MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD BELEGGEN JAARVERSLAG 2013

Transcriptie

1 MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD BELEGGEN JAARVERSLAG 2013

2 Inhoud Inleiding 3 Actief aandeelhouderschap 4 Overheidsbeleid 9 Uitoefening stemrecht en deugdelijk ondernemingsbestuur 11 Ethische beleggingsfondsen 16 ESG-integratie 17 Bijlage 18 2

3 INLEI D I NG In 2014 vieren we het 30-jarig bestaan van het eerste ethische fonds in het Verenigd Koninkrijk: het F&C Stewardship fonds. De markt voor verantwoord beleggen is in die drie decennia onherkenbaar veranderd. Verantwoord of duurzaam beleggen is nu gemeengoed. Er is een groeiende consensus dat de beleggingsanalyse en het rendement op de lange termijn extra toegevoegde waarde hebben door de afweging van factoren op het gebied van milieu, maatschappij en corporate governance (kortweg: duurzaamheid). De markt is veranderd en de benadering van F&C eveneens. Begonnen we ooit met één enkel ethisch fonds; momenteel rekenen we uiteenlopende duurzame en ethische fondsen tot onze duurzame beleggingsoplossingen, verzorgen we allesomvattende wereldwijde engagement- en stemservice en integreren we duurzaamheidsfactoren in al onze beleggingsactiviteiten. Als langetermijnbelegger verdiept F&C zich in de fundamentele factoren die ten grondslag liggen aan de risico s en kansen van de ondernemingen waarin wij beleggen. Wij zijn van mening dat duurzaamheidskwesties de prestaties van een onderneming en de economie als geheel wezenlijk kunnen beïnvloeden en dat krachtig duurzaamheidsbeheer bij een onderneming integraal onderdeel hoort te vormen van goed risicobeheer. Door middel van actief aandeelhouderschap en de uitoefening van stemrecht gebruiken wij onze invloed om ondernemingen te stimuleren hun duurzaamheidsprestatie te verbeteren. Ook zetten wij ons op die manier in voor een duurzamer financieel stelsel alsook een duurzamere economie en maatschappij. Naast de beleggingen die we zelf onder beheer hebben, geeft F&C ook invulling aan het verantwoord eigenaarschap van 23 externe klanten. Dat doen wij met onze reo dienstverlening, die in het totaal 100 miljard in vermogen bestrijkt 1. We hebben in 2013 bij meer dan ondernemingen gestemd, met meer dan 700 direct contact gelegd en in bijna 300 gevallen een verandering bewerkstelligd, dat wil zeggen dat ondernemingen het duurzaamheidsbeheer na ons engagement hebben verbeterd. Onze duurzame en ethische fondsen maken een steeds belangrijker deel uit van ons productaanbod; het beheerd vermogen voor deze fondsen is in 2013 met 10% gegroeid naar 4,1 miljard 2. Ons aanbod varieert van fondsen die strenge ethische regels aanhouden tot duurzame fondsen in de opkomende markten die zich toeleggen op ondernemingen, die positieve duurzaamheidsthema s uitwerken. De analyses van ons Governance & Sustainable Investment team worden binnen het hele bedrijf gecommuniceerd en komen ten goede aan de beleggingsanalyse bij al onze fondsen. F&C heeft sinds het MVBverslag van vorig jaar een programma uitgerold dat de integratie van duurzaamheidsfactoren verder optimaliseert. Er zijn systemen ingevoerd die op bedrijfsniveau risico s signaleren waar analisten en fondsmanagers nader onderzoek naar zouden moeten doen om de gevolgen voor de beleggerswaarde en uiteindelijk ook voor de samenstelling van de portefeuille te beoordelen. Wij geloven in een open en transparante benadering en presenteren in dit verslag de resultaten van de activiteiten van F&C in We zullen ook in de toekomst blijven vernieuwen en onze capaciteiten als toonaangevende internationale aanbieder van verantwoorde beleggingsoplossingen verder ontwikkelen. Richard Wilson, Chief Executive Officer, F&C Investments reo wordt bedreven namens: 1, 2 Per 31 december

4 ACTI EF AANDEELHOUDERSCHA P I N 2013 Een krachtig beheer van risico s (inclusief risico s op het gebied van milieu, maatschappij en governance) kan het langetermijnresultaat waarborgen (of zelfs optimaliseren). Hebben we eenmaal in kaart gebracht welke problemen de grootste bedreiging vormen voor de waarde voor aandeel- en obligatiehouders op de lange termijn, dan gaan we uitgebreid in dialoog met de ondernemingen waarin we beleggen en waarbij wij aandringen op betere prestaties. Ons actieve aandeel- en obligatiehouderschap (ook wel engagement genoemd) bestrijkt een breed spectrum van risico s op het gebied van milieu, maatschappij en governance. We bereiken daarbij ondernemingen in alle sectoren en regio s. Hieronder volgt een samenvatting van de uitkomsten van onze belangrijkste projecten in ENGAGEMENT IN CIJFERS IN ondernemingen aangesproken Ondernemingen in 47 landen aangesproken 293 situaties waarin verandering is bereikt Contact met ondernemingen om onze benadering van verantwoord beleggen toe te lichten F&C benadert op jaarbasis alle ondernemingen in de eigen aandelenen obligatieportefeuilles en in die van klanten om onze benadering van maatschappelijk verantwoord beleggen en corporate governance toe te lichten. In 2013 betekende dit dat we met bijna ondernemingen contact hebben gehad die aandelen uitgeven. In een aparte brief aan meer dan obligatie uitgevende instellingen (inclusief particuliere ondernemingen die geen aandelen uitgeven) hebben we de duurzaamheidsbenadering (inclusief corporate governance) van F&C bij vastrentende waarden toegelicht. Deze brede aanpak wordt aangevuld met intensieve gesprekken met zorgvuldig geselecteerde ondernemingen. De dialoog gaat over de punten op het gebied van milieu, maatschappij en governance waarvan wij signaleren dat deze op de lange termijn van wezenlijk belang voor de prestaties kunnen zijn. Van die ondernemingen hebben we er in de loop van 2013 in totaal 716 aangesproken, soms direct en soms samen met andere beleggers. Van de persoonlijke gesprekken zijn er 66 op het niveau van het ondernemingsbestuur gevoerd. In 2013 sprong vooral onze actieve betrokkenheid bij maatschappelijke kwesties in het oog (arbeidsomstandigheden, mensenrechten, volksgezondheid en bedrijfsethiek). Dat had voor een deel ook te maken met spraakmakende ethische schendingen in de bankensector en de Chinese farmaceutische sector in China. Ook is er inhoudelijk stevig gepraat over arbeidsomstandigheden, in het bijzonder in verband met het tekortschietende veiligheidsbeleid in Bengaalse fabrieken. Geografisch waren onze activiteiten gediversifieerd naar bijna 50 landen. We hebben in 2013 aanzienlijk veel engagement in Azië en in het bijzonder ook in de opkomende markten (ex-japan) ontplooid, namelijk 25% van de beursgenoteerde ondernemingen. Hiermee werd een trend van de laatste paar jaar voortgezet: een afspiegeling van de verschuiving binnen de mondiale economie in de richting van de opkomende markten, waar duurzaamheidsbeleid minder ontwikkeld kan zijn. We hebben in 2013 ook veel met ondernemingen in de ontwikkelde landen gesproken waarvan de duurzaamheidsrisico s hoofdzakelijk ten aanzien van de activiteiten in de opkomende markten liggen. De actieve invulling van ons aandeel- of obligatiehouderschap leverde tastbare uitkomsten op doordat ondernemingen onze aanbevelingen overnamen en op die manier de duurzaamheidsrisico s van de activiteiten verminderden. In 2013 konden we 293 gevallen melden waarin ondernemingen daadwerkelijk iets hebben veranderd. Dat was een lichte stijging ten opzichte van de 285 mijlpalen die we in 2012 hebben bereikt. 4

5 PROGRAMMA: ARBEI DSOMSTA NDI GHEDEN O NDERWERP : VEI L I GHEI D FA BRI EKEN I N BANGLA DESH Achtergrond In april zijn bij de ineenstorting van het Rana Plaza gebouw in Bangladesh meer dan mensen om het leven gekomen. De tragedie was de ergste in een serie fabrieksrampen in het land, waaronder een grote brand die in 2012 meer dan 100 mensen het leven heeft gekost. Het gevolg? Onlusten, fabriekssluitingen en meer aandacht van het grote publiek voor de productie van goedkope kleding en onverantwoordelijke bedrijfspraktijken. Dat er niets werd gedaan aan de slechte kwaliteit van gebouwen, het toezicht van de overheid op de infrastructuur tekort schoot en de arbeidsrechten slecht geregeld zijn, heeft ook allemaal aan de ineenstorting van Rana Plaza bijgedragen. Doelstellingen actief aandeelhouderschap Ondernemingen stimuleren om zich aan te sluiten bij sectorbrede oplossingen die de onderliggende oorzaken van het veiligheidsfalen moeten aanpakken. Meer middelen en inspanning van het management voor de invoering van krachtigere controleprogramma s. Actie F&C F&C had al voor het Rana Plaza-ongeluk een aantal ondernemingen aangesproken op de arbeidsomstandigheden in Bangladesh. Na de ramp hebben we op hoog niveau gesproken met Associated British Foods, dat voor zijn Primark-winkels producten uit Rana Plaza betrok. We hebben verder contact gezocht met het Ethical Trading Initiative en er bij het bestuur en de leden op aangedrongen om met een nieuw sectorbreed initiatief voor de veiligheid te komen. We hebben daarnaast een gezamenlijke beleggersverklaring ondertekend (van 16 institutionele beleggers die $ 1,3 biljoen in activa onder beheer hebben), waarin wordt opgeroepen tot sterker ketenbeheer. Tot slot hebben we de president van de Bangladesh Garment Manufacturers & Exporters Association in een brief gevraagd om steun van de lokale textielsector voor betere arbeidsomstandigheden. Uitkomsten De veiligheid van de arbeiders in Bangladesh blijft hoog op de agenda voor maatschappelijk risico staan van ondernemingen waarmee wij in gesprek zijn. Het is echter nog te vroeg om de feitelijke effecten van de nieuwe programma s in te schatten. De sector heeft op diverse manieren gereageerd: Individuele ondernemingen breiden hun ketenstandaarden uit met analyses van de bouwveiligheid; weer andere (zoals Walt Disney) zijn uit Bangladesh vertrokken. Ontwikkeling van het Accord on Fire & Building Safety ; ondertekend door meer dan 100 internationale kledingondernemingen, twee wereldwijde vakbonden en talloze vakbonden in Bangladesh. Wal-Mart en Gap hebben een parallel een organisatie opgezet: Alliance for Bangladesh Worker Safety. Bij die alliantie hebben zich 26 kledingconcerns uit Noord-Amerika aangesloten. In november 2013 is akkoord bereikt over minimumeisen voor structurele en brandveiligheidseisen. PROGRAMMA: ARBEI DSOMSTA NDI GHEDEN O NDERWERP : MIGRA NTENA RBEI D I N DE KLEDI NGKETEN Achtergrond Arbeidsmigranten zijn bijzonder kwetsbaar voor uitbuiting bij de werving en voor slechte werkomstandigheden die in strijd zijn met de gedragscode van merkondernemingen. Gedragscodes voor en controles in de keten leggen van oudsher de nadruk op de werkvloer; hoe die arbeiders op dat werk komen wordt als risico vaak over het hoofd gezien. Een van de grootste problemen van arbeidsmigratie is de schulden die deze mensen maken om in het buitenland aan de slag te kunnen; ze moeten vaak exorbitante bedragen terugbetalen. Overheden ondernemen stappen om het probleem aan te pakken, onder andere in de vorm van de Dhaka Principles for Migration with Dignity en de California Transparency in Supply Chains Act. Laatstgenoemde wet verlangt nieuwe informatieverschaffing over wat een onderneming doet om mensenhandel in de keten te signaleren en aan banden te leggen. Doelstellingen actief aandeelhouderschap Toonaangevende internationale detaillisten en kledingconcerns met bestaande sociale ketenstandaarden stimuleren om deze uit te breiden met specifieke bepalingen over de omgang met migrantenarbeiders in de keten. Actie F&C F&C is actief in gesprek geweest met 26 internationale detaillisten en kledingproducenten met bestaande sociale ketenstandaarden over de omgang met arbeidsmigranten in de keten, onder andere met Burberry, Gap, Inditex, Target en American Eagle. Ten bate van de formulering van het beleid hebben we ze verder op de hoogte gebracht van opkomende best practices voor de omgang met arbeidsmigratie, zowel op het moment van de werving als bij de feitelijke werkzaamheden. Uitkomsten Ondernemingen beschreven uiteenlopende benaderingen van iets dat wordt gezien als de laatste fase in een lange aaneenschakeling van risico s. De kans dat zich een misstand voordoet is laag, maar de potentiële reputatieschade hoog. Toonaangevende ondernemingen ontwikkelen gedetailleerde richtlijnen die speciaal ook bedoeld zijn voor de werving en de tewerkstelling van arbeidsmigranten in de keten. Van de ondernemingen die wij hebben benaderd, had 30% al standaarden. Weer andere onderkennen het probleem, maar ondernemen geen actie omdat ze het risico erg laag inschatten. Er bestaat nog altijd geen consensus over de aanvaardbaarheid van een wervingsvergoeding die van de arbeider wordt verlangd. 5

6 PROGRAMMA: O L I E EN GA S O NDERWERP : VEI L I GHEI DSBEHEER I N DI EPWATERA CTIVITEI TEN Achtergrond Het is drie jaar na de olieramp met het Deepwater Horizon boorplatform (Macondo) en de Golf van Mexico lijkt weer normaal. De schoonmaakoperatie is grotendeels achter de rug. De uiteindelijke schade, hoewel aanzienlijk, heeft niet de omvang bereikt die eerder werd gevreesd. Terwijl ondernemingen als BP nog volop bezig zijn lering te trekken uit het ongeluk, neemt binnen de sector de bereidheid om risico te nemen alleen maar toe door gebrek aan toegang tot makkelijke olie. Er worden steeds lastigere diepwaterputten geboord, ook in de Golf van Mexico. Doelstellingen actief aandeelhouderschap De invoering en verbetering van veiligheidsbeheerprocessen bij grote olieen gasmaatschappijen stimuleren en zo het risico van diepwaterputten te verminderen. F&C richt zich daarbij op drie gebieden: de preventie van ongelukken en het bevorderen van een veiligheidscultuur, het inzetten van technologie bij rampen en het managen van externe partners. Actie F&C F&C is naar Houston gereisd om exploitanten in de Golf van Mexico persoonlijk te spreken te krijgen. We hebben uitgebreid met BP gesproken over de veiligheidshervormingen sinds de Macondo-ramp. Ook hebben we een bezoek gebracht aan het Houston Monitoring Centre dat toezicht uitoefent op de veiligheidsmechanismen in de Golf van Mexico. Verder spraken we met twee grote partijen in oliediensten, Schlumberger en Halliburton, over de benadering van gezondheid en veiligheid. Uitkomsten We hebben op deze reis met eigen ogen kunnen zien wat de toonaangevende spelers aan door F&C gevraagde veranderingen hebben doorgevoerd sinds het Macondo-lek. We zijn ons bewust van de belangrijke investeringen die zijn gedaan om herhaling van de ramp in de Golf te voorkomen. Toch signaleren we nog belangrijke uitdagingen. Om er zeker van te zijn dat de veiligheidsverbeteringen consequent worden doorgevoerd en recht doen aan de verdergaande exploratie en booractiviteiten in gebieden met een hoger risico blijven wij er bij ondernemingen op aandringen om: Aan te geven hoe nieuwe preventieve technologieën worden uitgebreid naar wereldwijde hogerisicoactiviteiten buiten de Golf van Mexico. Maatregelen te introduceren die gedragsverandering en de individuele verantwoordelijkheid versterken en zo bijdragen aan de top down toezichtstructuren op de veiligheid die de afgelopen jaren zijn ingevoerd. Te rapporteren over maatstaven die de effectiviteit van de veiligheidsverbeteringen meten vanuit het perspectief van gedragsverandering. Dat kunnen resultaatmaatstaven zijn (bijvoorbeeld het aantal voorvallen waarbij de medewerkers veiligheidsproblemen hebben aangegeven) of activiteitenindicatoren (bijvoorbeeld het percentage medewerkers dat trainingen doorloopt). 6

7 PROGRAMMA: MIL I EU O NDERWERP : G ESTRA NDE A CTIVA I N DE GRONDSTOFWI NNI NG Achtergrond Veranderende marktdynamiek vormt een risico voor de kolen- en olie- & gassector. Wij voorzien strenger beleid met betrekking tot klimaatverandering, waardoor de mondiale vraag naar fossiele brandstoffen eerder kan gaan pieken dan nu wordt voorzien. De winstgevendheid van een onderneming komt dan onder druk te staan en de mogelijkheid bestaat dat activa die flink wat moeten opbrengen om break-even te realiseren te weinig gebruikt gaan worden of zelfs stranden. Doelstellingen actief aandeelhouderschap Ondernemingen aanmoedigen om te melden in hoeverre ze risico lopen voor wat betreft de vraag naar fossiele brandstoffen door stress -testen los te laten op de investeringsstrategie en de informatieverschaffing over het totale CO 2 - risicobeheer te verbeteren. Actie F&C F&C heeft zich via het Investor Network on Climate Risk (INCR) aangesloten bij een gezamenlijk beleggersinitiatief dat 34 ondernemingen in de sector olie & gas, mijnbouw en nutsbedrijven vraagt om te kijken naar activa die risico lopen in het kader van de potentiële gevolgen van de wetgeving op het gebied van klimaatverandering. In de brief, die wij mede hebben opgesteld, vragen we de aangeschreven ondernemingen om strengere financiële stress - testen in te zetten, waarbij rekening wordt gehouden met factoren als de prijs van de CO 2 uitstoot en/of een lagere vraag naar fossiele brandstoffen. In de gesprekken hebben we de individuele ondernemingen gevraagd in het bedrijfsmodel en risicobeheerkader rekening te houden met unburnable CO 2. Mijnbouwmaatschappijen Anglo American en BHP Billiton zeiden onderzoek uit te voeren naar de klimaatveranderingsrisico s van de kolenactiviteiten. Uit onze analyse van de oliesector blijkt dat niet alle partijen in gelijke mate blootgesteld zijn aan vraagrisico. Neemt de vraag af, dan zullen de ondernemingen met de hoogste productiekosten zichzelf de markt uit prijzen terwijl ondernemingen aan de onderkant van het kostenspectrum winstgevend blijven. Uitkomsten We hebben tot dusver door de gesprekken over gestrande activa: zicht gekregen op de strategische positionering van ondernemingen in een scenario van lagere vraag/ lagere prijzen in een wereld die restricties oplegt aan CO 2 ; beter kunnen beoordelen hoe ondernemingen deze risico s verantwoorden in de investeringsplanning en de goedkeuring van projecten; ondernemingen kunnen stimuleren om betere informatie te verschaffen over de geschatte CO 2 - uitstoot die in de fossiele brandstoffenreserves ligt besloten, zodat beleggers de relatieve CO 2 - intensiteit van de beleggingsportefeuille beter begrijpen; kunnen pleiten voor meer bestuurstoezicht op de kapitaalallocatie en de klimaatrisicoverminderingsstrategieën van ondernemingen. In 2014 zullen wij voortbouwen op deze werkzaamheden en het engagement verder uitbreiden naar ondernemingen in de sectoren olie & gas, kolen en nutsbedrijven die vooral aan deze risico s zijn blootgesteld. F&C neemt het initiatief en richt zich daarbij op Europese fossiele brandstoffenbedrijven, waaronder Shell, BP, Total, GlencoreXstrata en Anglo American.BP, Total, GlencoreXstrata and Anglo American. 7

8 PROGRAMMA: O MKOPI NG EN CORRUPTI E O NDERWERP : C ORRUPTI E I N DE GEZONDHEI DSSECTOR VAN C H I N A Achtergrond Zakendoen in China draait om het culturele fenomeen guanxi, oftewel zakendoen op basis van relaties. Natuurlijk is het opbouwen en onderhouden van relaties overal in de wereld een belangrijk element van de bedrijfsontwikkeling, maar guanxi neemt al gauw de vorm aan van extravagante cadeaus en dus wat mensen in het Westen zouden beschouwen als omkoping. Dat is nergens zo duidelijk als in de Chinese zorgsector. China kent idiote financiële prikkels waardoor geneesmiddelenproducenten zich verdringen om de gunsten van zorgaanbieders en uiteindelijk de helft van de zorg in China financieren. In combinatie met de lage artsensalarissen is hierdoor een situatie ontstaan waarin het risico van corruptie hoog is. Door de overheid getroffen maatregelen tegen deze corruptie halen weinig uit omdat ze zich niet richten op de onderliggende factoren die dat corrupte gedrag in de hand werken. Artsen vinden het nog altijd moeilijk om geen smeergeld van farmaconcerns aan te nemen en ook de verkoopmedewerkers van die farmaconcerns hebben veel redenen om smeergeld te blijven betalen. Dat is zelfs het geval nu de straf op omkoping toeneemt. Doelstellingen actief aandeelhouderschap De beste anticorruptiepraktijken in kaart brengen van farmaconcerns die in China actief zijn. Daarnaast nieuwe spelers en ondernemingen met een zwakkere compliance stimuleren om de risico s te verminderen door die sterke werkwijzen over te nemen en door werknemers daarin op te leiden. Tot slot ondernemingen aansporen om samen te werken met toezichthouders en om samen met meerdere belanghebbenden te zoeken naar oplossingen voor de onderliggende factoren die omkoping en corruptie in de zorg veroorzaken. Actie F&C F&C heeft in 2013 vijf farmaconcerns aangesproken over het probleem van omkoping en corruptie in de Chinese zorgsector. Om meer zicht te krijgen op de onderliggende oorzaken en mogelijke oplossingen hebben we ons gewend tot de Chinese marktpartij Shanghai Pharmaceuticals, tot multinationals GlaxoSmithKline, Pfizer en Roche die al jaren in China zitten en tot Amgen, dat overweegt uit te breiden naar de Chinese markt. We hebben verder met in China gevestigde sectoranalisten gesproken om meer grip te krijgen op de marktdynamiek en hebben ons verdiept in onderzoek van toonaangevende organisaties als Transparency International en de Wereldbank. We hebben daarnaast deelgenomen aan een gezamenlijk initiatief van beleggers. De beleggersgroep is om de tafel gaan zitten met negen voorzitters van de remuneratiecommissie bij achterblijvende farmaconcerns voor wat betreft het terughalen van bonussen als er wangedrag aan het licht komt (Abbott Laboratories, Allergan, Ariad, Forest Labs, Hospira, Mylan, Questcor, Regeneron, Theravance). Van de remuneratiecommissie verlangen wij dat deze overgaat tot allesomvattend terugvorderingsbeleid in overeenstemming met best practice als dergelijk beleid nog ontbreekt; dat de commissie het huidige zwakke beleid versterkt zodat er vaker wordt ingegrepen dan alleen in het extreme geval van een financiële herziening. Ook wilden wij graag informatie zien over de manier waarop dat beleid wordt ingevoerd. Uitkomsten Gezien de omvang van de corruptie in China is het niet mogelijk om een sluitend antwoord te geven op de vraag of farmaceutische bedrijven met succes in China kunnen opereren zonder smeergeld te betalen. We onderkennen dat zelfs de strengste anticorruptieregels het gedrag alleen maar heimelijker zullen maken als er niets verandert aan de redenen waarom smeergeld wordt betaald en geaccepteerd. De invoering van een effectief anticorruptiesysteem en complianceprogramma varieert naar gelang de onderneming, maar uit ons onderzoek blijkt dat een krachtig systeem in China toch op z n minst aan de volgende zes kenmerken moet voldoen: 1) Top-downbenadering en een sterke invloed vanuit het hoogste niveau van de onderneming: leiders kunnen rekenen op respect in de Chinese cultuur en moeten daarom consequent ethisch zakelijk gedrag benadrukken en voorleven. 2) Duidelijke definities van omkoping: Guanxi is belangrijk in de Chinese zakencultuur en extravagante cadeaus worden daarom niet als een probleem gezien. 3) Strenge bewaking: invoering van elektronische systemen die ongewone betalingen signaleren en een onderzoek in gang zetten. 4) Klokkenluiders: de klokkenluiderregeling is toegankelijk voor alle medewerkers en bevat sterke beschermings- en follow-up-bepalingen. 5) Prikkels via de beloning: invoering van terugvorderingsbeleid en melding van de toepassing daarvan. De salarissen zijn zo ingericht dat ze niet alleen het omzetvolume belonen. 6) Transparantie over beleid en consequenties: zakelijke partners duidelijk maken dat er einde wordt gemaakt aan omkoping. Een onderneming maakt gegevens bekend over het aantal werknemers dat is ontslagen of waartegen disciplinaire maatregelen zijn genomen, alsook het aantal zaken dat loopt en/of is onderzocht. Op die manier wordt onderstreept dat onethisch gedrag niet getolereerd wordt. Van farmaconcerns die in China actief zijn, verwachten we dat ze deze elementen verwerken in anticorruptiecodes en training. Het risico van omkoping is hoog in China, maar met de juiste elementen in een anticorruptieprogramma is het ook in China mogelijk om zaken te doen zonder bedrijfsethische schendingen. 8

9 OVERHEI DSBELEI D Engagement over overheidsbeleid is een belangrijk instrument voor verantwoordelijke beleggers die een bijdrage willen leveren aan een duurzaam financieel stelsel en duurzame economie op de lange termijn. Met deze werkzaamheden op beleidsgebied wil F&C als belegger een constructieve stem laten horen en de lat hoog leggen voor management van ondernemingen om risico s op het gebied van milieu, maatschappij en corporate governance te adresseren. De dialoog met ondernemingen is natuurlijk essentieel, maar wij zien ook wel dat ondernemingen beperkt invloed hebben op bredere kwesties op het niveau van de markt of de sector. De overheid moet veelal eerst via wet- en regelgeving een gelijk speelveld creëren, voordat er iets wezenlijks kan veranderen. Zoals aangegeven in de tabel hieronder heeft F&C zich als belegger in 2013 talloze malen over dit soort beleidszaken uitgesproken. We slaan waar mogelijk de handen ineen met andere beleggers en formuleren een gezamenlijke visie op beleidskwesties. We kunnen dan als groep optreden, waardoor onze stem ook meer meetelt. Bij belangrijke vraagstukken als klimaatverandering, waar beleidsmakers van alle kanten te maken hebben met intensieve lobbyactiviteiten, is een consequent beleggersgeluid van het grootste belang willen we ons nog verstaanbaar maken. In andere gevalien en in het bijzonder als onze engagementsactiviteiten over een beperkter of gespecialiseerder onderwerp gaat, kunnen we voor één-op-één engagement kiezen. Toen de Securities & Exchange Board of India (SEBI) een consultatiedocument publiceerde over voorgestelde wijzigingen in de corporate-governancevereisten voor beursgenoteerde ondernemingen hebben wij bijvoorbeeld gereageerd vanuit onze specifieke kennis over die markt. BIJDRAGEN AAN OVERHEIDSBELEID IN 2013 MAAND ONDERWERP INITIATIEF Januari Corporate governance Reactie op verzoek Britse FCA om commentaar op de verbetering van de effectiviteit van de voorschriften voor een beursnotering Januari Corporate governance Consultatie over corporate-governancenormen in India Februari Klimaat Gezamenlijke verklaring over het besluit van het Europese parlement om tijdelijk het overschot credits uit het ETS handelssysteem te halen Maart Corporate governance Reactie op veranderingen in de Duitse corporate-governancecode door de codecommissie Maart Corporate governance Arbeitskreis Namensaktie: gezamenlijke verklaring van internationale beleggers over wijzigingen in stemmen bij volmacht in Duitsland Maart Corporate governance Brief aan het Institute of Directors of Southern Africa en de beurs in Johannesburg over de (her) verkiezing van uitvoerende bestuurders door het management April Voedselveiligheid Reactie F&C op de Access to Nutrition Index Investor Statement Mei Arbeidsomstandigheden Gezamenlijke verklaring van beleggers over de gebeurtenissen in Bangladesh Mei Voedselveiligeid Gezamenlijke verklaring van beleggers en de Private Sector Working Group over verantwoord beleggen in de landbouw Juni Grond Gezamenlijke verklaring van investeerders uit het bedrijfsleven over de aanpak van grondbestuur door de overheid Juni Klimaat Bijdrage F&C aan de IIGCC-publicatie 'Investment-grade climate policy: the next phase for Europe' over beleidshervormingen op het gebied van klimaat en energie Juli Privacy Gezamenlijke verklaring van beleggers over transparantie en privacy rond verzoeken op het gebied van de nationale veiligheid December Corporate governance Bijdrage aan de consultatieronde over "best practices" voor volmachtadviesbureaus 9

10 BELEIDSTHEMA: C ORPORATE GOV ERNA NCE O NDERWERP : H ERBENOEMING UIT VOERENDE BESTUURDERS IN ZUID-AFRIK A Achtergrond Het Institute of Directors in Southern Africa (IoDSA) en de Johannesburg Stock Exchange (JSE) hebben voorgesteld de herbenoeming van uitvoerende bestuurders bij uitzondering niet ter stemming aan de aandeelhouders voor te leggen. Dit zou volgens beide organisaties namelijk destabiliserend werken in een land waarin managementtalent schaars is. Doelstellingen actief aandeelhouderschap De verantwoording door het bestuur in Zuid-Afrika versterken en ons recht als aandeelhouder uitoefenen door ervoor te pleiten dat alle bestuurders (uitvoerend en niet-uitvoerend) regelmatig met herverkiezing door aandeelhouders te maken krijgen. Actie F&C F&C heeft een groep van 13 institutionele beleggers bij elkaar gebracht die samen meer dan $ 2,4 biljoen aan vermogen beheren. De groep vecht de gegrondheid van het voorstel aan. In een brief aan de bestuursvoorzitter van Zuid-Afrikaanse ondernemingen (zoals Vodacom en JD Group) heeft F&C aangegeven tegen iedere motie te zullen stemmen waarin niet ook de herverkiezing van uitvoerende bestuurders is opgenomen. F&C heeft verder over dit onderwerp de dialoog met de King Committee geleid. Deze commissie formuleert de standaarden voor corporate governance in Zuid-Afrika. We hebben tijdens ons bezoek in Kaapstad van oktober 2013 verder met het IoDSA gesproken. Uitkomsten De JSE en het IoDSA hebben zich niets aangetrokken van het verzoek van beleggers om het advies in te trekken om uitvoerende bestuurders uit te sluiten van regelmatige herverkiezingen door aandeelhouders. Bij diverse belangrijke ondernemingen (waaronder AngloGold Ashanti, MTN, Sasol en Woolworths) wordt echter van uitvoerende bestuurders wel degelijk gevraagd dat ze zich regelmatig herverkiesbaar stellen, conform het verzoek van onze coalitie van beleggers. F&C stemt tegen alle pogingen om de statuten te wijzigen en het recht van de aandeelhouder af te schaffen om uitvoerende bestuurders te herbenoemen. In 2013 hebben we tegen vier van dat soort moties gestemd. Bij de uitoefening van onze stem voor nieuwe bestuurders in Zuid-Afrika zullen we de bewuste ondernemingen aansporen om de statuten zo aan te passen dat regelmatig over de herbenoeming van alle bestuurders door de aandeelhouders moet worden gestemd. BELEIDSTHEMA: MIL I E U O NDERWERP : INTERNAT I ONAAL BELEI D KLI M AAT V ERA NDERI NG Achtergrond De vergadering van de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) vond in Warschau plaats tegen de achtergrond van steeds overweldigender wetenschappelijk bewijs over het effect van klimaatverandering op de wereldwijde klimaatomstandigheden, evenals een serie extreme weersomstandigheden die, hoewel ze niet direct op klimaatverandering vallen terug te voeren, toch zeker in overeenstemming zijn met de trends die de wetenschap heeft voorspeld. Het politieke proces is in veel landen echter vastgelopen: de regering is veelal niet bereid om de kosten van de overgang naar een economie met een lage CO 2 -uitstoot op de kiezers af te wentelen. Doelstellingen actief aandeelhouderschap Blijk geven van de steun van beleggers voor sterk, voorspelbaar internationaal klimaatveranderingsbeleid en ondernemingen in de grondstofwinning aanspreken op de beheersing van de gevolgen van klimaatverandering. Actie F&C F&C is voor de UNFCCC naar Warschau gereisd. We hebben tijdens dat bezoek ook een bijeenkomst van de World Coal Assocation bijgewoond en drie belangrijke Poolse ondernemingen in CO 2 -intensieve sectoren aangesproken op de hoge mate waarin zij aan kolen zijn blootgesteld. Het ging om het grootste nutsbedrijf van Polen Polska Grupa Energetyczna (PGE), het grootste raffinageconcern PKN Orlen en de dominante olie- en gasimporteur PGNiG. We hebben onze gesprekspartners in Warschau aangeraden om een stress -test los te laten op de huidige en geplande activa. Ze zouden daarbij veranderingen in de grondstoffenprijzen, het effect van strengere efficiëntienormen en klimaatbeleid moeten meenemen. F&C heeft daarnaast een delegatie van beleggers geleid voor gesprekken met wetgevende instanties over het Poolse concept-energiebeleid voor Wij Uitkomsten Er zat veel tegen, maar de klimaattop van de Verenigde Naties in Warschau van november heeft uiteindelijk toch het minimaal noodzakelijke opgeleverd voor het traject naar een wettelijk bindend klimaatverdrag in Over de nadere details moet men het echter nog eens worden; dat blijft lastig. Spelers in de Poolse kolensector evenals ondernemingen met een positie in kolen blijven optimistisch over de toekomstige vraag, voor een deel in afwachting van technologische ontwikkelingen waardoor kolen ook op de lange termijn deel kunnen blijven uitmaken van de energiemix. F&C blijft ook in 2014 in contact met beleidsmakers, in het bijzonder via ons actieve lidmaatschap van de Institutional Investors Group on Climate Change. tekenden aan dat de slechte afstemming met de EU Energy Roadmap 2050 (waarin wordt opgeroepen tot het vrijwel volledig CO 2 -vrij maken van de energiesector in de EU) een politiek risico voor de Poolse energiesector kan blijken. 10