Blad: 01. Objectgegevens. : houten woonhuis straat en nummer : Krimp 27 postcode en plaats : 1506 AA Zaandam. architect : bouwdatum : circa 1880

Transcriptie

1 Blad: 01 Objectgegevens postcode en : 1506 AA Zaandam gemeente : Zaanstad bescherming : gemeentelijk monument oorspronkelijke functie huidige functie : dubbel woonhuis : woonhuis architect : bouwdatum : circa 1880 datum onderzoek : datum beschrijving : datum foto s : opgesteld door : O. Ralling Kadastrale aanduiding gemeente sectie : K nummer : 1666 en 1667 Eigendomsregistratie onttrekking gegevens : kadaster soort recht : eigendom belast met recht van (mede)gebruik, woonfunctie gerechtigde : dhr. A. Brink (2/3 deel) straat en nummer : Lijnbaansstraat 6A postcode en : 1016 SV Amsterdam gerechtigde : dhr. R. Brink (1/6 deel) en mevr. N. Abdurachman (1/6 deel) straat en nummer : Lijnbaansstraat 5 postcode en : 1016 ST Amsterdam gemeente : Amsterdam telefoon : Kadastrale kaart/ situatie

2 Blad: 02 Redengevende omschrijving 1. Architectonische waarde (inclusief bouwhistorische waarde): Het houten huis is architectuurhistorisch van belang als voorbeeld van Zaanse houtbouw aan het eind van de 19 e eeuw. Daarnaast heeft het aanwezige houtskelet bouwhistorische waarde. 2. Cultuurhistorische waarde: Het houten huis is van belang als voorbeeld van eenvoudige kleine dubbele arbeiderswoningen. 3. Stedenbouwkundige waarde (inclusief ensemblewaarde): Het pand is stedenbouwkundig van belang door de beeldbepalende ligging aan het Krimp achter Lage Horn en Hogendijk. Daarnaast heeft het ensemblewaarde met de overige nog resterende houten panden aan het Krimp ten zuiden van het Czaar Peter huisje. 4. Gaafheid/herkenbaarheid (in materiaal en/of vorm): Het pand is grotendeels gaaf behouden gebleven in hoofdvorm en draagstructuur, in mindere mate in materialisering en detaillering. De gevelindeling is aan de voorzijde goed bewaard gebleven, de achterzijde is op onderdelen gewijzigd. 5. Zeldzaamheid: Het pand heeft voor de Zaanstreek zeldzaamheidswaarde als overgebleven voorbeelden van een houten dubbel woonhuis. Gezien de eenvoud en beperkte omvang zijn veel van dergelijke huizen ten prooi gevallen aan sloop. 6. fysieke kwaliteit Het pand is in redelijke staat. Echter, structurele problemen openbaren zich de laatste jaren in de fundering en de balklaag van de begane grondvloer als gevolg van wateroverlast. De vochtproblemen openbaren zich na hevige regenval en zijn ontstaan na het ophogen van de straat door gemeente Zaanstad. De afwatering dient verbeterd te worden en de schade hersteld om geen belemmering voor de instandhouding van het pand te vormen.

3 Blad: 03 Objectbeschrijving Inleiding Zaandam is ontstaan aan de monding van de Zaan in het IJ. Het nabijgelegen dorp Saenden werd in 1155 door de West-Friezen verwoest, waarna in de 13 e eeuw op de oostoever van de Zaan een nieuwe nederzetting ontstond bij een rond 1288 in de Zaan gelegde dam. Op een kunstmatige terp verrees een kapel (eerste vermelding 1411). Kort daarop ontwikkelde zich ook een bewoningskern ten westen van de dam en sindsdien wordt er gesproken van de Oostzijde en de Westzijde of van Oost- en Westzaandam. De Westzijde kreeg in 1640 een eigen kerk. De bebouwing ontwikkelde zich langs de beide rivierdijken in noordelijke richting (de Achterzaan; Oostzijde en Westzijde) en in zuidelijke richting (de Voorzaan, Hogendijk en Zuiddijk). Haaks op de rivierdijken lagen landinwaarts veel dwarspaden die naar industriemolens leidden. De dam had aanvankelijk twee overwelfde schutsluizen. Na de drooglegging van de Beemster (1612) werden deze aangevuld met een uitwateringssluis. Voor de grotere schepen kwam er in 1609 een overtoom, die tot 1718 heeft gefunctioneerd. De 17 e eeuw was een periode van ongekende industriële bloei voor Zaandam, dat een belangrijk centrum van houthandel en scheepsbouw werd. In 1697 en in 1717 verbleef tsaar Peter de Grote enige tijd in Zaandam om zich te bekwamen in de scheepsbouw. Voor de groeiende bevolking werden in de 17 e eeuw veel eenvoudige woningen gebouwd langs de bestaande en langs nieuwe dwarspaden. Door de verminderende bevaarbaarheid van de Zaan ging het in de 18 e eeuw economisch neerwaarts. In 1811 verenigde Napoleon bij Keizerlijk Decreet de dorpen Oost- en Westzaandam tot de stad Zaandam. Een tweede industriële bloeiperiode beleefde Zaandam na Daarbij verdween ook veel van de 17 e -eeuwse bebouwing. Vanaf het eind van de 19 e eeuw werd de ruimte tussen de 17 e -eeuwse dwarspaden verkaveld volgens bestaande structuren (kavelsloten). In 1883 werd het Oostzijder Kattegat doorgraven en splitste men de Voorzaan in een balkenhaven (noordelijke deel) en een havenkom (zuidelijke deel). In 1903 opende men de nieuwe Wilhelminasluis en werd de Achterzaan uitgediept. Een in 1911 aangelegde nieuwe balkenhaven kreeg een directe verbinding met de oude havenkom in de Voorzaan. Rondom deze haven was de houtverwerkende industrie gevestigd (Bruynzeel, 1897). Verschillende buurten zijn gesaneerd - vooral in de laat-19 e -eeuwse uitbreidingen - waaronder de Russische Buurt en de Stationsbuurt. Bouwgeschiedenis Het huis is waarschijnlijk rond 1880 gebouwd als dubbele woning, vermoedelijk door de firma D. Verlaan en Zoon uit Zaandam, nagenoeg gelijktijdig met Krimp 29 dat ook oorspronkelijk als dubbele woning werd gebouwd. Op de plankaart bij de kadastrale minuut van 1812 met (nog) de wegsloot langs het Krimp is te zien dat het perceel sectie F 1124a dan nog onbebouwd is. Het is volgens de OAT als openbaar plein in bezit van de Stad. De belending F 1123 met huis en erf, alsook erf 1124 is eigendom van schipper Pieter Jum; het ligt tegenwoordig braak en begrenst de achterzijde van de percelen Krimp 27 en 29. Op een prent van architect C.B. Salm uit 1897, een aquarel van de bouwwerken tot beveiliging van het Czaar Peterhuisje, is de situatie van het Krimp op dat moment opgenomen. Te zien is dat de bouwenvelop van perceel Krimp 27 min of meer overeen komt met de huidige situatie. Het pand had in die periode vermoedelijk een aanluiving aan de achterzijde, die met de vergroting middels de huidge aanbouwen later zijn aangepast. Op een bouwtekening uit 1970 is te zien dat de indeling wordt gewijzigd ten behoeve van een enkele woning. De woningscheidende wand wordt ter weerszijden van de schouw doorgebroken. Ook wordt een wc get en een septic tank aangelegd. De zuidwestelijke aanbouw met ton wordt verwijderd.

4 Blad: 04 Omschrijving Het eenvoudige HOUTEN HUIS is vrijstaand gelegen aan de westzijde van Krimp en staat achter op het erf met de tuin aan de straat. De achterzijde grenst aan een braak liggend terrein. Het houten éénlaagse pand heeft een zadelkap parallel aan de straat. Aan de achterzijde bevinden zich twee éénlaagse aanbouwen. Op het achterste dakschild is een forse, niet monumentale, geschakelde dakkapel get. De VOORGEVEL met horizontaal rabat bevat vier paarsgewijs gete zesruits empire schuifvensters. De entreedeur met bovenlicht bevindt zich rechts hiervan. Mogelijk was een voordeur van de tweede woning uiterst links opgenomen. Boven de betimmerde gootlijst op klossen zijn in het dakschild met voornamelijk gesmoorde Oudhollandse pannen twee kleine recente dakvensters opgenomen. Zowel de LINKER als de RECHTER ZIJGEVEL is uitgevoerd als topgevel met de gevelbeschieting op de begane grond horizontaal en in de toppen verticaal, waarin kleine vensters zijn opgenomen. De beide topgevels worden beëindigd met rechte windveren en waterborden; makelaars ontbreken. De ACHTERGEVEL wordt gedomineerd door de twee recente aanbouwen. Ze zijn voorzien van platte daken die middels twee toegangsdeuren bereikbaar zijn vanuit de geschakelde dakkapel. Het resterende dakschild is gedekt met rode Oudhollandse pannen. Het INTERIEUR is aangepast tot enkele woning. De woningscheidende wand en dubbele schouw is in het verleden verwijderd, alsook de centrale gemetselde schoorsteen op de nok. In de aanluiving bevindt zich de hal en de trapopgang naar de zolder. De huidige schouw in de woonkamer tegen de achtergevel is niet oorspronkelijk en is samengesteld uit eiken sloophout; het heeft geen monumentale waarde. De keuken is in de aanbouw aan de achterzijde get. De zolder is ingedeeld met slaapkamers. Het houtskelet van het casco is grotendeels weggetimmerd. De wandstijlen gaan schuil achter voorzetwanden en er is geen sprake (meer) van korbelen. De balklaag van de zoldervloer is omtimmerd met houten delen. Op de nageïsoleerde zolder is elijk een gedeelte van de oorspronkelijke naaldhouten kapconstructie met A-spanten te zien; de spantbenen bestaan uit rondhout en de gordingen zijn gekantrecht. De constructie is vrij licht gedimensioneerd.

5 Blad: 05 straat en nummer : Krimp 27 Bijlagen Voorgevel aan de Krimp, foto 2016 Achtergevel met de aan- en opbouwen, foto 2016

6 Blad: 06 Overzicht van het interieur, foto 2016 Overzicht van het interieur, foto 2016

7 Blad: 07 Links: detail van het schuifvenster in de voorgevel. Rechts: detail van rondhouten spantbeen en gekantrechte gording in de kap, foto s 2016

8 Blad: 08 straat en nummer : Krimp 27 Detail van een prent van architect C. B. Salm uit Onder een aquarel van de bouwwerken tot beveiliging van het Czaar Peterhuisje is deze situatie van het Krimp opgenomen. Gemarkeerd zijn de percelen Krimp 27 en 29 met bebouwing zoals ze ook tegenwoordig nog min of meer herkenbaar zijn (bron: Archief Zaanstad) Detail van de plankaart bij de kadastrale minuut van 1812 met (nog) de wegsloot langs het Krimp. Het gemarkeerde perceel sectie F 1124a is dan nog onbebouwd. Het is volgens de OAT als openbaar plein in bezit van de Stad. De belending F 1123 met huis en erf, alsook erf 1124 is eigendom van schipper Pieter Jum; het ligt tegenwoordig braak (bron: beeldbank RCE)

9 Blad: 09 Bouwtekening uit 1970 met de wijzigingen in opdracht van eigenaar J.C. Gongriep; de indeling wordt gewijzigd ten behoeve van een enkele woning. De woningscheidende wand wordt ter weerszijden van de schouw doorgebroken. Ook wordt een wc get en een septic tank aangelegd. De zuidwestelijke aanbouw met ton wordt verwijderd (bron: Archief Zaanstad) Bronnen - Beeldbank Zaanstad - Nai database ( - Bonas database ( - Encyclopedie van de Zaanstreek, deel 1 en 2/ J.P. Woudt (1991) - Monumenten Inventarisatie project Noord-Holland Gemeente Zaanstad, Deelgebied koog a/d Zaan en Zaandijk (1992) en fotokaarten. - Architectuur en stedebouw in Noord-Holland , E. van der Kleij (1993) - Architectuur en stedebouw Zaanstreek , P. Kleij (1993) - Monumenten in Nederland, Noord-Holland, R. Stenvert (2006)