Voor meer informatie: Herrie Film & TV Voor materialen: Filmdepot en

Transcriptie

1

2 PERS Wereldpremière: zondag 19 november IDFA - geselecteerd voor IDFA Internationale en Nederlandse competitie 2017 Release: donderdag 23 november Distributie: Mokum Filmdistributie Boekingen: Cinema Delicatessen Publiciteit: Herrie Film & TV derodeziel.nl facebook.com/derodeziel Logline Hoe komt het dat er nog zoveel Russen zijn die Stalin blijven verdedigen als held. De Rode Ziel legt de psyche bloot van de hedendaagse Rus en laat een wereld zien vol tegenstrijdigheden.

3 Korte synopsis In het land waar nagenoeg geen enkele familie gevrijwaard is gebleven van Stalins terreur van honger, angst en geweld, is nooit iemand veroordeeld voor de misdaden begaan onder zijn bewind. Is Stalin een held die de Sovjet-Unie naar de overwinning heeft geleid? Of kan hij verantwoordelijk worden gesteld voor de miljoenen slachtoffers die onder zijn regime zijn gevallen? Tot op de dag van vandaag, meer dan 50 jaar na de dood van Jozef Stalin, zijn de inwoners van het huidige Rusland diep verdeeld over hoe om te gaan met pijnlijke herinneringen uit dit verleden. In een mozaïek van intieme portretten spreken gewone hedendaagse Russen over hun trauma s, geworteld in een gewelddadig verleden. Verhalen van trots en pijn wisselen elkaar af. Nostalgische verhalen over hoe het land onder het communistisch ideaal floreerde, staan lijnrecht tegenover pijnlijke herinneringen aan honger, geweld en verraad. Niet zelden hebben deze tegenstrijdige zienswijzen zich verenigd in één persoon. Gaandeweg laat deze indringende film zien hoe het Sovjetverleden doorleeft in de huidige generaties en daarmee het Rusland van nu nog steeds bepaalt. Jessica Gorter

4 Lange synopsis In het land waar nagenoeg geen enkele familie gevrijwaard is gebleven van Stalins terreur, is nooit iemand veroordeeld voor de misdaden begaan onder zijn bewind. Hoe kan het dat Stalin anno 2017 nog steeds vereerd wordt als een held die met zijn daadkracht de Sovjet-Unie industrialiseerde, de Nazi s versloeg en het Rode Rijk tot een wereldmacht maakte? Terwijl hij toch ook te boek staat als een tiran die zijn eigen bevolking als slaven inzette en miljoenen onschuldige slachtoffers de dood in joeg? Op het Rode Plein in hartje Moskou legt Igor (45) op de geboortedag van Jozef Stalin rode anjers bij zijn graf. Zijn leiderschap staat voor hem symbool voor orde en rust. De zoon van deze vriendelijke freelancefotograaf stierf aan de gevolgen van drugsgebruik en Igor heeft de perestrojka als een ontgoocheling ervaren: in het nieuwe kapitalistische tijdperk werden de naïeve Sovjetburgers voer voor 'de haaien en alles wat er goed was aan de Sovjet-Unie en bewaard had kunnen blijven, ging verloren. Hoog in het Noorden van Rusland, diep in de bossen verscholen, graaft Galina (75) botten op van anonieme doden die door erosie boven de grond komen. In de afgelopen 20 jaar heeft zij slechts 83 namen weten te achterhalen van de meer dan mensen die hier in een massagraf liggen. Een handvol vrijwilligers is nog op zoek naar het lot van de mensen die werden verbannen, geëxecuteerd of verdwenen in Stalin s Goelag. Het initiële enthousiasme van de Russen over de vrijheid die de perestrojka bracht, en daarmee de behoefte om het jarenlang verzwegen verleden te onderzoeken, lijkt definitief voorbij. De schok van het ineenstorten van het Rode Rijk was voor velen te groot. Wat moesten ze aan met de nieuwverworven vrijheid, waar chaos en maffiapraktijken de overhand kregen? Na de roerige jaren 90, waar menig Rus in armoede en onzekerheid over de toekomst leefde, is nu vooral behoefte aan orde en rust. Ouderen willen terugkijken op een verleden waar ze trots op kunnen zijn, en jongeren willen uitkijken naar een toekomst waar ze hun hoop op kunnen vestigen. De rode ziel toont een wereld vol tegenstrijdigheden. In een zorgvuldig opgebouwd mozaïek van intieme en openhartige portretten van gewone Russen, jong en oud, wisselen trots, pijn en schaamte elkaar af. Nostalgische verhalen over hoe het land onder het communistisch ideaal floreerde, staan lijnrecht tegenover pijnlijke herinneringen aan honger, geweld en verraad en een diepgewortelde angst van burgers om hun vaderland in een negatief daglicht te stellen.

5 Worstelingen met het verleden vormen een schril contrast met het heldhaftige beeld van een land vol overwinnaars dat wordt uitgedragen door de huidige staat. Niet zelden blijken deze paradoxale zienswijzen zich genesteld te hebben in één persoon. Jessica Gorter probeert vanuit dit complexe perspectief geen moreel standpunt in te nemen, maar zoekt juist de verbanden tussen angsten en wreedheden enerzijds en trots en idealen anderzijds. Gaandeweg ontvouwt zich een beeld van mensen in een land in verwarring, waar men de jeugd houvast lijkt te willen bieden met de lezing dat trots belangrijker is dan herinnering. Het Rode rijk bestaat niet meer, de Rode mens nog wel. Die duurt voort. Svetlana Alexijevitsj (Nobelprijswinnaar Literatuur 2015)

6 Igor Sergeev Director s statement Dat er niet één eenduidige waarheid bestaat fascineert me al mijn hele leven. Voor mij als filmmaker is het een uitdaging om parallelle werelden, waarin verschillende waarheden naast elkaar leven, bloot te leggen, zodat de complexiteit van dit thema zichtbaar wordt. In de winter van 1990, kort na de val van de Berlijnse muur, reisde ik voor het eerst naar St. Petersburg, toen nog Leningrad geheten. Ik werd gegrepen door de stille revolutie die zich daar voltrok en ben de ontwikkelingen van Rusland en haar inwoners op de voet blijven volgen. Het raakt mij hoe Russen met hun uiterst pijnlijke collectieve verleden omgaan. Hoe rijm je in je hoofd dat de man waar je al je hoop op hebt gevestigd om je naar een stralende toekomst te leiden ook degene is die zijn eigen volk laat barsten en willekeurig ombrengen. Het kan toch niet anders dan dat deze gewelddadige geschiedenis die plaats vond onder Stalins regime, waarin in bijna elke familie wel iemand is vermoord, in de huidige levens van Russen diepe sporen heeft nagelaten. Waaróm lijkt deze geschiedenis dan geen issue in het huidige Rusland? Net als voor mijn eerdere film 900 Dagen, over de mythe en werkelijkheid van het Beleg van Leningrad, sprak ik voor deze film met gewone Russen ; jong, oud, uit verschillende lagen van de bevolking, uit de stad en van het platteland. In De rode ziel tonen zij, hoe moeilijk, kwetsbaar en pijnlijk het verleden voor hen is; hoe zij omgaan met dit uiterst gewelddadige verleden, welke plaats het inneemt in hun levens en hoe verschillend hun perspectieven zijn op deze geschiedenis. Het uitroeien van zelfstandige boeren om het communistisch ideaal van collectivisatie te kunnen verwezenlijken, Stalins terreur en daarbovenop nog de Tweede Wereldoorlog, waarbij miljoenen slachtoffers vielen, heeft geen enkele Rus onberoerd gelaten. Deze opeenvolgende reeks van wrede wendingen vond plaats zonder dat er ooit een langere periode van rust en economische stabiliteit volgde. De chaotische jaren 90 die volgde op het opheffen van de Sovjet-Unie bleek voor veel Russen opnieuw een traumatische ervaring. De beloofde vrijheid ging hand in hand met een keihard kapitalistisch stelsel, waarbij velen hun hoofd niet boven water konden houden. Laat staan dat er tijd en ruimte was voor bezinning en verwerking van wat er in het verleden had plaatsgevonden.

7 Jessica Gorter In De rode ziel laat ik niet alleen zien hoe de eerste generatie omgaat met de trauma s, maar ook welke invloed deze trauma s hebben op de volgende generaties en hoe zich dit in het huidige Rusland manifesteert. De door de Russen verschillend geschetste werkelijkheden van hun geschiedenis botsen vaak met mijn visie; mijn westerse perspectief waarin schuld en boete een logisch gevolg zijn van elkaar. Om iets van het huidige Rusland te begrijpen, waarin Stalin opnieuw op een voetstuk lijkt te worden geplaatst, is het van belang deze verschillende, paradoxale en naast elkaar bestaande interpretaties van de Sovjetgeschiedenis serieus te nemen en niet vast te houden aan één enkele zienswijze. Het zijn de persoonlijke verhalen die ons het dichtst bij de mens brengen en ons inzicht geven in de grote geschiedenis. Verschillende perspectieven bij elkaar bieden een minstens zo interessante kijk op de geschiedenis als één, officieel verhaal. Het grootste inzicht dat ik wellicht gekregen heb tijdens het maken van deze film is dat verdringing een noodzakelijke overlevingsstrategie kan zijn. Als die perspectieven, in dit geval werkelijkheden, dan ook nog naast elkaar binnen families of zelfs personen zelf bestaan, wordt de geschiedenis er misschien niet eenvoudiger, maar wel interessanter door.

8 Biografie Jessica Gorter Jessica Gorter studeerde regie-documentaire en montage aan de Nederlandse Film en Televisie Academie in Amsterdam. Sindsdien werkt ze als zelfstandig filmmaakster. Kort nadat de Sovjet-Unie uit elkaar viel reisde ze naar St. Petersburg. Zij werd gegrepen door de stille revolutie die zich daar voltrok en is de ontwikkelingen van het land en haar inwoners op de voet blijven volgen. Hieruit kwam o.a. haar eerste lange documentaire Piter voort, omschreven door Variety als 'an absorbing look at seven residents of St. Petersburg and their conflicted relationship to both past and future'. In 900 Dagen toont ze de worsteling van de laatste overlevenden van het beleg van Leningrad met de gruwelijke werkelijkheid waar ze al die jaren niet over mochten spreken en de heldenmythe die er door de autoriteiten van gemaakt is. De film is meermalen bekroond en won o.a. de prijs voor beste Nederlandse documentaire op IDFA, de Prix Interreligieux op Visions du Réel in Nyon en de speciale juryprijs voor lange documentaire op het ArtDocFest in Moskou. In De rode ziel onderzoekt Jessica hoe het komt dat er nog zoveel Russen in Stalin geloven. Hoe klinken de trauma's, opgedaan in het gewelddadige verleden, door in de huidige generaties en wat zegt dat over het Rusland van nu? In 2014 ontving Jessica het Documentaire Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds voor de de kundige en doorwrochte wijze waarop ze research verricht en haar rake en gelaagde aanpak van de thematiek. Haar films worden veelvuldig in binnen- en buitenland op filmfestivals en televisie vertoond en zijn uitgebracht in de bioscoop. Ook werkte zij als regisseur, cameravrouw en editor voor documentaire programma s van de Human, VPRO en NTR. Filmografie 2017 De rode ziel Dagen Quarantaine 2004 Piter 2002 No Goods Today 1998 Ferryman across the Volga 1994 Heilige Weg 1993 Gold and Blue Jochem Jurgens

9 Producent ZEPPERS FILM is een onafhankelijke productiemaatschappij, gevestigd in Amsterdam. Onder leiding van Frank van den Engel zijn de afgelopen 20 jaar meer dan 100 films geproduceerd, in het bijzonder creatieve documentaires in coproductie met Nederlandse en internationale publieke omroepen. Vele van deze films reizen de wereld over naar internationale festivals en arthouse theaters en sommigen hebben prijzen gewonnen op diverse festivals, bijvoorbeeld IDFA's awards voor beste lange documentaire en beste mid-length documentaire, de Jury Prijs op het Tribeca Film Festival en het Gouden Kalf op het Nederlands Film Festival. Voor een compleet overzicht van de producties van Zeppers Film: Credits Regie: Jessica Gorter Scenario: Jessica Gorter, Marieke van der Winden Camera: Sander Snoep nsc Geluid: Mark Wessner Montage: Danniel Danniel, Bobbie Roelofs Geluidsontwerp en -mix: Tom Bijnen Muziek: Rutger Zuydervelt Productie Rusland: Oksana Maksimchuk Uitvoerend producent: Judith Vreriks Eindredacteur IKONdocs: Margje de Koning Producent: Frank van den Engel Zeppers Film BV Internationale sales: Heino Deckert Deckert Distribution Distributie: Rieks Hadders Mokum Film, in samenwerking met Cinema Delicatessen (boekingen) en Herrie Film & TV (marketing en PR). Deze productie is tot stand gekomen met steun van CoBO, Het Nederlands Filmfonds, Filmfonds Incentive, het Mediafonds en het WE Jansenfonds. Met dank aan het Abraham Tuschinski Fonds. Een productie van Zeppers Film in coproductie met IKONdocs.