NIEUWSBRIEF DOELGROEP SALAMANDERS nr. 4 (december 1995)

Transcriptie

1 NIEUWSBRIEF DOELGROEP SALAMANDERS nr. 4 (december 995) Dit is de vierde nieuwsbrief van de doelgroep Salamanders. De Nieuwsbrief is inmiddels voor iedereen verkrijgbaar en daarmee is het de Nieuwsbrief voor alle Nederlandstalige salamanderhouders geworden. Veel leesplezier, Sergé Bogaerts & Frans Hagedoorn Verwerkt zijn verslagen van afd. West 24- & 3e bijeenkomst afd. Oost 8-2 Op de afdelingsavond West waren aanwezig: H. Alting, S. Bogaerts, V. Burg, E. v. Gelderop, F. & G. v. Leeuwen, S. Nederpelt, E. Peters, M. Stenssen, W. v.d. Voorde, R. Vos, R. Zaremba, F. Zuurmond. De afdelingsavond Oost was ook druk bezocht. Aanwezig waren: H. Alting, K. Beaart, S. Bogaerts, A. Bouwman, F. Engels, G. Jansen, R. Kuipers, M. Mikkers, S. Nederpelt, E. Peters, M. Stenssen, E. v. Uchelen, F. Wennmacker, T. Woeltjes. Afgemeld hadden : D. Oorburg, C. Bennink. Wie is wie in de doelgroep; de structuur van het bestuur Even kort op een rijtje wie waarvoor verantwoordelijk is in de doelgroep. Ruud Zaremba is de voorzitter en daarmee bestuurlijk aanspreekpunt en vertegenwoordiger van de doelgroep. Frans Hagedoorn is secretaris voor de doelgroep, en gaat over de inhoud. Tevens staat hij centraal voor de zaken van West. Sergé Bogaerts staat centraal voor Oost en verzorgt de redactie van de Nieuwsbrief, in samenwerking met Frans Hagedoorn. tevens verzorgt Sergé Bogaerts het geld (de penningen; stand van zaken in de volgende Nieuwsbrief). Verder staat Frans Engels centraal voor kweek- en ruildiensten. De nieuwe wet BUDEP De nieuwe wet blijft de gemoederen bezighouden. Op de 2e Herpetologendag was Dhr. v. Spaandonk van het CITES-bureau aanwezig voor tekst en uitleg. Een aantal zaken werden al snel duidelijk. Het eerste is, dat men nog niet echt weet hoe het allemaal gaat lopen. Pasklare antwoorden op gestelde vragen waren er niet. Ik vroeg bijvoorbeeld wanneer je jonge amfibieën moet aanmelden: in het eistadium, als larve of als ze gemetamorfoseerd zijn. Hij vertelde daarop dat het wel het beste is als je de dieren pas dan aanmeldt als je verwacht dat het aantal grotendeels gelijk blijft. Meestal dus pas na de metamorfose. Hij vertelde ook nog eens nadrukkelijk dat het een wet is tegen de handel in dieren en planten. Er zullen dus geen 'heksenjachten' op particulieren plaatsvinden, tenzij particulieren in dieren handelen (bijvoorbeeld als je van een soort veel nakweekdieren aanbiedt; dan moet je kunnen aantonen dat je die dieren gekweekt hebt) of als er duidelijke aanwijzingen zijn dat je dieren verhandelt. Tegen de tijd dat je dit leest is de meldingstermijn ( januari) al bijna verstreken. Meld je dieren nu het nog kan of blijf ondergronds, de keuze is aan jezelf. Artikelen voor Lacerta Een van de belangrijkste doelen van de doelgroep is het regelmatig naar buiten treden met ervaringen. Dit kan in de vorm van de Nieuwsbrief of artikelen. Artikelen hebben het voordeel dat ze meer status hebben (ze worden meer gelezen en zullen ook langer blijven circuleren). Één artikel heb ik inmiddels praktisch rond. Het gaat over het gebruik van verschillende soorten dood voer bij aquatiel gehouden salamanders. Maar we moeten aan de gang blijven. Niet iedereen schrijft even gemakkelijk een artikel. Daarom kunnen we dit ook samen doen. De leden komen met gegevens (ervaringen) en één iemand redigeert dit tot een artikel. Alle medewerkers kunnen dan nog commentaar leveren en dan kan het naar Lacerta, waar het als een gezamenlijk (van degenen de er aan meewerkten natuurlijk) artikel gepubliceerd zal worden. * Edo van Uchelen is gestart met het verzamelen van alle ervaringen met de Italiaanse watersalamander Triturus italicus. Maar hij heeft alleen van Ad respons gekregen en die vond het nog te vroeg voor een artikel. * Rens Vos gaat hetzelfde doen voor de Spaanse watersalamander Triturus boscai.

2 Volgens de KGBN-lijst hebben in ieder geval Ad Bouwman, Joost v. Bruggen, Frans Engels, Guido Jansen, Sven Nederpelt, Marc Stenssen, Edo v. Uchelen, Frans Hagedoorn, Ruud Zaremba, Erwin van Gelderop, Frits van Leeuwen en Ferry Zuurmond ervaringen met deze soorten. Alle ervaringen over kweek (ook negatieve) zijn natuurlijk van belang. Dat het beeld van een soort nog niet compleet is, is niet van belang; in een volgend artikel kan daar nog op teruggekomen worden. Bovendien zullen uit de eerste ervaringen ook concrete vragen naar boven komen, waar iedereen dan specifiek op kan gaan letten in het vervolg, zodat we antwoorden kunnen vinden op die vragen. Beste mensen schrijf je ervaringen even op. Dan zul je op een dag nog eens trots Lacerta kunnen open slaan en je eigen naam vermeld zien. Dat moet iedereen toch aanspreken? Huiswerk; hoe richt jij je salamanderterrarium in? De Doelgroep Salamanders gaat op initiatief van Frits v. Leeuwen een artikel produceren over het inrichten van salamanderterraria. Alle leden worden dringend verzocht hieraan mee te werken. Veel werk hoeft het niet te zijn overigens. Wat gaan we doen en wat kun jij er in betekenen? De bedoeling is een overzicht te krijgen van verschillende manieren waarop een aquarium/terrarium wordt ingericht, te denken valt aan: - de bodem; waaruit bestaat die, hoe dikke laag, meerdere lagen, hoe vaak verversen, etc; - planten; welke planten doen het goed en welke niet, hoe vaak vervangen; - waterpartijen; in een landbak hoeveel water, filter (ja of nee en hoe); - vochtigheid; hoe vaak sproeien; - ventilatie; hoe is die geregeld; - grootte van de bak; - plaats van de bak t.o.v. een raam en temperatuur; - verlichting en verwarming; - hygiëne; hoe vaak verschonen; - en voor welke soorten heb je die bak zo ingericht. Er hoeven geen gegevens over voer of gedrag enzovoorts in, behalve natuurlijk als die de inrichting van de bak beïnvloeden. Zo gebruikt Sven Nederpelt in al zijn aquaria Velda vijvergrind. Hij heeft hierdoor, naar zijn bevindingen, minder last van ziektes. Ziektes worden natuurlijk vooral veroorzaakt door slechte hygiëne of door vervuild water of vervuilde bodems. Misschien dat deze bodems beter een natuurlijk evenwicht in stand houden. Meerdere van dergelijke ervaringen zijn belangrijk, vooral voor anderen en je kunt natuurlijk zelf altijd weer iets van anderen leren. Dus pak een pen en papier, ga voor je bakken zitten en noteer volgens het bovenstaande lijstje waaruit de bodem bestaat, hoe groot de bakken zijn en wat er in zit (dieren, planten etc.) etc. en stuur dit op aan: Ruud Zaremba als het gaat om watersalamanders (aquaria/paludaria), Sergé Bogaerts als het gaat om landsalamanders (terraria). Centrale bijeenkomsten De afdeling Oost is inmiddels tot een flink aantal leden uitgegroeid. De hele doelgroep is daarmee zelfs gegroeid tot 40 leden. Er is dus behoefte aan de Doelgroep Salamanders! Afdeling Oost wil in ieder geval gaan proberen om van de gezellige huiskamerbijeenkomsten iets meer te maken. Er is al vaker geopperd om op de avond door één van de leden een korte voordracht te laten houden over zijn dieren, vakantie of kweekervaring. Aangezien we slechts vier keer in het jaar bijeenkomen en er gezamelijk (West en Oost) 40 leden zijn, betekent dit (theoretisch) dat als we niemand twee keer laten 'optreden' we al tien jaar vooruit kunnen! Afdeling Oost gaat daarom zoeken naar een ruimte die voor alle leden ongeveer even bereikbaar is. Op de laatste bijeenkomst kwamen we gezamenlijk al snel tot de conclusie dat ergens tussen Utrecht en Arnhem het meest centrale punt ligt. Dat betekent namelijk maximaal ongeveer,5 uur reizen voor de leden die het verst weg wonen (en daarbij kijk ik dan even niet naar de Belgen en de echte Noordelingen). Het komende half jaar gaan we zoeken naar zo'n lokatie. Afhankelijk van financiën en dergelijke zullen we dan hopelijk in juni de eerste bijeenkomst kunnen houden. We willen er dan wel een gezamelijk doelgroepavond van maken, dus voor Oost en West (de muur moet weg!). Als ik de afgelopen avonden van Oost en West optel en de doublures weglaat kom ik op 22 man. Als de animo zo groot blijft, en misschien door dergelijke grotere

3 bijeenkomsten met een lezinkje zelfs groeit, dan is dat zeker de moeite waard. Het komend jaar zal dus gezocht worden naar een ruimte! Reactie van Frans Hagedoorn De doelgroep Salamanders heeft het karakter van een huiskamerbijeenkomst, d.w.z. in klein gezelschap ervaringen uitkeuvelen, een hapje, een drankje en elkaars bakken begluren. Op gezette tijden wordt in onderling overleg een artikel voor Lacerta geproduceerd. Kort samengevat heeft dit het karakter contrair met die van de werkgroepen van Lacerta, die ik zou willen benomen als het bieden van 'entertainment'. Door het matig, wisselend functioneren van regionale werkgroepen werden de doelgroepen populair en door het NVHT (Lacerta) bestuur bovendien gepropageerd. Hierdoor kreeg ik als secretaris van de doelgroep een cumilatie te verwerken van aanvragen van informatie hoe de doelgroep functioneert en hoe men lid kan worden. Het merendeel van deze aanvragen was m.i. niet afkomstig van 'serieuze' salamanderliefhebbers, maar veel van ± 2-5 jarigen. Om toch het hoofd te kunnen bieden aan de toenmende populariteit, ben ik destijds gekomen met het idee van geografische splitsing. Dat idee is inmiddels gerealiseerd. Uit bovenstaand stuk begrijp ik, dat de wens er is het karakter van huiskamerbijeenkomsten te verlaten en te kiezen voor de meer gepopulariseerde vorm van bijeenkomsten in een zaal. Ondermeer door het organiseren van lezingen, die het animo om de doelgroep te bezoeken kunnen vergroten. Dit is een stap in de richting van een entertainmentsfunctie. Hiermee wordt de oorspronkelijke opzet van de doelgroep verlaten en de reden om een geografische splitsing te bewerkstelligen, feitelijk weerlegt. Ik spreek geen waardeoordeel uit. Het maakt mij niets uit. Alleen vermoed ik dat het om het één of het ander gaat. Dus of de intimiteit van een huiskamerbijeenkomst of het organiseren van een 'lezingavond'. Bij deze ontwikkeling is de keuze aan jullie zelve. Reactie Sergé Bogaerts Ik spreek even op persoonlijke titel en niet als redacteur van de Nieuwsbrief. De keuze is duidelijk aan de leden. Afdeling Oost is duidelijk te groot voor huiskamers geworden, en uit de afgelopen vergaderingen bleek ook dat gezamelijk naar elkaar luisteren en met elkaar praten lastig wordt. Het experiment dat komend jaar zal starten moet uitwijzen of alle leden (dus Oost en West) zo'n lezingavond de moeite waard vinden. Ikzelf ben nog pessimistisch. Persoonlijk vind ik dat bij beide afdelingen weinig geproduceerd wordt en dus eigenlijk dat de huiskameravonden wel heel gezellig en leuk zijn maar nergens toe leiden. Een 'lezingavond' zou mischien discussies kunnen uitlokken. Op zo'n avond een salamandersoort centraal kunnen staan en daar een discussie rondom gebouwd worden die grofweg een aanzet geven voor een artikel of voor een themanummer van de Nieuwsbrief. Ik weet het nog niet. Ik hoop wel dat de leden zich ook meer betrokken gaan voelen en ook daadwerkelijk tijd in zaken willen gaan steken. Voor de copij van de Nieuwsbrief ben ik vooral afhankelijk van de avonden, een paar serieuze salamanderliefhebbers en mijn eigen creativiteit. Ik mag hopen dat dat nog veranderd. Ook op het artikeltje dat bij de laatste Nieuwsbrief zat ('Dood voer voor aquatiele salamanders') heb ik slechts van drie mensen een reactie gehad. Het artikel gaat nu wel naar Lacerta. Ik hoop wel dat de leden ook echt actief worden en bijvoorbeeld nu hun ervaringen opschrijven, hun terrarium beschrijven en dergelijke. In de vorige Nieuwsbrief stond bijvoorbeeld een oproep aan iedereen die Pachytritons heeft om dat te melden en er een beschrijving van te geven. Maar ik geloof niet dat Frank Pasmans veel reacties heeft gehad... Ik ga de uitdaging aan; groeien moet kunnen maar wel ergens naar toe gaan en iets opleveren! Over de voortplanting van de ribbensalamander Pleurodeles waltl (Ad Bouwman) P. waltl wordt door mij in een aquarium gehouden dat met iets minder dan 200 liter water gevuld is. Om deze salamanders tot voortplanting te aktiveren ververs ik in de periode dat de vrouwtjes legrijpe eieren dragen regelmatig zo'n 20 liter koud leidingwater. De hierdoor op de thermometer nauwelijks waarneembare korte temperatuurdaling heeft hoogstwaarschijnlijk geen aktiverende rol op de voortplanting. Ik neem aan dat het de hoeveelheid zuurstof in het water, die door waterverversing wordt verhoogd, de prikkel is die tot paargedrag leidt en de eieren worden afgezet. Het blijkt dan ook dat P. waltl door het

4 water meer te beluchten in de periode dat de vrouwtjes legrijpe eieren dragen, ook tot voortplanting wordt geaktiveerd. Dit geeft geen grotere eieren dan bij een waterverversing, zoals door een misverstand in Nieuwsbrief 3 vermeld staat. Reacties gaarne opsturen aan Ad Bouwman. Over land- en waterritme van marmersalamanders, Triturus marmoratus marmoratus (Ad Bouwman). Tot voor enige jaren terug hield ik T. m. marmoratus in een kamer waar de temperatuur in de winter meestal tussen de 7 en de 0 C. schommelde. 's Zomers kon de temperatuur soms oplopen tot ca. 30 C. T. m. marmoratus leeft gewoonlijk een gedeelte van het jaar op het land en een gedeelte van het jaar in het water. Hiermee rekening houdend zijn de dieren gehuisvest in een aquarium van 00 x 40 x 40 cm, waarin een landgedeelte aanwezig is, dat /3 van het bodemoppervlak beslaat. Het aquarium is tot 7 cm met water gevuld. Een binnenfilter dat op een luchtpompje is aangesloten zuivert het water en houdt het enigszins in beweging. Onder deze omstandigheden kropen de volwassen dieren laat in de herfst bij temperaturen tussen de 0 en 5 C. het water in. De salamanders verlieten in mei of juni bij een temperatuur van ca. 23 C. het water. Voordat T. m. marmoratus het water verlaat, houdt hij zich veel op in de bovenste waterlagen en is dan weinig aktief. Een verklaring voor dit gedrag zou kunnen zijn: water bevat bij hogere temperaturen minder zuurstof. Het oppervlaktewater is zuurstofrijker, de dieren houden zich daar onder deze omstandigheden bij voorkeur op. De laatste jaren staat het aquarium in een kelder en daar heersen - vooral in de warme tijd van het jaar lagere temperaturen dan in de vorige behuizing. De maximum gemeten watertemperatuur ligt rond de 2 C. Het gevolg van deze verandering is dat de salamanders een geheel aquatiele levenswijze zijn gaan leiden. Wel zijn ze bij watertemperaturen van 8 à 9 C. minder aktief. Ze verblijven dan hoofdzakelijk in de bovenste waterlagen. Ik heb de indruk dat er geen ondertemperatuur is waarbij T. m. marmoratus het water verlaat. Bij mij kruipen de dieren bij watertemperaturen van 6 C. of lager, zo diep mogelijk weg en overwinteren op de bodem van het water. De minimum gemeten temperatuur waarbij dit gebeurde was 4 C. De dieren paren nu ook in ongeveer dezelfde periode als in de situatie waarbij ze wel een landfase doormaakten. Uit het bovenstaande blijkt dat T. m. marmoratus - onder de beschreven omstandigheden gehouden - beneden de 22 C. het water niet verlaat en dat hij zich bij watertemperaturen van 8 à 9 C. in de meest zuurstofrijke waterlagen ophoudt en dan nog weinig aktief is. Door het water in deze periode meer te beluchten, kan T. m. marmoratus geaktiveerd worden en blijft hij bij hogere temperaturen aquatiel in tegenstelling tot minder zuurstofrijk water. Als men de salamanders op deze manier aquatiel probeert te houden, moet er rekening gehouden worden dat T. m. marmoratus een soort is die van nature in stilstaand of langzaam stromend water voorkomt. Is het water teveel in beweging, dan worden de salamanders onrustig en verlaten alsnog het water. Nadat gebleken was dat de volwassen dieren onder bepaalde kondities het hele jaar aquatiel gehouden kunnen worden, leek het mij interessant te onderzoeken of dit ook bij de pas gemetamorfoseerde jongen mogelijk is, waarvan bekend is dat ze na de metamorfose het water verlaten. Om dit aan de weet te komen heb ik 3 nog niet geheel gemetamorfoseerde diertjes in een aquarium van 80 x 40 x 40 cm ondergebracht (waterstand 7 cm). Dit aquarium is dicht begroeid met waterpest en het water wordt belucht door middel van een bruissteentje. De maximum gemeten watertemperatuur is 24 C. Deze 3 salamanders bleven na de metamorfose aquatiel. Andere larven die in niet belucht water verbleven kropen na de metamorfose bij dezelfde temperaturen op het land. Hierbij moet ik een aantekening maken: laatstgenoemde larven werden dichter op elkaar gehouden en er was, op enkele takjes waterpest na, geen plantengroei in de opkweekbakjes. De aquatiele jongen verbleven na de metamorfose, ondanks dat ze hun voedsel op de bodem zochten, hoofdzakelijk in de bovenste waterlagen. Pas toen de temperatuur onder de 5 C. was gedaald maakten ze meer gebruik van de diepere waterlagen en vertoonden ze ook meer aktiviteit. Reactie van S. Bogaerts. De bovenstaande bevindingen van Ad Bouwman zijn zeer interessant. Ik wil echter ter illustratie nog even wat vertellen over verschillende populaties marmersalamanders waarvan ik via de literatuur gegevens heb verzameld over het verblijf in het water en het verblijf op het land. Deze gegevens zijn

5 weergeven in onderstaande tabel. Populatie/maand J F M A M J J A S O N D Midden-Frankrijk (Creuse) Triturus m. marmoratus Noord-Spanje (Burgos) T. m. marmoratus Noord-Spanje (Asturias) T. m. marmoratus Noord-Spanje (Galicië) T. m. marmoratus Noord-Portugal (Coïmbra) 500 m. T. m. marmoratus Noord-Portugal (Coïmbra) 550 m. T. m. marmoratus Midden-Spanje (Extremadura) T. m. pygmaeus Zuid-Portugal (Castro Marim) 50 m. T. m. pygmaeus Zuid-Spanje (Huelva) T. m. pygmaeus In het water Op het land Meteen valt je op dat afhankelijk van de plaats waar de dieren voorkomen het verblijf in het water (en daaraan gekoppeld de voortplanting) door het jaar verschillend is. In het noorden van het verspreidingsgebied is het duidelijk vergelijkbaar met de Nederlandse amfibieën. In Zuid-Iberië (daar waar Triturus m. pygmaeus voorkomt) is dit omgekeerd. Daar gaan de dieren in de herfst het water in, paren in de winter en verlaten het water in het vroege voorjaar. In de loop van het voorjaar drogen de poelen op. Interessant is echter dat ook verschil in hoogte belangrijk is. In Noord-Portugal zijn dieren die op 500 m. voorkomen pas in mei in het water, terwijl dieren die een 0-tal kilometers daar vandaan op 550 m. voorkomen in de herfst het water ingaan (Caetano & Castanet, 993). Volledig aquatiele populaties zijn niet bekend. Slechts in de Serra de Sintra werden door Malkmus (995), met uitzondering van de maand september, dieren het hele jaar in het water aangetroffen. Naar Ad zijn bevindingen wordt de tijd die ze in het water doorbrengen vooral gestuurd door de temperatuur, dus door de omgeving. Dit zou bekeken kunnen worden door dieren van verschillende hoogtes en breedtes (noord-zuid) op dezelfde manier aquatiel te houden.

6 Ik verwacht niet dat dit kan, maar kan dit niet met experimenten bewijzen. Ik kan alleen laten zien dat in de natuur geen aquatiele populaties voorkomen en dat per populatie het land-water verblijf nogal kan verschillen (wat natuurlijk door externe omstandigheden als temperatuur, licht etc. maar misschien ook wel door genetische aanleg wordt bepaald). Ikzelf geef er nog steeds de voorkeur aan om mijn dieren zou 'natuurgetrouw' mogelijk te houden en kweken, en gelukkig lukt dat bij marmersalamanders. Een landfase is daar vast onderdeel van en ik heb daar nog nooit dieren mee verloren, alhoewel ik weet dat anderen de landfase als erg lastig ervaren. Ik vind echter het onderzoek van Ad zeer interessant, en ben benieuwd naar de uitkomsten van verdere experimenten. De studie van Caetano & Castanet (993) laat overigens nog enkele interessante dingen zien. Dieren van 500 m. worden ouder dan dieren uit lagere gelegen delen (op grond van onderzoek aan botten). Bovendien worden de noordelijke dieren (550 m. & 500 m.) ouder dan de zuidelijke dieren. De zuidelijke dieren zijn bovendien eerder sexueel volwassen en bij een kleinere lengte dan noordelijke dieren. De vraag rijst natuurlijk of ook deze verschillen veroorzaakt worden door genetische verschillen, ontstaan door natuurlijke selectie of dat deze worden veroorzaakt door de het flexibele aanpassingsvermogen van deze dieren aan verschillende omgevingsinvloeden. Literatuur Caetano, M.H. & J. Castanet, 993. Variability and microevolutionary patterns in Triturus marmoratus from Portugal: age, size, longevity and individual growth. Amphibia-Reptilia 4: R. Malkmus, 995. Die Amphibien und Reptielien Portugals, Madeira und der Azoren. Die Neue Brehmbücherei 62. Westarp Wissenschaften, Spektrum Akademischer Verlag. Mysterieuze Aziaten deel 2. De dieren die in Nederland en België onder de naam Paramesotriton chinensis circuleerden, blijken achteraf beschouwd allemaal Paramesotriton fuzhongensis te zijn. Dit werd bekend op de Urodelatagung in Gersfeld, Duitsland. Deze soort is pas onlangs beschreven en vergelijkingen met echte chinensis leverde dit resultaat op. Vandaar ook dat ik de naam in de BGKN-lijst heb veranderd. Voor duidelijke foto's van deze fuzhongensis verwijs ik eenieder naar de artikelen van Max Sparreboom in Lacerta (jaargang 43) alweer enkele jaren geleden alwaar ze dus als chinensis zijn opgenomen. 2. Henk Wallays is in het bezit van enkele groenige op Pachytriton lijkende dieren. Hij heeft er zelfs mee gekweekt. Deze dieren zijn apart vermeld in de lijst als Pachytriton sp. 'type Wallays' tot er bekend is welke soort dit nu weer is. 3. In Gersfeld werd ook bekend dat er gesleuteld is aan de Tylototriton verrucosus. In 993 werd daar door Dhr. Mudrack al verteld over het verschil in paringsgedrag tussen dieren uit India en China. Bij dieren uit India omklemmen de de, zoals bij Ribbensalamanders. Bij dieren uit China 'danst' een paar met de snuit in de omgeving van de kloaca van het andere dier en wappert het _ geurtstoffen naar het _, zoals bij Cynops-soorten. Zoals bekend is, zijn er van deze soort ook oranje en bruine vormen. Dat hangt mogelijk samen met de verschillen in balts (ik weet alleen niet welke nu de oranje en welke de bruine zijn). Dat is al voldoende aanleiding voldoende om ze op te delen in ondersoorten, maar verder onderzoek leerde dat het zelfs twee soorten zijn. 4. Er ciculeert tussen de import van Cynops orientalis ook een vorm die qua kleur en bouw afwijkt van de normale orientalis. Mogelijk is het een andere soort of ondersoort. Als eerste werd gedacht dat het misschien Cynops cyanurus zou zijn, maar dat is niet. Guido Jansen en Henk Wallays bezitten beide enkele van deze dieren. Ze zijn wat ronder van vorm, hebben een grovere kop (meer zoals phyrrogaster) en de staart is hoger (breder). Verder is de rugkleur meer grijzig/blauwig zwart, is de oranje-rode streep onderaan de staart wat breder en de buik is donkerder oranje-rood van kleur met weinig tot geen zwarte stippen. In de KGBN-lijst worden ze opgenomen als Cynops sp. 'type Jansen' Nieuwtjes van het herpetologisch front Dit jaar werd in augustus het 8e congres van de Societas Europea Herpetologica gehouden. Op dit tweejaarlijkse congres worden de nieuwste onderzoeken op, voornamelijk Europees, herpetofauna gebied gepresenteerd. Ik kwam in het bezit van de samenvattingen en wil jullie daar enkele zaken uit mededelen. Het gaat dan wel om soorten die we niet mogen houden maar dit soort zaken kan je wel

7 aan het denken zetten over nauwverwante soorten.. Invloed van temperatuur op het baltsgedrag van de kleine watersalamandertriturus vulgaris. Juliet Kaufmann uit Groot-Brittanië onderzocht het baltsgedrag in het laboratorium bij hoge (8-20 C o ), middel (2-4 C o ) en lage (6-8 C o ) temperaturen. In het laboratorium werd een optimale spermatoforenoverdracht waargenomen bij de middel-temperaturen. Dit komt gedeeltijk overeen met waarnemingen in het vrije veld. Daar was de activiteit van de het hoogst bij de middel temperaturen, maar bleek de overdracht van spermatoforen niet altijd even succesvol, mogelijk door de storing door andere of door het gebrek aan motivatie bij de. 2. Ouderdom van alpenwatersalamanders Triturus alpestris. Een groep Franse herpetologen bestudeerde een hooggebergtemeer op 2030 m. in de Alpen. Daar bleek dat alpenwatersalamanders pas bij jaar (voor ) en 9-0 jaar (voor ) geslachtsrijp waren. De dieren werden dan ook erg oud (20 jaar voor en 9 jaar voor ). Veel hooggebergte-dieren blijken er een dergelijk patroon op na te houden omdat de activiteitsperiode (en dus ook de groeiperiode) zo kort is. Tips Bestrijding van 'witte stip' bij Typhlonectes ( Henk Wallays) De aquatiele wormsalamanders Typhlonectes compressicauda kregen last van 'witte stip' een ziekte die door schimmels wordt veroorzaakt en vaak bij aquariumvissen wordt geconstateerd. Ik heb in een aquarium-winkel een anti-witte stip produkt gekocht, de dieren behandeld en na een week waren ze genezen! Ik heb daarvoor de aanwijzing op de bijsluiter gevolgd en 20 druppels per 00 l water bij de eerste dag en daarna 0 druppels per 00 liter toegevoegd. Ik gaf echter op de vierde dag nogmaals 20 druppels per 00 liter (als genadeslag). Het produkt heet HS PRODUCTS ICHTOCELL. Het tast de planten en bak niet aan. Het wordt in Nederland gemaakt: HS Prdoucts, Postbus 022, 6235 ZG, Ulestraten. Mislukte behandeling van een opgeblazen Pachytriton brevipes (Henk Wallays) Soms ook wil het niet lukken met zieke dieren. Uit Duitsland kreeg ik Pachytriton brevipes. Een dier hadden een sterk gezwollen keelzak. Het dier werd behandeld met een breed spectrum antibioticum (Baytril). Het leek aanvankelijk goed te gaan. Ik had het dier in koud water gezet om de infectie te remmen. Sowieso lijken deze dieren zich erg prettig te voelen in koud water. Een opgeblazen keelzak kan ook het gevolg zijn van zuurstof gebrek. Helaas is het dier toch overleden. Bestrijding van platwormen (besproken op ) Platwormen zijn kleine meestal zwart-bruine diertjes die ongeveer 2 centimeter groot worden. Het zijn rovertjes en willen nogal graag eitjes van salamanders opeten. Er zijn verschillende methoden om deze diertjes uit je aquarium te krijgen. De beste maar meest ingrijpende manier is je hele bak verschonen; planten wegdoen, bodem eruit en kokend water erin. Andere, minder desastreuze manieren zijn het gebruik van vissen. Uit ervaringen met blauwe spat (een tropische vis), goudvis en stekelbaarsjes lijkt het stekelbaarsje het meest effectief. De visjes moeten in de bak worden geplaatst voor dat er salamandereieren gelegd worden en moeten niet bijgevoerd worden. Bij voorkeur zelfs het aquarium even salamandervrij maken, want dan kunnen ze ook niet van het voer dat je de salamanders geeft eten. Met een platte batterij (4,5 volt) zijn ook redelijke ervaringen bekend, alhoewel het niet bij iedereen heeft gwerkt. Een klein beetje spanning op het water is wel erg effectief tegen zoetwaterpoliepen (Hydra). Deze kunnen een ware plaag vormen en eten allerlei klein voedsel. Ze hebben netelcellen die ook aan kleine salamanderlarven beschadigingen kunnen geven. Boeken Henk Wallays maakte me attent op een boek dat erg interessant is voor terrariumhouders: - Pfingsten,. Salamanders of Ohio. Dit boek is een zeer compleet werk over een groot aantal Noord- Amerikaanse soorten. Iedere soort wordt erg uitvoerig behandeld en (in tegenstelling tot Bishop S.C. Handbook of Salamanders) wordt er ook veel infromatie gegeven over ecologie, leefomgeving en voortplanting. Dit boek kost ongeveer $ 29,-. Pas verschenen, voor de echte freaks:

8 - Kuzmin, S. Clawed salamanders of Asia. Die Neue Brehm Bücherei no ISBN Het boekje is een monografie over de twee soorten klauwsalamanders Onchyodactylus japonicus en Onchyodactylus fischeri, uit de familie der Hynobiidae. Het boekje behandeld de stand van zaken over deze twee soorten waar vooral in voor ons ontoegankelijke Aziatische literatuur het een en ander over verschenen is. Het bevat veel anatomische zaken en wat minder ecologische die voor de terrariumhouder vaak het interessantst zijn. De dieren lijken qua levenswijze overigens enorm veel op de Europese Goudstreepsalamander Chioglossa lusitanica! ± DM 40,-. - Kuzmin, S. Die Amphibien Rußlands und angrenzender Gebiete Die Neue Brehm Bücherei no ISBN Dit boek telt zo'n 250 pagina's en behandeld de 3 salamanders en 28 kikkers en padden die Rusland rijk is. Daartoe behoort bijvoorbeeld de Koreaanse vuurbuikpad Bombina orientalis, een populair terrariumdier. Per soort wordt een beschrijving gegeven met een beschrijving, verspreiding (met kaartje), ondersoorten, ecologie, voortplanting en ontwikkeling, voedsel, natuurlijke vijanden en status en bescherming. Uit de gegeven informatie blijkt dat er erg veel onderzoek is gepleegd, getallen over aantal eieren, grootte van metamorfose, temperatuur van het water, het voedsel van de larven, etc. Oftewel een heel erg hoog informatiegehalte. Van de meeste soorten zijn goede kleurenafbeeldingen opgenomen. Nadeel is dat het slechts erg kleine fotootjes zijn en dat de erbijbehorende tekst op de achterzijde staat en niet op de er tegenover liggende pagina. Ook zit er een foutje in. Een foto van Bombina orientalis wordt als Bombina bombina bestempeld. Dit boek is zondermeer een aanrader voor iedereen die geïntereseerd is in Euro-Aziatische herpetologie. Het boek vult een duidelijk gat in de markt en geeft enorm veel gedetaileerde informatie die ook voor de terrariumhouder van belang zijn. Kosten DM 50,-. - Handbook of Amphibians. Verdere details onbekend, maar het zag er erg indrukwekkend uit. Een erg dik boekwerk, dat is voorzien van veel en mooie foto's en gedetaileerde tekeningen. Marc Stensen en Hermand Alting hebben het in hun bezit en Ferry Zuurmond kan aan deze boeken komen voor de verkoop. Prijs is over de F 00,- - Grosse, W. R., 994. Molche und Salamander. Een erg leuk, duidelijk en mooi geïllustreerd boekwerkje, verdere informatie bij Frans Engels. F 20,-. In de Slegte-boekhandel is door Derk Oorburg een boekje, voor het luttele bedrag van F 9,95, gesignaleerd: - Byron Bjorn, 988. Salamanders and newts, a complete introduction (uitgeverij T.F.H) te koop. Alleen al voor de plaatjes de moeite waard. In Groningen zijn er in ieder geval nog te krijgen! Vraag en aanbod - Ruud Zaremba biedt nakweek (995) Triturus marmoratus aan. - Frans Engels zoekt een volwassen koppel Triturus marmoratus. - Frans Engels wil in april een vakantie naar Noord-Turkije ondernemen. Misschien zijn er meer mensen die daar graag heen zouden willen gaan. Neem contact met hem op als je interesse hebt. - Erik Peters zoekt axolotls. - Op de voorkant van de index van het laatste jaargang Lacerta (994/995) stond een tekening van Triturus vittatus ophryticus _. Deze tekening is door mijn vriendin gemaakt en er bestaat de mogelijkheid om deze tekening goedkoop op een t-shirt of linnen tas te laten zeefdrukken. Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij mij, Sergé Bogaerts, voor 0 januari 997. Volgende bijeenkomsten: De afdeling West komt op 23 februari het huis van Erwin van Gelderop in Amstelveen onveilig maken. De afdeling Oost komt op 5 maart in het huis van Erik Peters in Beek-Ubbergen bij elkaar. Als je komt graag even doorgeven aan de gastheren! Een prettig uiteinde, een vruchtbaar 997 en tot na de winterslaap!

9 P.S. Wijzigingen in de KGBN-lijst gaarne aan mij doorgeven, ook leuke stukjes, ervaringen, tips etc zijn welkom!!

10 ADRESSENLIJST DOELGROEP SALAMANDERS: Nieuwsbrief betaald voor 995/996 (+) West = W, Oost = O. Afkortingen verwijzen naar de KGBN-lijst Naam Straat Postcode/woonplaats Telefoon Herman Alting HA W+ Voorweg SL Oostvoorne Kees Beaart KB W+ Opperduit AR Lekkerkerk Cor Bennink CB O+ Lijsterstraat ET Enschede Sergé Bogaerts SB O+ Honigbyenhof RW Nijmegen Karel Bosman KA O+ Voorstadslaan SL Nijmegen Ad Bouwman AB O+ Luitgardeweg 0 23 TA Loosdrecht Joost van Bruggen JB O(+) Steenstraat 2D 6828 CJ Arnhem Vincent Burg VB W+ Westduinen 6 87 JH Amstelveen Cornick d'abo CD W Oranjelaan DH Doorn Jan-Remco Dijkstra JD O(+) Von Weberstraat PN Zwolle Frans Engels FE O+ Reigerveld FA Emmen Erwin van Gelderop EG W+ Poortwachter CN Amstelveen Frans Hagedoorn FH W+ Boshuizerkade TS Leiden Guy Haghebaert GH -+ IJzerlaan 45 B-8600 Diksmuide Guido Jansen GJ O(+) Paulus Potterstraat TG Ede Henry Janssen HJ -+ Witte Leertouwerstr. 0b B-8000 Brugge Heinz Keller HK -+ Veldonkstraat 308 B-320 Tremelo geen telefoon Gerrit Krips GK W Wilgendreef ES Voorburg Robert Kuipers RK O+ Anker ME Klazienaveen Frits/Guusje v. Leeuwen FL W+ Benedenlangs KH Amsterdam Pia Lodeweg PL O Bouwmeesterstraat GS Arnhem?? Marcel Mikkers MM O+ Imkerstraat 65 (per -2) 6533 Nijmgen Sven Nederpelt SN W+ Julianastraat GJ Rozenburg Derk Oorburg DO O+ Spuistraat RH Zoutkamp Frank Pasmans FP -+ Venneborglaan 56 B-200 Deurne/Antwerpen Erik Peters EP O+ Koningsholster VT Beek-Ubbergen Hugo Sengers HS O Boerenmaat DV Haaksbergen Max Sparreboom MX W Van Neckstraat SC Den Haag Marc Stenssen MS O+ Meijhorst JL Nijmegen Edo van Uchelen EU O+ Tonnekreek JJ Amersfoort Rob Veen RV O(+) Edelweisstraat GN Eindhoven Wil van der Voorde WV W+ Princesselaan AN Rijswijk Herman Vos HV W Maldenhof EM Amsterdam Rens Vos RO W+ Markententerstraat DD Amstelveen Henk Wallays HW -+ Ter Goedingen 40 B-988 Bellem/Aalter Frans Wennmacker FW O+ Topaasstraat ZN Nijmegen Tonnie Woeltjes TW O+ Molenweg PR Nijmegen Ruud Zaremba RZ W+ Batavierenplantsoen CJ Haarlem Ferry Zuurmond FZ W+ Badhuisstraat HE Den Haag

11 Lijst van de Doelgroep Salamanders 995, twee delen: deel Leden: SB AB CB KA JB JD FE HJ GJ RK PLPL MM DO FP EP HS MS EU RV HW FW TW Soort: Ambystoma jeffersonianum B B Ambystoma maculatum N B B N B Ambystoma macrodactylum B Ambystoma mexicanum K N G B N G N B G N G B K Ambystoma opacum B B Ambystoma tigrinum N B N B B N Amphiuma tridactylum N Cynops ensicauda ensicauda K G K G B B K Cynops ensicauda popei K G G B Cynops phyrrogaster N K K G B G G G N G G K Cynops orientalis K N B G G G B G B K G N K Cynops o. type 'Guido Jansen' B B Euproctus asper castelmouliensis B B Euproctus asper asper B Eurycea l. guttolineata B N B Eurycea bislineata B Hynobius leechii leechii B Hynobius leechii quelpaertensis G B N Hynobius dunni B Hynobius tsuensis B Hynobius boulangeri B Necturus m. maculosus N N Necturus m. louisianensis N Notopthalmus viridescens dorsalis N N Notopthalmus viridescens viridescens N K K N G K B K K Neurergus strauchii B G G B B Neurergus crocatus B B B B Pachytriton brevipes N N B N B N B B B N Pachytriton type 'Henk Wallays' G Pachytriton labiatum B B B Paramesotriton caudopunctatus B K B N B N B B Paramesotriton fuzhongensis N B B B Paramesotriton hongkongensis N N G B G N B

12 Paramesotriton deloustalii K B Paramesotriton chinensis B Plethodon glutinosus B N N N Plethodon cinereus B B Pleurodeles waltl N G N B G G B N B B N N N B Pleurodeles poireti B Pseudotriton ruber N B Salamandrella keyserlingii B Taricha granulosa N N B B K N N N B K N G N B Triturus boscai K G G G N G G G Triturus carnifex K N G G G B N B Triturus dobrogicus B B B N Triturus italicus G G B B G G N N B Triturus karelini B B B B Triturus marmoratus G G B G B N B B B N K B G G G N B N Triturus montandoni N Triturus pygmaeus G G B N B Triturus vittatus B N Triturus ophryticus B B N G K Tylotriton kweichowensis B B B N N Tylotriton verrucosus N G G G N B Typhlonectes compresicauda G K Lijst van de Doelgroep Salamanders 995; twee delen: deel 2 Leden: RZ FH CD HA GK VB EG FL SN MX WV HV RO FZ KB GH HK Soort: Ambystoma jeffersonianum Ambystoma maculatum N K N N Ambystoma mexicanum K B K K K K G Ambystoma opacum N N B N N B Ambystoma tigrinum N N B N Cynops cyanurus B K Cynops ensicauda ensicauda G G K Cynops ensicauda popei K K G G B G G K G Cynops phyrrogaster K G G K B G G B G K G

13 Cynops orientalis G K K K G G K B Euproctus asper N Eurycea l. guttolineata B N B Hynobius leechii G K N Mertensiella luschani helverseni N K Necturus m. maculosus N N Notopthalmus viridescens dorsalis N N N Notopthalmus viridescens viridescens K N K N N K N K Pachytriton brevipes N B K N Pachytriton labiatum B N Paramesotriton fuzhongensis K N B K N Paramesotriton hongkongensis N N K B G K K Paramesotriton caudopunctatus B B K N Paramesotriton deloustalii N Plethodon glutinosus N N Pleurodeles waltl G G K K N N Pseudotriton ruber N N Taricha granulosa N K G N N K K Triturus boscai K K B G K K Triturus carnifex K N N B K K G Triturus dobrogicus N N N B Triturus italicus N K K B K B Triturus karelini K B K N B Triturus marmoratus G K G G K K G Triturus montandoni N N N N K Triturus pygmaeus K G Triturus vittatus Triturus ophryticus N N K N N N G Tylotriton kweichowensis Tylotriton verrucosus N N B N Typhlonectes compresicauda N B G = in bezit en mee gekweekt B = in bezit nog niet mee gekweekt K = mee gekweekt niet meer in bezit N = wel ervaringen mee, maar niet meer in bezit en niet mee gekweekt.

14 NB: Ervaringen met soorten die in Nederland voorkomen en derhalve beschermd zijn (en daaronder vallen ook de ondersoorten) zijn niet in deze lijst opgenomen.