Ontwikkeling vanuit creativiteit. Een school met veel extra s. Kennismaken met zes kunstvakken

Transcriptie

1 Een school met veel extra s Meer informatie? VWO/HAVO/VMBO: Fazantenlaan 1 VMBO/LWOO: Fazantenlaan 1A telefoon: fax: Ontwikkeling vanuit creativiteit Kennismaken met zes kunstvakken GEMEENTELIJKE SCHOLENGEMEENSCHAP VOOR VWO-HAVO-VMBO-LWOO HELLEVOETSLUIS GEMEENTELIJKE SCHOLENGEMEENSCHAP VOOR VWO-HAVO-VMBO-LWOO HELLEVOETSLUIS

2 Ontwikkeling vanuit creativiteit 02 De kunst om het anders te doen. Zo noemde Fanny uit de brugklas van 1994 het oriëntatiejaar van Helinium voor de daadwerkelijke invoering van drie nieuwe kunstvakken, te weten dans, drama en audiovisuele vormgeving, naast de al bekende kunstvakken tekenen, handvaardigheid en muziek. Zolang bestaat het uitgebreide aanbod aan kunstvakken op Helinium dus al. En het is inderdaad een kunst om als school een plaats voor zes kunstvakken in het rooster aan te durven. Maar het is tegelijkertijd vooral bijzonder motiverend. Want speciaal in kunstvakken kunnen leerlingen zoveel van hun fantasie en creativiteit ontwikkelen die spelenderwijs leiden tot belangrijke sociale en communicatieve vaardigheden voor hun toekomst. Ook blijkt in rapportbesprekingen steeds weer het belang van de observaties vanuit de kunstvakken op het gebied van de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. In de brugklas worden de zes kunstvakken afwisselend in blokken van acht weken aangeboden, steeds twee per Inhoud Ontwikkeling vanuit creativiteit 2 Drama 3 Muziek 4 Dans 5 Tekenen 6 Handvaardigheid 7 Audiovisuele vormgeving 8 Culturele en Kunstzinnige Vorming 1 9 Culturele en Kunstzinnige Vorming 2 en 3 10 Meedoen aan producties 11 'Wie het masker past' (is de boef) was een spannende theaterproductie met dans, drama, muziek en fotografie die leerlingen uit VWO-6 speelden voor 800 kleuters uit Hellevoetsluis blok. In leerjaar twee kiezen de leerlingen daarvan twee vakken om mee verder te gaan en in leerjaar drie daaruit weer één vak, met name in vwo, havo en de theoretische leerweg van het vmbo. In de andere leerwegen van het vmbo kan dan geen kunstvak als examenvak meer worden gekozen, vanwege de verplichte uren voor de beroepsgerichte vakken. Bijzonder is dat Helinium sinds 2002 ook een ruim aanbod aan kunstvakken op eindexamenniveau aanbiedt, waar nogal wat leerlingen met graagte gebruik van maken om zich nog verder in een kunstvak te kunnen ontwikkelen. Meer hierover staat op pag. 10 bij CKV-2 en CKV-3. De leerlingen op Helinium beleven ontzettend veel plezier aan het onderwijs in de kunstvakken en aan het feit dat ze zelf mogen kiezen in welk vak ze zich gaan specialiseren. Hoewel, soms willen ze niet kiezen en nemen ze liever een extra kunstvak in hun vrije tijd erbij! Naast de praktische opdrachten krijgen ze bij de kunstvakken ook toetsen en opdrachten voor verslagen. Want er is veel wat je moet weten of kunnen zien om het goed te kunnen toepassen in een mooi eindproduct. Inspiratie is belangrijk bij een kunstvak, maar net zo vaak is het transpiratie, opnieuw beginnen en doorzetten. En ook dat is belangrijk om te leren. Helinium staat bekend om de exposities in de school van beeldend werk, foto s en schilderijen, zowel van kunstenaars als van leerlingen, en ook om de bijzondere eigen dans- en dramaproducties die er worden gemaakt. Alle leerlingen die kiezen voor dans of drama zullen in leerjaar 2 en 3 podiumervaring opdoen in eigen voorstellingen voor publiek. En wat je in de toekomst ook voor functie krijgt - als zakenvrouw, als helpende in de gezondheidszorg, als politicus of als artiest - de podiumkunsten zoals dans, drama en muziek dragen in belangrijke mate bij aan hoe iemand zich presenteert. En dat heb je ondertussen op school al mooi geleerd! Toneelspelen betekent dat je je fantasie vorm geeft op de spelvloer. Om dat te kunnen leren, moet je je vertrouwd en veilig voelen in de groep. Daarom zijn er in de brugklas vooral groepsopdrachten en geen solo-opdrachten. Ook heb je houvast aan de informatie die in de opdracht zit, zodat je niet in het begin al veel dingen erbij hoeft te verzinnen. In de brugklas ben je bezig met de volgende lesonderwerpen: emoties non-verbaal (zonder tekst) de waarheid aangeven spanningselementen spelen uit verschillende inspiratiebronnen, zoals voorwerpen, muziek, tekst. In het tweede leerjaar ga je je verdiepen in de techniek van het spelen, zoals: samenspel scènestructuur stemtechniek rol tekstinterpretatie presenteren Het derde leerjaar drama is een echt productiejaar. Je maakt een presentatie vanuit improvisaties. Deze voorstelling wordt gespeeld voor de brugklassen en s avonds voor vrienden, familie en gasten. Ook wordt dit jaar verder gewerkt aan je speltechniek. Je krijgt een training die gericht is op het theatraler maken van je eigen spel. Sinds 2002 kunnen leerlingen op Helinium in de bovenbouw ook drama als examenvak kiezen! In vmbo-4 krijg je dan vier uur drama per week, in havo-4/5 en vwo-4/5 steeds twee uur per week. In vwo-6 een half jaar twee uur per week. Meer hierover staat op pag. 10 bij CKV-2 en CKV-3. In het vierde leerjaar, schrijf en regisseer je een eigen solo. Deze wordt opgevoerd in theater twee hondjes of in ons eigen 'Blote Sokken Theater'. Je maakt dan ook een eigen lichtplan en decor. In het vijfde leerjaar verdiep je je in een speciale theatertechniek. Daarnaast maak je met de groep een voorstelling voor een zelf gekozen doelgroep. Je schrijft dan zelf de tekst voor het toneelstuk, je verzorgt de publiciteit, maakt het decor en de poster. Het lesprogramma van het zesde leerjaar is speltechniek verdiepend en praktisch opgebouwd. De leerlingen bepalen samen met de docent de lesinhoud. Naast het spelen voor een publiek zul je ook voorstellingen gaan bezoeken in theaters, om inspiratie op te doen en ervaringen te verwerken op de spelvloer of in een verslag. Drama 03

3 Muziek 04 Leven met muziek, dat is ons vertrouwd, waarschijnlijk al van vóór de geboorte. Als leerling luister je dus al jaren naar muziek: via iemand die thuis voor je zingt, of via radio, televisie of het spelen van een cd of cassette. Of je sluit een computer aan op geluidsboxen en maakt de dagelijkse dingen aangenamer met je favoriete muziek. En zelf muziek maken? Het lijkt alsof ook dat van nature bij ons hoort. De een zingt, de ander leert een instrument te bespelen, alleen of samen met anderen. In de muzieklessen op school spelen we in op de natuurlijke behoefte aan muziek maken en luisteren. Muziek lezen, muziek spelen en zingen: dat zijn de leerdoelen van het vak muziek in de brugklas. Je leert hoe je het beste je stem kunt gebruiken om te zingen. Ook leer je wat het verschil is tussen melodie en ritme en je maakt een begin met noten lezen. Dat komt je goed van pas als je in het derde leerjaar voor het kunstvak muziek kiest. We gaan dan als groep met elkaar muziekstukken spelen. Wat kun je op Helinium ervaren als je de lessen dans gaat volgen? In de brugklas betekent de kennismaking met dans als kunstvak de ontdekking dat er veel meer bestaat dan streetdance, breakdance of stijldansen. In de lessen werken we vanuit expressie zodat leerlingen hun eigen creativiteit kunnen ontwikkelen. In het tweede leerjaar verdiepen we de primaire dansvaardigheden. Zo start het eerste blok in leerjaar 2 met het ontdekken van het lichaam als danselement. Je kunt daar namelijk van alles mee, zoals buigen, strekken, roteren, spannen en ontspannen. Het laatste blok van het tweede leerjaar bestaat uit het toewerken naar een presentatie die we in een voorstelling voor ouders en belangstellenden laten zien. Ook wordt met een aantal geselecteerde leerlingen aan een presentatie gewerkt voor de Dansinterscholaire op de dansacademie in Tilburg. Daar laten de scholen die het vak dans aanbieden, in presentaties zien waar ze mee bezig zijn. In het derde leerjaar ontwikkelen de leerlingen hun dansvaardigheden nog meer en het inzicht in alle belangrijke aspecten die bij een voorstelling komen kijken, zoals de functie van coulissen, het dansen met uitstraling, overtuiging en bewustheid naar het publiek. De aula van Helinium wordt ingericht als theater voor twee presentaties door derdejaars leerlingen: rond kerst en tegen het einde van het schooljaar. Voor de eerste presentatie ontwerpen de leerlingen met de hele klas een dansstuk en voeren dit uit in een voorstelling voor brugklasleerlingen en s avonds voor ouders. In de tweede presentatie zien we zelfgemaakte choreografieën door groepjes van twee tot zes leerlingen. Hierbij is het belangrijk dat de leerlingen alle kennis en vaardigheden die ze tot dan toe opgedaan hebben bij dans als kunstvak op eigen wijze in de choreografie verwerken. De uitdaging van het examenvak Ook dans behoort op Helinium tot de keuzemogelijkheden voor de examenvakken. In de examenklas vmbo-theoretische leerweg volgen de leerlingen met dans als examenvak vier lesuren dans per week. Het praktijkexamen bij vmbo 4 bestaat uit het zo zelfstandig mogelijk ontwerpen en uitvoeren van een groepsstuk. Naast het ontwerpen van de dansinhoud voeren de leerlingen zelf de organisatie wat betreft de kostuums, muziek, belichting, publiciteit, enz. Het vak dans op het vmbo kent ook een Centraal Examen. Dit is een toets die afgenomen wordt op de computer, de zogeheten beeldschermtoets. Leerlingen bekijken fragmenten uit dansvoorstellingen en beantwoorden de vragen dus digitaal. Voor dit examen maakt het CITO gebruik van de deskundigheid van de dansdocenten op Helinium. Ook handvaardigheid wordt in 4-vmbo veel gekozen als examenvak. In leerjaar 4- en 5 havo en vwo zijn er twee lesuren dans per week. In deze lessen, die vallen onder het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming-3, wordt er gewerkt aan vaktheorie op het gebied van dans en aan een voortgaande verdieping van dansvaardigheden. Voor havo en vwo is er alleen een schoolexamen. Er zijn drie grote schoolexamenopdrachten naast de vaktheorie. In leerjaar vier ontwerpen de leerlingen een duet. In leerjaar 5 ontwerpen de leerlingen een solo en in samenwerking met de docent wordt een groepsstuk gemaakt. Zowel het duet als de solo hebben ieder jaar een ander gemeenschappelijk thema, zoals een zelf te kiezen gedicht, schilderij, songtekst of World Press foto. In leerjaar vijf doen de leerlingen ook zelfstandig de organisatie; ze maken het programmaboekje, de poster, doen de kaartverkoop en voeren interviews met de lokale kranten. Alle voorstellingen vanaf leerjaar vier worden in het kunstencentrum Theater Twee Hondjes opgevoerd. De leerlingen hebben in leerjaar één t/m drie de basis gelegd om vanaf leerjaar vier hun creaties in een echt theater uit te kunnen voeren. Vwo-6 heeft nog een half jaar dans en daarin maken de leerlingen geheel zelfstandig, met de docent alleen als coach, een doelgroepvoorstelling. Voorbeelden van doelgroepen zijn bijv. kleuters, bejaarden of bedrijven. Kijken, doen en inspireren: in de lessen dans wordt vooral vanuit expressie gewerkt, waardoor de eigen creativiteit aangeboord wordt. Liefhebbers die dans als kunstvak gevolgd hebben, leren zo hun weg te vinden in de wereld van dans als kunstvorm, daar met verstand over te kunnen meepraten, mede doordat ze dat aan den lijve hebben ondervonden. Beoordeling Vanaf het tweede leerjaar maakt de docent per themablok een persoonlijk rapport voor elke leerling waarin onder andere de einddans en de dansvaardigheid beoordeeld worden op de volgende elementen: Einddans samenwerking verplichte onderdelen creativiteit in het dansontwerp uitvoering en presentatie Dansvaardigheid improvisatietechniek - improviseren met de aspecten van de danselementen - variëren met de aspecten van de danselementen - creativiteit tijdens het improviseren (eigen ideeën omzetten in dans) (moderne) danstechniek - opnamevermogen - basishouding - technische uitvoering Algemeen - concentratie tijdens de les - presentatie van je dansen tijdens de les (bewustheid van focus, bewust gebruik van spierspanning, lef, durf) - inzet; actief meedoen, meedenken, vragen beantwoorden Dans 05

4 Tekenen Wat geeft meer voldoening dan te kunnen maken wat je zelf bedacht hebt? En wat is het dan fijn als anderen dat ook waarderen. Bij handvaardigheid proberen we de leerling alle fasen van dit scheppend proces te laten doormaken. Eerst moet je de verschillende materialen en gereedschappen goed leren hanteren en weten wat je met die materialen wel kunt en wat niet. Pas als je dat weet, kun je er creatief mee omgaan. Sommige materialen liggen je beter dan andere. In de jaren na de brugklas kun je je dan gaan specialiseren. Handvaardigheid Is handvaardigheid een vak? Wel op school, maar het is niet een Elke leerling van Helinium krijgt in de allereerste les tekenen een tekendoos uitgereikt, met daarin alle denkbare materialen van potlood tot plakkaatverf en Oost-Indische inkt. Al deze materialen worden in de beeldende opdrachten behandeld en zo ervaren leerlingen de verschillende mogelijkheden ervan, binnen thema s als Beweging, Stilleven, De stad, of Een vreemde planeet. Als je gegrepen bent door de expressiemogelijkheden van het vak tekenen, kies je dit vak dan ook als kunstvak voor het tweede en eventueel derde leerjaar. Omdat je de materialen en hun mogelijkheden hebt leren kennen, ontwikkel je meestal toch wel een duidelijke voorkeur en ga je vooral met die materialen verder. Zo werkt de een het liefst met potlood, de ander het liefst met plakkaatverf. Er worden per jaar zo n tien tot twaalf werkstukken gemaakt. Bij de opdrachten wordt altijd aandacht besteed aan verdieping van de vakkennis. Leerlingen gebruiken een speciaal tekenschrift voor aantekeningen over de principes van de kleurencirkel, kleurmengen, perspectief in lijn en kleur, constructie enz. Tekenen kan al jarenlang op Helinium als examenvak gekozen worden. Naast de ontwikkeling van vaktechniek en creativiteit wordt in de lessen kunstgeschiedenis ook aandacht besteed aan de ontwikkelingen in de beeldende kunst. Voor leerlingen in de bovenbouw havo en vwo maakt tekenen deel uit van de beeldende component binnen het vak CKV-3. (blz.10) kunstvorm op zich, zoals een musicus die muziek maakt. Je kunt vaardig worden in de omgang met materialen en gereedschappen, of je kunt als vak ook de kunst van het beeldhouwen, ontwerpen, of bouwen gaan beoefenen. Handvaardigheid is ook een proces van veel nadenken over datgene wat je driedimensionaal wilt verbeelden. Creatief, dus het scheppen van iets nieuws. En reflectief, beschouwend: over doel, ervaring en effect. Bij handvaardigheid ben je intensief aan het werk en maak je ook gebruik van andere vakken, zoals tekenen, wis- en natuurkunde, biologie en literatuur

5 Audiovisuele vormgeving Het begint met een zelfgemaakt zwart doosje, waarin een opening zit. Dit gaatje werkt als fotografielens wanneer er fotopapier in wordt gedaan en het licht gedurende één minuut in de camera valt. Wat verrassend dat je als brugklasser eerst zelf een camera gaat bouwen! Met deze camera wordt een negatiefafbeelding op fotopapier gemaakt. In de donkere kamer maak je kennis met het ontwikkelproces: de werking van de foto-ontwikkelaar, de invloed van licht op fotopapier, de fase van het stopbad en het fixeerbad. Met deze kennis als vertrekpunt wordt in de lessen AV, zoals het vak kortweg wordt genoemd, niet alleen aandacht besteed aan de techniek maar ook aan de kunst van de fotografie en film. Van vogelperspectief, kikkerperspectief, close-up en panorama tot het bekijken en beoordelen van foto s en filmbeelden. Als logisch vervolg is er in het tweede leerjaar ook een duik in de digitale fotografie: ontwerpen en radicaal bewerken van foto's. Voor het eigen creatieve werk dat in de lessen AV wordt gemaakt, geldt een duidelijke structuur. Hoewel je heel vrij bent in de keuze van wat je gaat maken, mag je niet impulsief aan het werk gaan. Want achter elke goede foto schuilt een idee en voor het realiseren van dat idee maak je eerst een plan. Inderdaad, je gaat dus eerst schrijven! Als de voorbereidende stappen zijn gezet, kun je aan de uitvoering beginnen van een resultaat waar je zelf ook graag tevreden over wilt zijn. En zo is in de gang bij het AV-lokaal al heel wat fraai werk van leerlingen te zien. Leuke bijzonderheid is dat leerlingen en docenten in de voorstellingen dans en drama op Helinium steeds meer gebruik maken van de mogelijkheden van foto en film; echt multimedia dus. Culturele en kunstzinnige vorming in de bovenbouw vmbo, havo en vwo Kennismaken met kunst en cultuur en daarbij je smaak ontwikkelen door je eigen weg te leren vinden. Dat is een van de bijzondere keuzes die voortkomen uit de onderwijsvernieuwingen in vmbo, havo en vwo. Hiervoor werd een nieuw vak geïntroduceerd: culturele en kunstzinnige vorming 1, een voor alle leerlingen verplicht vak (vmbo-3, havo en vwo-4 en -5). Het is geen eindexamenvak maar de leerling moet het schoolexamen CKV-1 wel met een voldoende resultaat afsluiten. Voor CKV-1 in het vmbo zijn er 40 studielasturen (lesuren + activiteiten daarbuiten), voor havo 120 en voor vwo zijn er 200 studielasturen. Helinium werd vanwege het zeer ruime aanbod aan kunstvakken in de onderbouw uitgenodigd om mee te werken aan de ontwikkeling van dit vak in een landelijk netwerk en dat heeft weer een schat aan ervaringen opgeleverd. Leren kijken is leren zien CKV-1 is geen echt praktijkvak, maar een vak waarbij je zelf op pad gaat om culturele activiteiten zoals films, festivals en voorstellingen te bezoeken. In de lessen wordt in thema s zoals Helden, Liefde, Dromen of Oost-West kennisgemaakt met allerlei voorbeelden op het gebied van beeldende kunst, muziek, film, dans, drama of literatuur. Leren kijken is leren zien, is het uitgangspunt. Als je wat langer bij dingen stilstaat, alleen of samen met anderen, ga je meer dingen zien en begrijpen. Dat wil niet zeggen dat je daar dezelfde mening over moet hebben, want over smaak valt zeker wel te twisten. En juist ook de reflectie op deze ervaringen is een van de leerdoelen van het vak CKV-1. Want alleen zo dragen ook kennis en ervaring op het gebied van kunst en cultuur bij aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Bij CKV-1 op Helinium hoort ook het bezoeken van musea, gebouwen, film-, toneel-, dans- of muziekvoorstellingen. In leerjaar 4 van havo en vwo maken de leerlingen kennis met onze culturele omgeving in Rotterdam; in havo-5 en vwo-5 gaan we een dag en een avond naar de wereldstad in Nederland: Amsterdam. En ook tussendoor is er van alles mogelijk, zoals gastlessen van kunstenaars of liefhebbers! CKV

6 CKV-2 en CKV-3 Culturele en kunstzinnige vorming als eindexamenvak Algemene theorie, vaktheorie én praktijk CKV-2 is het vak dat de algemene theorie van de kunsten omvat, waaronder ook kunstgeschiedenis. Voor havo-4 en -5 zijn daarvoor in totaal 120 studielasturen aangewezen, bij vwo-4, -5 en -6 zijn het 200 studielasturen. In de kunstbeschouwende lessen CKV-2 wordt via de methode De Bespiegeling vaktheorie die daarvoor nodig is (80 studielasturen voor havo en 120 voor vwo). Zo wordt bij dans aandacht besteed aan de dansgeschiedenis door de eeuwen heen. Juist daardoor - aandacht voor de ontwikkeling van hofballet tot postmoderne dans - leren leerlingen om over de grenzen van het bekende en vertrouwde heen te kijken. En dat kan zeker inspirerend zijn voor de eigen dansontwikkeling! door alle kunstdisciplines heen aandacht In de tweede fase, de bovenbouw van havo en vwo, maken de vakken CKV-2 en CKV-3 verplicht deel uit van het vakkenpakket voor het profiel Cultuur en maatschappij. Deze vakken zijn in de plaats gekomen voor het vroegere kunstvak als eindexamenvak, zoals het vak tekenen. In vmbo-4 van de theoretische leerweg worden naast tekenen ook dans en drama als eindexamenvak aangeboden. Het doel van CKV-2 en 3 bij havo en vwo is het aanbod voor leerlingen te verbreden en verdiepen. Interessant is dat Helinium door het ruime aanbod aan kunstvakken dat al voor de onderbouw in huis is, nu binnen CKV-3 veel meer keuzemogelijkheden kan bieden. besteed aan: de relatie kunst, wetenschap en techniek de relatie kunst, religie en levensbeschouwing de relatie kunstenaar en opdrachtgevers. Bij CKV-3 gaat het met name om de praktijk van het kunstvak (160 studielasturen voor havo en vwo) en de Examenthema s Vanaf leerjaar 4 gaan de leerlingen zich op de examenthema s voorbereiden. Op het programma staan onder andere Massacultuur, Cultuur van het moderne, Burgerlijke Cultuur van Nederland in de 17e eeuw, Hofcultuur uit de 16e en 17e eeuw en de Romantiek. De leerlingen maken zo kennis met alle belangrijke kunststromingen. Meedoen aan producties Voor leerlingen die veel plezier beleven aan de lessen in de kunstvakken, is geen enkele inspanning teveel. Zij willen een extra kunstvak volgen als hun rooster dat toelaat, of meedoen aan de workshops danstechniek of dramatechniek die de docenten door het jaar heen extra aanbieden. Met veel enthousiasme wordt meegewerkt aan de voorstellingen die in leerjaar 2 en 3 als eindpresentaties worden gemaakt. Vanuit een herkenbaar thema zoals Liefde, Strijd, Ouders of School werken de leerlingen met improvisaties aan een eigen voorstelling. Daarnaast zijn er gedurende het schooljaar nog extra presentaties met geselecteerde leerlingen, zoals op voorlichtingsavonden, diploma-uitreikingen en Open Dagen. De eindexamenproducties vormen elk jaar weer een bijzondere ervaring. Het publiek ziet een prachtige voorstelling, en de mensen die deze groepen ook in voorgaande jaren aan het werk hebben gezien, zijn onder de indruk van de persoonlijke en artistieke groei. Nog niet gezien? Let op de aankondigingen voor de maanden maart en april. In de schijnwerpers Je kunt als brugklasleerling op Helinium kiezen voor een speciale theaterklas, die elke week een middag bij elkaar komt. Leerlingen van deze theaterklas maken met elkaar al tijdens het eerste leerjaar een productie. Daarvoor krijg je extra uren les in drama, dans, zang, dramaturgie, dansgeschiedenis, grime, lichttechniek, geluidstechniek, decorontwerp, kostuumontwerp en haarverzorging. Je volgt deze lessen naast de kunstvakuren die al standaard in je rooster van 32 uur per week staan. Elke week krijg je er dus 2 lesuren theaterklas bij. En dat is een unieke kans. Natuurlijk werk je ook graag mee aan voorstellingen, want daar doe je het toch voor! De docenten dans en drama van Helinium verzorgen de theaterklas is samenwerking met Jeugdtheater Hofplein en theater Twee Hondjes. Zo leer je ook met verschillende invalshoeken werken, van improvisatie en zelf scenario schrijven of een choreografie ontwerpen, tot een klant en klaar stuk instuderen. De opleiding Theaterklas volg je drie jaren en levert een certificaat op voor vervolgopleidingen. Wil je ook in de bovenbouw van Helinium graag verder gaan met producties maken? Kies dan voor dans, drama of muziek als eindexamenvak