School-Ondersteuningsprofiel. vso Het Dok

Transcriptie

1 School-Ondersteuningsprofiel vso Het Dok

2 Rapport audit School-Ondersteuningsprofiel Naam onderwijsvoorziening: vso Het Dok Datum bezoek: 16 maart 2017 In opdracht van: Saltho Onderwijs Rapporteur: Irma Miedema Sardes, Utrecht april

3 Inleiding De school 1 Het Dok biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen die speciale onderwijsbehoeften hebben. Wanneer een reguliere school tegen haar grenzen aanloopt of niet past bij een residentiële instelling, is er de mogelijkheid om de leerling en zijn of haar ouders 2 te verwijzen naar een school voor voortgezet speciaal onderwijs. Zowel voor de vso-school zelf, als voor ouders en voor de bovenschoolse organisatie die het bovenschoolse netwerk van ondersteuningsvoorzieningen inricht (schoolbestuur, samenwerkingsverband vo, regionaal netwerk Passend Onderwijs), is het van belang te weten waar de school staat voor wat betreft de onderwijsondersteuning en wat mogelijkheden zijn om de onderwijsondersteuning verder aan te passen aan de mogelijk veranderende behoefte van het netwerk van scholen waar het vso toe behoort. Om het schoolprofiel in kaart te brengen verzamelden wij informatie op vijf domeinen: 1. de diversiteit van de leerlingenpopulatie van de school 2. de ruimte voor verschillen tussen leerlingen, die de manier van onderwijs geven op de school biedt 3. de beschikbaarheid van extra voorzieningen bij de school op de volgende vijf velden : a. extra handen / omvang van de klassen b. speciale onderwijsmaterialen c. mogelijkheden van de ruimtelijke omgeving d. expertise (teamexpertise en individuele expertise van docenten/medewerkers) e. samenwerking met (zorg)instanties buiten het onderwijs 4. de borging van de extra ondersteuning voor leerlingen in de organisatie van het onderwijs 5. de intensiteit en omvang van de samenwerking met anderen binnen het samenwerkingsverband, en in het bredere onderwijsveld In termen van vraag en aanbod zou het eerste domein, de leerlingenpopulatie, gekarakteriseerd kunnen worden als de vraag. Aan die vraag komt de school tegemoet met haar aanbod, gekarakteriseerd op de domeinen 2 t/m 5. Wanneer we het eerste domein voor de school in kaart brengen, hanteren we een indeling die past bij het onderscheid tussen scholen voor wat betreft hun doelgroep: vso-scholen variëren van doelgroepenschool voor een smalle doelgroep, tot integratieve school voor brede ondersteuning van (leerlingen in) reguliere scholen. De doelgroepenschool is aanbodgericht. De voorziening richt zich op een specifieke doelgroep zoals leerlingen met een lichamelijk beperking, een verstandelijke beperking, langdurig zieken etc. Kenmerkende uitgangspunten en opvattingen bij een doelgroepenbenadering: de doelgroep heeft betrekkelijk uniforme onderwijsbehoeften; leren in homogene groepen van leerlingen met de betreffende onderwijsbehoeften heeft de voorkeur; de expertise die de doelgroep nodig heeft, vraagt een omgeving van een specialistische voorziening. De integratieve school is vraaggestuurd. De voorzieningen worden in aanvulling op de mogelijkheden van de reguliere scholen ingezet. Er zijn meerdere specialismen binnen deze school beschikbaar en de school is in staat om haar voorzieningen als het ware om de reguliere scholen heen te brengen. Kenmerkende uitgangspunten bij een integratieve benadering: de onderwijsbehoeften van leerlingen worden niet geordend naar medische en/of psychologische kenmerken, maar naar onderwijsbehoeften, in te delen op bovengenoemde vijf velden; leren in heterogene groepen van leerlingen met verschillende onderwijsbehoeften heeft de voorkeur; de inzet van de expertise die sommige leerlingen nodig hebben heeft een meerwaarde ook voor leerlingen die een dergelijke behoefte niet zo specifiek hebben. Binnen het aanbod van de school heeft het tweede domein een andere status dan de domeinen 3, 4 en 5. De ruimte die de manier van onderwijsgeven biedt voor de verschillende onderwijsbehoeften (domein 2) vormt de basis van de mogelijkheden die de school kan bieden. Bijvoorbeeld inzet van extra voorzieningen (domein 3) voor leerlingen buiten de primaire doelgroep van de school heeft minder zin wanneer de school in haar manier van lesgeven heel beperkt om kan gaan met verschillen. Omdat het tweede domein een belangrijk aspect van het profiel is nemen we een korte toelichting op (zie kader). 1 Waar in dit rapport kortheidshalve staat school, wordt steeds bedoeld school of arrangement, waarbij een arrangement kan zijn een vso, een talentklas of een andere vorm van door het swv georganiseerde ondersteuning. 2 Waar in dit rapport kortheidshalve staat ouders wordt steeds bedoeld ouders of verzorgers. 2

4 Toelichting op de ruimte voor verschillen in de manier van onderwijs bieden De ruimte die onderwijs biedt aan verschillen tussen leerlingen wordt in belangrijke mate bepaald door het onderwijsconcept van de school. Meer specifiek: door de mate waarin de lesstof dan wel de individuele onderwijsbehoefte van de leerling uitgangspunt van het lesprogramma is. Dit kan worden gezien als een dimensie die loopt van methode-gestuurd naar leerling-gestuurd. Aan het ene uiterste van die dimensie staan de scholen die bijna de volledige lestijd de methode of de vaste benadering als leidraad hanteren. Het andere uiteinde van de dimensie wordt bezet door scholen die hun onderwijsconcept volledig afstemmen op de leerlingen die op dat moment de groep vormen. Alle scholen hebben te maken met verschillen tussen kinderen. Relevant voor Passend Onderwijs zijn verschillen tussen leerlingen op het gebied van: leercompetenties (leermogelijkheden) leerstijlen gedragscompetenties gedragsstijlen culturele achtergronden gezinsachtergronden De informatie voor dit school-ondersteuningsprofiel is verzameld door middel van een documentatie-onderzoek (organisatie en kengetallen van de school, schoolplan, schoolgids, visiedocument) interview met sleutelfiguren uit de school, aanwezig waren: Annemarie Kreijveld (directeur), Elly Moonen (regiodirecteur Saltho Onderwijs), Barbara Rovers (docent), observaties in de lessen van de groepen in de volgende leerroutes: Praktijk Techniek, Vorming Praktijk, Praktijk Consumptief, en Beschermd Onderwijs, een teamgesprek met (bijna) het hele team. Het groepsinterview en de observaties richtte zich vooral op de stand van zaken in de praktijk op school zoals die nu is. Het teamgesprek ging aan de hand van stellingen vooral in op de opvattingen en ambities van de teamleden. De profielsamenvatting die hierna volgt geeft een overzicht over alle opbrengsten van het bezoek aan Het Dok, samengevat door de rapporteur in een weging ten opzichte van andere scholen 3. Na de profielsamenvatting staat in de bijlage: opbrengsten interview de belangrijkste informatie zoals die is aangereikt door de geïnterviewden, aangevuld met informatie uit het dataformulier. Beide onderdelen, de profielsamenvatting en de opbrengsten interview, volgen de indeling in de vijf domeinen, zodat u de informatie eenvoudig aan elkaar kunt koppelen. Wij wijzen erop dat de informatieverzameling veelzijdig en uitgebreid is geweest, maar niet alle informatie van alle docenten betrof, en bovendien beperkt is door het karakter van een momentopname. 3 De profilering is niet gebaseerd op een wetenschappelijk vastgestelde normering. Wij streven naar een zo hoog mogelijke betrouwbaarheid en validiteit door: 1) te profileren op basis van vastgelegde afspraken; 2) te werken met ervaren, op het onderwerp getrainde, deskundigen die veel scholen gezien hebben; en 3) onderlinge afstemming tussen de rapporteurs (inter-beoordelaar betrouwbaarheid). 3

5 Profielsamenvatting: positie van de school, grenzen en groeimogelijkheden Van oudsher is Het Dok als school voor voortgezet speciaal onderwijs verbonden aan de GGZ-Eindhoven. Samen met de voorzieningen van GGZ-E is Het Dok gehuisvest op het Landgoed De Grote Beek. Tot voor kort waren alle leerlingen verbonden aan de GGZ-E. Deze leerlingen zijn niet altijd allemaal aanwezig op school omdat zij ook binnen schooltijd therapieën volgen. Vanwege het teruglopende aantal leerlingen vanuit de GGZ-E richt Het Dok zich sinds 1 januari 2016 ook op leerlingen van buiten de GGZ-E ( externe leerlingen). De natuurlijke partner van het vso is het samenwerkingsverband Passend Onderwijs. Het Dok maakt onderdeel uit van het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland (Regionaal SamenwerkingsVerband voor Passend Voortgezet Onderwijs; RSV-PVO). Het samenwerkingsverband geeft aan Het Dok nodig te hebben in haar netwerk van Passend Onderwijs. Zowel het samenwerkingsverband als de gemeente wil graag meedenken over de toekomst van Het Dok. Eén van de vragen is of Het Dok gehuisvest moet blijven op het Landgoed De Grote Beek. Hiervóór pleit dat dit de binding met de interne leerlingen van de GGZ-E versterkt. Voor huisvesting buiten het Landgoed pleit dat daarmee meer binding gezocht kan worden met de externe leerlingen. Men is er nog niet uit. Andere vso scholen binnen cluster 4 die verbonden zijn aan het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland zijn De Korenaer in Eindhoven en De Zwengel in Veldhoven. Het Dok heeft contacten met alle scholen binnen het samenwerkingsverband. Het afgelopen jaar zijn leerlingen vanuit de Korenaer doorgestroomd naar Het Dok. Het aantal externe leerlingen bij Het Dok neemt toe, zowel vanuit het voortgezet speciaal onderwijs als vanuit het regulier VO (Stedelijk College en Praktijkschool Eindhoven). Deze leerlingengroep kenmerkt zich door een ander samenstel van ondersteuningsbehoeften (veel ASS) dan die van de leerlingengroep verbonden aan de GGZ-E. Omdat de leerlingenpopulatie verandert, is het nodig dat het onderwijs van Het Dok meeverandert. Op dit moment zijn de veranderingen nog te kwalificeren als aanpassingen. Echte ontwikkeling van het onderwijs is onderwerp van gedachtenvorming. Zo zullen er meer aanpassingen nodig zijn in het curriculum en de leerroutes (zoals het toevoegen van Zorg en Welzijn). Misschien nog wel belangrijker is de vraag of met de toename van het aantal leerlingen het nog mogelijk en wenselijk blijft om het onderwijs zo individueel aan te bieden als dat nu gebeurt. Groepsonderwijs vraagt om klassenmanagement, en dit doet een beroep op andere competenties bij docenten. In het verleden werd veel gewerkt met leraarondersteuners, in de toekomst zijn meer docenten/mentoren nodig. Dit alles vraagt veel van het team. Een toekomst met steeds meer externe leerlingen, misschien op een andere locatie, met grotere klassen en andere leerroutes ziet er uitdagend uit. Domein 1: Diversiteit van de leerlingenpopulatie Domein 1. Kijkend naar de bevraagde aspecten van de leerlingenpopulatie is de populatie van de school sterk homogeen, passend bij het beeld van een smalle doelgroepenschool matig heterogeen, passend bij het beeld van een brede doelgroepenschool matig heterogeen met integratieve elementen, passend bij het beeld van een hybride doelgroepenschool sterk heterogeen, passend bij het beeld van een integratieve school Domein 2: Ruimte voor verschillen In het volgende schema wordt het onderwijsconcept van Het Dok weergegeven in de relatie tussen de mate waarin de (les)methode sturend is en de mate waarin diversiteit van leerlingen opgevangen kan worden. De gebogen lijn geeft van links naar rechts een mogelijk model van de ontwikkeling van een onderwijsconcept, startend bij een strakke hantering van standaardmethoden. Via het oprekken van de methodegestuurde aanpak toont het model een omslag in de aanpak naar het starten van de lesinhoud bij de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen in de groep. Let wel: de richting van links naar rechts geeft alleen een wenselijke richting aan wanneer: De school meer ruimte wil bieden aan de bestaande diversiteit onder de leerlingen. De school leerlingen onderwijs wil kunnen bieden die onderling sterker verschillen in hun onderwijsbehoeften. De leerlingenpopulatie van de school door oorzaken van buitenaf steeds meer divers wordt. 4

6 Scholen bevinden zich ergens op de gebogen lijn. Het Dok bevindt zich op positie Domein 2. De antwoorden op de vragen over de manier van onderwijzen en het omgaan met verschillen geven het beeld van een school die binnen een groep eenzelfde vorm van onderwijs biedt aan leerlingen enige extra ruimte biedt voor verschillen tussen leerlingen veel extra ruimte biedt voor verschillen tussen leerlingen mede door een duidelijke aanpak, gedragen door het volledige team Domein 3: De vijf velden van voorzieningen Domein 3. De school heeft meer dan de fundamentele voorzieningen voor wat betreft extra handen in de klas onderwijsmaterialen de ruimtelijke omgeving specialistische expertise contacten met externe relaties 5

7 Domein 4: Borging Domein 4. De borging in de organisatie van de extra ondersteuning voor leerlingen gebeurt op alle gevraagde aspecten overwegend planmatig op de meeste gevraagde aspecten planmatig, op enkele niet op enkele gevraagde aspecten planmatig, op de meeste niet op geen enkele van de gevraagde aspecten planmatig Domein 5: samenwerking binnen het onderwijs Domein 5. De samenwerking met onderwijspartners binnen en buiten het samenwerkingsverband is intensief, in een stevig netwerk met veel partners intensief met enkele partners, beperkt met andere matig intensief met enkele partners, beperkt met andere beperkt Het ondersteuningsprofiel in één oogopslag 1. diversiteit leerlingenpopulatie 5. intensiteit en omvang samenwerking 2. ruimte voor verschillen in manier van onderwijs bieden 4. mate van borging van de ondersteuning in de organisatie van de opleiding 3. beschikbaarheid extra voorzieningen Er zijn verbanden tussen de vijf onderdelen van het ondersteuningsprofiel. De diversiteit van de leerlingenpopulatie(1) zegt iets over de noodzaak van omgaan met verschillen (2). De effectiviteit van extra voorzieningen (3) hangt samen met het onderwijsconcept (2). Enzovoort. Elk van de vijf onderdelen van het profiel is weergegeven op een vijfpuntschaal in een van de punten van bovenstaande vijfhoek: van beperkt (dicht bij het centrum van de vijfhoek) tot ruim (aan de buitenrand van de vijfhoek). Deze visualisatie is bedoeld als radar voor opvallende kenmerken van het profiel; er is geen wenselijke vorm. Geschetst op een continuüm tussen doelgroepenschool en integratieve school kan de positie van Het Dok als volgt geplaatst worden: X doelgroepenschool integratieve school 6

8 Gekenmerkt naar prototypes voor ondersteuningsprofielen in het regulier onderwijs is vso Het Dok het best te typeren als volgt: Netwerkschool Smalle ondersteuningsschool Brede ondersteuningsschool Inclusieve school Onderwijsconcept x Onderwijsvoorzieningen: 1. Handen in de klas x 2. Materialen x 3. Ruimtelijke omgeving x 4. Expertise x 5. Relaties x Dit profiel geeft een beeld van de situatie op basis van documenten en het interview. Een korte toelichting, per domein, op de plaatsing in de grafiek vullen wij voor domein 2, 4 en 5 aan met een suggestie voor verdere ontwikkeling, voor het geval dat verdere ontwikkeling op dit domein wenselijk is. Dit laatste zeggen wij met nadruk, wij hebben geen opvatting over die wenselijkheid. 1. Over de diversiteit van de leerlingenpopulatie. Hierbij kijken wij naar een combinatie van achtergrondkenmerken van leerlingen, en kenmerken van leren en gedrag. Toelichting op de profilering: Elke leerling is uniek. Elke leerling heeft zijn of haar eigen ondersteuningsbehoeften - bij Het Dok is dat heel duidelijk te zien. Wanneer wij echter de diversiteit van de leerlingenpopulatie bekijken ten opzichte van het volledige spectrum over alle schooltypen heen, kenmerkt Het Dok zich als een school met een heel specifieke doelgroep. De nieuwe instroom van externe leerlingen geeft enige verbreding van de doelgroep. 2. Over de ruimte voor verschillen binnen het onderwijsconcept. Dit gaat over de manier van lesgeven in de groep. Belangrijk zijn onder meer de wijze waarop de les is ingericht, de diversiteit in het lesmateriaal, en de mate van dialoog of interactie tussen docent en leerling, en tussen leerlingen onderling. Toelichting op de profilering: Het Dok kan in hoge mate tegemoet komen aan verschillende ondersteuningsbehoeften. Dat komt vrijwel volledig door het aantal beschikbare handen in de groep. Een gemiddelde klas bij Het Dok heeft tien leerlingen. Gegeven het feit dat er nogal wat absentie is (bijvoorbeeld vanwege therapie of stage), ontstaat het beeld van een zo kleine groepsgrootte dat elke leerling ook zonder speciale didactische maatregelen individueel begeleid kan worden. Dit is de actuele praktijk bij Het Dok. Als verdere ontwikkeling op dit domein wenselijk is: Het Dok ondervond tot voor kort geen prikkels om een didactisch ingewikkelder aanpak te ontwikkelen dan de bijna volledig individuele begeleiding van leerlingen. Op dit moment verbreedt de instroom, en naar het zich laat aanzien zal deze ontwikkeling doorzetten. Het is te verwachten dat het team de druk zal ervaren om de didactische aanpak te herzien wanneer de eenvoudige individuele begeleiding niet steeds meer mogelijk is. Het ligt voor de hand om in die situatie te kijken naar mogelijke vormen van klassenmanagement. Belangrijke elementen bij het afwegen van de toepasbaarheid van didactische aanpakken zijn: het veelal praktijkgerichte karakter van het onderwijs, de bijzondere behoeften van de doelgroep leerlingen bij samenwerking, en de beschikbare opleidingstijd met elke leerling (door het patroon van in- en uitstroom van leerlingen, en de absenties). 7

9 3. Over de beschikbaarheid van extra voorzieningen. Extra voorzieningen zijn: extra handen in de klas (of klassenverkleining), extra onderwijsmaterialen, extra mogelijkheden in de ruimtelijke omgeving, specialistische expertise, en samenwerking met instanties buiten het onderwijs. Toelichting op de profilering: Het Dok heeft de beschikking over relatief veel extra voorzieningen. De klassen zijn klein, en er zijn verschillende ondersteunende functionarissen beschikbaar. Het Dok heeft diverse praktijkruimtes tot haar beschikking, en de ligging op het Landgoed De Grote Beek biedt buitenruimte bij het onderwijs. Het team heeft intern expertise beschikbaar - vooral gericht op speciale ondersteuningsbehoeften bij het gedrag. Samenwerking is er vooral met GGZ-E, en in toenemende mate ook met partners binnen samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland. 4. Borging van de ondersteuning in de organisatie van de school. Van stevige borging is sprake wanneer er beleid, leerlingvolgsystemen, procedures en afspraken zijn, die voor alle betrokkenen helder zijn en door alle teamleden worden toegepast. Een heldere, consistent toegepaste taakverdeling is onderdeel van de borging. Toelichting op de profilering: De leerlingkerndocumenten en de leerlijnen vormen het hart van de borging van de ondersteuning bij Het Dok. Volgsystemen worden beperkt ingezet. De begeleiding is vooral gericht op de individuele leerling. De docenten werken vooral individueel. Als verdere ontwikkeling op dit domein wenselijk is: De borging zou in twee richtingen versterkt kunnen worden: ondersteunend bij een gezamenlijke teambegeleiding voor elke leerling, en ondersteunend bij groepsgericht klassenmanagement. Het eerste richt zich op het steeds kunnen delen van alle informatie tussen teamleden over de begeleiding van alle leerlingen, wat een voorwaarde is voor een pedagogisch/didactische teamaanpak ('elke leerling is van ons allemaal'). Het tweede richt zich op het mogelijk maken van een groepsbegeleiding in plaats van (of in aanvulling op) de huidige individuele begeleiding in de klas. 5. Over de intensiteit en omvang van de samenwerking. Gekeken wordt naar de mate waarin de begeleiding van de leerling binnen het onderwijs wordt afgestemd met die van de verschillende partners buiten het onderwijs. Toelichting op de profilering: Kenmerkend voor een doelgroepenschool is een intensieve samenwerking met de partners die betrokken zijn bij de doelgroep, en een heel beperkte samenwerking met anderen. Dit beeld past bij Het Dok zoals het tot voor kort was, en nu ook nog in sterke mate is. Met name door de directeur en schoolbreed werkende ondersteuners zijn nu bredere contacten opgestart, met partners uit het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland. Als verdere ontwikkeling op dit domein wenselijk is: Intensivering van de samenwerking binnen het samenwerkingsverband is vooral gericht op het aanvullen van de leerlingeninstroom. Wanneer Het Dok meer leerlingen rechtstreeks afkomstig uit het regulier onderwijs plaats wil bieden vraag dit een ontwikkeling op twee gebieden: er is dan een bredere expertise nodig bij het team, en de klassen zullen groter worden waardoor een andere onderwijsaanpak nodig wordt. Een andere reden om samenwerking te zoeken kan zijn om te leren van andere scholen, bijvoorbeeld andere scholen voor vso die gekozen hebben voor een sterke verbreding van de doelgroep. Tot slot: Wat aan Het Dok gevraagd zal worden in de toekomst hangt af van de ontwikkelingen in het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland, en van wat Het Dok wil en kan bieden. Het lijkt er op dat er onvoldoende leerlingen vanuit de GGZ-E zullen blijven komen om Het Dok als voorziening voor alleen deze leerlingen op een stevige manier in stand te houden. Op twee punten lijkt er nog niet voldoende duidelijkheid te zijn: wat is de visie van de samenwerkende scholen in het samenwerkingsverband, en wat is de visie van het team van Het Dok, als het gaat om waar welke leerlingen het best onderwijs kunnen krijgen? Hoe belangrijk vindt men de thuisnabijheid van onderwijs? Hoe belangrijk is het voor een leerling om in een klas te zitten met leerlingen die eenzelfde type ondersteuningsbehoefte hebben - of juist om met leerlingen in een klas te zitten die sterker zijn in waar deze leerling zwakker is? Hoe belangrijk is de concentratie van speciaal onderwijs binnen speciale scholen voor het ontwikkelen en het behoud van expertise? Of versterkt het juist de expertise wanneer speciale ondersteuning meer binnen het regulier onderwijs ingezet wordt? Het team van Het Dok lijkt op dit moment in overwegende mate de voorkeur te geven aan een rol als specialistische setting voor haar specifieke doelgroep - al zijn er wel verschillende geluiden te horen binnen het team. 8

10 De komende tijd zal de gedachtenontwikkeling op deze vragen rond de visie op speciale ondersteuning - in afstemming met het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland - van belang zijn voor het team, als basis voor de keuzes die zij zal maken. 9

11 Bijlage: Opbrengsten interview Domein 1: de diversiteit van de leerlingenpopulatie: Kenmerken van de doelgroep: De verblijfsduur van de leerlingen is heel divers, maar relatief kort. Het grootste deel van de leerlingen is twee jaar of minder op de school (zie Schoolplan ). De aantallen leerlingen die nieuw ingeschreven zijn op de school en de herkomst van de leerlingen: Herkomst tot augustus 2016 tot maart 2017 Regulier onderwijs zonder AB 26 (niet bekend of zij AB hadden) Speciaal basisonderwijs 1 Praktijkonderwijs 2 SO/vso cluster 4 47 totaal 50 swv Eindhoven en Kempenland 16 - andere school voor vso swv Eindhoven en Kempenland 13 - school voor regulier VO elders; vso ZMOK 12 elders; MBO 1 elders; onbekend 1 totaal 43 De verschuiving van de indeling van het bovenste deel van de tabel naar het onderste deel van de tabel hangt samen met een verschuiving van de oriëntatie van Het Dok. Eerdere was de blik vooral gericht op de samenwerking met de zorginstellingen GGzE en Combinatie Jeugdzorg, en in mindere mate op samenwerking binnen het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland. De laatste tijd is wordt meer samenwerking gezocht met het samenwerkingsverband Eindhoven en Kempenland. Het Dok kent een grote diversiteit in intelligentie binnen de populatie. De grootste groep bevindt zich in de categorie IQ en IQ Vervolgens zien we een groep in de categorie IQ ; een kleine groep leerlingen bevindt zich in de categorie IQ < 70 of categorie onbekend. De diagnose van de leerlingen op Het Dok is erg divers. Het grootste deel heeft de diagnose ODD/ADHD/Antisociaal gedrag, ook in combinatie met een andere stoornis (met name ASS). Van een aantal geplaatste leerlingen is er geen gestelde diagnose. De uitstroom van leerlingen in de periode 1 oktober oktober 2016 was als volgt: vso cluster 1 1 vso cluster 4 11 MBO 9 arbeidsproces 25 dagcentrum 4 anders 9 10

12 De behaalde diploma s of certificaten variëren van een rekenen 2F certificaat tot een HAVO diploma. De grootste groep van de schoolverlaters zijn die met een VMBO-T diploma. De leerlingen op de school verschillen in hun achtergrond v.w.b.: opleidingsniveau van de ouders, sociaaleconomische achtergrond: weinig, het opleidingsniveau en de sociaaleconomische achtergrond is over het algemeen laag gemiddeld hoog matig sterk toelichting De sociaaleconomische achtergrond van de leerlingen is de laatste tijd wat hoger geworden, vooral door de instroom van leerlingen van leerlingen die niet in behandeling zijn bij een residentiële instelling GGZ. thuistaal: weinig matig sterk toelichting Bij vrijwel alle leerlingen is de thuistaal het Nederlands. culturele achtergrond weinig matig sterk toelichting Over het algemeen is de culturele achtergrond Nederlands, enkele leerlingen hebben een Marokkaanse of Turkse achtergrond. Bijvoorbeeld van de 18 nieuwe aanmeldingen is er één met een Marokkaanse achtergrond, en één met een Syrische achtergrond. De leerlingen op de school verschillen v.w.b.: niveau van leren weinig matig sterk toelichting Bij de praktische leerroutes (Praktijk Consumptief, Praktijk Techniek, Vorming Praktijk, en Beschermd Onderwijs) is de groep meer homogeen op dit kenmerk dan bij de theoretische leerroutes (Basisvorming en VMBO Theorie en VMBO Basis-Kader). leerstijlen weinig matig sterk 11

13 toelichting Alleen bij de leerroute VMBO Theorie en VMBO Basis-Kader is er een sterke diversiteit in de leerstijlen van de leerlingen. Daarom is deze groep opgesplitst. Hoeveel leerlingen hebben speciale behoeften in het verwerken van informatie weinig (minder dan 20 %) een matig aantal (20 tot 40 %) veel (meer dan 40%) toelichting Dit percentage ligt tussen de 90 en 100 procent. De speciale behoeften in het verwerken van informatie worden de laatste tijd met de toename van leerlingen met ASS problematiek steeds sterker. speciale behoeften in het gedrag, in de omgang (begrenzing van het gedrag, stimulering tot activiteit, begrip van de sociale omgang) weinig (minder dan 20 %) een matig aantal (20 tot 40 %) veel (meer dan 40 %) toelichting Een kleine groep leerlingen heeft (soms) ondersteuningsbehoeften bij het kunnen begrenzen van gedrag. Heel veel leeringen (meer dan 80 %) hebben ondersteuning nodig bij het begrijpen van de sociale omgang. Velen van hen hebben bovendien stimulatie nodig om te komen tot leeractiviteit. Domein 2: de ruimte die de manier van lesgeven biedt voor speciale ondersteuningsbehoeften, Tijdens het interview is gevraagd de manier van lesgeven te plaatsen op een aantal dimensies. Karakteriseer het onderwijs op de school op de onderstaande dimensies. Een 1 betekent sterk in de richting van de eerste pool en een 4 sterk in de richting van het tweede uiterste overdragen van kennis zelf ontdekken kennis verwerven werken met kennis klassikaal leren individueel en groepjes-leren sturing van het leren door de docent leerlingen sturen eigen leren 1 alle leerlingen op basisniveau brengen het maximale uit elke leerling halen leerstof bepaalt leerweg beginsituatie leerling bepaalt leerweg nadruk op gestructureerde opdrachten nadruk op vrije opdrachten gelijke normering prestaties beoordeling t.o.v. eerdere eigen prestaties 2 beoordeling door docent zelfbeoordeling door leerling 3 evaluatie onderwijs door docent evaluatie samen met leerlingen 4 toelichting 1 Dit verschilt tussen de groepen leerlingen, en het verschilt van docent tot docent. 2 Dit is afhankelijk van de methode. 3 Bij sommige werkzaamheden, en soms bij het maken van werkstukken, beoordeelt de student zelf het resultaat. Het komt ook wel voor dat met een leerling een contractje (prestatieafspraak) opgesteld wordt, op basis waarvan resultaten door de leerling zelf onder begeleiding beoordeeld worden. 4 Evaluatie onderwijs door docent: twee keer per jaar bespreekt de docent de voortgang in de klas. Evalutatie samen met leerlingen: dit gebeurt niet systematisch, maar wel incidenteel bijvoorbeeld tijdens mentorgesprekken. 12

14 Hoe wordt binnen de school met speciale onderwijsbehoeften omgegaan? Reactie op speciale onderwijsbehoeften vooral met individuele aandacht, buiten de groep vooral met individuele aandacht, in dezelfde ruimte, maar apart van de groep vooral met groepsaandacht in homogene subgroepen vooral met individuele aandacht geïntegreerd in de groepsaanpak Toelichting: Het streven is om de individuele aandacht te integreren in de groepsaanpak (bijvoorbeeld met coöperatieve werkvormen). Nu gebeurt dit heel beperkt. Men geeft aan dat dit meer mogelijk is wanneer er twee docenten (of docent met assistent) op een groep zijn. Differentieert de onderwijsaanpak van de school voor verschillen op leerstijlen van leerlingen (reproductiegericht, ervaringsgericht, betekenisgericht, oplossingsgericht)? ja incidenteel, als een leerling opvalt op leerstijl of incidenteel, door enkele docenten nee, niet of nauwelijks Toelichting: De differentiatie komt voort uit de individuele aanpak: elke leerling wordt apart, individueel begeleid. Dit is mogelijk door de lage docent/leerling ratio. Hoe zijn groepen/klassen ingedeeld (welke leerjaren worden gemengd, wat is de omvang van de groepen en de bezetting met docenten)? De groepen zijn ingedeelt langs de lijnen van de leerroutes, die het uitstroomniveau bepalen (PC, PT, VP, BVO, TBK, en BO) TBK is gesplitst om zo meer homogene groepen te krijgen voor wat betreft de leerstijl van de leerlingen. Karakterisering van het onderwijs op de school. Hoe groot is naar uw inschatting: het percentage docenten dat de kerndoelen en leerlijnen (minimaal van het eigen leerjaar) beheerst (parate kennis): 30 % 65 % 100 % het percentage docenten dat in staat is didactisch maatwerk te leveren voor leerlingen: het percentage docenten dat in staat is pedagogisch maatwerk te leveren voor leerlingen: het percentage docenten dat initiatief neemt tot dialoog met de leerling om het lesaanbod af te stemmen met de ondersteuningsbehoefte van de leerling: 85 % De geïnterviewden vinden het lastig om tot een schatting te komen, maar na enig wikkel en wegen ontstaat er toch een gedeeld beeld. de mate waarin de begeleiding een individuele aanpak is dan wel een teamaanpak vooral individuele aanpak van docenten aanpak gedeeld door enkele docenten teamaanpak Toelichting: Dit beeld is wisselend binnen het team. Men ziet het afgelopen jaar hier een ontwikkeling. Om deze ontwikkeling verder door te zetten lijkt een teamaanpak, met meer intervisie, wenselijk. 13

15 de mate waarin (ouders en) leerling betrokken worden bij de manier van lesgeven niet of nauwelijks soms vaak Toelichting: Er is tot nu toe minimale betrokkenheid van ouders. Dit kan samenhangen met het residentiële karakter van de opvang van een groot deel van de leerlingen. Met de toename van het aantal leerlingen van buiten de residentiële instelling ( externe leerlingen) zou de betrokkenheid van ouders kunnen toenemen. Opgemerkt wordt dat het niet de makkelijkste groep ouders betreft. de mate waarin het onderwijs de zelfsturing door de leerling versterkt: niet of nauwelijks enigszins sterk Toelichting: Dit gebeurt met mate, er wordt niet systematisch en gepland aan gewerkt. Teamexpertise Op welke onderwerpen is er sprake van teamexpertise (expertise die gedeeld wordt door alle leden van het team, en die door alle leden van het team in samenwerking in praktijk gebracht wordt)? Voorbeelden zijn teamexpertise op bepaalde didactische of gedragsmatige aanpakken, of teamexpertise in het betrekken van ouders en leerlingen bij de bepaling van de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen. Er zijn geen specifieke vormen van teamexpertise. Opgemerkt wordt dat men op zoek is naar welke teamexpertise voor Het Dok belangrijk is mede met het oog op de toekomst waarin het aantal externe leerlingen naar verwachting zal toenemen. Biedt de school onderwijsarrangementen binnen het regulier onderwijs aan? In twee vormen: De combinatie : Intensieve daghulp, tijdelijk. De docent gaat naar een locatie jeugdzorg om daar het onderwijs te bieden. De VO-school van herkomst betaalt dit arrangement. Dagbehandeling autisme: Daghulp intern bij de GGZ-E voor een aantal uur per week. Deze leerlingen staan echter ingeschreven bij Het Dok (dus geen arrangement binnen het regulier onderwijs, maar wel buiten de muren van Het Dok). Domein 3: de beschikbaarheid van extra voorzieningen op de leslocatie: Extra begeleiding in de klassen/groepen: welke functies voor welke aantallen uur p.w. beschikbaar? Functionaris(sen) Afkortingen: Lkr. = docent, Vlkr. = vakdocent, KA = klassenassistente, OA = onderwijsassistent, RT = remedial teacher, AB = ambulant begeleider, OU = ouder/verzorger, LIO = docent in opleiding, ST = stagiaire, TA = technisch assistent, LO= leraarondersteuner 14

16 Groep/Afdeling/School Functionaris(sen) Aantal uren per week 4 Klas beschermd onderwijs LKR 40 Klas TT LKR 40 (3dgn en 2 dgn) Klas TBK LKR 32 Structuurklas LKR 32 Klas Vorming Praktijk LKR 40 Klas Praktijk techniek LKR 24 Klas basisvorming (12-14 jaar) LKR Klas instroom/ind LKR 24 Klas Combinatie/instroom LKR 24 Klas Praktijk comsumptief Vlkr 40 Klas DBA (autisme) LKR 16 Instructie Vorming Instructeur 32 Instructie Techniek Instructeur 40 Leraarondersteuning alle klassen LO 164 Sport LO (3 dgn en 1 dg) Docent leerling ratio over de hele school gerekend (gemiddelde groepsgrootte): 1 op 10 Uitgaande van een werkweek van 40 uur waarvan de leerlingen lessen hebben van uur tot uur op ma-di-woe en op do en vrijdag van uur tot uur op basis van een continurooster. buiten de klassen/groepen: welke functies voor welke aantallen uur p.w. beschikbaar? Ondersteuning door eigen medewerkers van de school in direct contact met de leerling(en) buiten de klas: - intern begeleider: 16 uur per week, verdeeld over wo-do-vr - gedragswetenschapper: 24 uur per week, verdeeld over di-wo-do Handen op schoolniveau beschikbaar voor ondersteuning van professionals en ouders: - schoolarts: maandelijks overleg met GGD arts vanaf maart maatschappelijk werk: intern via GGZ-E - aanbod aan revalidatie en therapie tijdens schooltijd: in afstemming met GGZ-E en externe hulpverlening. Er is een stage-coördinator en een veiligheidscoördinator. Speciale onderwijs/werkmaterialen voor leerlingen met speciale ondersteuningsbehoeften beschikbaar binnen de school: Onderwijsmaterialen met een lager tempo, veel herhalen, nl. die (veel/snel) lezen vermijden, nl. gericht op auditieve informatieverwerking, nl. dyslexiematerialen gericht op visuele informatieverwerking, nl. dyslexiematerialen uitgaand van sterk eigen probleemoplossend vermogen (meerbegaafden), nl. anders, nl 4 Het gaat hier om het aantal effectieve uren met leerlingen (lestijd). 15

17 Onderwijsmaterialen ondersteunend bij de sociaal-emotionele ontwikkeling, nl. methoden en methodieken begrenzing van het gedrag, nl. interventie medewerkers uitdaging tot alertheid en activiteit, nl. het ervaren van successen en het ontvangen van beloningen, nl. begrip voor sociale interactie (met de medeleerlingen en docenten), nl. anders, nl Aanpassingen bij specifieke fysieke belemmeringen: Aanwezige materialen (zoals fysiotherapeutische materialen voor revaliderende studenten, basis verpleegmaterialen voor langdurig zieke leerlingen, MRT-materialen aangepast schrijfmateriaal, aangepast meubilair) : Ruimtelijke voorzieningen, in en rond de school aparte extra ruimtes voor didactische begeleiding handenarbeidlokaal/atelier speel-/gymlokaal keuken (voor leerlingen) schooltuin - buitenterrein dierenverblijf aparte extra ruimtes voor bewegingsbehoefte time-out ruimte extra grootte van de lokalen, gangen en speel/gymruimten een speelplein met extra kwaliteit aparte extra ruimtes voor verzorging / rust rustruimte verzorgingsruimte Ruimtes voor arbeidsvoorbereiding/training en VMBO profielen Ruimte Horeca Ruimte Techniek Praktijklokaal Vorming (Beschermd Onderwijs) 16

18 Specialistische expertise op hbo/wo-niveau Aanwezig/beschikbaar is expertise (gecertificeerd) op de volgende specialismen: binnenschools x buitenschools snel toegankelijk visuele beperkingen auditieve beperkingen spraak/taal belemmeringen cognitieve beperkingen motorische beperkingen beperkingen door langdurige ziekte x x Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) x x AD(H)D x x overige psychiatrische aandoeningen x x overige gedragsproblemen (bijv. ODD) x dyslexie dyscalculie onderwijsachterstanden andere culturen Samenwerking met instanties buiten het onderwijs. nooit Soms regelmatig vaak gemeenschappelijk handelingsplan SMW x Bureau Jeugdzorg x GGD x GGZ x x MEE x (Kinder)ziekenhuis Revalidatiekliniek Justitiële inrichting x Gemeente, ketenzorg x Psychiatrische instelling x x Domein 4: de borging van de extra ondersteuning in de organisatie van de school het eigenaarschap van de extra ondersteuning: wie is verantwoordelijk voor een goed verloop van het onderwijsleerproces van de leerling met speciale ondersteuningsbehoeften? De orthopedagoog. Er is wel enige discussie over hoe dit af te stemmen is met de rol van de mentor, die meer ingevoerd is in de dagelijkse gang van zaken in de klas. de plaats van de extra ondersteuning binnen het beleid van de school De extra ondersteuning staat uitgewerkt in algemene zin in het schoolplan, en op leerlingniveau in de leerlingkerndocumenten. Groepsplannen worden niet meer gehanteerd, deze plannen zijn vervangen door leerlijnen. 17

19 volgsystemen voor de didactische voortgang, en voor de sociaal-emotionele voortgang Didactische voortgang: SOMtoday, nog niet operatief. Sociaal-emotionele voortgang: het oude systeem is gestopt (SEOL), en men is op zoek naar een nieuw systeem. Intussen houdt men de voortgang zonder ondersteunend systeem bij. Er worden leervoorwaardentests afgenomen. planmatige aanpak van de extra ondersteuning: signalering, besprekingen, evaluaties, overdrachten e.d. (bijvoorbeeld a.d.h.v. de één-zorgroute) De aanpak is vergelijkbaar met de één-zorg-route. aanwezigheid van protocollen (dyslexie, dyscalculie, medische begeleiding zoals bijv. bij suikerziekte, pesten) - Er is Saltho-breed een protocol bij pesten. - Er is een vaste procedure wanneer medicijnen door leerlingen vergeten worden in te nemen. wat is de rol van de ouders en de mate van betrokkenheid bij: het vaststellen van de onderwijsbehoefte van de leerling: de ouders worden bevraagd het bepalen van de onderwijsbegeleiding voor de leerling: beperkt, men zou dit willen versterken het uitvoeren van de onderwijsbegeleiding voor de leerling: soms betrokken, afhankelijk van de ouders het evalueren van de onderwijsbegeleiding voor de leerling: altijd betrokken, aan de hand van het kerndocument hebben ouders duidelijke inbreng De rol van de ouders zou kunnen toenemen, nu de ouderpopulatie verandert doordat er meer externe leerlingen op school zitten. Op dit moment zitten er geen ouders in de MR. Domein 5: de intensiteit en omvang van de samenwerking met anderen in het onderwijs Hoe ziet de samenwerking er uit met de reguliere scholen? De samenwerking is steeds beter. De directeur is aangesloten bij het scholenoverleg. De scholen werken heel verschillend. De directeuren komen bij elkaar over de vloer, voor de docenten geldt dit (nog) niet of nauwelijks. Bij de overdracht van leerlingen is er goed contact. Hoe ziet de samenwerking er uit met de andere scholen binnen het eigen schoolbestuur? Eén keer per jaar is er een Saltho-dag, een studiedag met alle medewerkers van Saltho. Verder is de samenwerking minimaal. Er liggen wel kansen, maar de werkbelasting is te hoog om hiervan gebruik te maken. De directeuren en de gedragswetenschappers zien elkaar wel regelmatig. Hoe ziet de samenwerking er uit met de centrale diensten van het samenwerkingsverband? Er is rond individuele leerlingen samenwerking met de PCL (Permanente Commissie Leerlingenzorg). Meer beleidsmatig is er contact met stuurgroepen en werkgroepen die actief zijn binnen het samenwerkingsverband. De commissie van begeleiding, de directeur, en de stagecoördinator hebben hun eigen contacten met het samenwerkingsverband. Hoe ziet de samenwerking er uit met de andere scholen voor sbo en (v)so binnen het samenwerkingsverband? De directeur en de orthopedagoog onderhouden deze contacten. Er is vooral contact bij verwijzingen. De mogelijkheid tot ontschotting tussen vso s en andere arrangementen speelt nog niet binnen het samenwerkingsverband. Het lijkt er wel op dat dit onderwerp op tafel gaat komen. 18

20 Het samenwerkingsverband heeft te maken met een negatieve verevening. Zowel het samenwerkingsverband als de gemeente geven aan Het Dok nodig te hebben. Dit is van groot belang voor Het Dok, vanwege de afname van leerlingen uit de residentiële instelling. 19