HAALBAARHEIDSONDERZOEK

Transcriptie

1 HAALBAARHEIDSONDERZOEK naar de energetische maatregelen van de werktuigkundige - en elektrotechnische installaties ten behoeve van de nieuwbouw van de Bredeschool Scholeneiland in de gemeente Waterland. Projectnummer: Kenmerk: l4l86rap00l Leusden, 3 september 2014 S

2 RAPPORTNUMMER:!4l86Rap00l Opdrachtgever Gemeente Waterland Postbus 1000 II40 BA Monnickendam Telefoon : Directievoering I.C.S. Adviseurs Postbus KC Amsterdam Telefoon : paulien.konijnendijk@icsadviseurs.nl Architect SVP Architectuur en Stedenbouw Postbus AL Amersfoort Telefoon : I I 88 steeghs@svp-svp.nl Adviseur elektrotechnische installaties BerkhofBoerboom B.V. Zwarteweg AL Leusden Telefoon : info@berkhofboerboom.nl Adviseur werktuigkundige installaties BerkhofBoerboom B.V. Zwarteweg AL Leusden Telefoon : info(5)berkhofboerboom.nl Rechten voorbehouden Niets uit dit rapport mag worden gekopieerd of aan derden worden aangeboden zonder schriftelijke toestemming van BerkhofBoerboom B.V.

3 INHOUDSOPGAVE 1 Hoofdstuk I Algemeen 4 2 Hoofdstuk 2 Uitgangspunten BOUWKUNDIG INSTALLATIES BEDRIJFSGEGEVENS ENERGIETARIEVEN SUBSIDIE 7 3 Hoofdstuk 3 Energetische maatregelen ELEKTROTECHNISCHE ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN Toepassing LED verlichting algemeen Toepassing daglichtregeling lokalen Toepassing zonnecollectoren PV cellen -basis- I I Toepassing zonnecollectoren PV cellen -uitgebreid Toepassing zonnecollectoren PV cellen -lessenaar dak Toepassing windenergie WERKTUIGKUNDIGE ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN Toepassing houtkachel HR Warmteterugwinning Toepassing Warmtepomp in combinatie met horizontale collectorsysteem Toepassing Warmtepomp in combinatie met verticale open bron Toepassing Warmtepomp in combinatie met horizontale bron Toepassing Warmtepomp in combinatie met verticale open bron Toepassing hergebruik regenwater BOUWKUNDIGE ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN Toepassing verbetering isolatie gevelwanden bouwkundig Toepassing verbetering isolatie daken bouwkundig Toepassing verbetering isolatie glaswanden bouwkundig 29 4 Hoofdstuk 4 Overzicht energetische maatregelen 30 B Pagina 3 van 3 I

4 Hoofdstuk Algemeen Op verzoek van de gemeente Waterland is door BerkhofBoerboom bv te Leusden een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor het toepassen van aanvullende energiebesparende maatregelen op basis van het huidige Voorlopig Ontwerp gedateerd d.d. 2 mei Het betreffen de mogelijke aanvullende energiebesparende maatregelen, boven de min of meer standaard energiebesparende maatregelen, welke reeds in het Voorlopig Ontwerp rapportage zijn opgenomen. De benoemde maatregelen betreffen de technische installaties bestaande uit de elektrotechnische- en de werktuigkundige installaties. Er is een haalbaarheidsonderzoek verricht naar de mogelijke toepassing van energetische maatregelen, om een vermindering te verkrijgen ten aanzien van het energiegebruik voor gas, water en elektra waarbij minimaal dient te worden voldaan aan "Frisse scholen klasse B". De doelstelling van het onderzoek is aan te geven aan de hand van kosten-baten analyse, welke maatregelen economisch verantwoord zijn, ofwel een terugverdientijd hebben binnen de technische levensduur van de betreffende maatregel. Het toepassen van nieuwe energiebesparende maatregelen is sterk afhankelijk van de mogelijkheden door de aard en karakter van het gebouw. Het is dan ook van belang dat installatiecomponenten en bouwkundige voorzieningen niet meer onafhankelijk van elkaar worden gekozen, zo kunnen installaties zeer energiezuinig zijn, maar wordt er niet voldaan aan de wensen ten aanzien van het comfort, koude straling bij ramen en/ of tochtverschijnselen door kieren en naden. Het is van belang dat de thermische schil van het gebouw voldoende is geïsoleerd en dat de naden en kieren goed worden afgedicht, pas dan kunnen op een verantwoorde wijze goede en doelmatige installatievoorzieningen worden aangebracht, waardoor het juiste warmtevermogen kan worden bepaald. De terug verdientijden zijn berekend zonder rekening te houden met de rente op de investering en zonder rekening te houden met prijsstijgingen van energie. De afgelopen jaren laten zien dat de prijsstijgingen de rente op de kapitaalmarkt evenaren of zelfs overstijgen. De terugverdientijd zoals in dit rapport aangegeven geeft hiermee dus een realistische terugverdientijd. Pagina 4 van 3 I

5 2 Hoofdstuk *J X Uitgangspunten 2.1 BOUWKUNDIG Om het warmteverlies door de gebouwconstructie zoveel mogelijk te beperken dient een goede isolatiewaarde te worden toegepast. Tevens is het gebouw uitgevoerd met zonwering, daar de eis vanuit het PvE is dat er geen aanvullende koeling dient te worden aangebracht. Een eerste besparing op energie kan het makkelijkste worden behaald door de gebouwschil beter isolerend te maken en een betere kierdichtheid (q v ļ 0 <_ 0,2 dm3zs per m 2 vloeroppervlak) te bewerkstelligen. Voor de gevel - en dakdelen wordt nu in het ontwerp reeds uitgegaan van een Rc waarde welke in het bouwbesluit is vastgelegd namelijk minimaal een Rc waarde van 3,5 irŕ.k/w. Een veel gehoorde kreet is "passief bouwen" waarbij normeringen van 8,0 irŕ.k/w en drievoudige-hr-beglazing met een U waarde van 0,8 W7m 2 K, inclusief thermisch zeer goed onderbroken kozijnen, worden toegepast. Ons voorstel is dit gezamenlijk met de architect verder uit te werken waarbij gedacht kan worden aan: " Het upgraden van de gevel met een Rc van 3,5 nrŕ.k/w naar bijvoorbeeld minimaal 5 irŕ.k/w; " Het upgraden van het dak van 3,5 irŕ.k/w naar bijvoorbeeld minimaal 7 irŕ.k/w; " Het upgraden van het glas naar een tripple beglazing of een minimale U-waarde van 0,8; " Zonwering aan de buitenzijde (sereens). 2.2 INSTALLATIES Om aan de huidige wettelijke eis met betrekking tot de energieprestatie-coëfficiënt (EPG berekening) van 1,3 te kunnen voldoen voor nieuwbouw, rekening houdende met het milieu (duurzaam bouwen), worden de volgende maatregelen standaard toegepast bij onze ontwerpen van nieuwbouw schoolgebouwen en zijn in het schetsontwerp van dit project reeds opgenomen: " Het gebruik van C02 regeling ten aanzien van de ventilatie per lokaal; " Zomer-Nacht ventilatie; " Geen gebruik van niet gerecyclede p.v.c.-producten voor rioleringsbuizen; " Geen gebruik van lood en zink; " Het volledig isoleren van warmwater voerende leidingen; " Bemetering van diverse energiestromen; " Optimaliseren van het ontwerp op leidinglengtes; " Waterbesparende toiletten en perlators; " Toepassing van HRI07 Low Nox centrale verwarmingsketels; " Waar mogelijk toepassen van Lage Temperatuurverwarming. Denk hierbij aan Laag Temperatuurs verwarmingsbatterijen in de luchtbehandelingskasten; " Waar mogelijk worden de verschillende installaties tijdens de nachturen uitgeschakeld en/of wordt een nachtverlaging en een weersafhankelijke regeling toegepast; " Gebruik van gebalanceerde frequentie geregelde mechanische ventilatie met warmteterugwinning door middel van dubbele kruisstroomwisselaars of gelijkwaardig met een te verwachten minimaal rendement van circa 80 %; " Het toepassen van energie efficiënte verlichting (Hoogfrequent HR); Pagina 5 van 3 I

6 " Het toepassen van veegschakelingen; " Gebruik van aanwezigheidsschakelingen ten behoeve van de verlichting; " Gebruik van onderhoudsvriendelijke installaties; " Duidelijke gebruiksaanwijzing onderhoud en bediening installaties. 2.3 BEDRIJFSGEGEVENS Voor het maken van de berekeningen voor het te verwachten energiegebruik is uitgegaan van de volgende gegevens. Openingstijden: " Maandag tot en met vrijdag van 7.30 tot uur; " Zaterdag en zondags gesloten. Openingstijden per jaar (gemiddeld) uur. 2.4 ENERGIETARIEVEN In de berekeningen zijn de volgende gemiddelde energietarieven aangehouden zoals in Nederland gebruikelijk. Elektra: Gemiddeld rekentarief CO, 19/kWh Gas: Gemiddeld rekentarief C 0,42 /m 3 Water: Totaal C 1,20 /m 3 De bedragen zijn inclusief energie-belastingen maar exclusief btw, netwerkkosten, vastrecht, toeslagen en kortingen. Pagina 6 van 3 I

7 2.5 SUBSIDIE Afhankelijk van de maatregelen die worden toegepast zal nader onderzocht kunnen worden naar geldelijke bijdragen (subsidie) van het ministerie van economische zaken. Over het algemeen wordt dit uitgevoerd door een specialistisch adviesbureau dat werkt op "no cure, no pay" basis. Wij hebben een oriënterend gesprek gevoerd met een dergelijk bureau waarvan de conclusie is dat eventuele subsidie voor de energiebesparende maatregelen voor een non-profit organisatie beperkt zijn. Een non-profit organisatie kenmerkt zich door het niet vennootschapsbelasting verplichting zijn. Gemeente Waterland is gelegen in de Provincie Noord-Holland en is de investeerder. Vanuit de provincie is er geen subsidie beschikbaar voor het realiseren van een duurzaam schoolgebouw. Ook bestaat de subsidieregeling 'Naar energieneutrale scholen en kantoren' niet meer. Voor de PV-panelen kan je SDE aanvragen. Op dit moment is er 115 miljoen toegekend en 360 miljoen nog in behandeling. Fase 4 opent op I september, fase 5 op 29 september en de laatste fase, fase 6, opent op 3 november. Het basisbedrag is in de laatste fase 0,147 (C/kWh). Dit dient nader te worden onderzocht indien er een maatregel is welke subsidiabel zou kunnen zijn. Stichting Duurzaam Waterland (SDW) heeft zich als bron van subsidie aangemeld via de Gemeente Waterland. De diversen opties dienen nader te worden besproken met de betrokken projectleden alsmede de Gemeente Waterland. Diversen gesprekken zijn reeds in gang gezet. Pagina 7 van 3 I

8 3 Hoofdstuk 3 Energetische maatregelen 3.1 ELEKTROTECHNISCHE ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN Toepassing LED verlichting algemeen Energie maatregel LED verlichting algemeen Omschrijving van de toepassing: Het toepassen van LED-verlichtingsarmaturen in de klaslokalen en de algemene ruimten zoals verkeer-, en sanitaire ruimte. In tegenstelling tot de standaard verlichtingsarmaturen is de aanschaf van de LEDverlichtingsarmaturen hoger, maar het aangesloten vermogen van de LED-verlichtingsarmaturen is lager waardoor er in combinatie met het aantal branduren elektriciteit bespaard kan worden. sberekening Oppervlakte : Verschil aanschafprijs verlichting: Besparing vermogen per m2: Elektriciteitskosten: m2 C 15 euro per m2 4 VWm2 C 0,19 per kwh Uitgaande van het verschil in aanschafprijs is de totale (meer)investering: xc 15,00 = C Uitgaande van het verschil in vermogen per m 2 is de vermindering energieverbruik: m2 x 4 W7m2 x 2000 uur = kwh I jaar = C per jaar. Bij LED-verlichting heeft de lichtbron een gemiddelde levensduur van branduren, dit betekend dat de armaturen op basis van 2000 branduren een levensverwachting hebben van 25 jaar. Traditionele TL/PL lichtbronnen hebben een gemiddelde levensduur van branduren wat neer komt op een levensverwachting van 5 jaar. Na deze 5 jaar zullen de lichtbronnen moeten worden vervangen. Uitgaande van een technische levensduur van armaturen van maximaal 25 jaar, zullen de verlichtingsbronnen minimaal 4x moeten worden vervangen. De kosten voor de lichtbron vervanging is 3 euro/nrè x m2 = C per groepsremplace. Dit komt op een jaarlijks gemiddelde van x 4/25 jaar = C 1.976,64 De totale besparing bij toepassing van LED bedraagt: C C ^ 8.235,-- per jaar Terugverdientijd: C02 reductie circa 7.5 jaar kg per jaar [Excl.BTW] Totale (meer)investering: C ,- Payout time Technische Levensduur Onderhoudskosten C ^ 7.5 jaar C 8.235^ 25 jaar nihil Pagina 8 van 3 I

9 Bediengemak Zeer eenvoudig, geen aanvullende handelingen voor de gebruiker. Inpasbaarheid in het ontwerp Het is relatief eenvoudig toepasbaar in het ontwerp. Door de geringe pay-out time en de besparing in de energiekostenbesparing wordt een dergelijke toepassing geadviseerd. Pagina 9 van 3 I

10 3.1.2 Toepassing daglichtregeling lokalen Energie maatregel Daglichtregeling in ruimte met daglicht toetreding Omschrijving van de toepassing: Het toepassen van een daglichtregeling op de verlichtingsarmaturen in de diversen ruimte, welke aan de gevel zijn gelegen en daglichttoetreding hebben. Afhankelijk van de lichtinval van buiten wordt de verlichtingssterkte geregeld, waardoor elektriciteit wordt bespaard. berekening Het gemiddelde vermogen bij toepassing van TL/PL verlichting is 12WVm2. Afhankelijk van de verdere uitwerking van het lichtplan, toe te passen armaturen en bouwkundige indeling wordt in deze berekening uitgegaan dat 1SX van de armaturen zijn gesitueerd nabij gevelopeningen waarbij daglicht toetreding is. Het totale vermogen van de armaturen aan de gevel = m2 x \ 5fo x 12WVm2 = W Bij 2000 branduren geeft dit een energie verbruik van kwh per jaar De daglichtregeling geeft een besparing van 20fo op het gebruikte vermogen wat neer komt op kwh per jaar (C 563^ per jaar). De meer investering voor daglichtregeling is 5 euro/nrè = 4.118x0, 15 x 5 = C 3.088, = Totale (meer)investering C 3.088, = Terugverdientijd C02 reductie circa 5.5 jaar 1769 kg per jaar [Excl.BTW] Payout time Technische Levensduur Onderhoudskosten (verschil) C 3.088^ 5,5 jaar C 563^ 20 jaar C 0,00 Bediengemak Zeer eenvoudig, geen aanvullende handelingen voor de gebruiker. Inpasbaarheid in het ontwerp Het is relatief eenvoudig toepasbaar in het ontwerp. De armaturen worden voorzien van een dimbaar voorschakelapparaat en afhankelijk van het type armatuur wordt er een daglichtsensor ingebouwd per armatuur of een externe per ruimte geplaatst. Door de geringe pay-out time en de besparing in de energiekostenbesparing wordt een dergelijke toepassing geadviseerd. Pagina 10 van 3 I

11 3.1.3 Toepassing zonnecollectoren PV cellen -basis Energie maatregel Zonnecollectoren PV cellen Omschrijving van de toepassing: Het toepassen van zonnecollectoren PV cellen op het dakvlak, waarbij rekening dient te worden gehouden met de opstelling van de luchtbehandelingskasten en de benodigde onderhoudsruimte. De zonnecellen zetten zonlicht om in elektriciteit, welke terug wordt gevoed aan de elektrotechnische installatie waardoor de energiekosten verminderen. berekening Aantal panelen: Elektriciteitskosten: Gemiddelde opbrengst per paneel Totaal opbrengst per jaar: Besparing energiekosten per jaar: Totaal investering: Bediengemak 339 panelen C 0,19 per kwh : 250Wp, 2l2kWh per jaar kwh per jaar C I 3.654^ per jaar C ^ Pay-out Technische Onderhouds time Levensduur kosten [Excl.BTW] C ^ 7,5 jaar C I3.654^ 25 jaar C 500^ Voor het toepassen van zonnecellen zijn geen aanvullende handelingen door de gebruiker benodigd met uitzondering van een periodieke reiniging. Inpasbaarheid in het ontwerp Het toepassen van zonnecellen is toepasbaar in het ontwerp. Er dient rekening te worden gehouden met de dakconstructie alsmede de benodigde installatievoorzieningen zoals omvormers en dergelijke. Door de korte pay-out time wordt deze maatregel geadviseerd. Pagina I I van 3 I

12 3.1.4 Toepassing zonnecollectoren PV cellen -uitgebreid Energie maatregel Zonnecollectoren PV cellen Omschrijving van de toepassing: Het toepassen van zonnecollectoren PV cellen op het dakvlak waarbij rekening dient te worden gehouden met de opstelling van de luchtbehandelingskasten en de benodigde onderhoudsruimte. Binnen deze optie gaan we er tevens vanuit dat het dakgedeelte waar nu de speelplaats is gepland, eveneens wordt uitgevoerd met PV panelen. De zonnecellen zetten zonlicht om in elektriciteit welke terug wordt gevoed aan de elektrotechnische installatie waardoor de energiekosten verminderen. berekening Aantal panelen: Elektriciteitskosten: Gemiddelde opbrengst per paneel Totaal opbrengst per jaar: Besparing energiekosten per jaar: Totaal investering: Bediengemak [Excl.BTW] 521 panelen C 0,19 per kwh : 250Wp, 2l2kWh per jaar I kwh per jaar C ^ per jaar C I56.300^ Pay-out time Technische Levensduur Onderhouds kosten C ^ 7,5 jaar C ^ 25 jaar C 750^ Voor het toepassen van zonnecellen zijn geen aanvullende handelingen door de gebruiker benodigd met uitzondering van een periodieke reiniging. Inpasbaarheid in het ontwerp Het toepassen van zonnecellen is toepasbaar in het ontwerp. Er dient rekening te worden gehouden met de dakconstructie alsmede de benodigde installatievoorzieningen zoals omvormers en dergelijke. Door de korte pay-out time wordt deze maatregel geadviseerd. Pagina 12 van 3 I

13 Project: Nieuwbouw Bredeschool te Monnickendam Datum: T o e p an s s i g z o n n e c o l l e c t o r e n P V cellen - l e s s e n a a r dakenergie maatregel Zonnecollectoren PV cellen -lessenaar dakomschrijving van de toepassin g: Het toepassen van zonnecollectoren PV cellen op een virtueel dakvlak als ware het een lessenaar dak. Hierbij wordt uitgegaan van een zaagtand dak met een aantal dakvlakken optimaal gelegen ten opzichte van de zonnestand. De zonnecellen zetten zonlicht om in elektriciteit welke terug wordt gevoed aan de elektrotechnische installatie waardoor de energiekosten verminderen. Wij willen hierbij met nadruk aangeven dat wij deze optie op verzoek hebben uitgevoerd en hierbij voorbij gaan aan het architectonisch ontwerp van het gebouw. Deze optie zal dus in nauw overleg met de architect verder te worden uitgewerkt. De investeringskosten zijn exclusief de eventueel bouwkundige kosten van het lessenaar dak. Voorstel dak vorm: maximaal circa 4 meter hoog ten opzichte van het dakvlak waarbij we uitgaan van 7 meter bruto lengte per sheddakdeel met een lengte van 35 meter zijnde netto 6 meter x 30 ^ netto zijnde 180 m per sheddakdeel x 6 sheddaken = totaal circa m nuttig dakoppervlak I 1.6 m paneeloppervlak is een totaal aantal PV panelen van circa panelen. berekening 2 2 Aantal panelen: Elektriciteitskosten: Gemiddelde opbrengst per paneel: Totaal opbrengst per jaar: Besparing energiekosten per jaar: Totaal investering: panelen C 0,19 per kwh 250Wp, 212kWh per jaar kwh per jaar ē ,^ per jaar ē ^ [Excl.BTW] ē ^ Pay-out time Daar] 7 jaar ē ^ Technische Levensduur Onderhouds kosten 25 jaar ē 1.500^ Bediengemak Voor het toepassen van zonnecellen zijn geen aanvullende handelingen door de gebruiker benodigd met uitzondering van de periodieke reiniging. Inpasbaarheid in het on twerp Het toepassen van zonnecellen is toepasbaar in het ontwerp. Er dient rekening te worden gehouden met de dakconstructie alsmede de benodigde installatievoorzieningen zoals omvormers en dergelijke. Door de relatief korte pay-out time wordt deze maatregel geadviseerd echter gaan we dan voorbij aan de architectonische verschijningsvorm en de extra bouwkundige kosten van dit ontwerp ten opzichte van het oorspronkelijke ontwerp. Dit dient nader te worden onderzocht B

14 3.1.6 Toepassing windenergie Energie maatregel Windenergie Omschrijving van de toepassing: Windenergie is een zeer duurzame energiebron en goed te gebruiken in ons winderige platte landschap. De kosten van windmolens lopen erg uiteen van C 1.000, = per kw tot C 9.000^ per kw bij toepassing van een Urban wind turbine. Afgewogen moet worden of een windmolen mogelijk is in het landschap in verband met horizonvervuiling, slagschaduw en geluidproductie. Om voldoende energie op te wekken dient gekozen te worden voor grootschalige windmolens welke op deze locatie niet haalbaar zijn. Mogelijk kan het een politiek geladen object zijn, waarbij de terugverdientijd niet als hoogste prioriteit wordt geacht. Randvoorwaarde De afstand van een windmolen tot aan woonbebouwing en recreatiegebieden dient minimaal 500 meter te zijn. berekening Elektrabesparing Totale investering Terugverdientijd C02 reductie C 575^ C I5.500^ + constructie ca C 7.500^ = C ^ circa 40 jaar kg per jaar [Excl.BTW] Pay-out time Technische Levensduur Onderhouds kosten C ^ 40 C 575^ 20 jaar C 500^ Bediengemak Het betreft een compleet zelf regulerend systeem waarbij wel extra toezicht en monitoring benodigd is. Inpasbaarheid in het ontwerp Het betreft eveneens een bouwkundige ingreep inclusief constructief door de plaatsing op het dak. Mogelijk dient hier in de bouwvergunning rekening mee worden gehouden. Eveneens wordt het architectonische beeld met een dergelijke windmolen mogelijk aangetast. Door de lange pay-out time en de energiekostenbesparing wordt een dergelijke toepassing niet geadviseerd. Pagina 14 van 3 I

15 3.2 WERKTUIGKUNDIGE ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN Toepassing houtkachel Energie maatregel Houtgestookte verwarmingsketel Omschrijving van de toepassing: Het betreft de toepassing van een houtgestookte centrale verwarmingsketel ter vervanging en ondersteuning van de centrale verwarmingsketel. Een bijkomend onderdeel is dat er een voorziening aanwezig moet zijn voor de buffer opslag van het te gebruiken hout. In de houtgestookte ketel kan de verbranding plaatsvinden van bijvoorbeeld houtsnippers, snoeiafval en houtafval. Tevens dient er een houtopslagruimte worden voorzien naast de ketels met een vijzel naar de ketels voor de brandstof aanvoer. Ten behoeve van deze toepassing is een vergunning nodig in het kader van de Milieuwet. v ì sberekening Ten aanzien van de verwarming gaan wij uit van een benodigde ketelcapaciteit bij het gebouw, gebouwd volgens het bouwbesluit en ventilatieklasse Frisse scholen klasse B van 250 kw. Binnen deze energiebesparende maatregel hebben wij een combinatie gekozen van een 140 kw houtverbrandingsketel welke ondersteund wordt door een centrale verwarmingsketel met een capaciteit van circa I 10 kw. Gasverbruik traditioneel Gasverbruik piekketel i.c.m. houtkachel Houthakselgebruik in kg Totaal kosten brandstof per jaar Totale investering Meerinvestering t.o.v. traditioneel m3 gas per jaar (C ^) m3 gas per jaar kg houthaksel C 6.900^ C ^ (houtkachel + silo) + piekketel C 5.500, : circa C ^ Pagina 15 van 3 I

16 [Excl.BTW] Pay-out time C ,^ 16 jaar C 3.600^ Technische Levensduur Onderhoudskosten extra jaar C 1.500^ Bediengemak Het behoeft een behoorlijke extra technische vaardigheid van het technisch personeel van het gebouw. Hoofdzakelijk de constante houtaanvoer, controle van de verbranding, en continue monitoring van het systeem is van groot belang. Inpasbaarheid in het ontwerp Het betreft een behoorlijke impact op zowel de technische installaties als ook de bouwkundige opslag. Voor de opslag van de pellets is een bunker of silo nodig. Deze bevindt zich bij voorkeur boven de ketelvoedingsaansluiting, ca. 750 mm. boven de vloer van het ketelhuis, (bij houtstook mag het ketelhuis op de BG worden gesitueerd). Uitgaande van maximaal 4 x per jaar vullen van de silo, is een inhoud van 30 m3 wenselijk. Een eenvoudige manier om warmte C02 neutraal op te wekken is het vervangen van fossiel aardgas door bio brandstof (bio-olie of hout). Het gebruik van houtpellets als brandstof is enigszins discutabel. Houtpellets maken gebruik van een grondstof die ook gebruikt zou kunnen worden voor productie van bijvoorbeeld papier, chemicaliën, bouwmaterialen etc. Vanuit de cradle to cradle filosofie is gebruik van hout als energiebron daarom ongewenst. Voor alle bio brandstoffen geldt dat het binnen Nederland niet mogelijk is voldoende te produceren voor de volledige Nederlandse energie behoefte. Dit zal op termijn leiden tot tekorten aan biobrandstoffen en dus tot de noodzaak van import en het risico van aanzienlijke prijsstijgingen. Gezien bovenstaande alsmede de aanvullende bouwkundige kosten wordt een dergelijke toepassing niet geadviseerd. Pagina 16 van 3 I

17 3.2.2 HR Warmteterugwinning Energie maatregel TOEPASSING VAN HOOG RENDEMENT WARMTE TERUGWINNING Omschrijving van de toepassing De luchtbehandelingkasten zijn thans voorzien van warmteterugwinning met een rendement van rond ľo-75% en uitgevoerd met een energielabel B. Door de toepassing van een energielabel A luchtbehandelingskast en een Hoog Rendement (High Performance) warmteterugwinning kan er in gas - en elektraverbruik worden bespaard. berekening Gasbesparing door HR warmteterugwinning ( 2.800m3) C I.I76^ Elektrabesparing door lagere weerstand C 250^ Totale energiewinst C 1.426, = Totale extra investering: LBK's voorzien van HR warmteterugwinning met een rendement van min 85 X en energielabel A C 8.500^ C02 reductie kg per jaar [Excl.BTW] Pay-out time Technische levensduur Aanvullende Onderhoudskosten LBK C 8.500^ 6 jaar C 1.426^ 20 jaar C 200^ Door de relatief korte pay-out time en hoge energiekostenbesparing wordt deze maatregel geadviseerd. Wel zullen de extra gewichten nader worden onderzocht door een constructeur. Pagina 17 van 3 I

18 3.2.3 Toepassing Warmtepomp in combinatie met horizontale collectorsysteem Energie maatregel WARMTEPOMP I HORIZONTALE COLLECTORSYSTEEM Omschrijving van de toepassing: Het betreft de toepassing van een warmtepomp voor de opwekking van het centrale verwarmingswater en het leveren van een beperkte koeling. Er zijn een aantal mogelijkheden qua uitvoering van een warmtepomp waarbij wij in deze rapportage uitgegaan zijn van 2 mogelijkheden namelijk: 1. Het toepassen van een warmtepomp met een horizontaal collectorsysteem met een slanglengte van 5 km (1,5m diep); 2. Het toepassen van een warmtepomp met een verticale open monobron ( meter diep). We hebben in deze configuratie gekozen voor de volledige verwarming middels een monovalente water/water warmtepomp installatie zodat geen gasaansluiting binnen dit project noodzakelijk is. Door de relatief lage watertemperatuur vanuit deze warmtepomp, ca C, worden de batterijen in de luchtbehandelingskasten en de eventuele radiatoren worden vergrootten opzichte van de basis-installatie ( C). Het vergelijk van een traditionele ketelinstallatie ten opzichte van een warmtepomp-configuratie is eigenlijk niet juist door de comfortverhoging, welke men ontvangt door de toepassing van gekoeld water van de warmtepomp-bronconfiguratie. Hiermee wordt het comfort ten opzichte van de traditionele installatie behoorlijk verhoogd terwijl dit niet mee wordt genomen in de investeringsvergelijking. In theorie zou de investering van een koelinstallatie in het traditionele ontwerp meegenomen moeten worden om een eerlijk en rechtvaardig vergelijk tot stand te brengen, waaruit dan blijkt dat een dergelijke warmtepomp systeem efficiënter is dan een traditionele installatie. De toepassing van de slangen in de bodem betreft het een gesloten systeem. Dus geen provinciale verplichtingen wat betreft balans en vergunningen. De warmtepomp verhoogt de temperatuur van de warmte die wordt onttrokken aan de omgeving en gebruikt daarvoor elektriciteit. Omdat elektriciteit nog voornamelijk fossiel wordt opgewekt, veroorzaakt dit proces dus nog een aanzienlijke C02 uitstoot. Bij gebruik van eigen PV panelen, windenergie (groene stroom) is de C02 uitstoot nihil. Daarmee is het toepassen van een warmtepomp dus ook een toekomstgerichte oplossing, elektriciteit zal er altijd zijn en de inspanning om elektriciteit groen te produceren zal, uit pure noodzaak, alleen maar groter worden. Bovendien kan de benodigde groene stroom desgewenst op de locatie worden opgewekt. berekening Gasverbruik traditioneel Elektraverbruik warmtepomp/bronpomp Totaal kosten per jaar Totale investering Meerinvestering t.o.v. traditioneel C02 reductie m3 gas per jaar (C ^) kwu per jaar (900 vollasturen) C ló.ooo^ C ^ (warmtepomp) + C I00.000^ (Bron horizontaal) circa C ^ niet I00% (geen C02 uitstoot) Pagina 18 van 3 I

19 Pay-out Technische Onderhouds time Levensduur Kosten [Excl.BTW] extra C ^ Nvt Nvt 15 jaar C 1.500^ Bediengemak Door de automatisch werking, overeenkomstig een ketel is geen speciale bediening noodzakelijk wel aanvullend toezicht en aanvullende monitoring. Inpasbaarheid in het ontwerp Er dient een ruimte beschikbaar te zijn voor de opstelling van de warmtepomp en een leidingtrace naar de horizontale collectorsysteem. Daar er geen koeling wordt vereist in het PvE is dit systeem voor dit project economisch geen verantwoorde investering. Door het gebrek aan pay-out time en geen energiekostenbesparing maar juist energie verhogend wordt een dergelijke toepassing niet geadviseerd. Naarmate de gasprijs per m3 uur (toekomstige ecotax, fossiele brandstofverbruiken) stijgt zou het mogelijk zijn dat dit systeem in de toekomst wel rendabel kunnen zijn. Kritische noot Vooralsnog wordt, binnen dit project, van uitgegaan dat met voldoende zonwering aan de buitenzijde, relatief laag X glasoppervlak in de zonbeschenen gevels, zomer-nacht ventilatie van de lucht wordt voldaan aan het criteria gesteld in het huidige PvE. Dit is echter pas goed te controleren indien er een compleet bouwkundig plan is met gevels en dergelijke waarbij we kunnen berekenen middels VABI temperatuursoverschrijdingsberekeningen of we kunnen voldoen aan Frisse Scholen Klasse B specificaties. Indien er alsnog koeling in het gebouw zou moeten wordt deze energiemaatregel direct veel interessanter en dient te worden her berekend. Pagina 19 van 3 I

20 3.2.4 Toepassing Warmtepomp in combinatie met verticale open bron Energie maatregel Omschrijving van de toepassing: WARMTEPOMP I VERTICALE MONOBRON Het betreft de toepassing van een warmtepomp voor de opwekking van het centrale verwarmingswater en het leveren van een beperkte koeling. Er zijn een aantal mogelijkheden qua uitvoering van een warmtepomp waarbij wij in deze rapportage uitgegaan zijn van 2 mogelijkheden namelijk: 1. Het toepassen van een warmtepomp met een horizontale collectorsysteem met een slanglengte van 5 km (1,5m diep); 2. Het toepassen van een warmtepomp met een verticale open monobron ( meter diep). We hebben in deze configuratie gekozen voor de volledige verwarming middels een monovalente water/water warmtepomp installatie zodat geen gasaansluiting binnen dit project noodzakelijk is. Door de relatief lage watertemperatuur vanuit deze warmtepomp, ca C, worden de heaters in de luchtbehandelingskasten en de eventuele radiatoren worden vergrootten opzichte van de basis-installatie ( C). Het vergelijk van een traditionele ketelinstallatie ten opzichte van een warmtepomp-configuratie is eigenlijk niet juist door de comfortverhoging welke men ontvangt door de toepassing van gekoeld water van de warmtepomp-bronconfiguratie. Hiermee wordt het comfort ten opzichte van de traditionele installatie behoorlijk verhoogd terwijl dit niet mee wordt genomen in de investeringsvergelijking. In theorie zou de investering van een koelinstallatie in het traditionele ontwerp meegenomen moeten worden om een eerlijk en rechtvaardig vergelijk tot stand te brengen, waaruit dan blijkt dat een dergelijke warmtepomp systeem efficiënter is dan een traditionele installatie. Er is een haalbaarheidsstudie verricht naar de bodemgesteldheid van het gebied waarin zich de nieuwbouw gaat vestigen en hierbij de resultaten van het indicatieve onderzoek naar de bodemgeschiktheid voor een bodemenergiesysteem: Het project ligt niet in een grondwaterbeschermingsgebied; Volgens bodemloket is geen sprake van verontreinigingen; De brak/zout grens ligt op ca 25 m -N.A.P; Rond 30 a 40 meter diepte ligt een vrij dikke kleilaag. Daaronder en boven zit zand; WKO tooi geeft geen belemmeringen aan en zegt dat de bodem zeer geschikt is. Kortom de bodem is geschikt voor zowel gesloten als ook open systemen, onder de 40 meter (in verband met de brak zout grens). De capaciteit lijkt ruim voldoende. Voor verticale bodemwisselaars kunnen boringen tot 100 tot 200 meter diepte gemaakt worden. De warmtepomp verhoogd de temperatuur van de warmte die wordt onttrokken aan de omgeving en gebruikt daarvoor elektriciteit. Omdat elektriciteit nog voornamelijk fossiel wordt opgewekt, veroorzaakt dit proces dus nog een aanzienlijke C02 uitstoot. Bij gebruik van eigen PV panelen, windenergie (groene stroom) is de C02 uitstoot nihil. Daarmee is het toepassen van een warmtepomp dus ook een toekomstgerichte oplossing, elektriciteit zal er altijd zijn en de inspanning om elektriciteit groen te produceren zal, uit pure noodzaak, alleen maar groter worden. Bovendien kan de benodigde groene stroom desgewenst op de locatie worden opgewekt. berekening Gasverbruik traditioneel m3 gas per jaar (C ^) Elektraverbruik warmtepomp/bronpomp kwu per jaar Totaal kosten per jaar C ^ Totale investering Meerinvestering t.o.v. traditioneel C ^ (warmtepomp) + C ^ (OpenBron verticaal) circa C ^ niet Pagina 20 van 3 I

21 C02 reductie \00X (geen C02 uitstoot) [Excl.BTW] Pay-out time Technische Levensduur Extra Onderhouds Kosten/jaarlijkse prov. verplichting C86.500^ nvt nvt 15 jaar C 3.500^ Bediengemak Door de automatisch werking, overeenkomstig een ketel is geen speciale bediening noodzakelijk wel aanvullend toezicht en aanvullende monitoring en provinciale balansverplichtingen. Inpasbaarheid in het ontwerp Er dient een ruimte beschikbaar te zijn voor de opstelling van de warmtepomp en een leiding trace naar de bodem en de bron. Daar er geen koeling wordt vereist is dit systeem voor dit project economisch geen verantwoorde investering. Door het gebrek aan pay-out time en geen energiekostenbesparing maar juist energie verhogend wordt een dergelijke toepassing niet geadviseerd. Naarmate de gasprijs per m3uur (toekomstige ecotax, fossielebrandstofvebruiken) stijgt zou het mogelijk zijn dat dit systeem in de toekomst wel rendabele kunnen zijn. Kritische noot Vooralsnog wordt, binnen dit project, van uitgegaan dat met voldoende zonwering aan de buitenzijde, relatief laag X glasoppervlak in de zonbeschenen gevels, zomer-nacht ventilatie van de lucht wordt voldaan aan het criteria gesteld in het huidige PvE. Dit is echter pas goed te controleren indien er een compleet bouwkundig plan is met gevels en dergelijke waarbij we kunnen berekenen middels VABI temperatuursoverschrijdingsberekeningen of we kunnen voldoen aan Frisse Scholen Klasse B specificaties. Indien er alsnog koeling in het gebouw zou moeten wordt deze energiemaatregel direct veel interessanter en dient te worden her berekend. Pagina 21 van 3 I

22 3.2.5 Toepassing Warmtepomp in combinatie met horizontale bron Energie maatregel Omschrijving van de toepassing: WARMTEPOMP I HORIZONTALE BRON Het betreft de toepassing van een warmtepomp voor de opwekking van het centrale verwarmingswater en het leveren van een beperkte koeling. Er zijn een aantal mogelijkheden qua uitvoering van een warmtepomp waarbij wij in deze rapportage uitgegaan zijn van 2 mogelijkheden namelijk: 1. Het toepassen van een warmtepomp met een horizontale bron met een slanglengte van 5 km (1,5m diep); 2. Het toepassen van een warmtepomp met een verticale open bron ( meter diep). We hebben in deze configuratie gekozen voor de volledige verwarming middels een warmtepomp installatie zodat geen gasaansluiting binnen dit project noodzakelijk is. Door de relatief lage watertemperatuur vanuit de warmtepomp, ca C, moeten de heaters in de luchtbehandelingskasten en de eventuele radiatoren worden vergroot ten opzichte van de basis-installatie (65-45 "C). Het vergelijk van een traditionele ketelinstallatie ten opzichte van een warmtepomp-configuratie is eigenlijk niet juist door de comfortverhoging welke men ontvangt door de toepassing van koelwater van de warmtepomp-configuratie. Hiermee wordt het comfort ten opzichte van de traditionele installatie behoorlijk verhoogd terwijl dit niet mee wordt genomen in de investeringsvergelijking. In theorie zou de investering van een koelinstallatie in het traditionele ontwerp meegenomen moeten worden om een eerlijk en rechtvaardig vergelijk tot stand te brengen. Er is een haalbaarheidsstudie verricht naar de bodemgesteldheid van het gebied waarin zich de nieuwbouw gaat vestigen en Hierbij de resultaten van het indicatieve onderzoek naar de bodemgeschiktheid voor een bodemenergiesysteem: Het project ligt niet in een grondwaterbeschermingsgebied; Volgens bodemloket is geen sprake van verontreinigingen; De brak/zout grens ligt op ca 25 m -N.A.P.; Rond 30 a 40 meter diepte ligt een vrij dikke kleilaag. Daaronder en boven zit zand; WKO tooi geeft geen belemmeringen aan en zegt dat de bodem zeer geschikt is. Kortom de bodem is geschikt voor zowel gesloten als ook open systemen, onder de 40 meter (in verband met de brak zout grens). De capaciteit lijkt ruim voldoende. Voor verticale bodemwisselaars kunnen boringen tot 100 tot 200 meter diepte gemaakt worden. De warmtepomp verhoogt de temperatuur van de warmte die wordt onttrokken aan de omgeving en gebruikt daarvoor elektriciteit. Omdat elektriciteit nog voornamelijk fossiel wordt opgewekt, veroorzaakt dit proces dus nog een aanzienlijke C02 uitstoot. Bij gebruik van eigen PV panelen, windenergie (groene stroom) is de C02 uitstoot nihil. Daarmee is het toepassen van een warmtepomp dus ook een toekomstgerichte oplossing, elektriciteit zal er altijd zijn en de inspanning om elektriciteit groen te produceren zal, uit pure noodzaak, alleen maar groter worden. Bovendien kan de benodigde groene stroom desgewenst op de locatie worden opgewekt. berekening Gasverbruik traditioneel m3 gas per jaar (C ^) Elektraverbruik warmtepomp/bronpomp kwu per jaar Totaal kosten per jaar C , = Totale investering Meerinvestering tov traditioneel C ^ (warmtepomp) + C ^ (Bron horizontaal) circa C I02.000^ C02 reductie niet niet Pagina 22 van 3 I

23 Pay-out Technische Onderhoudskosten time Levensduur [Excl.BTW] extra C ^ nvt nvt 15 jaar C I.SQO^ Bediengemak Door de automatisch werking, overeenkomstig een ketel is geen speciale bediening noodzakelijk wel aanvullend toezicht en aanvullende monitoring. Inpasbaarheid in het ontwerp Er dient een ruimte beschikbaar te zijn voor de opstelling van de warmtepomp en een leiding trace naar de bodem en de bronnen. Daar relatief weinig koeling wordt toegepast is dit systeem voor dit project economisch geen verantwoorde investering. Door het gebrek aan pay-out time en geen energiekostenbesparing maar juist energie verhogend wordt een dergelijke toepassing niet geadviseerd. Naarmate de elektriciteitsprijs per kwuur stijgt zou het mogelijk zijn dat er in de toekomst wel rendabele oplossingen worden gevonden. Pagina 23 van 3 I

24 3.2.6 Toepassing Warmtepomp in combinatie met verticale open bron Energie maatregel Omschrijving van de toepassing: WARMTEPOMP I VERTICALE BRON Het betreft de toepassing van een warmtepomp voor de opwekking van het centrale verwarmingswater en het leveren van een beperkte koeling. Er zijn een aantal mogelijkheden qua uitvoering van een warmtepomp waarbij wij in deze rapportage uitgegaan zijn van 2 mogelijkheden namelijk: 1. Het toepassen van een warmtepomp met een horizontale bron met een slanglengte van 5 km (1,5m diep); 2. Het toepassen van een warmtepomp met een verticale open bron ( meter diep). We hebben in deze configuratie gekozen voor de volledige verwarming middels een warmtepomp installatie zodat geen gasaansluiting binnen dit project noodzakelijk is. Door de relatief lage watertemperatuur vanuit de warmtepomp, ca C, moeten de heaters in de luchtbehandelingskasten en de eventuele radiatoren worden vergroot ten opzichte van de basis-installatie (65-45 "C). Het vergelijk van een traditionele ketelinstallatie ten opzichte van een warmtepomp-configuratie is eigenlijk niet juist door de comfortverhoging welke men ontvangt door de toepassing van koelwater van de warmtepomp-configuratie. Hiermee wordt het comfort ten opzichte van de traditionele installatie behoorlijk verhoogt terwijl dit niet mee wordt genomen in de investeringsvergelijking. In theorie zou de investering van een koelinstallatie in het traditionele ontwerp meegenomen moeten worden om een eerlijk en rechtvaardig vergelijk tot stand te brengen. Er is een haalbaarheidsstudie verricht naar de bodemgesteldheid van het gebied waarin zich de nieuwbouw gaat vestigen en hierbij de resultaten van het indicatieve onderzoek naar de bodemgeschiktheid voor een bodemenergiesysteem: Het project ligt niet in een grondwaterbeschermingsgebied; Volgens bodemloket is geen sprake van verontreinigingen; De brak/zout grens ligt op ca 25 m -N.A.P.; Rond 30 a 40 meter diepte ligt een vrij dikke kleilaag. Daaronder en boven zit zand; WKO tooi geeft geen belemmeringen aan en zegt dat de bodem zeer geschikt is. Kortom de bodem is geschikt voor zowel gesloten als ook open systemen, onder de 40 meter (in verband met de brak zout grens). De capaciteit lijkt ruim voldoende. Voor verticale bodemwisselaars kunnen boringen tot 100 tot 200 meter diepte gemaakt worden. De warmtepomp verhoogt de temperatuur van de warmte die wordt onttrokken aan de omgeving en gebruikt daarvoor elektriciteit. Omdat elektriciteit nog voornamelijk fossiel wordt opgewekt, veroorzaakt dit proces dus nog een aanzienlijke C02 uitstoot. Bij gebruik van eigen PV panelen, windenergie (groene stroom) is de C02 uitstoot nihil. Daarmee is het toepassen van een warmtepomp dus ook een toekomstgerichte oplossing, elektriciteit zal er altijd zijn en de inspanning om elektriciteit groen te produceren zal, uit pure noodzaak, alleen maar groter worden. Bovendien kan de benodigde groene stroom desgewenst op de locatie worden opgewekt. berekening Gasverbruik traditioneel m3 gas per jaar (C ^) Elektraverbruik warmtepomp/bronpomp kwu per jaar Totaal kosten per jaar C , = Totale investering Meerinvestering tov traditioneel C02 reductie C ^ (warmtepomp) + C , = (Bron horizontaal) circa C ^ niet niet Pagina 24 van 3 I

25 [Excl.BTW] Pay-out time Technische Levensduur Onderhouds Kosten extra C ^ nvt nvt 15 jaar C I.SOO^ Bediengemak Door de automatisch werking, overeenkomstig een ketel is geen speciale bediening noodzakelijk wel aanvullend toezicht en aanvullende monitoring. Inpasbaarheid in het ontwerp Er dient een ruimte beschikbaar te zijn voor de opstelling van de warmtepomp en een leiding trace naar de bodem en de bronnen. Daar relatief weinig koeling wordt toegepast is dit systeem voor dit project economisch geen verantwoorde investering. Door het gebrek aan pay-out time en geen energiekostenbesparing maar juist energie verhogend wordt een dergelijke toepassing niet geadviseerd. Naarmate de elektriciteitsprijs per kwuur stijgt zou het mogelijk zijn dat er in de toekomst wel rendabele oplossingen worden gevonden. Pagina 25 van 3 I

26 3.2.7 Toepassing hergebruik regenwater Energie maatregel Hergebruik regenwater Omschrijving van de toepassing: Het betreft de toepassing van regenwater voor alle toiletspoelingen. Hiervoor dient een buffertank te worden voorzien waarin al het regenwater wordt opgevangen. Dit kan in de vorm van een kunststoffen tank welke in de bodem wordt ingegraven op een gestabiliseerd zandbed of iets dergelijks. Vanuit deze buffer wordt middels een pomp en een geheel separaat leidingnet de toiletten van regenwater worden voorzien ten behoeve van het spoelen van de toiletten. Voordeel van dit systeem is dat er geen relatief duur drinkwater wordt verspild voor de spoeling van de toiletten. Een nadeel van het systeem is de mogelijke vervuiling van de toiletten. Hiervoor kan in een speciale afwerking van de sanitaire toestellen worden voorzien. sberekening Toiletspoelingen per jaar Waterverbruik per jaar (2 toiletbezoek per leerling) ca m3 per jaar (C l.560^) Totale investering C ^ Pay-out Technische Onderhoudskosten time Levensduur [Excl.BTW] C ^ 16 jaar C 1.560^ 20 jaar C 200^ Bediengemak Eenvoudig geen aanvullende handelingen voor de gebruiker. Qua onderhoud is extra het pomponderhoud en leidingnet alsmede mogelijk extra schoonmaak van de toiletten. Inpasbaarheid in het ontwerp Het is relatief eenvoudig toepasbaar in het ontwerp. Over het algemeen wordt er bij de toepassing van deze optie kunststof dakbedekking toegepast zonder sedum. Doordat de terugverdientijd binnen de levensduur van het onderdeel valt adviseren we deze maatregel toe te passen. Pagina 26 van 3 I

27 3.3 BOUWKUNDIGE ENERGIEBESPARENDE MAATREGELEN Toepassing verbetering isolatie gevelwanden bouwkundig Energie maatregel Verbetering isolatie van de gevelwanden Omschrijving van de toepassing: Het betreft de verbetering van de isolatie van de gevelwanden. In de basis is voor de nieuwbouw uitgegaan van een isolatiewaarde volgens het bouwbesluit 2012 te weten een Rc waarde van 3,5. Uitgangspunten: Oppervlakte* U /Rc waarde* U waarde* Ontwerp verbetering Gevels: m (Rc) 6.0 (Rc) berekening Gasbesparing per jaar C 1.070^ (2.547 m3 gas) Totale investering Terugverdientijd C02 reductie C ^ circa 33 jaar kg per jaar Pay-out Technische Onderhoudskosten time Levensduur [Excl.BTW] C ^ 33 jaar C 1.070,- 40 jaar n.v.t. Inpasbaarheid in het ontwerp Het betreft geen esthetische invloed alsmede een beperkte impact op het ontwerp met uitzondering van de dikkere muren. Doordat de terugverdientijd binnen de levensduur van het onderdeel valt adviseren we deze maatregel toe te passen. Pagina 27 van 3 I

28 3.3.2 Toepassing verbetering isolatie daken bouwkundig Energie maatregel Verbetering isolatie van de daken Omschrijving van de toepassing: Het betreft de verbetering van de isolatie van de daken. In de basis is voor de nieuwbouw uitgegaan van een isolatiewaarde volgens het bouwbesluit 2012 te weten een Rc waarde van 3,5. Uitgangspunten: Oppervlakte* U /Rc waarde* U waarde* Ontwerp verbetering Daken: m (Rc) 8.00 (Rc) berekening Gasbesparing Totale investering Terugverdientijd C02 reductie C ^ (3.440 m3 gas) C ^ circa 28 jaar kg per jaar [Excl. BTW] Pay-out time Technische Levensduur Onderhoudskosten C ,^ 28 jaar C 1.445^ 40 jaar n.v.t. Inpasbaarheid in het ontwerp Het betreft geen esthetische invloed alsmede een beperkte impact op het ontwerp. Doordat de terugverdientijd binnen de levensduur van het onderdeel valt adviseren we deze maatregel toe te passen. Pagina 28 van 3 I

29 3.3.3 Toepassing verbetering isolatie glaswanden bouwkundig Energie maatregel Verbetering isolatie van de glasvlakken Omschrijving van de toepassing: Het betreft de verbetering van de isolatie van de glasvlakken. In de basis is voor de nieuwbouw uitgegaan van een isolatiewaarde te weten een U waarde van I. I. Uitgangspunten: Oppervlakte* U /Rc waarde* U waarde* Ontwerp verbetering Glaswanden: 560 m (U) 0.8 (U) berekening Gasbesparing Totale investering Terugverdientijd C02 reductie C 1.007^ (2.397 m3gas) C ^ circa 39 jaar kg per jaar Pay-out Technische Onderhoudskosten time Levensduur [Excl.BTW] C ^ 39 jaar C 1.007^ 40 jaar n.v.t. Inpasbaarheid in het ontwerp Het betreft geen esthetische invloed alsmede een beperkte impact op het ontwerp. Doordat de terugverdientijd binnen de levensduur van het onderdeel valt adviseren we deze maatregel toe te passen. Pagina 29 van 3 I

30 4 Hoofdstuk A ^ Overzicht energetische maatregelen In onderstaand overzicht zijn alle energiebesparende maatregelen samengevat. Wij hebben de maatregelen ingedeeld in het scenario waarin deze, na berekening, zijn terecht gekomen. Dit kan dus afwijken van de scenario's in het vorige hoofdstuk. Maatregel M eer- [excl btw] Terugverdientijd Besparing Levensduur 1 jaar] D a a r ] LED verlichting algemeen É ,00 ĨĀ É 8.235,00 25,0 Daglichtregeling É 3.088,00 ŞÅ É 563,00 20,0 PV panelen basis É ,00 ĨĀ É ,00 25,0 PV panelen uitgebreid É ,00 ĨĀ C ,00 25,0 PV panelen lessenaar dak É ,00 10 C ,00 25,0 Windenergie É ,00 40 É 575,00 20,0 Biomassa gestookte verwarmingsketel É ,00 16 C 3.600,00 20,0 HR WTW Luchtbehandelingskasten É 8.500,00 6 É 1.426,00 20,0 Warmtepomp met Horizontale bron É ,00 nvt nvt 15,0 Warmtepomp met Verticale bron É ,00 nvt nvt 20,0 Hergebruik regenwater É ,00 16 C 1.560,00 20,0 Verbetering isolatie van de gevelwanden É ,00 33 É 1.070,00 40,0 Verbetering isolatie van de daken É ,00 28 C 1.445,00 40,0 Verbetering isolatie van de glasvakken É ,00 39 É 1.007,00 40,0 De maatregelen zoals in bovenstaand overzicht genoemd met een terugverdientijd welke binnen de technische levensduur van de maatregel zijn berekend hebben een kans van slagen. Deze zijn gemarkeerd door een onderstreping. Uiteraard dient hier dan ook investeringsbudget tegenover te staan en zijn punten als bediengemak, aanvullend onderhoud, politieke motieven mede aandachtspunten voor het maken van een goede afweging. Vanuit sociaal maatschappelijk oogpunt ligt landelijk de standaard tussen 8 en 10 jaar terugverdientijd als grenswaarde, waarbij alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of lager sowieso dienen te worden uitgevoerd. Ten aanzien van de Biomassa installatie ligt de terugverdientijd erg dicht tegen de levensduur van dit component, waarbij tevens veel onzekerheden bestaan zoals de prijs en voorraad van de te verstoken biomassa, de continuïteit van het verbrandingsproces en de cradle to cradle gedachte van het verstoken van hout. Concluderend kan worden gesteld dat de brandstofcapaciteit voor de biomassa installatie een onzekere factor is binnen deze energetische maatregel, waarbij als totaal voor deze optie teveel onzekerheden zijn die de investering negatief kunnen beïnvloeden. Pagina 30 van 3 I

31 4.1 AANBEVELINGEN Op basis van dit onderzoek worden de volgende aanbevelingen geformuleerd: Wij adviseren op basis van onderliggende rapportage om over te gaan tot de uitvoering van de volgende duurzame maatregelen, waarbij deze in prioriteit van terugverdientijd worden weergegeven. Hierbij is geen rekening gehouden met het eventueel beschikbare budget, politieke of andere overwegingen. Afhankelijk van het budget en eventuele subsidies (SDW) dient een nadere keuze te worden gemaakt. ^ Daglichtregeling; ^ HR WTW Luchtbehandelingskasten; 5*- LED verlichting algemeen; 5* PV panelen uitgebreid of basis afhankelijk van budget/subsidies; ^ Verbetering van de gehele thermische schil gevel-dak-glas. Een en ander is, in deze rapportage, benaderd bij een gelijkblijvende energieprijs echter ook zonder rekening te houden met de rente op de investering (zogenaamde terugverdienttijd-reken methodiek). De afgelopen jaren laten zien dat de prijsstijgingen de rente op de kapitaalmarkt evenaren of zelfs overstijgen. Deze stelling wordt over een langere tijdstermijn tot 40 jaar echter wel discutabel daar deze vergelijking ten opzichte van de energieprijzen scheef zal gaan lopen waardoor de terugverdientijden een positiever resultaat zullen gaan geven. Met name in de investering ten aanzien van de thermische schil van het gebouw zal dit behoorlijk positiever uit kunnen vallen over de genoemde tijdstermijn van boven de 28 jaren. Pagina 31 van 3 I