Welkomstwoord van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Donderdag 17 juni 2010 WORKSHOP ECOSYSTEEMDIENSTEN

Transcriptie

1 Welkomstwoord van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Donderdag 17 juni 2010 WORKSHOP ECOSYSTEEMDIENSTEN Geachte aanwezigen, Dames en heren, Hartelijk welkom. Over exact 14 dagen is ons land voorzitter van de Europese Raad. Ik zal een half jaar lang de Raden Leefmilieu voorzitten en de Europese Unie vertegenwoordigen op onder meer de VN-conferentie over biodiversiteit in het Japanse Nagoya. Op dit Europese en internationale niveau raken de begrippen ecosystem services, valuation of ecosystem services en payments for ecosystem services steeds beter ingeburgerd. Ecosysteemdiensten 1

2 is een begrip dat het belang van natuur voor de mensen duidelijk maakt. Ik geef u enkele markante voorbeelden. In New York City was de waterkwaliteit begin jaren 90 sterk gedaald. De kwaliteit zakte zelfs onder de norm voor drinkwaterkwaliteit. De autoriteiten besloten om het vervuilde Catskill-bekken, dat de stad voordien van zuiver drinkwater voorzag, te herstellen. Toen de input van rioleringen en pesticiden in het bekken was gereduceerd, verbeterde de waterkwaliteit tot het vereiste niveau dankzij bodemabsorptie, filtratie van chemicaliën en biotische recyclage. De economische kost van deze investering in natuurlijk kapitaal werd geraamd op 1 à 1,5 miljard dollar, terwijl de bouw van een waterzuiveringstation werd geschat op 6 à 8 miljard dollar, plus 300 miljoen dollar jaarlijkse werkingskosten. De drinkwaterfactuur van de mensen steeg met 9%. Had men gekozen voor betonnen infrastructuur dan zou die drinkwaterfactuur verdubbeld zijn. 2

3 (Een tweede voorbeeld: in de jaren 80 had het mineraalwaterbedrijf Vittel (nu een merk van Nestlé) een groot probleem. Nitraten en pesticiden vloeiden binnen in de bronnen van het bedrijf in het noordoosten van Frankrijk. De intensifiëring van de landbouw en de daaropvolgende besmetting van de bronnen bedreigden het wettelijke recht van het bedrijf om het label natuurlijk mineraalwater te gebruiken. Vittel liet een leerpakket ontwikkelen voor landbouwers om de landbouwmethodes te verbeteren en tegelijk watervervuiling te verminderen. Zo voorzag Vittel bijvoorbeeld in vergoedingen en gratis technische begeleiding in ruil voor het akkoord van de landbouwer om weidebeheer te verbeteren, bekkens te herbebossen en het gebruik van agrochemicaliën te verminderen. Dit is een voorbeeld waar betaald wordt voor een ecosysteemdienst.) Het niet beschikken over informatie of het niet gebruiken van deze informatie over ecosysteemdiensten kan de welvaart van mensen sterk aantasten en in extreme gevallen zelfs tot catastrofes leiden. In 3

4 1962 was het Aralmeer, tussen Kazachstan en Oezbekistan, de vierde grootste inlandse watermassa ter wereld. In de jaren zestig begon het Aralmeer door toedoen van de mens op te drogen. Er werden bijvoorbeeld enorme hoeveelheden water afgetapt voor de irrigatiekanalen langs de katoenvelden die dienden voor de massale industriële productie van de Sovjet-Unie. Vandaag is het watervolume van het meer met 90 procent afgenomen. Op Google Earth en Live Earth ziet u het met eigen ogen: waar eens het meer was, ligt nu een woestijnvlakte. De wind blaast jaarlijks 75 miljoen ton stof, zand en zout de atmosfeer in. De mensen rond het Aralmeer hebben een gebrek aan vers water en lijden vaak aan kanker en longziekten. Die voorbeelden worden steeds talrijker. Daarom is de Conventie voor Biodiversiteit in 2007 een mondiale studie opgestart, The Economics of Ecosystems and Biodiversity, zgn. TEEB. Deze studie wil het economisch belang van ecosysteemdiensten en de kosten van verlies van biodiversiteit in kaart brengen en methodes voor kosten- 4

5 batenanalyses voor het behoud van biodiversiteit aanreiken. Een eerste deel van deze TEEB-studie het rapport voor beleidsmakers, werd eind 2009 gepubliceerd. Pavan Sukhdev, die de TEEB-studie leidt, verklaarde toen: "Ondanks hun onschatbare economische waarde voor de samenleving is de economische onzichtbaarheid van ecosystemen en biodiversiteit een belangrijke oorzaak van hun alarmerende achteruitgang. Onze voorraad natuurlijke rijkdommen is even belangrijk als de door de mens voortgebrachte rijkdommen. Het erkennen en valoriseren van de voordelen die het natuurlijk kapitaal oplevert voor de samenleving, moet een beleidsprioriteit worden." De belangstelling voor de waardering van ecosysteemdiensten neemt dan ook toe. Deze studies tonen ook aan dat de natuur niet onuitputtelijk is, en dat behoud van biodiversiteit en gezonde ecosystemen cruciaal zijn voor ons eigen bestaan een boodschap die in dit Internationaal Jaar van de Biodiversiteit klinkt als een alarmbel. 5

6 Maar dames en heren, wat betekenen ecosysteemdiensten in Vlaanderen? Wat is hun waarde en wat kunnen wij er hier in Vlaanderen mee doen? Die vragen liggen voor op deze workshop. Ik geef alvast een schot voor de boeg. Bij de voorbereiding van projecten of van grote infrastructuurwerken wordt steeds vaker de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse, of afgekort MKBA, gebruikt. Sinds enkele jaren is er zelfs een verplichte standaardmethodiek voor MKBA van grote infrastructuurprojecten in Vlaamse zeehavens. Een MKBA bepaalt àl de welvaartsgevolgen van een project of een maatregel. Zowel de materiële als de immateriële vormen van welvaart, dus zowel de impact op bijvoorbeeld bedrijfswinsten als de impact op natuur of luchtkwaliteit. Bij het opstellen van de standaardmethodiek voor MKBA voor zeehaveninfrastructuur bleek dat Vlaanderen geen kengetallen had om de impact op natuur te berekenen en te waarderen. Dat was de concrete aanleiding voor het 6

7 Departement LNE om hierover een waarderingsstudie op te starten. Een team van economen en ecologen werkte twee jaar aan het beschrijven, kwantificeren en waarderen van ecosysteemdiensten in Vlaanderen. Met dus in de eerste plaats de bedoeling om de impact op natuur voortaan beter mee te kunnen nemen in MKBA s van zeehaveninfrastructuur. Maar ook in MKBA s van andere projecten of maatregelen. U hoort zo dadelijk alles over de resultaten van dit werk. We moeten echter de kennis over en de waardering van ecosysteemdiensten breder gebruiken dan enkel voor MKBA s. Het kan ook gebruikt worden voor waardering in juridische context of bij het voorbereiden van beleidskeuzes. Denken we bijvoorbeeld aan de bescherming van wetlands ter voorkoming van overstromingen. Studies voor het Schelde-estuarium toonden bijvoorbeeld aan dat overstromingsgebieden vaak een goedkopere bescherming tegen overstromingen bieden dan meer en 7

8 hogere dijken. In Vlaanderen beschikken we nu over twee complementaire studies over ecosysteemdiensten die straks toegelicht zullen worden. Ik hoop dat u op deze workshop antwoord krijgt op veel van de vragen die het woord ecosysteemdiensten oproept. Het debat op het einde van deze voormiddag biedt ons de gelegenheid om overblijvende vragen uit te diepen. Ik wil alvast de sprekers en de organisatoren van deze workshop, onderzoekers van Antwerpen, Amsterdam en VITO en ambtenaren van LNE en ANB, bedanken voor hun inzet en hun vruchtbare samenwerking. En ook u allemaal wil ik bedanken. Uw interesse onderstreept het belang van dit thema. Ik wens u een boeiende workshop! Joke Schauvliege Minister van Leefmilieu, Natuur & Cultuur 8