boomblad I N F O R M A T I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S

Transcriptie

1 boomblad Driemaandelijks tijdschrift van de West- Vlaamse Bosgroepen APRIL/ MEI/ JUNI 2015 Afgiftekantoor: 8000 brugge 1 - afd. 2 / P3A9048 Afzendadres: Bosgroep Houtland vzw - Tillegemstraat Sint-Michiels I N F O R M A T I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S Houtland IJzer en Leie Nieuw systeem van boscompenseren Beleggen in bos, groei verzekerd! Visuele boomveiligheidscontrole Op bezoek bij de boomkweker

2 INHOUD & COLOFON Voorwoord 3 Nieuw systeem van boscompenseren 4 Beleggen in bos, groei verzekerd! 6 Visuele boomveiligheidscontrole 9 Op bezoek bij de boomkweker 12 Nieuws uit Bosgroep Houtland 14 Nieuws uit Bosgroep IJzer en Leie 16 Oprichting van het Aanspreekpunt Privaat Beheer 18 Activiteitenkalender 19 Hoewel het Hallerbos in Halle, ten zuiden van Brussel, het hele jaar door aangename natuurbeleving biedt, gebeurt er tijdens april wel iets heel unieks. Dan toveren bloeiende wilde hyacinten een oogverblindend paars tapijt in dit bos. Het Hallerbos behoort tot het Natura-2000 netwerk en geniet Europese bescherming. Colofon Boomblad (Lente 2015), jaargang 13 - nummer 2 Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse Bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het agentschap voor Natuur en Bos van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Redactie: Clint Callens, Chris Couwelier, Ines Garrein, Jan Goris, Marie-Louise Martens Foto s: Clint Callens en Jan Goris Druk: PurePrint - Oostkamp Papier: Gedrukt op papier met FSC-label Oplage: exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Albert de Busschere, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels 2 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

3 VOORWOORD Beste lezer, Na een winter met veel kap- en plantwerk, laten we het bos weer over aan de natuur. Allerlei bloemen en planten steken de kop op en vogels zijn druk bezig met hun jongen. In de meeste Vlaamse bossen is er nu de zogenaamde schoontijd, een sperperiode van begin april tot einde juni waarin kappen en het ruimen van bomen niet is toegestaan. Als eigenaar is dit een mooi moment om te genieten van al die natuurpracht. En genieten, dat deden de West-Vlaamse bosgroepleden in elk geval bij de wandeling tijdens de afgelopen algemene vergadering. Ik dank u oprecht voor uw aanwezigheid daar en uw interesse in onze verenigingen. Wat doen de bosgroepen tijdens deze periode van rust in het bos? De houtverkoop van het najaar wordt voorbereid via het schalmen (= markeren en opmeten) van te kappen bomen. Bosbeheerplannen worden opgemaakt. Contacten worden gelegd met nieuwe eigenaars. De verslaggeving en rapportering worden afgewerkt en nieuwe subsidies worden aangevraagd. Ten slotte zijn er de vormingsmomenten voor eigenaars: diverse geleide wandelingen, cursussen en zelfs een daguitstap staan op het programma. Aan de opsomming hierboven wil ik nog één activiteit toevoegen en verder toelichten: vergaderen. Er leeft veel in de bossen maar er leeft momenteel ook veel over de bossen. De Vlaamse natuurwetgeving is in volle verandering. Europa vraagt actie rond de Europees be - schermde gebieden en de Vlaamse bosgroepen hebben nog niet overal vaste grond onder de voeten sinds de overdracht naar de Provincies vorig jaar. Een probleem is dat al deze bewegingen momenteel moeten gebeuren in een klimaat van grote besparingen op alle overheidsniveaus. Een concreet gevolg is dat momenteel al 2 bosgroepen in Vlaams Brabant gedwongen zijn om zonder personeel verder te gaan. Dit alles mag het plezier om dagdagelijks te genieten en te werken in onze bossen niet bederven maar vanuit de Bosgroep zijn we toch geboden om dit grondig op te volgen...vergaderen dus. Mocht u over één van deze zaken vragen hebben, aarzel niet om ons te contacteren. Veel leesplezier, Albert de Busschere Voorzitter Bosgroep Houtland vzw Boomblad april/mei/juni

4 BO S I N FO Nieuw systeem van boscompenseren (Artikel door Bert Pattyn, stagiair bij de Bosgroep en IJzer en Leie vzw) Laat uw nieuw bos financieren door een ontbosser! Wanneer een vergunning wordt gegeven om te ontbossen (dit is een bos kappen en een ander gebruik geven aan de betreffende grond dan bos), moet dat verdwenen bos gecompenseerd worden. Deze boscompensatie kan op meerdere manieren gebeuren. De meest gebruikte optie is de compensatie door het betalen van een zgn. bosbehoudsbijdrage aan het Bossencompensatiefonds van de overheid. Met deze financiële bijdrage zal de Vlaamse overheid dan zelf instaan voor een compenserende bebossing. Daarnaast bestaat er ook de compensatie in natura, waarbij de eigenaar zelf in staat voor een compensatiebos. De Vlaamse overheid wil de optie boscompensatie in natura stimuleren en ontwikkelde daarom boscompenseren.be, een website waarop partijen die willen ontbossen in contact kunnen treden met partijen die te bebossen percelen aanbieden. Een voorbeeld ter illustratie: Pol wenst een bos van 1 ha die bestaat uit minstens 80% uitheems naaldhout (fijnspar) en enkele zomereiken te ontbossen. Pol dient hier voor te compenseren. Dit kan financieel door een zogenaamde behoudsbijdrage van euro (1,98 euro/m²) te betalen aan het Bossencompensatiefonds. Dit kan echter ook in natura door ofwel zelf een bos aan te planten of beroep te doen op een derde die dit voor hem doet. Danny wenst 1 ha landbouwgrond in agrarisch gebied te bebossen en komt via boscompenseren.be in contact met Pol. Ze komen tot de overeenkomst dat Danny voor Pol 1 ha bos aanplant ter compensatie van het bos dat Pol ontbost en hier voor zal Pol 1,7 euro/m² of euro betalen aan Danny. Danny staat zelf in voor de aanplant en het onderhoud van zijn nieuw bos maar kan hierbij rekenen op de steun van de Bosgroep. Pol bespaarde zo euro en Danny kreeg euro om een nieuw bos aan te planten. Win-win! Hoe werkt deze marktplaats? Als grondeigenaar kunt u via de knop ik bied te bebossen grond aan uw te bebossen gronden of jonge bebossingen jonger dan 22 jaar in agrarisch gebied aanbieden. Onder het tabblad ik heb grond kan u dan de gegevens en de vraagprijs van de door u voor boscompensatie aan te wenden gronden invoeren. Vervolgens wordt u gevraagd u te registreren op de marktplaats zodat geïnteresseerden (partijen die in samenwerking met u willen compenseren) contact kunnen opnemen. Als compensatieplichtige kunt u grond zoeken via de knop ik zoek te bebossen grond. Op de overzichtspagina `ik zoek grond` vindt u dan alle partijen die te bebossen gronden voor boscompensatie aanbieden. Bij een bepaalde voorkeur kunt u dan contact opnemen met de aanbieder. Het is vervolgens aan beide partijen om de nodige afspraken over o.a. de prijs per m² te maken. De overeengekomen prijzen variëren tussen ca euro/ha en euro/ha. Boscompenseren.be biedt hierbij handige documenten aan, zoals een voorbeeldovereenkomst. Kan ik mijn perceel aanwenden als grond voor boscompensatie? Het ligt voor de hand dat, voor het uitvoe - 4 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

5 BOSINFO Hoe bebos ik (soortenkeuze en plantwijze)? U kan kiezen voor een spontane verbossing of voor een aanplanting. Kiezen voor een spontane verbossing kan financieel voordehttp://boscompenseren.be/ ren van een boscompensatie, de terreinen nog niet bebost mogen zijn. Dit met uitzondering van jonge bebossingen jonger dan 22 jaar in agrarisch gebied. Ook deze jonge bebossingen kunnen als compenserende bebossing voor een ontbossing ingezet worden en van de ondersteuning via het nieuwe systeem van boscompenseren genieten! Een compenserende bebossing mag conform het wetgevend kader enkel uitgevoerd worden in volgende bestemmingen volgens het ruimtelijk uitvoeringsplan: groengebied, parkgebied, buffergebied, bosuitbreidingsgebied, natuurontwikkelingsgebied, bosgebied, recreatiegebied, agrarisch gebied of gebied voor gemeenschaps- en openbare nutsvoorzieningen. Hierbij is nog steeds een vergunning voor bebossing in agrarisch gebied en een natuurvergunning nodig. Woon- of industriegebied komen niet in aanmerking voor het aanleggen van een compenserende bebossing en ook percelen waarvoor een subsidie voor de bebossing aangevraagd wordt of werd verkregen, komen niet in aanmerking voor een boscompensatie. liger zijn en minder onderhoud vragen. Indien de kans op een succesvolle spontane verbossing beperkt is, dient u een aanplanting uit te voeren. De aanplanting gebeurt met inheemse, streekeigen loofbomen en struiken. De aanplanting gebeurt doorgaans met plantgoed met een minimum plantmaat van 60/80, in een plantverband van maximaal 2 x 2,5 m. Voor de juiste keuze van boomsoorten is terreinkennis noodzakelijk. De Bosgroep kan hierbij helpen. Indien er meer dan 10 procent van de aanplant sneuvelt, moet de boseigenaar inboeten, waarbij afgestorven plantgoed wordt herplant. Nota van de Bosgroep: Het aanleggen van een nieuw bos via een compensatiedossier is voor de bebosser financieel de meest interessante optie. Hier staat tegenover dat de bosoppervlakte in Vlaanderen dan meestal niet toeneemt, omdat elders een zelfde oppervlakte bos verdwijnt. Een bos aanleggen kan ook via de klassieke subsidie voor bebossing van landbouwgronden, via de subsidie voor bebossing en herbebossing. ( of gewoon zonder subsidies. Elk systeem heeft zijn voor- en nadelen. De Bosgroep informeert en ondersteunt de boseigenaar bij zijn keuze. Boomblad april/mei/juni

6 BO S I N FO Beleggen in bos, groei verzekerd! (Bron: de bosbode - informatieblad Oost-Vlaamse Bosgroepen - editie okt.-nov.- dec. 2014) Wie een deel van zijn spaarcentjes spendeert aan de aankoop van een bos, ziet zijn investering jaarlijks letterlijk groeien. Maar is investeren in bos ook financieel een interessante piste? Nu de rente op spaartegoeden gezakt is tot een historisch dieptepunt, zoeken veel mensen naar alternatieven om hun spaargeld in te investeren. De voorbije woelige jaren op de beurs hebben er voor gezorgd dat ook dit voor velen een weinig aanlokkelijk alternatief is. Dit maakt dat investeren in onroerend goed, zoals bijvoorbeeld bos, sinds kort een revival kent. Bos kreeg re - cent nog behoorlijk wat media-aandacht als aantrekkelijk beleggingsalternatief, maar wat is hier nu juist van aan? prijs van ongeveer /ha. In sommige regio s pieken de prijzen echter tot 25 à /ha. Dit heeft soms te maken met een grotere waarde van de houtvoorraad in het bos, maar is vaak ook het gevolg van het aankoopbeleid van overheden en natuurverenigingen. Het onttrekken van die gronden aan de particuliere markt creëert in bepaalde regio s een bijkomende schaarste, waardoor de prijzen nog sneller stijgen. Ten gevolge van de financiële crisis heeft het investeren in grond, en dus ook bosgrond, nog aan populariteit gewonnen. Bos wordt aanzien als veilig toevluchtsoord en vormt dus een interessante diversificatie voor investeerders. Dat is dan ook de reden Bos, een lange termijn investering! Bos, een schaars goed De oppervlakte bos neemt nog steeds verder af, zowel in Vlaanderen als in de rest van de wereld. Volgens de economische wetmatigheid dat bij afnemend aanbod en gelijkblijvende vraag de prijzen stijgen, zou de waarde van bosgrond moeten toenemen. Dit is zeker het geval in Vlaanderen waar in een periode van 15 jaar de prijs van bosgrond met volgroeide bomen meer dan verdubbeld is tot actueel een gemiddelde waarom institutionele beleggers en pensioenfondsen een deel van hun portefeuille aanhouden onder de vorm van (uitgestrekte) bosmassieven. Het beperkte cijfermateriaal dat hierover beschikbaar is (nl. sectorindex NCREIF Timberland), toont aan dat in de Verenigde Staten bossen de voorbije 25 jaar gemiddeld 13 procent rendement (stijgende grondwaarde plus inkomsten uit houtverkoop) per jaar hebben opgeleverd. 6 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

7 BOSINFO Na de goudkoorts, de houtkoorts? Naast de steeds toenemende grondwaarde, leveren duurzaam beheerde bossen uiteraard nog inkomsten uit de houtproductie. Wanneer men de kosten van aanleg en onderhoud in mindering brengt, mag men er van uitgaan dat een goed groeiend populierenbos jaarlijks een nettorendement kan hebben van ongeveer 200 /ha. Dit is wat lager dan de pachtprijs voor een weiland, maar biedt het grote voordeel dat de eigendom buiten de strenge pachtwetgeving blijft en men als eigenaar meer zeggenschap behoudt over zijn grond. Anderzijds kiest een groeiende groep van eigenaars er ook vaak voor om een stuk grond te beplanten met loofhout om zo op termijn zelfvoorzienend te zijn in brandhout. Dit kan met ongeveer 1 ha bos voor het verwarmen van een gemiddelde gezinswoning. Op die manier kan men jaarlijks al snel 500 uitsparen aan aankoop van brandhout. anderzijds door de bijkomende aanduiding van bosreservaten waar houtkap verboden is. Dit, samen met de toenemende vraag naar hout onder meer vanuit de groeilanden in Azië, maakt dat de houtprijzen substantieel zullen stijgen. Dit fenomeen wordt nog versterkt door de recente ontwikkelingen in de biomassasector, waarbij de hernieuwbare grondstof hout wordt aangewend voor energieopwekking. Het is een Europese doelstelling om tegen % van de totale energieconsumptie te halen uit hernieuwbare grondstoffen. Wil men dit bereiken dan zal het huidig stimuleringsbeleid van wind- en zonne-energie niet volstaan. Bijgevolg wordt nu vanuit de overheid het verbranden van hout (pellets en chips) voor energieopwekking sterk ondersteund. Zo zouden 2 Vlaamse biomassacentrales het komend decennium voor ongeveer 4 miljard euro aan subsidies ontvangen om houtpellets uit Canada te verbranden. De toenemende vraag naar hout die door dergelijke projecten ontstaat, heeft een impact op de mondiale houtprijzen. Brandhout uit eigen bos, de meest duurzame energie. Vroeger dacht iedereen dat hout een grondstof was die altijd tegen een goede prijs voorradig zou zijn. Recente studies tonen echter aan dat men de komende jaren, wanneer de wereldeconomie terug aantrekt, een mondiaal houttekort mag verwachten. Het bosareaal waarin op een duurzame manier hout gewonnen wordt, neemt op wereldvlak steeds af. Dit enerzijds door ontbossingen voor stadsontwikkeling en landbouw en Belang van hout als grondstof zal nog verder toenemen. Deze trend zal in de toekomst nog versterkt worden door het gebruik van hout voor allerlei nieuwe toepassingen. De toenemende schaarste aan grondstoffen maakt dat we in de toekomst steeds meer zullen evolueren naar een biobased economy. Hierbij zullen voornamelijk hernieuwbare grondstoffen, Boomblad april/mei/juni

8 BO S I N FO hebben dat zij voor een dag te parkeren in een grootstad een bedrag gingen betalen gelijk aan de toenmalige waarde van een volle benzinetank! En toch is dit vandaag de realiteit. De vergelijking met vergoeding van ecosysteemdiensten moet wel genuanceerd worden. Bossen leveren meestal collectieve diensten (vb. beschermen van biodiversiteit) waarvoor de betalingsbereidheid beperkter is. zoals hout, gebruikt worden om via chemische processen producten te maken zoals vb. benzine of plastics die wij dagelijks gebruiken. Dit alles maakt dat bomen die nu geplant worden, een gegeerde grondstof zullen zijn wanneer ze volgroeid zijn. Investeren in bomen blijft dus een interessante zaak. Opbrengsten, nu en later Bossen bieden naast hout nog heel wat andere zaken aan de maatschappij. Denken we maar aan het beschermen van de biodiversiteit, de mogelijkheden tot recreatie, de opslagcapaciteit van CO2, het verbeteren van de luchtkwaliteit, het beschermen van drinkwaterlagen of klimaat- en waterregulatie. Voor deze ecosysteemdiensten die het bos aan de maatschappij levert, krijgt de boseigenaar actueel geen of slechts een beperkte vergoeding. De subsidie voor ecologische functie of voor openstelling van het bos die actueel bestaan, zijn eerste stappen in de richting van een tegemoetkoming naar private eigenaars voor enkele van deze ecosysteemdiensten die zij leveren. Verwacht wordt dat bij verder toenemende schaarste de maatschappelijke bereidheid tot het correct vergoeden van deze ecosysteemdiensten in de toekomst zal toenemen. Dat dergelijke zaken relatief snel kunnen veranderen bewijzen bijvoorbeeld de parkeertarieven. Vele mensen zouden je waarschijnlijk 20 jaar geleden ook niet ernstig hebben genomen, mocht je toen verteld Wie vandaag investeert in bos, mag naast een rendement van houtopbrengst, verwachten om in de toekomst ook steeds meer en meer te kunnen rekenen op een vergoeding voor andere ecosysteemdiensten die het bos leveren. Zo zullen bijvoorbeeld boseigenaars die zich in de toekomst willen inzetten voor het behoud van onze biodiversiteit in Europees beschermde gebieden kunnen rekenen op een tegemoetkoming hiervoor. Dergelijke vormen van diversificatie van inkomsten uit een bos, maakt investeren in bos interessant. Wandelen in je spaarboek Maar naast alle bovenstaande financiële beschouwingen, moet een investering in bos in de eerste plaats vanuit het hart komen. De opbrengst die je hebt van een ochtendwandeling op een mistige herfstmorgen in je bos, valt niet in financiële termen uit te drukken. Evenmin het rendement van het zien groeien van een jonge eik die je eigenhandig met veel liefde hebt geplant. Dergelijke zaken maken, naast alle rationele overwegingen, dat investeren in bos wel degelijk loont. Of zoals een boseigenaar het uitdrukte: Ik ga nog eens wandelen in mijn spaarboek. Bronnen: h t t p : / / w w w. e c o n o m i s t. c o m / n e w s / b u s i n e s s / environmental-lunacy- europe-fuel-future - h t t p : / / f i n a n c i e e l. i n f o n u. n l / b e l e g g e n / b e l e g g e n - i n - bosgrond.html - h t t p : / / w w w. e c o m a g a z i n e. b e / n l / e c o b e h e e r / bosgronden- een-stabiele- en- duurzame-belegging.html - h t t p : / / w w w. h b v l. b e / c n t / a i d / s t r o o m procent- duurder- door-biocentrales 8 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

9 BOSINFO Visuele boomveiligheidscontrole (Bron: de bosbode - informatieblad Oost-Vlaamse Bosgroepen - editie april-mei-juni 2013) Hoe schat je onregelmatigheden en veiligheidsrisico's bij bomen correct in? De cursus 'visuele boomveiligheidscontrole' van Inverde leert je, zonder speciale technieken, te beslissen wat je het best met een boom doet die gebreken vertoont. Gewoon zijn gang laten gaan? Onmiddellijk vellen? Maatregelen nemen? Of er toch maar een specialist bijhalen? ingedeeld. Geen verhoogd risico: er zijn geen onregelmatigheden vastgesteld of de vastgestelde onregelmatigheden zijn van die aard dat de kans op het veroorzaken van schade of letsel zo goed als onbestaande is. Verhoogd risico: er zijn onregelmatigheden vastgesteld die wijzen op een reële kans op schade. Deze bomen worden verder ingedeeld in 3 subcategorieën.» Vellen: bomen met een ernstige verzwakking die een blijvend gevaar vormen voor hun omgeving.» Maatregelen nemen: bomen waarbij onregelmatigheden vastgesteld zijn die een verhoogd risico inhouden, kunnen mits het nemen van maatregelen (bijvoorbeeld snoeien) opnieuw in de klasse "geen verhoogd risico" opgenomen worden.» Nader onderzoek: er zijn tekenen van een mogelijke verzwakking vastgesteld, maar de ernst ervan is enkel door specialisten te bepalen, meestal met behulp van apparatuur. De controle Dr. Claus Mattheck introduceerde de methode 'Visuele boomveiligheidscontrole' (of V TA: Visual Tree Assessment) in het begin van de jaren negentig. V TA is een visueel en indicatief onderzoek naar de stabiliteit en veiligheid van bomen. De locatie van de boom speelt hierbij een rol: risicovolle locaties (bij huizen of wegen) vragen extra aandacht. Afhankelijk van de locatie kan het mogelijke gevaar anders worden ingeschat. Als er geen symptomen zijn die aanleiding geven tot twijfels, kan worden aangenomen dat de boom veilig is. De classificatie Na een visuele boomveiligheidscontrole worden de bomen in verschillende klassen Als boseigenaar is het uiteraard ook zeer belangrijk om rekening te houden met de Boomblad april/mei/juni

10 BO S I N FO Plakoksel bij beuk: verhoogd risico. locatie van een boom in het bos. Afhankelijk van de locatie van de boom kan het mogelijke gevaar anders ingeschat worden. Een boom met gebreken die in het midden van het bos staat kan weinig kwaad doen. Het zijn vooral bomen dicht bij wegen, huizen of andere risicovolle locaties die extra aandacht vragen. Plakoksel Een plakoksel is een verbinding tussen 2 takken of tussen de stam en een tak waarbij er ingegroeide schors tussen beide delen aanwezig is. Dit zorgt dat er geen goede vergroeiing is, de beide delen "plakken" als het ware tegen elkaar. Hierdoor is een plakoksel gevoelig voor uitscheuren. Bomen die zware takken hebben met plakoksels komen terecht in de groep "verhoogd risico". Een plakoksel herken je doordat de verbinding tussen beide takken V-vormig is en diep ingesneden. Een goede takaanzet moet U-vormig zijn. Stamopening en stamholte bij linde. Geen verhoogd risico aangezien de opening kleiner is dan 1/3 van de omtrek en er een dikke restwand met ge - zond hout over blijft. Schuurtak Soms kruisen takken elkaar en schuren ze daarbij ook over elkaar. De verwonding die zo ontstaat, kan een toegangspoort zijn voor allerlei aantasters, maar geeft ook een mechanische verzwakking. Zware schuurtakken kunnen op die manier een oorzaak zijn van verhoogd risico. Als de takken te dik zijn om in zijn geheel weg te snoeien, kan het risico op uitscheuren beperkt worden door de tak uit te lichten. Hierbij worden delen van de tak weggesnoeid om zo de mechanische belasting te verlagen. Holle bomen Dr. Mattheck heeft als vuistregel vooropgesteld dat een boom geen verhoogd risico vertoont op breuk zolang de dikte van de 10 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

11 BOSINFO Scheefgegroeide beuk met trekhout links onderaan de stam: geen verhoogd risico. Uitwendige kanker bij taxus: geen verhoogd risico. restwand minstens 1/3 van de oorspronkelijke dikte is. Bovendien mag er naast de stamholte ook een stamopening aanwezig zijn. Zolang deze opening niet groter is dan 1/3 van de totale stamomtrek blijft het risico op stambreuk minimaal. Scheefstand Scheefgegroeide bomen hebben of hadden een hindernis die hen belette om recht omhoog te groeien. Dit zie je bijvoorbeeld vaak bij bomen in de bosrand die weggroeien van de schaduw van hun buren. De jonge scheuten wijzen wel recht naar boven. Als de jonge scheuten ook scheef staan wijst dit erop dat deze boom rechtstond en door een plotse gebeurtenis, bijvoorbeeld een storm, scheef kwam te staan. Scheefgegroeide loofbomen hebben vaak aan de trekzijde een verstevigd wortelgestel en compensatiegroei, ook wel "trekhout" genoemd. De trekzijde is de tegengestelde zijde aan de richting naar waar de boom scheef groeit. Naaldbomen vormen "duwhout", zij doen dus aan compensatiegroei aan de tegengestelde zijde. Als bomen deze aanpassingssymptomen vertonen, kunnen ze tot de klasse "geen verhoogd risico" behoren. Uitwendige kankers Soms komen op de stam of takken uitwendige kankers voor. Deze hebben geen enkele invloed op de houtkwaliteit en beïnvloeden dus de breukgevoeligheid niet. Wil je hierover meer te weten komen? Overweeg dan zeker om ook eens een cursus visuele boomveiligheidscontrole te volgen! Voor meer informatie kan je terecht bij Boomblad april/mei/juni

12 BO S I N FO Op bezoek bij de boomkweker (Artikel op basis van een verslag door Simon Brandt, stagiair bij de Bosgroep Houtland vzw) Op 4 oktober 2014 waren we met een groep bosgroepleden te gast bij de boomkwekerij Schepers uit Wingene. Dit is een traditionele boomkwekerij die sinds 1825 bestaat. Het is dan ook één van de oudste kwekerijen in Vlaanderen. Het bedrijf is 40 ha groot en wordt momenteel uitgebaat door Jozef en Greet Hanssens-Mehuys. De streek ten zuiden van Brugge is tot zelfs ver buiten de landsgrenzen bekend om haar boomkwekerijen. Er waren hier veel bomen nodig voor de intensieve bosbouw op de voormalige heidegronden ( veld - gebieden). De sleutel van het succes van de kwekerijen licht echter bij de lichte zandgrond. De jonge bomen ontwikkelen hierop snel een groot wortelgestel en de gronden zijn gemakkelijk bewerkbaar. In de klassieke bosboomkwekerij start men vanaf zaad en kweekt men het plantsoen op tot ongeveer max. 1 m hoogte. Deze bomen worden vervolgens verkocht om uit te planten, om verder te kweken als laanboom of als onderstam om siervariëteiten op te enten. De tijd dat talrijke helpers de bossen introkken om zaden te oogsten is bijna achter de rug. De meeste zaden worden nu aangekocht bij gespecialiseerde firma s. Bij de aankoop van de zaden wordt niet alleen aandacht besteed aan de soorten maar ook aan het herkomstgebied van de zaden. Voor houtproductie is het namelijk belangrijk dat de zaden afkomstig zijn van rechte en gezonde ouders. Ook voor de natuur is de herkomst belangrijk. Wanneer het zaad afkomstig is van exemplaren uit meer zuidelijke regio s bestaat bvb. de kans dat deze vroe - ger in blad komen en schade lijden door late nachtvorst of dat de bloemen reeds uitgebloeid zijn wanneer de bijen ze nodig hebben. Op de kwekerij zien we plantsoen Amerikaanse eik uit verschillende Duitse herkomstgebieden. Het verschil is zichtbaar met het blote oog, hoewel het dus allemaal om dezelfde soort gaat. Jozef Hanssens vertelt ons dat er de laatste tijd in Duitsland weer opvallend meer aanplant is van Amerikaanse eik. De behandeling van het zaad vraagt kennis en ervaring van de kweker. Het geoogste zaad moet schoon gemaakt worden en vrij zijn van vruchtvlees bij bessen en van vleugeltjes bij bvb. Esdoorn. Vervolgens moeten de meeste zaden gestratificeerd worden. Stratificeren betekent het zaad een koude periode laten doormaken die de kiemrust doorbreekt. Zaad dat van een boom komt bevat stoffen die ervoor zorgen dat het zaad niet meteen kiemt. Dit is nodig aangezien de zaden in de herfst afvallen en dan nog heel de winter moeten doorkomen. De jonge kiemplant zou anders bevriezen. Stratificatie op het veld is riskant. Gedurende de winter kan het zaad immers opgegeten worden, rotten, wegspoelen,. De boomkweker stratificeert aldus in bakken zand die in de koelcel geplaatst worden. Het is een kunst om het zaad op de juiste moment uit de koeling te halen en te zaaien. Soms worden ook nog andere technieken gebruikt zoals onrijp zaad oogsten waarin nog geen kiemrust ingesteld is. Een tweede belangrijke fase is het zaaien waarbij de zaaidichtheid bepalend is voor het succes. Een te hoge of te lage zaaidicht- 12 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

13 BOSINFO heid leidt tot misvormde exemplaren. Het manueel zaaien van fijn zaaigoed zoals dat van berk en spar gebeurt bij windstil weer. Na het zaaien en aandrukken wordt het zaaibed met scherp rivierzand afgedekt als bescherming tegen uitdrogen of wegwaaien. Wanneer de zaadbehandeling en het zaaien geslaagd is dringt de nazorg zich op. Dit bestaat vooral uit wieden van de zaaibedden, afpennen van wortels, sorteren en verplanten. Eenjarige zaailingen worden gerooid om nadien op een ruimer bed te planten. Rooien gebeurt de ganse winter wanneer het niet vriest en wanneer de lucht niet te droog is. De sorteerloods is koel en voldoende vochtig. Hier worden de planten volgens grootte en kwaliteit gesorteerd. Door middel van een tractor met 5 schijven worden de plantvooren getrokken waarbij meteen manueel uitgeplant wordt. Hier worden vijf rijen per bed geplant met ca. 25 cm tussen elke rij en 5 tot 10 planten per lopende meter in de rij. Dit is natuurlijk soortafhankelijk. Een gulden regel bestaat niet. Planten die langere tijd op het plantbed blijven worden meestal jaarlijks ondersneden of afgepend door een tractor met afpenmes. Hierdoor worden de diepgaande wortels en/of penwortel afgesneden. De plant zal hierna veel bijwortels aanmaken om dit verlies te compenseren waardoor hij later gemakkelijker verplant kan worden. Droogte na deze bewerking kan een groot risico betekenen. Hiervoor heeft kwekerij Schepers een irrigatiesysteem dat slechts in hoge nood gebruikt wordt. Ziekten en plagen worden pas bestreden wanneer een zekere schadedrempel overschreden wordt. Daarnaast worden ook inheemse struikgordels geplant waar de natuurlijke vijanden van bepaalde plaagsoorten kunnen huisvesten. Kwekerij Schepers experimenteerde eveneens met de inzaai van witte klaver als bodembedekker tussen de pas aangeplante struiken. Deze soort sluit snel zodat onkruid geen kans krijgt. Ze fixeert daarnaast ook stikstof uit de lucht en brengt deze in de bodem. Hier profiteren de pas aangeplante soorten van. Door deze geïntegreerde bestrijding tracht men het pesticidengebruik zo laag mogelijk te houden. Uiteindelijk zijn de planten verkoopsklaar. In winterrust kan een plant 2 maanden bewaard worden in de loods als ze beschermd ligt tegen tocht en voldoende vochtig blijft. Met dank aan Boomkwekerij Schepers: www. boomkwekerijschepers.be; Als u planten koopt wordt volgende symboliek gebruikt: Lengtematen: 20-50, 50-80, , dit zijn lengtes in centimeter bij bosplantgoed. Diktematen: 6-8, 8-10 (geel lint),10-12 (rood lint), (wit lint) dit zijn de centimeters stamomtrek bij grotere bomen. Manier van opkweken: 1/0 = 1 jarige plant uit het zaaibed 2/0 = 2 jarige plant die niet verplant is geweest 1+1 = 2 jarige plant die na 1 jaar verplant werd (1 jaar in zaaibed, 1 jaar in plantbed) 1+2 = 3 jarige plant (1 jaar in zaaibed, 2 jaar in plantbed) vb. Beuk 2+1 = 3 jarige plant (2 jaar in zaaibed, 1 jaar in plantbed) vb. Zilverspar 0+1 = een vegetatief vermeerderde plant van 1 jaar oud vb. stek van Wilg Boomblad april/mei/juni

14 NIEUWS UIT BOSGROEP HOUTLAND Algemene Vergadering met nooit geziene opkomst Op zaterdag 28 maart 2015 vond de algemene vergadering van de vzw Bosgroep Houtland plaats in het Diocesaan Centrum Groenhove te Torhout. Er waren maar liefst 121 geïnteresseerden aanwezig, voornamelijk 76 effectieve leden boseigenaars en hun partners. Gedeputeerde Bart Naeyaert van de Provincie kon vaststellen dat hij een levendige vereniging onder zijn be - voegdheid gekregen heeft. V.l.n.r.: Albert de Busschere (voorzitter), Klaar Meulebrouck (ANB), Bart Naeyaert en Elsie Desmet (Schepen Torhout). Het verslag, de planning en de financiën werden unaniem goedgekeurd door de aanwezige eigenaars. Daarna bleef het droog voor de wandeling en werd de broodmaaltijd tot de laatste boterham gretig verorberd. Beheerplan Schoonhove bewijst motivatie van eigenaars voor natuurbeheer Het nieuwe bosbeheerplan voor het private landgoed Schoonhove te Oostkamp wordt momenteel ter goedkeuring ingediend bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Het beheerplan werd opgemaakt door het studiebureau Antea Belgium nv in nauwe samenwerking met de Bosgroep. De eigenaar van het domein was de opdrachtgever. Het plan behandelt het voorziene beheer in 28ha natuur- en parkgebied langs de Wilgenbroekstraat te Oostkamp voor een periode van 27 jaar. Belangrijke aandachtspunten zijn het herstel van het beschermd park, het beheer van de waterlopen, het aanpassen van de boomsoorten aan de typisch natte gronden en het begrazen en maaien van de achterliggende graslanden. Opvallend is dat dit beheerplan werd opgemaakt volgens de richtlijnen uit de nieuwe natuurwetgeving. Zo zijn er verschillende hectaren grasland opgenomen die een natuurgericht beheer zullen krijgen. Dit was in de klassieke bosbeheerplannen niet mogelijk. Hopelijk komt de Vlaamse regering nu snel met de nodige uitvoeringsbesluiten voor de nieuwe regelgeving zodat eigenaars die hierin meegaan ook op gepaste wijze vergoed kunnen worden. 14 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

15 NIEUWS UIT BOSGROEP HOUTLAND 10 x jaarverslag 2014 De Bosgroep Houtland kende een vruchtbaar werkjaar. Wat kunnen we rapporteren? 1. Investeren in de toekomst: afsluiten samenwerkingsovereenkomt met de provincie, oprichting Aanspreekpunt Privaat Beheer en nieuwe Vlaamse natuurwetgeving. 2. Het ledenaantal steeg tot 424 leden boseigenaars die samen ha bos beheren. In 2014 traden 22 nieuwe leden toe. 3. De coördinator adviseerde op hun domein 95 boseigenaars bij 147 terreinbezoeken. 4. Bij 21 eigenaars werden gesubsidieerde projectwerken in het kader van ecologisch bosbeheer uitgevoerd, goed voor een totaal bedrag van ,52 euro. 5. Vorming aan eigenaars via o.a. twee specifieke cursussen (21 deelnemers), 3 geleide wandelingen (201 deelnemers), een dagexcursie (34 deelnemers) en het driemaandelijks infoblad (oplage expl.). 6. Afwerking en goedkeuring van 4 bosbeheerplannen (456 ha, 10 eigendommen). De opmaak van 3 andere bosbeheerplannen (486 ha, 75 eigendommen) werd opgestart of verder gezet. 7. De jaarlijkse houtverkoop bracht 6.903m³ hout van 28 eigenaars op de markt voor een bedrag van ca euro. Het gaat o.a. om 51 ha dunningen en 8 ha kaalkap. 8. Er worden stuks inheems bosplantgoed in de grond gestoken en 4,7 km bosranden aangelegd. 9. In ruim 31 ha bos worden omvormingswerken naar inheemse soorten doorgevoerd en ruim 10 ha open plekken krijgen een natuurgericht beheer. 10. Start aanleg en/of inrichting van 2 nieuwe speelbossen. Een uitgebreid verslag is opvraagbaar bij de Bosgroep. Boomblad april/mei/juni

16 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE Algemene Vergadering Bosgroep IJzer en Leie vzw 2015 Op zaterdag 4 april werd naar jaarlijkse gewoonte de Algemene Vergadering voor de Bosgroep IJzer en Leie georganiseerd. De vergadering ging dit jaar door in het OC t Zonnerad in Zonnebeke en kende 40 aanwezigen. nebeke georganiseerd. De rondleiding kaderde in functie van de restauratie van het park, waarbij door een medewerkster van buro BOSsaert uitleg werd verschaft over het project dat ze er uitvoeren. Tijdens deze bijeenkomst van de Bosgroep met zijn bestuursleden en boseigenaars werd door Clint Callens, coördinator van de Bosgroep IJzer en Leie, een kort jaaroverzicht van 2014 gegeven en werd de planning voor het komende jaar (2015) toegelicht. Rondleiding in het stadspark van Zonnebeke i.k.v. de restauratie die er wordt uitgevoerd. Algemene vergadering van 4 april 'Een jaarlijkse bijeenkomst van de Bosgroep en zijn leden.' De weergoden wilden jammer genoeg niet meewerken maar gelukkig konden we achteraf allemaal wat opwarmen met een hapje en een drankje tijdens de receptie. Aansluitend werd er door Benoit de Maere d Aertrycke, voorzitter van de Bosgroep, nog een lezing over het Natura 2000 netwerk gegeven. Begrippen als instand-houdingsdoelstellingen (IHD) en speciale beschermingszones (SBZ) werden hierbij nader toegelicht. Ook werden nog enkele wijzigingen in het subsidiesysteem, waaronder de overgang naar een natuurbeheerplan, weergegeven en hun mate van belang voor eigenaars. Voor meer info kunt u terecht op Na de bespreking en de lezing was er nog een wandeling in het stadspark van Zon- Afsluitende receptie in het OC ' t Zonnerad. 16 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

17 NIEUWS UIT BOSGROEP IJZER EN LEIE 2014; kort enkele cijfers Ledenoverzicht De Bosgroep IJzer en Leie telt 275 leden met samen 1.775,8 ha bos. Met 41 nieuwe leden in 2014 wordt het jaarlijkse streefdoel van 30 nieuwe leden meer dan gehaald! Terreinbezoeken In 2014 werden in totaal 205 terreinbezoeken uitgevoerd door de Bosgroep. Bij deze bezoeken kwamen vooral de thema s dunningen, houtverkoop, (her)bebossing, omvorming, bosranden en opmaak van beheerplannen aan bod bij de advies- en informatieverstrekking. Beheerwerken en -plannen Afwerking en goedkeuring van 1 beheerplan (301 ha, 24 eigenaars). Verderzetting van de opmaak van 1 beheerplan (23 ha, 1 eigenaar). Aanplanting van 4 nieuwe bossen op landbouwgrond, samen 1,6 ha. 11 bosomvormingsprojecten, goed voor in totaal bijna 18 ha omgevormd bos. Aanleg van meer dan 1 km bosranden. 4,5 ha vrijstellingen van jonge aanplantingen bij 9 eigenaars. Heraanleg van 2 bosdreven, 400 m dreef. Herstel van bospoelen (i.s.m. Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels). Bestrijding van 1 ha Amerikaanse vogelkers en 0,15 ha Japanse duizendknoop. In totaal werden bijna bomen en struiken aangeplant, waarmee onze toch relatief kleine Bosgroep het beste scoort van de 19 Vlaamse Bosgroepen! Houtverkopen In 2014 verkocht de Bosgroep 18 houtloten, wat in totaal neerkwam op m³ hout die euro opbracht. Bijna 80% van alle verkochte hout betrof cultuurpopulier (3.052 m³), die gemiddeld 30 euro/m³ opbracht. Vorming Vorming aan eigenaars via o.a. drie specifie - ke cursussen (55 deelnemers) en 2 geleide wandelingen (127 deelnemers). Herbebossing van landbouwgrond. Heraangelegde bosdreef met beuk. Exotenbestrijding van Am. vogelkers. Boomblad april/mei/juni

18 VARIA Oprichting van het Aanspreekpunt Privaat Beheer (Artikel door Maurits de Groot, APB-NB) Het Aanspreekpunt Privaat Beheer - Natuur en Bos (APB-NB) is in het najaar 2014 opgericht door de Koepel van de Vlaamse bosgroepen en Landelijk Vlaanderen. Het Aanspreekpunt zal in een eerste fase een doorgeefluik zijn voor het vormgeven van de Vlaamse natuurdoelen. Het APB-NB zorgt voor de informatievoorziening in twee richtingen tussen de overheid en private terreinbeheerders. Het APB-NB behartigt de belangen van private eigenaars op het gebied van natuur en bos bij de Vlaamse overheid en zorgt er voor dat informatie over allerlei nuttige zaken zoals onder andere wetgeving, beheer, natuurbeleid en onderzoek via vaste kanalen bij de privé-eigenaar terecht komt. Het APB-NB heeft drie taken: Het uitwerken van het beleid voor de Europese instandhoudingsdoelstellingen (IHD) en de informatie daaromtrent naar private beheerders. Het infoloket van en naar de overheid wat betreft privaat beheer. Het vormen van standpunten in overlegplatforms waar private beheerders gevraagd zijn. Het eerste aanspreekpunt voor de private eigenaar blijft de bosgroep en zijn coördinator. Informatie van het APB-NB wordt daarom altijd via de bosgroep gecommuniceerd. Het APB-NB en de bosgroep verschillen van elkaar doordat het APB-NB zich ook inzet voor beleidsontwikkeling en belangenbehartiging. De bosgroepen zetten zich vooral in voor gebiedsgerichte terreinondersteuning. Elke organisatie heeft een eigen rol maar met een gemeenschappelijk basisprincipe, het privaat beheer in eigen bos erkennen en ondersteunen. Het APB-NB wordt geleid door de raad van bestuur. In deze raad zijn zowel de bosgroepen als Landelijk Vlaanderen evenredig vertegenwoordigd. De heer Benoit de Maere d'aertrycke, voorzitter van Bosgroep IJzer en Leie, is voorzitter van het APB-NB. Het APB-NB beschikt over drie medewerkers. Valérie Vandenabeele is reeds 5 jaar bij Landelijk Vlaanderen en Hubertus Vereniging Vlaanderen expert op gebied van de Natura 2000 instandhoudingsdoelstellingen. Maurits de Groot is recent aangeworven. Zijn taak is de praktische vertaling van het beleid naar de uitvoering bij het regulier bosbeheer. Hij zal direct en met regelmaat contact hebben met de bosgroepen. Alec van Havre zet zich als jurist in voor de behartiging van de belangen van private eigenaars bij complexere projecten zoals bijvoorbeeld ruimtelijke uitvoeringsplannen. Een belangrijk instrument om informatie te verspreiden is de website. Hier wordt gewerkt aan het infoloket voor de private eigenaar, een centraal punt waar informatie kan worden gevonden. Op zoek naar meer informatie? Kijk gerust eens op Benoit de Maere d'aertrycke Maurits de Groot 18 Boomblad APRIL/MEI/JUNI 2015

19 ACTIVITEITENKALENDER Cursussen 2015 Dunningen aanduiden Dunningen in een bosbestand kunnen de natuurlijke processen zoals concurrentie, verjonging en aanwas, zodanig sturen dat het vooropgestelde toekomstbeeld efficiënt wordt bereikt. De dunning zorgt ervoor dat het bos nadien zijn functies beter vervult. Er bestaan diverse dunningsmethoden: laagdunning, hoogdunning en toekomstbomendunning. Tijdens deze dag leer je hoe je dunningen aanduidt. Daarna volgen praktijkoefeningen. Wanneer? Zaterdag 21 november 2015 (1 dag van 9u00-16u00). Waar? Kasteel Tillegem, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels. Prijs? Leden: 10. Niet-leden: 20. Inschrijven? Bosgroep Houtland vzw. Dag van de boseigenaar - 14 oktober 2015 Op woensdag 14 oktober organiseren alle Vlaamse Bosgroepen een activiteit voor bosgroepleden in het kader van de tweede dag van de boseigenaar. De Bosgroep IJzer en Leie kiest voor een paddenstoelenwandeling op het prachtige domein van Hemsrode. Naar jaarlijkse gewoonte zal hier een grote diversiteit aan kleuren en vormen van zwammen getoond kunnen worden. Wie goed oplet, leert de soorten ook bij naam kennen. Wanneer? Woensdag 14 oktober 2015 vanaf 13u30 (tot 16u00). Waar? Domein Hemsrode, Hemsrode 3, 8570 Anzegem. Gids? Christine Hanssens. Prijs? Gratis. Inschrijven? Bosgroep IJzer & Leie vzw. De Bosgroep Houtland toont de resultaten van een recent uitgevoerd heide - en poelenproject in het Sint-Andriesveld. We wandelen doorheen drie mooie, private domeinen en eindigen in de cafetaria van de abdij Zevenkerken voor een drankje aangeboden door de Bosgroep. Wanneer? Woensdag 14 oktober 2015 vanaf 14u00 (tot 17u00). Waar? Sint-Andriesabdij Zevenkerken, Zevenkerken 4, 8200 Brugge. Gids? Jan Goris en Pauwel Bogaert Prijs? Gratis. Inschrijven? Bosgroep Houtland vzw. Boomblad april/mei/juni

20 BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN Legende Openbare bossen Privébossen Bosgroep IJzer en Leie Bosgroep Houtland Wat is een bosgroep? Een bosgroep is een vereniging van en voor boseigenaars. In deze samenwerking staat de beheersvrijheid van de eigenaar centraal. De bosgroep zorgt vrijblijvend voor de praktische ondersteuning voor het beheer van uw bos. De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder. Bosgroep Houtland vzw Streekhuis Noord-West-Vlaanderen (Kasteel Tillegem) Tillegemstraat Sint-Michiels (Brugge) Tel.: Fax: bosgroephoutland@west-vlaanderen.be Website: en BTW: BE Bosgroep IJzer en Leie vzw Bezoekerscentrum De Palingbeek Vaartstraat Zillebeke (Ieper) Tel.: Fax: clint.callens@west-vlaanderen.be Website: Ondern.-nr.: Coördinator: Jan Goris Coördinator: Clint Callens DE WEST-VLAAMSE BOSGROEPEN WORDEN GESTEUND DOOR: