Toespraak uitreiken postume onderscheidingen, 18 augustus 2017

Transcriptie

1 Toespraak uitreiken postume onderscheidingen, 18 augustus 2017 Dames en heren, geachte aanwezigen Ik ben de kolonel Michiel Dulfer en als commandant van het KTOMM Bronbeek heet ik u welkom hier in de commandantswoning en wel in de oorspronkelijke 'muziekkamer' van de woning. Bronbeek was - sinds en is, wij huisvesten nog steeds 2 KNIL veteranen, een Koloniaal Militair Invalide huis. Sinds 1888 voert zij het predicaat Koninklijk waarvoor de afkorting KKMI in de historische poort staat. Ik waardeer het zeer dat u gekozen hebt voor deze historische locatie waar iets meer dan anderhalve eeuw op u neerkijken evenals de stichter van het instituut, koning Willem III en zijn tweede vrouw koningin Emma van Waldeck-Pyrmont. Bronbeek: Sprekende en stille getuigen van een roemrijk grijs, maar ook recent verleden in dienst van Koning, volk en vaderland waarvan het Nederlands - Indische verleden een onlosmakelijk deel uitmaakt. Dus ook het lijden, sterven en gedenken. Om eer te bewijzen aan hen die wij achterlieten, maar ook die het overleefden en aan hun nabestaanden. Bronbeek is een natuurlijke en historische locatie om een eigen plekje te hebben voor overlevenden en/ of nabestaanden om dat specifieke aspect van 1

2 de strijd in zuidoost Azië te geen herdenken. Stil te staan bij dat leed. Dat Bronbeek in een behoefte voorziet getuige de monumenten en de herdenkingen. Getuige de toename aan monumenten op het landgoed. Daarvan getuige de bloemen bij enig monument door het hele jaar heen, zonder dat er een officiële herdenking of reünie heeft plaatsgevonden. Daarvan getuige de verzoeken tot as verstrooiing bij één der monumenten op landgoed Bronbeek. Daarvan getuige ook deze bijeenkomsten, hier in de commandantswoning, met nabestaanden om de waardering en erkentelijkheid voor de inzet en opoffering van hun familielid in de vorm van de nooit ontvangen onderscheiding alsnog in ontvangst te mogen nemen. Samen met Roel Rijks plannen wij met enige regelmaat deze ceremonies en toen wij een paar maanden terug deze ceremonie van vandaag planden realiseerde ik mij eigenlijk niet hoe goed gekozen deze datum is. De besloten herdenking bij de Indische plaquette in de entree van de 2 de Kamer. De plaats waar ook de erelijst van gevallenen ligt en nog steeds elke dag een kamerbewaarder de pagina omslaat. De nationale Indië herdenking afgelopen dinsdag in Den 2

3 Haag en morgen de herdenking van de slachtoffers van de Birma Siam en Pakan Baroe spoorweg. 23 augustus de herdenking Japanse jongenskampen de dag waarop de B25 s naar verluidt over de kampen vlogen. Erry Stoové, voorzitter van de stichting herdenking 15 augustus 1945 maakte in zijn welkomswoord, zowel op 14 als op 15 augustus, gewag van de kinderen Bergsma die als gevolg van de executie van hun vader door de Japanners en het overlijden van hun moeder in het concentratiekamp oorlogswees werden. En mevrouw Arib zei als inleiding van haar toespraak dat ze juist die persoonlijke verhalen, zoals over de kinderen Bergsma, zo aangrijpend vond en de geschiedenis zo tastbaar maken. De tweede wereldoorlog is geschiedenis, maar niet voorbij, ook al wordt het aantal ooggetuigen, slachtoffers die erover kunnen vertellen, de oorlog bewust hebben meegemaakt, steeds minder. Met hun getuigenis is, wordt een stukje Nederlandse geschiedenis vastgezet in ons collectieve geheugen en blijft de herinnering aan de slachtoffers bewaard. De overlevering van de doorstane verschrikkingen als getuigenis van wat mensen elkaar in massaliteit onderling kunnen aandoen. Hoe dan ook, het verhaal moet doorgegeven worden. Door hen die de ontberingen, de mensonterende vernederingen, martelingen moesten doorstaan aan hen die het 3

4 nooit mogen vergeten. Overgedragen aan volgende generaties. Wij doen dat als instituut Bronbeek, maar juist u draagt daar ook aan bij waarvoor mijn dank door hier vandaag aanwezig te zijn. Door deze onderscheiding te hebben aangevraagd en door hier vandaag deze onderscheiding in ontvangst te willen nemen. Door over uw familielid op internet of anders te publiceren, foto s te plaatsen. Wat die geschiedenis ook zo tastbaar maakt is een incident dat tijdens de televisie uitzending van nationale Indië herdenking ook kort gememoreerd werd. Ik vertelde het de laatste ceremonie in mei en ik vertel het nu weer. Omdat ik het zo n indrukwekkend verhaal vind. De NIROM de Nederlandsch-Indische Radio Omroep Maatschappij was een radiozender die uitzond van 1934 tot 1942 in Nederlands-Indië. Vanwege zijn thuisbasis in Bandoeng bekend onder de naam radio Bandoeng. Na de Japanse inval en de capitulatie op 8 maart 1942 beëindigde presentator Bert Garthoff de uitzending met de - nu historische - woorden "Wij gaan nu sluiten. Vaarwel, tot betere tijden. Leve de Koningin." Zendmasten van de NIROM in Bandung. 4

5 Overigens sloot de omroep niet direct, maar bleven ze nog een week de uitzending verzorgen en sloten die, zeer tot verbazing van luisteraars, nog steeds af met het Wilhelmus. Wellicht dat één uwer familie, of wellicht uzelf, zich dat nog kan herinneren. De 5 militairen die hier vandaag centraal staan in ieder geval niet. Of ze waren al in krijgsgevangenschap of zouden dat kort na 8 maart 1945 geraken. Toen de Japanners zo wil de overlevering doorkregen wat er gaande was, werden drie omroepmedewerkers geëxecuteerd. Dat waren J.P.J.W. Kusters, N. van der Hoogte en V. Kudding. In de nadagen van de zender was er ook een bijzonder gezelschap dat met enige regelmaat op de zender te horen was. Het ABC cabaret waarvan 2 bekende Nederlanders deel uitmaakten; Wim Kan en Corry Vonk. De wrange ironie van het lot wil dat eind 1939 het ABC-cabaret op tournee naar Nederlands-Indië vertrok. Door de bezetting van Nederland konden ze niet meer terug. Met hen speelde de geschiedenis een wrang spel en eigenlijk een spel dat ze met ons allen speelt. In ieder geval toentertijd met uw familie. Nadat de Japanners Nederlands-Indië bezet hadden en overgingen tot hun nietsontziende terreur werden Wim Kan en Corry Vonk geïnterneerd. Wim Kan kwam uiteindelijk terecht in een 5

6 krijgsgevangenkamp bij de Birmaspoorweg. Zoals zovelen zouden ze elkaar jarenlang niet zien. Zoals zo weinigen vonden ze elkaar na de Japanse capitulatie weer terug en keerden ze uiteindelijk in 1946 terug naar Nederland. Met een tot zijn dood aan toe felle haat tegen alles dat Japans was. Eenzelfde wrang en veelal fataal lot trof de 5 militairen waarvoor wij hier vandaag op Bronbeek bijeen zijn. Ook voor hen gold op of rond 8 maart 1942 een vaarwel, tot betere tijden! Voor 4 van hen braken die tijden nooit meer aan. Het waren de donkerste, onzekerste tijden. Without you now I see, How fragile the world can be And I know you've gone away But in my heart you'll always stay. 'I cried for you' van Katie Melua Maar ook voor hen die het er levend vanaf brachten braken na 15 augustus 1945 die betere tijden niet aan; was van bevrijding, zoals hier in Nederland, geen sprake. Het was een chaotische toestand. Te weinig geallieerde troepen moesten het machtsvacuüm opvullen. De Japanners moesten voor de bescherming zorgen, tot in 1946 toe. Op 17 augustus 1945 werd immers de onafhankelijkheid van Indonesië uitgeroepen. Er was geen civiel gezag. De luitenant gouverneur-generaal kon niet eerder aankomen in Batavia dan op 3 oktober

7 In zijn eerste bericht aan de regering sprak Van Mook over bergen van moeilijkheden/ zeeën van misverstanden en woestijnen van vernieling. Een aantal van u krijgt zo dadelijk het mobilisatie oorlogskruis uitgereikt. De onderscheiding werd ingesteld in 1948, voor werkelijke militaire dienst gedurende de periode In de vormgeving is de militaire inzet tegen de bezetters van het grondgebied van het Koninkrijk der Nederlanden tijdens de tweede wereldoorlog tot uitdrukking gebracht. Het versiersel hangt aan een paars lint met een oranje middenbaan. Paars is de liturgische kleur van de rouw. Waarmee de donkere periode van oorlog en bezetting wordt gesymboliseerd. Het paars wordt doorklieft door een oranje baan; symbool voor de trouw aan en de verbondenheid met het Vaderland en het Huis van Oranje. De achterzijde van het kruis draagt ook de tekst: den Vaderlant Ghetrouwe. Een aantal van u krijgt het Ereteken voor Orde en Vrede uitgereikt. Het Ereteken is bij Koninklijk Besluit op 2 december 1947 ingesteld en wordt toegekend aan de militairen van de krijgsmacht, die in het toenmalige Nederlands-Indië dan wel Indonesië en aangrenzende zeegebieden in het tijdvak aanvangende op 3 september 1945 en eindigend op 4 juni 1951 ten minste drie maanden in werkelijke dienst zijn geweest. 7

8 Het versiersel hangt aan een rood-wit-blauw-witrood gestreept lint en is uitgevoerd als achtpuntige bronzen ster, de bovenste punt vervangen door twee gekruiste zwaarden met daarboven een kroon. In het midden een medaillon met de letter 'W', omgeven door een jarretière met het opschrift 'ORDE - VREDE'. En ten slotte krijgt een van u het Oorlogsherinneringskruis. De onderscheiding werd ingesteld in 1944, voor militaire dienst dan wel dienst bij de koopvaardij, visserij of burgerluchtvaart, gedurende ten minste 6 maanden, in het belang der geallieerde oorlogvoering en onder oorlogsomstandigheden, buiten het vijandelijke of door de vijand bezette gebied, in het tijdvak tussen 9 mei 1940 en 6 mei Het versiersel hangt aan een 27 millimeter breed oranje lint met aan weerszijden een 7 millimeter brede groene baan. Het versiersel is uitgevoerd in brons met op ieder van de vier armen de letter 'W'. Tussen de armen een krans van eikelbladeren. In het midden een ovaal medaillon met de beeldenaar van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina, omgeven door een jarretière met het opschrift 'VOOR KRIJGSVERRICHTINGEN'. De militairen, aan wie postuum deze onderscheidingen worden uitgereikt, zijn: 1. sergeant KNIL Johannes Züther 2. soldaat KNIL Gerardus Charles Pasman 8

9 3. matroos telegrafist Willem Frederik Benjamin Verstift 4. Soldaat der eerste klasse KNIL Hendrik Dirk Kroesemeijer 5. Wachtmeester KNIL Antonius Johannes Wessling Ik vind het een eer om u deze onderscheiding te mogen overhandigen. 5 mannen die nog amper van school kwamen, een bestaan opbouwden in de civiele maatschappij of een loopbaan begonnen in het KNIL; die een gezin stichtte. Een pril maatschappelijk en sociaal geluk dat wreed verstoord werd in maart mannen die mensonterend geleden hebben met voor 1 van hen een te vroeg einde van hun leven tot gevolg. Vaak een (jong) gezin achterlatend voor wie, zoals gezegd, al snel zou blijken dat het lijden ook na de Japanse capitulatie niet voorbij was. Wat wij proberen hier op Bronbeek, net als de Oorlogsgravenstichting, is de militairen een gezicht te geven. Meer dan een naam op een muur of kruis. Maar een mens van vlees en bloed. Wie waren zij? Zoals op de site van de oorlogsgravenstichting te lezen valt heeft ieder oorlogsslachtoffer, iedere veteraan een verhaal, hoe kort en eenvoudig ook. Dat korte eenvoudige verhaal wil ik u niet onthouden. Ik pretendeer daarbij niet volledig te zijn. Ik hoop dat u mij die onvolledigheid niet euvel zult duiden. 9

10 De sergeant KNIL Johannes Züther geboren op 28 november 1909 te PROBOLINGGO (Nederlands-Indië) Hij was boekhouder stamboeknummer sergeant tweede klasse functie: chauffeur Landstorm afdeling SOEKABOEMI Op 8 maart 1942 krijgsgevangen gemaakt te Tjiandjoer Gun (tussen BOGOR en BANDUNG) Op 15 augustus 1942 afgevoerd naar Java POW Camp. Overgebracht naar No.6 Branch Camp of Thai POW Camp in 1943 De spoorweg was gereed in december 1943 Vanaf dat moment bestonden de werkzaamheden uit onderhoud en het repareren van de schade die door geallieerde bommenwerpers werd toegebracht Omdat de werkkampen vaak ingericht waren naast vitale punten van de spoorweg, vielen tijdens een bombardement vaak ook veel slachtoffers en gewonden onder de dwangarbeiders. 10

11 11 De Japanse leiding gaf echter geen toestemming de kampen te markeren Getroffen door bomfragmenten aan rug 7 September Overleden op 7 september 1944 nabij NONG PLADUK aan zijn verwondingen begraven in No.1 Branch Camp van Thai POW Camp Sergeant KNIL Züther vond zijn laatste rustplaats op KANCHANBURI War Cemetery; Thailand. Vak 3, rij G, nr 2/20 Hij is 34 jaar geworden Hij liet een vrouw en een dochter achter. sergeant KNIL Züther staat vermeld in de erelijst van gevallenen zijn naam is opgenomen in de namenwand van het Birma Siam/ Pakan Baroe monument Noelle Sanders, kleindochter van sergeant Züther is vandaag hier aanwezig En het is mij een eer u het versiersel en het daarbij behorende certificaat te kunnen uitreiken, dat als blijk van respect en waardering voor zijn inzet onder buitengewoon moeilijke omstandigheden bij deze het Mobilisatie Oorlogskruis postuum aan uw grootvader wordt toegekend.

12 De soldaat KNIL Gerardus Charles Pasman geboren op 10 september 1922 te BATAVIA (Nederlands-Indië) Onder stamboeknummer: in werkelijke dienst (mobilisatie opkomst) in BANDOENG op 12 december 1941 Op 8 maart 1942 krijgsgevangen gemaakt te TJIPATAT (tussen BOGOR en BANDUNG net iets oostelijker) Soldaat Pasman wordt door de Japanners vanuit Nederlands-Indië overgebracht naar het Tamoankamp in Thailand. Dit kamp lag op 39 km van Non Pladuk Na zijn bevrijding uit Japanse krijgsgevangenschap ingedeeld bij X bataljon Infanterie KNIL 'Gadjah Merah' Het bataljon werd op 19 oktober 1945 te TAMUAN opgericht en bestond uit vrijwillig aangemelde en goedgekeurde ex-krijgsgevangenen. Het bataljon vertrok op 14 februari 1946 vanuit Thailand en na een verplaatsing van 3 weken, met tussenstops te Singapore en Soerabaja (hier werd overgestapt op de MS SAINFOIN), landde het bataljon op 2 maart bij SANOER op Bali. Aan het einde van de dag waren de compagnieën gelegerd te Den Pasar, Kesiman en het vliegveld Koeta. Met het MS RAJULA vertrok de Bali-Lombok Brigade midden februari 1946 vanuit Ban - Seng (Thailand) naar Singapore. 12

13 13 Op 22 maart 1946 te Den Pasar gesneuveld. Soldaat Pasman vond zijn laatste rustplaats op Menteng Pulo te Jakarta Hij is 23 jaar geworden Irma van den Broeke - Pasman; Zus van soldaat KNIL Pasman; het is mij een eer u de versierselen en de daarbij behorende certificaten te kunnen uitreiken, dat als blijk van respect en waardering voor zijn inzet onder buitengewoon moeilijke omstandigheden bij deze het Mobilisatie Oorlogskruis, het Ereteken van Orde en Vrede en de demobilisatie speld KNIL postuum aan uw broer wordt toegekend.

14 matroos telegrafist Willem Frederik Benjamin Verstift geboren op 3 juni 1910 te YOGJAKARTA (Nederlands-Indië) stamboeknummer: 8710 D matroos telegrafist Koninklijke Marine 27 maart 1937 opkomst 5 juni 1937 groot verlof Mobilisatie opkomst: 31 augustus 1939 plaatsing op verschillende schepen: Evertsen, Kortenear, Van Nes. 8 maart 1942: als vermist uit de sterkte afgevoerd Wettelijke status: vermist onbekend lot Overleden: omstreeks april 1942 te BUAK, Timor (ere lijst gevallenen : 10 april 1942) Japanse invasie februari 1942 Eind februari Nederlands Timor onder controle Guerrilla door Australiërs en Nederlanders. geëxecuteerd door de Japanners vanwege het onbruikbaar maken van een kortegolf peilstation Op 10 mei 1950 is hem het Oorlogsherinneringskruis toegekend. matroos telegrafist Verstift staat vermeld in de erelijst van gevallenen het is mij een eer de versierselen en de daarbij behorende oorkonde te kunnen uitreiken van het Oorlogs Herinnerings Kruis, dat als blijk van respect en waardering voor zijn inzet onder buitengewoon moeilijke omstandigheden is toegekend. 14

15 Soldaat der eerste klasse Hendrik Dirk Kroesemeijer geboren: 2 februari te LEIDEN stamboeknummer: Nov 1928 te Nijmegen vrijwillig verbonden voor 5 jaren voor de overzeeschen militairen dienst, zoowel in als buiten Europa, toegelaten als soldaat 22 dec 1928 geschikt voor uitzending premie Fl 400,-- 12 april 1929 Geëmbarkeerd te Amsterdam aan boord van het M.S. Johan de Witt. 12 mei 1929 aankomst te Bandoeng en geplaatst bij 1e depot bataljon aldaar.. jan 1932 soldaat der eerste klasse.. sep 1936 Naar Nederland vertrokken per M.S. Johan van Oldenbarnevelt met bestemming buitenlandsch verlof wegens langdurige dienst.. jan 1937 geëmbarkeerd te Rotterdam MS INDRAPOERA.. feb 1937 geplaatst bij XIX bataljon te MALANG.. dec 1939 overgeplaatst naar IX bataljon infanterie te TJILATJAP 9 mrt 1942 TJILATJAP krijgsgevangen gemaakt 5 sep 1945 aangetroffen te CHANGI GAOL te SINGAPORE ingedeeld bij Prins Bernhard bataljon te Singapore Allied POW after the liberation of Changi Prison, Singapore

16 8 mei 1947 machtiging verleend tot het dragen van het Oorlogsherinneringskruis door de commandeerende officier van het VIII bataljon infanterie 28 juni 1950 eervol ontslagen uit militaire dienst Overleden op 21 oktober 1983 uitreiken aan: Harry Kroesemeijer (zoon) het is mij een eer jou de versierselen en de daarbij behorende oorkonde te kunnen uitreiken van het Oorlogs Herinnerings Kruis, het ereteken voor orde en vrede en de demobilisatiespeld KNIL die als blijk van respect en waardering voor zijn inzet onder buitengewoon moeilijke omstandigheden aan jouw oom is toegekend. 16

17 Wachtmeester KNIL Antonius Johannes Wessling geboren: 25 oktober 1909 te Schiedam stamboeknummer: wachtmeester der cavalerie Op 8 maart 1942 krijgsgevangen gemaakt te BANDOENG wachtmeester Wessling wordt door de Japanners afgevoerd naar het No.2 Branch Camp of Java POW Camp in CILACAP. Na sluiting in februari circa 4800 POW vanuit Nederlands-Indië overgebracht naar Thailand. No.4 Branch Camp of Thai POW Camp Wan Yai Werd ziek op 10 augustus 1943 stierf op 26 augustus als gevolg van ondervoeding te Tarsao initieel begraven Wan Yai cemetery wachtmeester KNIL Wessling vond zijn laatste rustplaats op KANCHANBURI War Cemetery; Thailand. Vak 5, rij F, nr 3 17

18 18 Hij is 33 jaar geworden wachtmeester KNIL Wessling staat vermeld in de erelijst van gevallenen zijn naam is opgenomen in de namenwand van het Birma Siam/ Pakan Baroe monument Jos Mols, kleinzoon van wachtmeester Wessling is vandaag hier aanwezig En het is mij een eer u het versiersel en het daarbij behorende certificaat te kunnen uitreiken, dat als blijk van respect en waardering voor zijn inzet onder buitengewoon moeilijke omstandigheden bij deze het Mobilisatie Oorlogskruis postuum aan uw grootvader wordt toegekend.

19 Hier op Bronbeek herdenken wij jaarlijks bij de verschillende monument de gevallenen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, de strijd in Nederlands-Indië, de verschrikkingen van de Japanse bezetting, de hel van de Japanse Zeetransporten, Birma Siam/ Pakan Baroe, de Bersiap, de operaties in het kader van het herstel van orde & vrede in Indië, Nederlands Nieuw-Guinea. Wij herdenken bij die verschillende monumenten de meer dan militairen die in Japanse krijgsgevangenschap het leven lieten, de burgers die omkwamen in de interneringskampen. De kameraden die niet terugkeerden uit Nederlands Indië en de 109 man die sneuvelden tijdens de missie in Nederlands Nieuw-Guinea. Met diep respect herdenken wij degenen die zijn omgekomen bij het uitoefenen van hun taken. Bekenden, onbekenden, nog steeds vermisten, van wie het lichaam nooit is teruggevonden. In gedachten zijn wij bij hen. Ons medeleven gaat uit naar hun nabestaanden en kameraden. In gedachten zijn wij ook bij hen die fysiek dan wel psychisch gewond raakten en hun naasten. Zij verdienen onze niet aflatende steun. Mag ik u verzoeken te gaan staan, te luisteren naar Nightfall in camp en vervolgens met mij een minuut stilte in acht te nemen. Ik dank u voor uw aandacht en wens u nog een fijne dag. 19