Blad: 01. Objectgegevens. : houten woonhuis straat en nummer : Zuideinde 5. oorspronkelijke functie

Transcriptie

1 Blad: 01 Objectgegevens postcode en : 1551 EA Westzaan gemeente : Zaanstad bescherming : gemeentelijk monument oorspronkelijke functie huidige functie : woonhuis : woonhuis architect : bouwdatum : 18 e eeuws, mogelijk vert 1820, uitbreiding achterzijde 1995 datum onderzoek : datum beschrijving : datum foto s : opgesteld door : O. Ralling Kadastrale aanduiding gemeente sectie : D nummer : 233 Eigendomsregistratie onttrekking gegevens : kadaster soort recht : eigendom belast met recht van (mede)gebruik, woonfunctie gerechtigde : dhr. A. Beukema en mevr. C.M. Driessen postcode en : 1551 EA Westzaan gemeente : Zaandam telefoon : Kadastrale kaart/ situatie

2 Blad: 02 Redengevende omschrijving 1. Architectonische waarde (inclusief bouwhistorische waarde): Het tweebeukige houten huis is architectuurhistorisch van belang als voorbeeld van 18 e eeuwse Zaanse houtbouw. Het houtskelet heeft bouwhistorische waarde. 2. Cultuurhistorische waarde: Het houten huis is van belang als voorbeeld van relatief eenvoudige woning, die in de 19 e eeuw door twee gezinnen werd bewoond en waarin een schoenlapperij was gevestigd. Het is rond 1820 vert naar deze locatie door Klaas Fokkes, die met zijn broer Dirk een sloopbedrijf had in Westzaan. 3. Stedenbouwkundige waarde (inclusief ensemblewaarde): Het pand is stedenbouwkundig van belang door de beeldbepalende ligging aan het begin van het Zuideinde. Het oorspronkelijke straatniveau van de dijk, tot halverwege de 19e eeuw het straatniveau van het hele deel van de Zuideinde tot aan de Dijksloot, is rondom de woning nog goed af te lezen. 4. Gaafheid/herkenbaarheid (in materiaal en/of vorm): Het pand is gaaf behouden gebleven in hoofdvorm, materialisering en detaillering. 5. Zeldzaamheid: Het pand heeft voor de Zaanstreek zeldzaamheidswaarde als overgebleven voorbeeld van een tweebeukig 18 e eeuws houten woonhuis. Gezien de eenvoud en beperkte omvang zijn veel van dergelijke huizen ten prooi gevallen aan sloop. 6. fysieke kwaliteit Het pand is in redelijke staat. Er zijn geen structurele problemen, wel dienen materiaaltechnisch herstelwerkzaamheden te worden uitgevoerd ten behoeve van de instandhouding van het houten huis.

3 Blad: 03 Objectbeschrijving Inleiding Westzaan is ontstaan in de 12de eeuw als veenontginning. De langgerekte tweezijdige lintbebouwing is te verdelen in vijf buurten. Het noordelijke deel van de verspringende ontginningsas is het Middel- of Noordeinde. De sprong zelf wordt gevormd door de Weiver en ten zuiden daarvan liggen de Kerkbuurt, de bebouwing langs de J.J. Allanstraat en ten slotte het Zuideinde. De dorpskern bij de Kerkbuurt is zowel rond 1920 uitgebreid als na de Tweede Wereldoorlog. Westzaan is een beschermd dorpsgezicht. Bouwgeschiedenis De woning is gelegen binnen en nabij de Noorder IJ- en Zeedijk, tussen dijk en dijksloot. Dit gedeelte beschouwde men tot midden 19e eeuw als dijkerven liggende aan de Overtoom. Daarna is het deel uit gaan maken van het Zuideinde, wat eerder pas ten noorden van de Dijksloot begon. Aan die Dijksloot, ten oosten van het Zuideinde is al heel vroeg bebouwing ontstaan, waarschijnlijk kort na aanleg van de zeedijk in de 14e eeuw, mogelijk zelfs al daarvoor. Vanuit deze buurt is de zeevaart en scheepsbouw van Westzaan ontstaan en de laatste scheepswerf heeft bestaan nog tot ver in de 19e eeuw. De grote schepen werden vanaf 1635 op buitendijkse werven gebouwd, op land gelegen vanaf de sluis tot de huidige verbindingsweg naar De Hoofdtocht (huidig Zaandam), maar daarvoor waren de werven binnendijks gelegen en voornamelijk gevestigd langs De Dijksloot. Het perceel D 233, huidig Zuideinde 5, is op de plankaart van 1812 bij de vaststelling van de kadastrale minuut in 1832 reeds bebouwd. Echter, de bouwenveloppe strookt niet met het huidige 18 e eeuwse tweebeukige huis. De eigenaar op dat moment is Klaas Fokkes en heeft ook de zuidelijke belendingen in zijn bezit. Hij runde samen met zijn broer Dirk tot diens overlijden een sloopbedrijf in Westzaan. Het is niet met zekerheid vast te stellen, maar mogelijk betreft het historische huisje een vering rond 1820 door Klaas Fokkes ter vervanging van de voorganger aan het Zuideinde (naar onderzoek van A. Sol, 2010). Bij de verkoop in 1974 werd namelijk als bouwjaar 1820 genoemd. Fokkes heeft vanaf 1820 enige tijd als winkelier gewerkt en verhuurde zijn panden tot zijn overlijden. In 1858 wordt het pand bewoont door twee gezinnen: het zuidelijke gedeelte door Jan Dresselhuizen met schoenmakerij en het noordelijke gedeelte door Jan Sol en Maartje Ero. Via zoon Klaas Dresselhuizen kwam het pand in bezit van kleindochter Maartje en haar man Dirk Vet, die het rond 1910 verbouwden. Daarbij is het vermoedelijk tot één woning heringericht. Dirk Vet nam ook de schoenmakerij over. Het eigendom gaat later over in de alleenstaande dochter Antje Dresselhuizen of Vet (naar de stiefvader). Stichting Frans Mars heeft het pand van haar gekocht en in 1974 doorverkocht aan Michel Smit. In 1995 is het pand gerestaureerd en is aan de achterzijde een geschakelde uitbreiding gerealiseerd. De huidige situatie is grotendeels met deze bouwcampagne tot stand gekomen. In 2005 kwam het in bezit van Jan Groot en in 2010 was het eigendom van de heer R.A. Konijn, waarna de huidige eigenaren het verkregen.

4 Blad: 04 Omschrijving Het tweebeukige HOUTEN HUIS met 18 e eeuws houtskelet is gelegen aan de westzijde van het begin van het Zuideinde op een dijkerf ten noorden van de Noorder IJ- en Zeedijk. Het oorspronkelijke straatniveau van de dijk, tot halverwege de 19e eeuw het straatniveau van het hele deel van de Zuideinde tot aan de Dijksloot, is rondom de woning nog goed af te lezen. De bouwmassa is éénlaags met een aan de noordzijde afgewolfde zadelkap, gedekt met oranje Oudhollandse pannen. De nok werd centraal bekroond met een gemetselde schoorsteen, maar is inmiddels verdwenen. De aanluiving beslaat de gehele westelijke achtergevel en resulteert in de lage wand aan die zijde. De geschakelde uitbreiding aan de achterzijde van het huis dateert van Alleen het tweebeukige houten huis is beschermd. De oostelijke VOORGEVEL aan het Zuideinde is boven een stenen voeting horizontaal beschoten met rabatdelen. Hierin bevinden zich links paarsgewijs twee T-vensters en rechts een derde. De beschoten gevel wordt beëindigd met een blokgoot op geprofileerde klampen. Erboven zijn in het dakschild twee 20 ste eeuwse dakvensters aanwezig. De zuidelijke LINKER ZIJGEVEL is geheel verticaal beschoten en bevat centraal een vierruits glasdeur met drieruits bovenlicht. De toegangsdeur wordt geflankeerd door vierruits vensters: rechts een grotere, links een kleinere. Boven een geprofileerde puibalk is in de top nog een vierruits venster opgenomen. De topgevel wordt beëindigd met rechte windveren, waterborden en een gezaagde makelaar met vaasprofiel. De lage wand van de westelijke ACHTERGEVEL is horizontaal beschoten met uiterst rechts een vierruits glasdeur. Links ervan zijn drie rechthoekige vensters aanwezig. De beschoten gevel wordt beëindigd met een blokgoot op geprofileerde klampen. Op het dakschild zijn in 1995 twee dakkapellen get. Erboven bevindt zich een klein gietijzeren dakvenster. Het INTERIEUR is niet bezocht en om die reden niet beschreven. Echter, wanneer het interieur monumentaal waardevolle onderdelen bevat, vallen deze zonder uitzondering wel onder de bescherming.

5 Blad: 05 straat en nummer : Zuideinde 5 Bijlagen Boven: voorgevel aan het Zuideinde; midden: zuidelijke topgevel; onder: achtergevel met uitbreiding 1995, foto s 2016

6 Blad: 06 De nieuwe toestand na restauratie zoals aangegeven op de bouwtekening uit 1995, gelijktijdig met de vergunde aanvraag van de geschakelde uitbreiding aan de achterzijde, hier niet op tekening (bron: Archief Zaanstad)

7 Blad: 07 straat en nummer : Zuideinde 5 Detail van de plankaart uit 1812 bij de kadastrale minuut. Perceel sectie D 233 met huis en erf is evenals de percelen 234 en 235 op dat moment in bezit van de winkelier Klaas Fokkes, zoals de OAT (zie hieronder) aangeeft. Zuideinde 5 (D 233) is aan de achterzijde nog bereikbaar via het water van de Dijksloot (bron: beeldbank RCE)

8 Blad: 08 straat en nummer : Zuideinde 5 Ansichtkaart rond 1910 met de oorspronkelijke gevel van de zuid- en oostgevel van Zuideinde 5 (bron: A. Sol, Westzaan) Historische rond 1930 met bewoonster Maartje Dresselhuizen, echtgenote van Dirk Vet, voor haar huis (bron: A. Sol, Westzaan)

9 Blad: 09 Foto uit 1979 met de vervangen gevelbeschieting aan de oost- en zuidgevel. De nok wordt nog bekroond met een gemetselde schoorsteen, maar is inmiddels verdwenen (bron: Archief Zaanstad) Bronnen - Beeldbank Zaanstad - Nai database ( - Bonas database ( - Encyclopedie van de Zaanstreek, deel 1 en 2/ J.P. Woudt (1991) - Monumenten Inventarisatie project Noord-Holland Gemeente Zaanstad, Deelgebied koog a/d Zaan en Zaandijk (1992) en fotokaarten. - Architectuur en stedebouw in Noord-Holland , E. van der Kleij (1993) - Architectuur en stedebouw Zaanstreek , P. Kleij (1993) - Monumenten in Nederland, Noord-Holland, R. Stenvert (2006) - Monumentwaarde 17 e eeuwse woning te Westzaan, A. Sol (2010)