Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Derde fase EMU Nr. 28 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 8 december Inleiding Per 1 januari 1999 gaan de financiële markten en nogal wat internationaal actieve bedrijven over op de euro. Het publiek krijgt vanaf die datum ook toegang tot giraal geldverkeer in euro s, maar de grote overgang voor het publiek volgt drie jaar later met de introductie van euromunten en -biljetten op 1 januari Die drie jaren bieden de gelegenheid om de chartale omschakeling goed voor te bereiden. Het betreft een logistieke en publiek-mobiliserende operatie van een ongekende dimensie. Elke consument, elk bedrijf, elke winkel en elke instelling zal alle munten en bankbiljetten willen wisselen niet alleen een beetje voor een vakantie in het buitenland, maar alle guldens en iedereen in een korte periode tegelijk. Het welslagen van deze operatie vergt een gecoördineerde inspanning van alle betrokkenen in de samenleving. Dat maakt de voorbereiding een lastig proces. Enerzijds zijn de mogelijkheden voor het introductiescenario sterk afhankelijk van de inspanningen die eenieder vanuit eigen optiek kan leveren. Anderzijds zal eenieder de eigen voorbereiding pas ter hand kunnen nemen in samenhang met die van de ander. Deze beide elementen samen nemend, is het verstandig tijdig de contouren van het introductiescenario vast te stellen. In dit stadium gaat het om cruciale ijkpunten waar de verschillende betrokken partijen hun verdere voorbereidingen op kunnen baseren. Gaandeweg zullen deze vervolgens kunnen worden verbijzonderd naar een samenhangend en gecoördineerd praktisch tot in detail uitwerkt introductiescenario. De volgende stappen zijn daarbij nu aan de orde: uitgangspunten vaststellen waar het introductiescenario aan moet voldoen (zie 2); cruciaal daarbij is hoe om te gaan met risico s en met belangen van de verschillende maatschappelijke groeperingen; de hoofdlijnen van het introductiescenario op basis van de uitgangs- KST32706 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 1998 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 1

2 punten vaststellen, waar alle partijen in hun voorbereiding rekening mee kunnen houden (zie 3); de verdere aanpak aangeven voor de nadere uitwerking van deze hoofdlijnen (zie 4). Over de ingrijpende gevolgen die de chartale omschakeling voor alle maatschappelijke groepen in Nederland zal hebben, is door het Nationaal Forum voor de introductie van de euro (NFE) advies uitgebracht. In dit forum is een breed scala van betrokken organisaties vertegenwoordigd 1. Het advies heb ik de Kamer reeds doen toekomen op 9 november jl. De bijlage bij dat advies bevat uitgebreide informatie over inhoudelijke kwesties die bij de omschakeling relevant zijn, alsmede inzicht in de gekozen benadering in andere EU-lidstaten Uitgangspunten 2.1 Recht doen aan alle belangen De afgelopen periode is door de Raad Nederlandse Detailhandel (RND) en MKB-Nederland veel aandacht gevestigd op de lasten voor de detailhandel. Deze zijn zeer relevant, maar de overheid kan zich niet alleen daardoor laten leiden. Naast de detailhandel zijn ook relevant de belangen van andere sectoren waar relatief veel chartaal geld omgaat, zoals de horeca, de automatenbranche en het bankwezen. En naast de belangen van het bedrijfsleven zijn er de belangen van de consument. Elke consument wordt door de introductie van euromunten en biljetten in 2002 geraakt, direct en heel concreet. Een bijzondere overheidsverantwoordelijkheid betreft de bescherming van belangen van burgers die bij deze omschakeling een kwetsbare positie innemen (zoals minima, ouderen, mensen met een handicap). Het is aan de overheid om deze belangen zorgvuldig te wegen en zo goed mogelijk met elkaar te verenigen. Van allen zal een inspanning onvermijdelijk zijn, tegelijk moet de omschakeling aan eenieder voldoende ruimte bieden. 2.2 Uitsluiting van risico s De omschakeling is ingrijpend in de levenssfeer van elke Nederlander. Het is daarom een project waar niet mee geëxperimenteerd kan worden. De belangen èn de kwetsbaarheden zijn te groot, voor elke betrokkene individueel en ook voor het vertrouwen in de euro als de nieuwe geldeenheid van ons land. Dit algemene uitgangspunt heeft twee consequenties, één voor de voorbereiding tot 2002 en één voor de omschakeling in 2002 zelf. 1 In het Nationaal Forum zijn vertegenwoordigd: Amsterdam Exchanges N.V., Christelijk Nationaal Vakverbond, Consumentenbond, Federatie van Landen Tuinbouworganisaties, Federatie Nederlandse Vakvereniging, Ministerie van Economische Zaken, Ministerie van Financiën, MKB-Nederland, Nederlandsche Bank NV, Nederlandse Vereniging van Banken, Raad Nederlandse Detailhandel, sector Nederlandse Pensioenfondsen, Vakcentrale voor Middelbaar en Hoger Personeel, Verbond van Verzekeraars, Vereniging voor Nederlandse Gemeenten, VNO-NCW. 2 Sindsdien heeft België aangekondigd, evenals andere lidstaten een duale omschakelingsperiode te zullen hanteren, namelijk van 2 maanden. Uitsluiting van risico s in de voorbereiding tot 2002 vraagt om vermijding van stappen die, bij tegenvallende inzichten in een later stadium, niet meer te corrigeren zijn. Fnuikend zou zijn in te zetten op een fuik die later geen uitweg meer biedt. Uitsluiting van risico s bij de omschakeling zelf vergt een flexibel scenario met voldoende terugvalmogelijkheden. Een experiment met kans op brokken kan niet worden geriskeerd; nodig is een samenstel van modaliteiten dat ook tegenvallers kan opvangen en de garantie biedt dat de euro veilig wordt geïntroduceerd. Ook letterlijk is veiligheid bij een logistieke operatie van een dergelijke omvang van groot belang. In de weken en zelfs maanden rond 1 januari 2002 zullen in Nederland grote hoeveelheden munten en bankbiljetten opgeslagen worden. Naast opslag is ook het vereiste transport een enorm project. Alhoewel dergelijke stromen om bijzondere oplossingen vragen, Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 2

3 zal er daarbij steeds op gelet moeten worden dat de veiligheid niet in het geding komt. 2.3 Minimalisering van maatschappelijke lasten Binnen deze randvoorwaarde van vermijding van risico s kan worden gestreefd naar een omschakeling met zo laag mogelijke maatschappelijke lasten voor betrokkenen. EU-verordening 974/98 voorziet weliswaar in een periode van dubbele circulatie van ten hoogste zes maanden (1 januari 2002 tot 1 juli 2002), maar geeft lidstaten de mogelijkheid via nationale regelgeving deze periode te bekorten. Niemand heeft baat bij een lange omschakelingsperiode. Voor bedrijven en instellingen leidt dit tot onnodig hoge kosten, terwijl voor het publiek het omgaan met twee valuta lastig is. Bekorting van de omschakelingsperiode kan aanzienlijke besparingen genereren 1. Daarbij moet de omschakeling wel haalbaar blijven, met beheersbare risico s. Bij een té kort gekozen periode zal de beoogde besparing kunnen omslaan in het tegenovergestelde. Een ontsporing van de introductie van de euro kan zeer ingrijpend zijn en zeer hoge lasten meebrengen, zowel financieel als niet-financieel. 3. Hoofdlijnen introductiescenario 3.1 Twee benaderingen Er zijn twee in de kern uiteenlopende benaderingen om te komen tot een zo goed mogelijk introductiescenario voor de euro. De ene benadering gaat er op voorhand van uit dat een periode van dubbele circulatie bij de introductie van de euro in 2002 kan worden vermeden, en richt daar de nationale voorbereiding volledig op in. De andere benadering houdt er rekening mee dat een korte omschakelingsperiode begin 2002 nodig zal blijken, en beoogt deze voor eenieder zo goed begaanbaar en kort mogelijk te maken. Doel is besparing van lasten en kosten zo veel als redelijkerwijs mogelijk is, rekening houdend met de bovengenoemde uitgangspunten van recht doen aan belangen en vermijding van risico s op brokken. Gaandeweg zal blijken hoe kort de omschakelingsperiode in de praktijk zal kunnen zijn. Deze laatste benadering wordt gevolgd door alle andere EU-lidstaten. Voorzover bekend is het in de Europese context uniek dat in Nederland door het Nationaal Forum beide benaderingen in kaart zijn gebracht. 3.2 Omschakeling ineens 1 Uit onderzoek blijkt dat bekorting van zes maanden tot vier weken de detailhandel en andere toonbankinstellingen ruim 500 miljoen gulden aan kosten bespaart. Bij een omschakeling ineens, zoals uitgewerkt door het Nationaal Forum conform de modaliteiten van MKB-Nederland en RND, verliest de gulden op E-day (1 januari 2002) de hoedanigheid van wettig betaalmiddel en wordt de gulden na E-day niet meer door de detailhandel geaccepteerd. Deze versie van de «legal big bang» (wettelijke grote knal) wijkt dus sterk af van de Duitse variant. In Duitsland verliest de DM weliswaar in formele zin de hoedanigheid van wettig betaalmiddel op 1 januari 2002, maar heeft de detailhandel zich collectief verplicht om nog tot 28 februari DM te blijven accepteren. De facto is er dus sprake van een duale fase van twee maanden. Het publiek hoeft in Duitsland vóór E-day geen euro s in huis te halen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 3

4 Winkels en andere toonbankinstellingen nemen in het door MKB-Nederland en RND aangedragen scenario ná E-day geen guldens meer in en hoeven aan de kassa nooit in twee valuta te rekenen, hetgeen de doorstroom bevordert en de kans op verwarring en mogelijk ook irritatie bij het publiek verkleint. Het publiek moet na E-day met euro s betalen en kan zijn guldenmunten en -biljetten alleen nog bij het bankwezen kwijt. In dit scenario is het essentieel dat het publiek massaal vóór E-day eurobiljetten in huis haalt. Vóór E-day moeten naar schatting 10 mln personen voornamelijk via geldautomaten worden voorzien van eurobiljetten. Deze benadering, de zogenaamde «big bang» (grote knal) waarvan de verdere elementen uitgebreid in de bijlage bij het NFE-advies zijn beschreven, vergt op voorhand een zeer goed gefundeerd vertrouwen in de praktische haalbaarheid ervan. Kernvraag is of de massale bevoorrading van het publiek vóór E-day praktisch te realiseren is. Er bestaat, getuige het advies van het Nationaal Forum en het daarin opgenomen oordeel van de op dit terrein bij uitstek deskundige Nederlandsche Bank, geen solide basis om aan te nemen dat dit zeker zal zijn. De benodigde bevoorrading van het publiek in december 2001 is naar bestaande inzichten in de praktijk niet haalbaar, om twee redenen. Ten eerste is de te genereren capaciteit voor de uitgifte van eurobiljetten (met name geldautomaten) niet toereikend om de massale bevoorrading binnen een korte periode te realiseren, omdat mensen niet onbeperkt mobiel en dirigeerbaar zijn om op ongebruikelijke tijden en plaatsen geld te gaan halen. Ook de beschikbaarheid van transportcapaciteit is een knelpunt. Het tweede probleem sluit daar direct bij aan. Bevoorrading vooraf vergt op grote schaal een tegennatuurlijke afwijking van het normale publieksgedrag. Het publiek moet massaal geld opnemen wanneer dit voor het doen van uitgaven niet nodig is (en het opgenomen geld ook nog niet mag worden uitgegeven). De effectiviteit van voorlichting, hoe intensief ook, mag volgens het NFE-voorlichtersforum op dit punt niet worden overschat. Naar verwachting zal er bij het publiek weliswaar uit nieuwsgierigheid een prikkel zijn om het nieuwe geld in handen te krijgen, maar volstrekt onvoorspelbaar blijft of dit voldoende zal zijn om de grote stroom op gang te brengen die benodigd is. Voorts zouden publieksbeïnvloedende campagnes sterk aan invloed inboeten, indien eind 2001 berichten de ronde zouden doen over winkels die na E-day toch nog guldens blijven accepteren (welke winkelier weigert de goede klant die nog met guldens komt?). Dat geldt a fortiori waar de bevolking van andere lidstaten nog enige tijd na E-day met nationale munt in de winkels terecht kan. Een bijkomstig risico is dat in de laatste week van 2001 een tekort aan guldens ontstaat wanneer een groot deel van de geldautomaten reeds op euro omgebouwd is. Dit risico wordt versterkt door het feit dat het gebruik van geldautomaten in deze periode normaal al circa 25% hoger ligt dan het jaargemiddelde. Geen van de omliggende landen koerst op een omschakeling ineens en massale bevoorrading van het publiek vóór E-day (zie box). Duitsland zal, zoals aangegeven, een omschakelingsperiode van twee maanden kennen. Ook België heeft aangegeven een omschakelingstermijn van twee maanden in acht te zullen nemen. Frankrijk gaat uit van een omschakelingsperiode van zes tot acht weken, waarbinnen de feitelijke omschakeling zo snel mogelijk plaats zou moeten vinden. Internationaal bezien is het maximum van vier weken van Nederland dus al ambitieus. Andere landen zouden last hebben van bevoorrading van het publiek in één, of enkele lidstaten. Mede daardoor is de vereiste toestemming van de Europese Centrale Bank voor bevoorrading van het publiek met eurobiljetten vóór E-day onwaarschijnlijk. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 4

5 Voornemens andere lidstaten ten aanzien van invoering chartale euro 1 België Duitsland Finland Frankrijk Ierland Italië Luxemburg Oostenrijk Portugal Spanje 2 maanden duaal 2 maanden duaal 2 maanden duaal 6 weken tot 2 maanden duaal ten hoogste 6 maanden duaal, maar waarschijnlijk aanzienlijk korter nog niet bekend 2 maanden duaal 2 à 3 maanden duaal, waarschijnlijk 3 maanden nog niet bekend 6 maanden duaal, mogelijk korter 1 Besluitvorming bevindt zich in verschillende lidstaten in verschillende stadia, waarbij modaliteiten worden verkend om de materiële omschakeling ook binnen de duale periodes kort en soepel te maken. Dit geheel overziend moet geconstateerd worden dat zo n omschakeling ineens grote (en volgens het Nationaal Forum zelfs onaanvaardbare) risico s inhoudt. Dan nog (of beter: juist dan) is actueel de vraag of in het scenario adequate terugvalmogelijkheden voor het opvangen van tegenvallers zouden kunnen worden ingebouwd. Dat is niet het geval. Inherent aan dit scenario is dat winkels en andere toonbankinstellingen vanaf E-day geen guldens meer accepteren, en daar ook niet voor zijn toegerust. In die fase valt niet meer te corrigeren. De enige adequate terugvalmogelijkheid (tijdelijk nog guldens accepteren) is zonder voorbereiding vragen om chaos en willekeur. Bovendien ontvalt de belangrijkste drijfveer voor het publiek om vóór E-day euro s in huis te halen, wanneer bij de consument de indruk ontstaat dat winkels toch nog guldens blijven accepteren. Vormen van elektronisch betalen kunnen op zo n moment enig soelaas bieden, maar zelfs met de meest optimistische ramingen (aantal betaalpunten; publieksacceptatie) zal de dekking in 2002 onvoldoende zijn om van een adequate terugvaloptie te kunnen spreken. Indien de massale bevoorrading van het publiek in december 2001 niet of onvoldoende van de grond komt, dan ontstaat begin januari 2002 een escalatie van op dat moment niet meer te beheersen problemen (tekort aan betaalmiddel; congestie bij winkels, banken en postkantoren; vastlopen van het betalingsverkeer en daarmee schade voor het economisch verkeer en voor kwetsbare groepen). Daarnaast is er een serieus risico van tekort aan guldens in de laatste dagen van december. In die zin is het «big bang» scenario een experiment en is de letterlijke vertaling «grote knal» een «reminder». Deze inzichten maken het, zeker gezien de combinatie van problematische haalbaarheid met gebrek aan terugvalmogelijkheden en de sterk afwijkende voornemens in andere lidstaten, moeilijk om de omschakeling ineens als een begaanbare weg te zien. Daar komen nog enkele meer specifieke overwegingen bij. Voor veel bedrijven en burgers zou een omschakeling ineens, afgezien van bovengenoemde overwegingen rond haalbaarheid en risico s, op het eerste gezicht toe te juichen zijn. Het scenario kent voor de consument de charme van eenvoud, terwijl de detailhandel de naar eigen zeggen «zondvloed» aan guldenmunten begin januari bespaard blijft. Bij nadere beschouwing blijken er evenwel voor specifieke sectoren haken en ogen te zijn die ook vermeld moeten worden. Enkele sectoren, waaronder de horeca, zijn zeer beducht voor het (te) vroeg in circulatie komen van euro s en de automatenbranche heeft, in verband met de ombouw van apparaten, belang bij een minder abrupte omschakeling. Mogelijk zijn er meer sectoren die, bij nadere analyse, het strakke keurslijf van de omschakeling ineens niet blijkt te passen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 5

6 Voorts is er het belang van kwetsbare groepen mensen die voor de gevraagde inspanningen bij, en ook de risico s van, een «big bang» extra kwetsbaar zijn. Een deel van de bevolking beschikt over onvoldoende financiële armslag om zich in een toch al dure maand van dubbel geld te kunnen voorzien. Het vóór E-day in huis halen van eurobiljetten zonder ermee te kunnen betalen is voor deze groep geen aantrekkelijk en soms een onmogelijk perspectief. Ook voor personen met een handicap en voor ouderen zijn de risico s aanzienlijk. Bij deze groepen is gebruik van geldautomaten veel minder ingeburgerd. Voorkomen moet worden dat kwetsbare groepen geconfronteerd worden met een periode vol onzekerheden of zelfs tekort aan betaalmiddel. Ook veiligheid is een factor van belang. Bij een omschakeling ineens bestaat de harde noodzaak om de logistieke inspanningen binnen zeer korte termijn te realiseren. Indien gaandeweg bij de nadere uitwerking blijkt dat hiervoor onvoldoende beveiligde transportcapaciteit te mobiliseren valt en daar ziet het alleszins naar uit (niet alleen geldwagens, doch ook ervaren en geschikt personeel om deze te bemannen) dan rest er niets anders dan toevlucht te zoeken tot minder veilige alternatieven. Ook de benodigde concentratie van opslag in grote hoeveelheden geld bij bank- en postkantoren en bij de omwisselpunten rond E-day is bij een omschakeling ineens uit het oogpunt van veiligheid een punt van aandacht. Tegenover deze geconcentreerde en naar huidige inzichten uiterst risicovolle veiligheidsproblemen bij transport en bank- en postkantoren staat het voordeel dat toonbankinstellingen geen bijzondere voorzieningen hoeven te treffen. Invoering DM in de voormalige DDR Ten tijde van de invoering van de DM werd de Oostduitse bevolking (binnen de context van een geleide economie) aan strikte regels onderworpen. De invoering van de DM op 1 juli 1990 werd grotendeels giraal gerealiseerd. De Oostduitsers werden verplicht al hun Ost-marken vóór 6 juli 1990 op hun bankrekening te storten. De girale omzetting van Ost-mark naar D-mark vond plaats op 7 en 8 juli Om de periode tot 7 juli door te komen, mochten de 16 miljoen Oostduitse burgers op 1 en 2 juli maximaal 2000 D-mark ten laste van hun bank- of girorekening opnemen. Andere girale transacties werden niet uitgevoerd tot 7 juli Overigens was er in de voormalige DDR geen sprake van een omschakeling ineens, omdat Ost-mark munten nog gedurende enkele maanden als wettig betaalmiddel bleven circuleren. De bevolking was bereid om zich aan deze regels te onderwerpen omdat ze de gelegenheid kreeg om Ost-marken, waarvan de bestedingsmogelijkheid beperkt was, om te wisselen voor harde D-marken. Dat thans sprake is van een andersoortige operatie, blijkt uit het feit dat ook Duitsland bij de invoering van de euro voor een omschakelingsperiode van 2 maanden opteert. Al met al moet een benadering die de kaarten zet op een omschakeling ineens als onverantwoord worden beoordeeld. Weliswaar zouden bij een geslaagde omschakeling ineens de toonbankinstellingen vanaf E-day zijn gevrijwaard van de inname van guldens, en burgers bij de toonbank niet tijdelijk worden geconfronteerd met twee valuta. Dit beoogde voordeel kan echter niet opwegen tegen de (prohibitieve) nadelen: een mogelijk gebrek aan guldens aan het eind van 2001 en een verwacht tekort aan euro s begin 2002, beide leidend tot ontregeling van het economisch verkeer; gevaren voor specifieke belangen (sectoren en kwetsbare groepen); risico s ten aanzien van de veiligheid; en de internationale dimensie. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 6

7 3.3 Korte omschakelingsperiode In het scenario met een korte omschakelingsperiode is distributie van eurobiljetten vóór E-day niet nodig. Het publiek kan vanaf E-day nog enige tijd zowel met euro s als met guldens betalen. Winkels en andere toonbankinstellingen bereiden zich hierop voor. In de drukke periode voor nieuwjaar zijn guldens nog volop beschikbaar. Banken en postkantoren brengen vanaf E-day uitsluitend en actief euro s in omloop. De detailhandel geeft vanaf dan alleen nog wisselgeld in euro s terug. Daartoe wordt de detailhandel vóór E-day van euro-wisselgeld voorzien. Ook de banken halen vóór E-day voldoende euromunten en -biljetten in huis. De bevoorrading van toonbankinstellingen en bank- en postkantoren komt overeen met die bij een omschakeling ineens, zij het dat vanwege het minder abrupte karakter van een korte omschakelingsperiode de benodigde hoeveelheden minder groot zijn. Het niet afhankelijk zijn van massale publieksbevoorrading vooraf èn van moeilijk precies te voorspellen publieksgedrag, is een wezenlijk element in deze benadering. Voor risicobeheersing is dit van groot belang. Na E-day blijft er enige tijd een ingebouwde terugvalpositie in de vorm van de gulden, voor het geval de overgang op de euro zich minder snel dan gepland voltrekt. Het Nationaal Forum is van oordeel dat zo n korte omschakelingsperiode nodig is, waarbij de gulden in januari 2002 nog maximaal vier weken wettig betaalmiddel blijft. Tot hoever inkorting van de omschakelingsperiode materieel mogelijk zal blijken, hangt af van de concrete modaliteiten die in de aanloop naar 2002 verder moeten worden uitgewerkt. Daarbij kan een stapsgewijze voorbereiding worden gevolgd, waarbij uitgaand van een omschakelingsperiode van maximaal vier weken gaandeweg en in goede samenspraak van alle betrokken partijen de modaliteiten zo geschikt mogelijk worden ingericht. In zo n incrementele benadering kan een fuik in de voorbereiding worden voorkomen, door risico s stap voor stap het hoofd te bieden. Voor winkels en andere toonbankinstellingen blijft een omschakelingsperiode, hoe kort ook, lastig. De detailhandel vreest dat een groot deel van de guldenmunten die in het bezit zijn van het publiek in een korte periode over de toonbank zal komen. Het gaat niet alleen om munten die bij het publiek als transactiekassen in omloop zijn, maar ook om een deel van de munten die zijn «opgepot». De detailhandel vreest dat maar weinig mensen gebruik zullen maken van afroomacties in december, of van de mogelijkheid om tot april bij bank- en postkantoren kosteloos guldens af te storten of te wisselen. De detailhandel ziet hier niet alleen een logistiek, maar ook een veiligheidsprobleem. Uiteraard is ook voor de consument lastig het tijdelijk hanteren van twee valuta aan de kassa en de congestie waarmee dat gepaard kan gaan. Dit zijn legitieme zorgen. Om congestie en mogelijke verwarring bij de klant zoveel mogelijk te voorkomen is het van groot belang dat zowel winkelpersoneel als klant wordt voorbereid op het rekenen met de nieuwe munt. Gewenningsinformatie, waaronder het tijdelijk hanteren van dubbele prijzen, kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Een geleidelijke en transparante omschakeling in de winkels kan bovendien voorkomen dat er onnodig wantrouwen bij de consument ontstaat ten aanzien van de prijsstelling in euro s. Ook hier biedt een (korte) omschakelingsperiode meer houvast. Meer in den brede moet in de verdere uitwerking met deze belangen en zorgpunten, net als met die van andere betrokken groeperingen, zo goed mogelijk rekening worden gehouden. Vanuit dat oogpunt is het wenselijk dat MKB-Nederland en RND weer een inbreng in het Nationaal Forum Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 7

8 hebben. Het huidige advies van het Nationaal Forum biedt al belangrijke aanknopingspunten om een snelle en soepele overgang op de euro te bevorderen, die de komende periode op inventieve wijze verder kunnen worden aangevuld: de volledige capaciteit van geldautomaten wordt gereed gemaakt om met ingang van E-day uitsluitend eurobiljetten te verstrekken; ook bij geldopname via de balie worden vanaf E-day uitsluitend eurobiljetten verstrekt; er komen vanaf E-day dus geen guldenbiljetten meer in omloop; van januari tot april 2002 wordt voldoende omwisselcapaciteit bij banken en postkantoren ingericht, zodat het publiek (ook niet-cliënten) ter ontlasting van de detailhandel gemakkelijk en kosteloos guldens naar euro kan wisselen; de detailhandel wordt (ook vóór E-day) tijdig voorzien van euromunten, zodat deze steeds over voldoende voorraad beschikt om vanaf E-day uitsluitend wisselgeld in euro terug te kunnen geven; starterkits met euromunten zijn vanaf december 2001 te koop bij bank en postkantoor, zodat het publiek alvast aan de nieuwe munten kan wennen en beschikt over een startvoorraad eurowisselgeld 1 ; elektronisch betalen wordt gestimuleerd, opdat eventuele fricties bij chartale transacties verminderd kunnen worden; bovendien betekent een toename van elektronisch betalen een vermindering van chartaal geld en daarmee van de logistieke inspanning in 2002; ook zou de detailhandel via «cash-back» operaties (het teruggeven van contant geld bij elektronisch betalen voor een hoger bedrag dan waarvoor aankopen worden gedaan) vanaf E-day kunnen bijdragen aan een versnelde beschikbaarheid van eurobiljetten onder het publiek; DNB/ODC 2 levert rechtstreeks en kosteloos euromunten aan banken en (al dan niet via banken) aan winkels en andere toonbankinstellingen die van deze service gebruik willen maken; op dezelfde wijze draag DNB/ODC zorg voor de inname van guldenmunten; voor het aanleveren van eurobiljetten en het innemen van guldenbiljetten wordt gebruikt gemaakt van het bestaande distributienetwerk. 1 Voorzover niet in strijd met EU-regelgeving. 2 ODC: het Opslag en Distributiecentrum van De Nederlandsche Bank in Lelystad; vanuit het ODC zal DNB zorg dragen voor het in circulatie brengen van euromunten en de inname van guldenmunten. 3 Maxima gelden nu reeds. Op basis van de Muntwet 1987 is vastgelegd tot welk totaalbedrag guldenmunten de hoedanigheid hebben van wettig betaalmiddel. Voor vijf-guldenmunten is dit 500 gulden; voor rijksdaalders en guldens is het 100 gulden; voor kwartjes en dubbeltjes is het 25 gulden; voor stuivers is het 5 gulden. Voor de euro is in EU-verordening 974/98 de bepaling opgenomen dat geen enkele partij verplicht is voor één betaling meer dan 50 muntstukken te aanvaarden. Twee andere elementen kunnen er in een samenhangende, inventieve uitwerking verder toe bijdragen dat de detailhandel niet onnodig met de inname van guldenmunten wordt geconfronteerd: een financiële vergoeding wordt van overheidswege beschikbaar gesteld voor bank- en postkantoren en toonbankinstellingen die bijdragen aan de inname van guldenmunten; de vergoeding (totaal in de orde van 100 mln gulden) wordt gerelateerd aan de verrichte inspanning; overigens staat dit los van de fiscale faciliteit van 3x 60 mln gulden ten behoeve van de omschakelkosten van het MKB in de jaren , die hopend op een coöperatieve opstelling is gereserveerd; overwogen kan worden om, in navolging van de benadering gekozen in Duitsland, het te accepteren aantal guldenmunten per transactie bij een toonbankinstelling vanaf E-day aan een aangescherpt wettelijk maximum te binden 3 ; ook zal worden onderzocht of verdere differentatie tussen de inname van guldenmunten en de inname van guldenbiljetten wenselijk en uitvoerbaar is (o.m. inname van guldenmunten ná E-day zo weinig mogelijk, of zelfs helemaal niet meer, via toonbankinstellingen); Veiligheid voor alle betrokken partijen zal bij de verdere uitwerking centraal staan. Het scenario zal worden bijgesteld als dit gaandeweg omwille van de veiligheid nodig blijkt. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 8

9 4. Verdere aanpak Bovenstaande overwegingen nopen er naar mijn oordeel toe om er bij de voorbereiding vanaf nu vanuit te gaan dat de gulden na 1 januari 2002 gedurende een korte omschakelingsperiode wettig betaalmiddel blijft. Huidige inzichten wijzen uit dat die periode niet meer dan vier weken hoeft te bedragen. Met dat ijkpunt weten alle maatschappelijke organisaties en burgers en bedrijven waar zij aan toe zijn. Vervolgens komt het er bij de uitwerking van modaliteiten op aan deze korte omschakelingsperiode voor alle betrokkenen zo goed begaanbaar mogelijk te maken, opdat de gulden in 2002 zo soepel en zo snel mogelijk uit circulatie verdwijnt. Deze uitwerking kan thans door de betrokken partijen in samenspraak met hun achterban ter hand worden genomen, waarbij voor informatie en coördinatie het Nationaal Forum het geëigende platform biedt. De komende maanden kunnen organisaties hun achterban informeren over de uitgezette hoofdlijnen en aan de hand daarvan een inventarisatie maken van knelpunten en oplossingsrichtingen. Volgend voorjaar kan op basis van deze bevindingen een uitgewerkt draaiboek voor het nationale introductiescenario voor de chartale euro worden opgesteld. Het is niet mijn intentie de bovengenoemde vier weken daarbij tot dogma te verheffen. Hoewel naar huidig inzicht een periode van vier weken het meest realistisch lijkt, zal bij de verdere uitwerking een verdere bekorting, mits verantwoord, worden nagestreefd. Het is mijn voornemen om tijdig een wetsvoorstel voor te bereiden, waarmee de hoedanigheid van wettig betaalmiddel van de gulden op 28 januari 2002 wordt beëindigd. Voorts zal ik bezien of ook andere wettelijke maatregelen zinvol zijn om een succesvolle introductie van de chartale euro te bevorderen. Het Nationaal Forum voor de introductie van de euro kan daarvoor een samenhangende aanzet leveren, waarbij ik er op hoop dat alle oorspronkelijke 16 organisaties aan het overleg deelnemen. De Minister van Financiën, G. Zalm Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 28 9