend voor goedkeuring. Als iemand activiteiten onderneemt die zijn te kwalificeren als ruimtelijke ontwikkeling, geldt voor soorten in tabel 3 geen vrijstelling. Ook niet op basis van een gedragscode. Hiervoor is een ontheffing nodig. Voor activiteiten in het kader van bestendig beheer en onderhoud in de landbouw en bosbouw en bestendig gebruik en voor activiteiten in het kader van ruimtelijke ontwikkeling is het niet mogelijk voor artikel 10 voor de soorten in tabel 3 een ontheffing te krijgen. Voor andere activiteiten dan hierboven genoemd is voor de soorten in tabel 3 een ontheffing nodig. 44 Een ontheffingaanvraag voor de soorten van tabel 3 wordt getoetst aan drie criteria: 1) er is sprake van een in of bij de wet genoemd belang1, 2) er is geen alternatief, 3) doet geen afbreuk aan gunstige staat van instandhouding van de soort. Deze drie criteria vormen de zgn.

42 uitgebreide toets. De drie criteria staan naast elkaar en niet na elkaar (aan alle drie moet voldaan zijn). De uitgebreide toets voor ontheffingverlening geldt ook voor alle vogelsoorten. 45

43 Bijlage 2 Stappenplan voor vogels 47

44 Bijlage 3 Stappenplan voor diersoorten bijlage IV Habitatrichtlijn (waaronder vleermuizen) 49