In de verordening ex artikel 213 Gemeentewet is in artikel 4, lid 3, de volgende zinsnede opgenomen:

Transcriptie

1 CONTROLEPROTOCOL VOOR DE ACCOUNTANTSCONTROLE OP DE JAARREKENING 2011 VAN DE GEMEENTE ZWIJNDRECHT 1. Inleiding De gemeenteraad verstrekt opdracht om de accountantscontrole als bedoeld in art 213 GW voor de gemeente Zwijndrecht uit te voeren. Ter voorbereiding en ondersteuning van de uitvoering van de accountantscontrole moet de gemeenteraad een aantal zaken nader regelen, wat op hoofdlijnen in dit controleprotocol plaatsvindt. Object van controle is de jaarrekening 2011 en daarmede tevens het financieel beheer over het jaar 2011 zoals uitgeoefend door of namens het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Zwijndrecht. 1.1 Doelstelling Dit controleprotocol heeft als doel nadere aanwijzingen te geven aan de accountant over de reikwijdte van de accountantscontrole, de daarvoor geldende normstellingen en de daarbij verder te hanteren goedkeuring- en rapporteringtoleranties voor de controle van de jaarrekening 2011 van de gemeente Zwijndrecht. 1.2 Wettelijk kader De gemeentewet (GW), artikel 213, schrijft voor dat de gemeenteraad één of meer accountants aanwijst als bedoeld in artikel 393 eerste lid Boek 2 Burgerlijk Wetboek voor de controle van de in artikel 197 GW bedoelde jaarrekening en het daarbij verstrekken van een accountantsverklaring en het uitbrengen van een verslag van bevindingen. De gemeenteraad heeft op 18 december 2007 de verordening ex artikel 213 GW voor de controle op het financieel beheer en op de inrichting van de financiële organisatie van de gemeente Zwijndrecht vastgesteld. In het kader van de opdrachtverstrekking aan de accountant kan de gemeenteraad nadere aanwijzingen geven voor te hanteren goedkeuring- en rapporteringtoleranties. Tevens moet in de opdrachtverstrekking duidelijk aangegeven worden welke wet- en regelgeving in het kader van het financieel beheer onderwerp van rechtmatigheidcontroles zal zijn. De raad regelt dit door vaststelling van dit controleprotocol. 1.3 Procedure In de verordening ex artikel 213 Gemeentewet is in artikel 4, lid 3, de volgende zinsnede opgenomen: Ter bevordering van een efficiënte en doeltreffende accountantscontrole vindt periodiek(afstemmings-) overleg plaats tussen de accountant, een vertegenwoordiger uit de raad, een vertegenwoordiger van de rekenkamer(functie), de griffier, de portefeuillehouder belast met financiën, de concerncontroller en het hoofd van de stafeenheid Advies en Ondersteuning belast met het taakveld financiën. In artikel 2 lid 4 en artikel 7 lid 5 van deze controleverordening zijn ook nog de communicatiemomenten benoemd tussen de raad en de accountant. In artikel 2 betreft het de communicatie voorafgaand aan de accountantscontrole van een boekjaar en in artikel 7 de communicatie tussen de accountant en de raad na afloop van de jaarrekeningcontrole. 1

2 2. Algemene uitgangspunten voor de controle (getrouwheid én rechtmatigheid) Zoals in artikel 213 GW is voorgeschreven zal de controle van de in artikel 197 Gemeentewet bedoelde jaarrekening, uitgevoerd door de door de raad benoemde accountant, gericht zijn op het afgeven van een oordeel over: het getrouwe beeld van de in de jaarrekening gepresenteerde baten en lasten en de grootte en samenstelling van het vermogen; het rechtmatig tot stand komen van de baten en lasten en balansmutaties; het in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen; de inrichting van het financieel beheer en de financiële organisatie gericht op de vraag of deze een getrouwe en rechtmatige verantwoording mogelijk maken; het in overeenstemming zijn van de door het college opgestelde jaarrekening met de bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te stellen regels bedoeld in artikel 186 Gemeentewet (Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten); Bij de controle zullen de nadere regels die bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden gesteld op grond van artikel 213, lid 6 Gemeentewet (Besluit Accountantscontrole Provincies en Gemeenten) alsmede de Richtlijnen voor de Accountantscontrole (NIVRA) bepalend zijn voor de uit te voeren werkzaamheden. Onder rechtmatigheid wordt begrepen de definitie volgens het Besluit Accountantscontrole Provincies en Gemeenten (BAPG) dat de in de rekening verantwoorde lasten, baten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen, dat wil zeggen in overeenstemming zijn met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder gemeentelijke verordeningen. 3. Te hanteren goedkeurings- en rapporteringstoleranties De accountant accepteert in de controle bepaalde toleranties en richt de controle daarop in. De accountant controleert niet ieder document of iedere financiële handeling, maar richt de controle zodanig in dat voldoende zekerheid wordt verkregen over het getrouwe beeld van de jaarrekening en de rechtmatigheid van de verantwoorde baten en lasten en balansmutaties en financiële beheershandelingen met een belang groter dan de vastgestelde goedkeuringstolerantie I. De accountant richt de controle in op het ontdekken van belangrijke fouten en baseert zich daarbij op risicoanalyse, vastgestelde toleranties en statistische deelwaarnemingen en extrapolaties. In het Besluit Accountantscontrole Provincies en Gemeenten zijn minimumeisen voor de in de controle te hanteren goedkeuringstoleranties voorgeschreven. Provinciale Staten en Gemeenteraden mogen de goedkeuringstoleranties scherper vaststellen dan deze minimumeisen. Dit moet dan wel worden toegelicht in de accountantsverklaring. De minimumeisen zijn: Strekking accountantsverklaring: Goedkeuringstolerantie Goedkeurend Beperking Oordeelonthouding Afkeurend Fouten in de jaar- <= 1% >1%<3% - >= 3% rekening (% omvangsbasis) Onzekerheden in de controle (% omvangsbasis) <= 3% >3%<10% >= 10% - I Door de toepassing van een risicoanalyse kan het zo zijn dat niet alle transacties die groter zijn dan de vastgestelde goedkeuringstolerantie individueel worden gecontroleerd. Ook kunnen andere gegevensgerichte werkzaamheden dan deelwaarnemingen worden toegepast. Met name door toepassing van cijferanalyse (verbandscontroles) kan het aantal deelwaarnemingen worden beperkt. 2

3 Naast deze kwantitatieve benadering zal de accountant ook een kwalitatieve beoordeling hanteren (professional judgement). De weging van fouten en onzekerheden vindt ook plaats op basis van professional judgement. De definitie van de goedkeuringstolerantie is: De goedkeuringstolerantie is het bedrag dat de som van fouten in de jaarrekening of onzekerheden in de controle aangeeft, die in een jaarrekening maximaal mogen voorkomen, zonder dat de bruikbaarheid van de jaarrekening voor de oordeelsvorming door de gebruikers kan worden beïnvloed. De goedkeuringstolerantie is bepalend voor de oordeelsvorming, de strekking van de af te geven accountantsverklaring. Naast de goedkeuringstoleranties wordt onderkend de rapporteringtolerantie. Deze kan als volgt worden gedefinieerd: De rapporteringtolerantie(s) is een bedrag dat gelijk is aan of lager is dan de bedragen voortvloeiend uit de goedkeuringstolerantie. Bij overschrijding van dit bedrag vindt rapportering plaats in het verslag van bevindingen. Een lagere rapporteringtolerantie leidt in beginsel niet tot aanvullende controlewerkzaamheden, maar wel tot een uitgebreidere rapportage van bevindingen. De rapporteringtolerantie kan worden vastgesteld op een percentage, bijvoorbeeld 80%, van de goedkeuringstolerantie of op een maatschappelijk relevant geacht absoluut bedrag zoals De rapporteringtoleranties kunnen zich verder toespitsen op die elementen die de raad specifiek nader terug wil zien, zonder dat dit de controletoleranties zelf beïnvloedt. De rapporteringtolerantie wordt door de gemeenteraad vastgesteld, met inachtneming van bovengenoemde minimumeisen. De accountant richt de controle in rekening houdend met de rapporteringtolerantie om te kunnen waarborgen dat alle gesignaleerde onrechtmatigheden die dit bedrag overschrijden ook daadwerkelijk in het verslag van bevindingen worden opgenomen. In het hierna opgenomen schema zijn de goedkeuringstolerantie en de rapporteringtolerantie(s) opgenomen zoals in dit controleprotocol door de gemeenteraad vastgesteld voor het controlejaar Goedkeuringstolerantie Goedkeurend Beperking Oordeelonthouding Afkeurend Fouten in de jaar- <= 1% >1%<3% - >= 3% rekening (% omvangsbasis)) Onzekerheden in de controle (% omvangsbasis) <= 3% >3%<10% >=10% - Op basis van de begroting 2011 van de gemeente betekenen bovengenoemde percentages dat een totaalbedrag aan fouten in de jaarrekening van circa 1,1 miljoen en een totaal van onzekerheden van circa 3,2 miljoen de goedkeurende strekking van de accountantsverklaring niet zullen aantasten. Voor de rapporteringtolerantie stelt de raad als maatstaf dat de accountant elke fout of onzekerheid >= rapporteert. 4. Begrip rechtmatigheid en de aanvullend te controleren rechtmatigheidscriteria Voor een toelichting op het begrip rechtmatigheid in relatie tot de accountantscontrole bij decentrale overheden wordt verwezen naar de Nota van toelichting bij het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Staatsblad 2003/389), het NIVRA-discussierapport Financiële rechtmatigheid(scontrole) bij gemeenten en provincies, de NIVRA Audit Alert 17 (beide te raadplegen via de ledenbrief van de VNG Accountantscontrole 2004 van 12 augustus 2004 (zie en de circulaire van het ministerie van BZK Vernieuwde accountantscontrole bij provincies en gemeenten van 24 november

4 In het kader van de rechtmatigheidscontrole kunnen negen rechtmatigheidscriteria worden onderkend: het begrotingscriterium, het voorwaardencriterium, het misbruik en oneigenlijk gebruikcriterium, het calculatiecriterium, het valuteringscriterium, het adresseringscriterium, het volledigheidscriterium, het aanvaardbaarheidscriterium en het leveringscriterium. In het kader van het getrouwheidsonderzoek besteedt de accountant al aandacht aan de meeste van deze criteria. Voor de oordeelsvorming over de rechtmatigheid van het financieel beheer zal extra aandacht besteed moeten worden aan de volgende rechtmatigheidscriteria: 1. Het begrotingscriterium; 2. Het misbruik en oneigenlijk gebruik criterium (M&O-criterium); 3. Het voorwaardencriterium. Ad 1 Begrotingscriterium Als blijkt dat de gerealiseerde lasten zoals weergegeven in de jaarrekening hoger zijn dan de geraamde bedragen met inbegrip van de laatste begrotingswijziging, is - voor zover het de begrotingsoverschrijdingen betreft - mogelijk sprake van onrechtmatige uitgaven. De overschrijding kan namelijk in strijd zijn met het budgetrecht van de gemeenteraad zoals geregeld in de Gemeentewet. Voor de afsluitende oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de gemeenteraad geformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door aan de lasten gerelateerde hogere inkomsten. Het bepalen óf respectievelijk welke begrotingsoverschrijdingen al dan niet verwijtbaar zijn, is voorbehouden aan de raad. Overigens worden onder begrotingsoverschrijdingen in dit protocol overschrijdingen op programmaniveau bedoeld. Via de door de raad vastgestelde financiële verordening ex artikel 212 Gemeentewet is nader uitgewerkt hoe moet worden bepaald of de lasten binnen de omschrijving van de activiteiten en het bijbehorende bedrag van het programma passen. Volgens de verordening mogen de lasten van producten niet dusdanig worden overschreden dat de realisatie van andere producten binnen het zelfde programma onder druk komt te staan. Het college moet dit in de eerstvolgende tussenrapportage aan de raad melden. De post onvoorzien is niet nader onderverdeeld in programma s en kan worden gebruikt om alle soorten tegenvallers op te vangen. Met het vaststellen in dit controleprotocol van de reikwijdte van de rechtmatigheidstoets door de accountant geeft de raad aan welke onder- en overschrijdingen van de begroting rechtmatig dan wel onrechtmatig moeten worden geacht (zie bijlage 2). Ad 2. Gemeenten zullen een beleid ter voorkoming en bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik moeten hebben. In het jaarverslag en/of de toelichting op de jaarrekening verantwoordt het college zich over de opzet, de uitvoering en de resultaten van het M&O-beleid. Indien een gemeente geen toereikend M&O-beleid voert kan dit gevolgen hebben voor het accountantsoordeel. Indien bij een toereikend M&O-beleid dat in voldoende mate is uitgevoerd toch een belangrijke (materiële) onzekerheid die inherent is aan de regeling blijft bestaan met betrekking tot de rechtmatigheid van de uitgaven of ontvangsten en deze niet verder kan worden gereduceerd, dient de accountant te beoordelen of deze onzekerheid in de toelichting bij de jaarrekening adequaat wordt weergegeven. Door de raad is in verschillende verordeningen en besluiten een M&O beleid vastgesteld. Voor bestaande procedures wordt getoetst in hoeverre deugdelijke maatregelen ter voorkoming van misbruik- en oneigenlijk gebruik worden genomen. Daarbij is de vooronderstelling gerechtvaardigd dat binnen de belangrijkste procedures reeds (informeel) adequate maatregelen zijn getroffen ter waarborging van de getrouwheid van de financiële verantwoording. Ad 3. Besteding en inning van gelden door een gemeente zijn aan bepaalde voorwaarden verbonden waarop de accountant moet toetsen. Deze voorwaarden liggen vast in wetten en regels van hogere overheden en de (eigen) gemeentelijke regelgeving. De gestelde voorwaarden hebben in het algemeen betrekking op: 4

5 De omschrijving van de doelgroep respectievelijk het project; De heffings- en/of declaratiegrondslag; Normbedragen (denk aan hoogte en duur); De bevoegdheden; Het voeren van een administratie; Het verkrijgen en bewaren van bewijsstukken; Aan te houden termijnen voor besluitvorming, betaling, declaratie e.d. De precieze invulling verschilt per wet respectievelijk regeling respectievelijk verordening. Voor alle geldstromen dient ondubbelzinnig vast te staan welke voorwaarden er op van toepassing zijn. De door hogere overheden gestelde voorwaarden liggen volledig vast. Dit geldt echter niet voor de voorwaarden in de gemeentelijke regelgeving. Omdat er (nog) geen generieke criteria zijn vastgesteld, dient de accountant over zowel de generieke als de specifieke criteria in overleg te treden met de raad. De raad is op gemeentelijk niveau kadersteller en wordt geacht de norm te stellen waaraan het college moet worden getoetst. Een gemeenteraad dient dan ook op grond van een overzicht van alle voor de betreffende gemeente geldende wet- en regelgeving het voorwaardencriterium te operationaliseren. Concreet betekent dit dat door de gemeenteraad limitatief moet zijn bepaald aan welke in wet- en regelgeving vastgelegde, voor de gemeente relevante, voorwaarden de accountant moet toetsen. Met het vaststellen in dit controleprotocol van de reikwijdte van de rechtmatigheidtoets door de accountant werkt de raad het voorwaardencriterium nader uit. Uitgangspunt daarbij is dat vooralsnog het huidige informele beleid wordt bekrachtigd en er met name jegens derden niet met terugwerkende kracht strengere normen zullen worden toegepast. 5. Reikwijdte accountantscontrole rechtmatigheidtoetsing De accountantscontrole op rechtmatigheid voor het kalenderjaar 2011 is limitatief gericht op: 5.1 de naleving van wettelijke kaders, zoals die onder Normenkader 2011 externe regelgeving van de Inventarisatie wet- en regelgeving in het kader van de rechtmatigheidcontrole bij gemeenten zijn opgenomen (bijlage 1 van dit protocol). Dit uitsluitend voor zover deze directe financiële beheershandelingen betreffen of kunnen betreffen 5.2 de naleving van de volgende kaders: o de begroting, waarbij onder- en overschrijdingen rechtmatig dan wel onrechtmatig worden geacht met inachtneming van de bepalingen in bijlage 2 van dit controleprotocol o de financiële verordening ex artikel 212 Gemeentewet, o de controleverordening ex artikel 213 Gemeentewet o de verordening periodiek onderzoek doelmatigheid en doeltreffendheid ex art 213a Gemeentewet en de overige kaders zoals opgenomen onder Normen- en toetsingskader 2011 interne regelgeving van de Inventarisatie wet- en regelgeving in het kader van de rechtmatigheidcontrole bij gemeenten (bijlage 1 van dit protocol). Dit laatste voor zover van toepassing en uitsluitend voor zover deze directe financiële beheershandelingen betreffen of kunnen betreffen. Ten aanzien van het voorwaardencriterium worden enkel bevindingen die betrekking hebben op de hoogte, duur en doelgroep/object van financiële beheershandelingen meegenomen bij de oordeelsvorming van de accountantsverklaring, tenzij jegens derden (bijvoorbeeld in toekenningsbeschikkingen) aanvullende voorwaarden met directe financiële consequenties zijn opgenomen. II II Dergelijke jegens derden geformuleerde (financiële) voorwaarden zijn immers ook al relevant voor de accountantscontrole inzake de getrouwheid van de jaarrekening. 5

6 Indien en voor zover bij de accountantscontrole materiële financiële onrechtmatige handelingen worden geconstateerd worden deze in de rapportage en oordeelsweging uitsluitend betrokken indien en voor zover het door de raad of hogere overheden vastgestelde regels betreft. Collegebesluiten worden enkel betrokken in de controle voor zover zij een noodzakelijke uitwerking zijn van rijks- of gemeentelijke (dus door de raad vastgestelde) regelgeving. Met andere woorden: interne regels van college naar ambtelijke organisatie dan wel overige collegebesluiten vallen daar buiten. Voorts kan een afwijking van deze lagere regelgeving passend zijn binnen de uitvoering van hogere besluiten. Het is (over het algemeen) aan het college om een oordeel te vellen over de geconstateerde afwijkingen van lagere interne regels. 6. Rapportering accountant Tijdens en na afronding van de controlewerkzaamheden rapporteert de accountant hierna in het kort weergegeven als volgt: Interim-controles In de tweede helft van het jaar wordt door de accountant een zogenaamde interim-controle uitgevoerd. Over de uitkomsten van die tussentijdse controle wordt een verslag uitgebracht. Bestuurlijk relevante zaken worden op grond van de overeengekomen rapportagewensen - ook aan de gemeenteraad gerapporteerd. Verslag van bevindingen Overeenkomstig de gemeentewet wordt omtrent de controle een verslag van bevindingen uitgebracht aan de raad en in afschrift aan het College van Burgemeester en Wethouders. In het verslag van bevindingen wordt gerapporteerd over de opzet en uitvoering van het financiële beheer en of de beheersorganisatie een getrouw en rechtmatig financieel beheer en een rechtmatige verantwoording daarover waarborgt. Uitgangspunten voor de rapportagevorm Gesignaleerde onrechtmatigheden worden toegelicht gespecificeerd naar de aard van het criterium (begrotingscriterium, voorwaardencriterium, etc.). Fouten of onzekerheden die de rapporteringstolerantie als bedoeld in hoofdstuk 3 van dit controleprotocol overschrijden, worden weergegeven in een apart overzicht bij het verslag van bevindingen. De accountant rapporteert ook over eventuele bevindingen met betrekking tot de betrouwbaarheid en de continuïteit van de door de gemeente gehanteerde geautomatiseerde informatieverzorging. Accountantsverklaring In de accountantsverklaring wordt op een gestandaardiseerde wijze, zoals wettelijk voorgeschreven, de uitkomst van de accountantscontrole weergegeven, zowel ten aanzien van de getrouwheid als de rechtmatigheid. Deze accountantsverklaring is bestemd voor de gemeenteraad, zodat deze de door het College van Burgemeester en Wethouders opgestelde jaarrekening kan vaststellen. Bijlagen 1. Inventarisatie wet- en regelgeving in het kader van de rechtmatigheidscontrole bij gemeenten 2. Begrotingscriterium 6

7 Bijlage 1: Inventarisatie wet- en regelgeving in het kader van de rechtmatigheidcontrole bij gemeenten EXTERN EN INTERN REGELINGENBESTAND GEMEENTE ZWIJNDRECHT 7

8 INLEIDING In het kader van de rechtmatigheidtoets maakt de accountant gebruik van een normenkader. Dit omvat zowel externe als interne regelgeving. Het interne normenkader is uitgewerkt tot een toetsingskader. Per regeling is aangegeven welke artikelen niet-financieel van aard zijn (en dus niet in het onderzoek naar de financiële rechtmatigheid worden betrokken) en welke artikelen vallen onder de voorwaardencriteria recht, hoogte en duur. 8

9 NORMENKADER 2011 EXTERNE REGELGEVING 1. DE BESTUURLIJKE ORGANISATIE VAN DE GEMEENTE 1. Grondwet 2. Gemeentewet 3. Algemene wet bestuursrecht 4. Wet gemeenschappelijke regelingen 5. Burgerlijk Wetboek 6. Besluit accountantscontrole provincies en gemeenten 7. Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten 8. Wet financiering decentrale overheden 9. Financiële verhoudingswet Externe regelgeving niet-financieel 1. Wet openbaarheid van bestuur 2. Wet op de Raad van State 3. Wet Nationale ombudsman 2. DE AMBTELIJKE ORGANISATIE VAN DE GEMEENTE 1. Wet Veiligheidsrisico s. (Brandweerwet 1985 per vervallen) 2. Europese richtlijnen voor overheidsopdrachten: - Diensten (92/50/EEG) waarin opgenomen de richtlijn 97/52.EG - Werken (93/37/EEG) waarin opgenomen de richtlijn 97/52/EG - Leveringen (93/36/EEG) waarin opgenomen de richtlijn 97/52/EG 3. UAR 2001 (nationale richtlijn voor het aanbesteden van werken), die de gemeente Zwijndrecht van toepassing heeft verklaard op het bedrag van en hoger Externe regelgeving niet-financieel 1. Archiefwet PERSONEEL 1. Ambtenarenwet 2. Fiscale wetgeving 3. Sociale verzekeringswetten 4. CAR Externe regelgeving niet-financieel 1. Wet op de ondernemingsraden 4. BELASTINGEN, RETRIBUTIES EN HEFFINGEN 1. Algemene wet inzake rijksbelastingen 2. Invorderingswet Wet waardering onroerende zaken 9

10 5. OPENBARE ORDE EN BEVOLKING 1. Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens 2. Besluit gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens 3. Vreemdelingenwet Vreemdelingenbesluit 5. Wet rechten burgerlijke stand 6. Legesbesluit akten burgerlijke stand 7. Wet op de kansspelen 8. Paspoortwet 9. Reglement rijbewijzen 10. Wet bescherming persoonsgegevens Externe regelgeving niet-financieel 1. Kieswet 2. Wet openbare manifestaties 3. Zondagswet 6. OPENBARE GEZONDHEID, VEILIGHEID EN ZEDELIJKHEID 1. Wet ambulancevervoer 2. Drank- en Horecawet Externe regelgeving niet-financieel 1. Destructiewet 2. Wet rampen en zware ongevallen 3. Besluit risico s zware ongevallen 4. Wet geneeskundige hulpverlening bij rampen 5. Wet collectieve preventie volksgezondheid 6. Wet kwaliteitsbevordering Rampenbestrijding (WKR) 7. Wet op de lijkbezorging 7. RUIMTELIJKE ORDENING EN VOLKSHUISVESTING 1. Wet op de ruimtelijke ordening 2. Woningwet 3. Bouwbesluit. 4. Besluit indieningsvereisten aanvraag bouwvergunning 5. Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken 6. Huisvestingswet 7. Monumentenwet Wet op de Stads- en Dorpsvernieuwing 9. Wet op de Stedelijke Vernieuwing 10. Leegstandswet 11. Huursubsidiewet 12. Besluit Woninggebonden Subsidies 13. Wet voorkeursrecht gemeenten 10

11 8. MILIEU 1. Boswet 2. Wet vervoer gevaarlijke stoffen Externe regelgeving niet-financieel 1. Wet milieubeheer 2. Provinciale Milieuverordening Zuid-Holland 3. Asbestverwijderingsbesluit 4. Wet bodembescherming 5. Wet geluidhinder en bijbehorende besluiten 6. Wet inzake de luchtverontreiniging 7. Besluit luchtkwaliteit 8. Besluit Externe veiligheid inrichtingen 9. Flora en Faunawet 10. Besluit kwaliteitseisen handhaving milieubeheer 11. Bouwstoffenbesluit 12. Wet milieugevaarlijke stoffen 13. Wet verontreiniging oppervlaktewateren 9. VERKEER, VERVOER EN WATERSTAAT 1. Wegenverkeerswet Besluit administratieve bepalingen wegverkeer 3. Wegenverkeersreglement 4. Reglement verkeersregels en verkeerstekens Wet personenvervoer 6. Binnenschepenwet 7. Telecommunicatiewet Externe regelgeving niet-financieel 1. Besluit wegslepen van voertuigen 2. Wegenwet 3. Wet voorkoming verontreiniging door schepen 4. Regeling gehandicaptenparkeerkaart 10. ECONOMISCHE AANGELEGENHEDEN EN ARBEID 1. Winkeltijdenwet 11

12 11. MAATSCHAPPELIJKE ZORG EN WELZIJN A. Externe regelgeving 1. Wet inburgering nieuwkomers 2. Wet werk en bijstand 3. Wet kinderopvang 4. Wet voorzieningen gehandicapten 5. Wet inschakeling werkzoekenden 6. Welzijnswet Wet maatschappelijke zorg 8. Algemene wet bijzondere ziektekosten 9. Wet sociale werkvoorziening 10. Algemene bijstandswet 11. Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) 12. Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) 13. Faillissementswet 14. Huursubsidiewet 15. Regeling opvang asielzoekers 16. Wet voorlopige voorziening tot tijdelijk verblijf 17. Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 18. Wet op de (re)integratie arbeidsgehandicapten 19. Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen 20. Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten 12. ONDERWIJS 1. Wet op het primair onderwijs 2. Wet op het voortgezet onderwijs 3. Wet op de basiseducatie Externe regelgeving niet-financieel 1. Wet op de expertisecentra 2. Leerplichtwet Experimentenwet 13. CULTURELE AANGELEGENHEDEN, SPORT EN RECREATIE, STADS- EN NATUURSCHOON, EMANCIPATIE Externe regelgeving 1. Kampeerwet 2. Mediawet 12

13 NORMEN- EN TOETSINGSKADER 2009 INTERNE REGELGEVING Niet-financieel Recht Hoogte Duur 1. DE BESTUURLIJKE ORGANISATIE Financiële verordening gemeente Zwijndrecht 2007 (art. 212) 1, 2, 3, 4.1, 4.2, 5, 6, 7, 8, 9, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, , 7.5-6, 9.3, 10, 11, 12, 13 Nota afschrijving en waardering wijziging inleiding 1(a, b, c), 2(b, c), 3 1(a, b, c), 2(b, c), 2(a), 3, tabel 3, tabel Controleverordening gemeente Zwijndrecht 2007 (art 213) Alle Verordening onderzoeken doelmatigheid en doeltreffendheid gemeente Alle Zwijndrecht 2007 (art. 213a GW) Verordening op rekenkamercommissie Zwijndrecht , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12 9 Verordening Dorpsraad Heerjansdam e wijziging , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14,, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 11 21, 22, 23, 24, 25, 26 Verordening geldelijke voorzieningen wethouders a, 1b, 2a, 3 1a, 1b, 2b Verordening geldelijke voorzieningen raads- en commissieleden van de 1, 13, , 4.1, 4.2, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 2.1, 3, 4, 7, 8, 9 2, 7, 8 gemeente Zwijndrecht Nota reserves en voorzieningen , 3 2. DE AMBTELIJKE ORGANISATIE Verordening op de ambtelijke bijstand en fractieondersteuning , 8, 10, , 7 6.2, 9, 10 Aanbevelingen uit het rapport 'De gemeente vergeleken met haar Overige Aanbeveling nr. 5 soortgenoten' van de Rekenkamercommissie Inkoopbeleid 2002 H1, H2, H3, H8, H9, H19 H4, H5, H6, H7 H4, H5, H6, H7 3. PERSONEEL 4. BELASTINGEN, RETRIBUTIES EN HEFFINGEN Verordening Binnenhavengeld Drechtsteden 2005 (inclusief 1 e t/m 7e 1, 8, 9, 10, 11, 12, 15 2, 3, 4, 7, 13, 14 4, 5 6 wijziging) i.v.m. aanpassing tarieven 2011 Verordening Brandweerrechten Zwijndrecht , 7, 9 1, 2 3, 5, 8 4 Verordening hondenbelasting Zwijndrecht , 6, 7, 9, 10, 11 2, 3 4, 5, 8 8 Legesverordening , 8 1, 2, 4, 6 3 Verordening lijkbezorgingsrechten Zwijndrecht , 7, 9, 10, 12, 13 2, 3, 4, 11 5, 8 6 Verordening marktgeld Zwijndrecht , 5, 7, 8 1, 2, Verordening onroerende-zaakbelastingen Zwijndrecht , 7, 8, 9 1, 2 3, 4, 5 3 Verordening precariobelasting Zwijndrecht , 8, 10, 12, 13 2, 3, 4, 11 5, 6 7, 9 Verordening reinigingsrecht Zwijndrecht , 6, 8, 10, 11 2, 5, 7, Verordening rioolheffing Zwijndrecht , 7, 9, 10, 11 2, 3 4, 5 6, 8 Verordening op het verlenen van kwijtschelding van gemeentelijke heffingen 2003 Verordening parkeerbelastingen Zwijndrecht 2005 (incl. 1 e t/m 7 e wijziging 1, 6, 7, 11, 12 2, 3, 5, 9, 10 4, 8 i.v.m. aanpassen tarieven 2011 Verordening afvalstoffenheffing Zwijndrecht , 7, 8, 9 1, 2 3 4, 6 5. OPENBARE ORDE 6. OPENBARE GEZONDHEID, ZEDELIJKHEID/ VEILIGHEID Verordening regelende de lijkschouwing in de gemeente Zwijndrecht , 2, 3, 6, 7 4, 5 13

14 NORMEN- EN TOETSINGSKADER 2009 INTERNE REGELGEVING Niet-financieel Recht Hoogte Duur 7. RUIMTELIJKE ORDENING Exploitatieverordening gemeente Zwijndrecht , 2, 3, 5, 7.1, 7.2, 7.3, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 4, 7.4a 6, 7.4b, 8 8. VOLKSHUISVESTING EN BOUWZAKEN Verordening VROM Startersleningen , 3, , , , 6, 7, 8, 9, 10, 11, , MILIEU 10. VERKEER, VERVOER EN WEGEN 11. ECONOMISCHE AANGELEGENHEID EN ARBEID Marktverordening + beleidsregels 2005 Overige MAATSCHAPPELIJKE ZORG EN WELZIJN Verordening Algemeen Sociaal Fonds gemeente Zwijndrecht , 2.1, 6, 7, 8, 9, 10, , 2.3, 3.2, 4, Subsidieverordening gehandicaptensport Drechtsteden , 2, 3, 4, 5.1, , 6, 9, 12.1, 12.2, 12.5, 13, 14, 15, 16, 5.2, 7, 8, 10, 12.3, , 8e, 11 8f 17 Verordening Seniorenraad Gemeente Zwijndrecht 2003 overige Verordening Peuterspeelzaalwerk gemeente Zwijndrecht ,2,3,4,6,7,8,9,10,11, ,7,9,10,11,12,13 2,7.4a 7.4b Algemene Subsidieverordening Zwijndrecht , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, , 8, 9, 10, 12, 15, 19, 20, 21, 22, 23, 24, , 6, 12.3a 12.3b 13. ONDERWIJS Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Zwijndrecht , 2, 3, 5, 6, 7,8, 9, 10, , 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20, 21, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, , 39, 40, 41, 42 4, 6.3, 7.3, 11.4, 12, 16, 18, 20.2, 22, 24, 25.4, 27, 28, 37.4, 38, 39 4, 12, 33, 38, 39, 41 Verordening leerlingenvervoer gemeente Zwijndrecht 2003 Alle 2-4, 9-27, , 8, Verordening cliëntenplatform leerlingenvervoer gemeente Zwijndrecht 2003 Alle 9 9 Verordening materiële financiële gelijkstelling onderwijs gemeente Zwijndrecht , 4, 5, 6, 7, 9, 10, 12.1, 12.4, 13, 14, 18, 19, 20, 21 2, 3, 5, 6, 8, 10, 11, 12.2, 13, 16 2, 12.3, 15, , CULTURELE AANGELEGENHEDEN 15. SPORT EN RECREATIE Huurregeling vrijetijdsaccommodaties gemeente Zwijndrecht 1-6, 8-15, 18-27, , 17, Regeling Huurprijzen Welzijnsaccommodaties 1, 2, 3, 10, 11 2, 4-6, 7, 8, 9 14

15 Bijlage 2: Begrotingscriterium Bij de jaarrekening vindt een analyse van de verschillen ten opzichte van de begroting plaats, conform artikel 28 van het BBV. Bij de analyse moet in ieder geval aan de volgende elementen aandacht worden besteed: de oorzaak van de afwijking de relatie met de prestaties de passendheid in het beleid de dekking vanuit andere programma s (alternatieve dekking) mogelijke eerdere informatievoorziening over de afwijking aan de raad eventueel de mate van verwijtbaarheid Begrotingsonderschrijdingen zijn in principe niet onrechtmatig tenzij deze in strijd zijn met het beleid dat de raad heeft vastgesteld. Voor het operationaliseren van rechtmatigheid inzake begrotingsoverschrijdingen onderscheiden we de in navolging van het PRPG zeven categorieën van begrotingsoverschrijdingen. Overigens worden onder begrotingsoverschrijdingen in dit protocol overschrijdingen op hoofddoelstellingniveau bedoeld. In onderstaand overzicht staat de consequentie van betreffende overschrijding voor het accountantsoordeel weergegeven. Bij de toetsing van begrotingsafwijkingen kunnen tenminste de volgende soorten begrotingsafwijkingen worden onderkend: 1. Kostenoverschrijdingen betreffende activiteiten die niet passen binnen het bestaande beleid en waarvoor men tegen beter weten in geen voorstel tot begrotingsaanpassing heeft ingediend. Bijvoorbeeld: de doelgroep c.q. de activiteiten zijn in de praktijk aantoonbaar ruimer geïnterpreteerd dan in regelgeving (subsidieregeling, -verordening) was gedefinieerd. 2. Kostenoverschrijdingen die passen binnen het bestaande beleid, maar waarbij de accountant ondubbelzinnig vaststelt dat die ten onrechte niet tijdig zijn gesignaleerd. Bijvoorbeeld: de verwachte kostenoverschrijding op jaarbasis was via tussentijdse informatie al wel bekend, maar men heeft geen voorstel tot begrotingsaanpassing ingediend en dit is in strijd met de budgetregels zoals afgesproken met de raad. 3. Kostenoverschrijdingen die geheel of grotendeels worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten, bijvoorbeeld via subsidies of kostendekkende omzet. 4. Kostenoverschrijdingen bij open einde (subsidie)regelingen. Vaak blijkt vanwege dit open karakter in het kader van het opmaken van de jaarrekening een (niet eerder geconstateerde) overschrijding. 5. Kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door extra inkomsten die niet direct gerelateerd zijn. Over de aanwending van deze extra inkomsten heeft de raad nog geen besluit genomen 6. Kostenoverschrijdingen betreffende activiteiten welke achteraf als onrechtmatig moeten worden beschouwd omdat dit bijvoorbeeld bij nader onderzoek van de subsidieverstrekker, belastingdienst of een toezichthouder blijkt (bijvoorbeeld een belastingnaheffing). Het zal hier in de praktijk vaak gaan om interpretatieverschillen bij de uitleg van wet- en regelgeving die na het verantwoordingsjaar aan het licht komen. Er zijn dan geen rechtmatigheidgevolgen voor dat verantwoordingsjaar. Wel zal de gemeente er voor moeten zorgen dat de overschrijdingen getrouw in de jaarrekening worden weergegeven. - geconstateerd tijdens verantwoordingsjaar Onrechtmatig, maar telt niet mee voor het oordeel X **) X ***) - geconstateerd na verantwoordingsjaar X 7. Kostenoverschrijdingen op activeerbare activiteiten (investeringen) X ****) waarvan de gevolgen voornamelijk zichtbaar worden via hogere afschrijvings- en financieringslasten in het jaar zelf of pas in de volgende jaren. Onrechtmatig, en telt mee voor het oordeel X X *) X X 15

16 *) Te denken valt aan voorbeelden als vorderingen die niet geïnd kunnen worden of noodzakelijke afwaarderingen door marktomstandigheden (duurzame waardevermindering) die via tussentijdse informatie al wel bekend was en niet als begrotingswijziging is voorgelegd. Dit neemt de accountant mee in zijn rechtmatigheidsoordeel. **) Deze kostenoverschrijdingen zijn strikt formeel onrechtmatig. Er zijn echter verschillende situaties denkbaar waarbij de overschrijdingen binnen het door de raad uitgezette beleid zijn gebleven Het is dan niet de bedoeling dat de accountant deze overschrijding betrekt bij de beslissing of al dan niet een goedkeurende accountantsverklaring kan worden gegeven. Stel bijvoorbeeld dat de kosten van afvalinzameling en verwerking fors hoger zijn door de grote hoeveelheid aangeleverd afval. Deze hogere kosten worden echter gedekt, omdat de afvalstoffenheffing op basis van Diftar (tegen de ongewijzigde vastgestelde tarieven) ook hoger is. Deze overschrijdingen benoemen we als passend binnen het beleid van de raad. Het PRPG adviseert het college de overschrijding toe te laten lichten in de jaarrekening overeenkomstig de overige overschrijdingen die binnen het beleid passen. ***) Een open einde (subsidie)regeling is een voorbeeld van een kostenoverschrijding die past binnen het bestaande beleid maar die niet tijdig konden worden gesignaleerd. Het blijkt vaak pas bij het opmaken van een jaarrekening. Deze overschrijding wordt niet in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant betrokken. ****) De Zwijndrechtse raad heeft bepaald dat overschrijding van jaarkredieten niet in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant wordt betrokken, voorzover het totaal van de meerjarige investering niet wordt overschreden. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen constateringen tijdens of na het verantwoordingsjaar. Volledigheidshalve merken we op dat de Zwijndrechtse raad in aanvulling op de kaders van het RPGP heeft als regels heeft gesteld dat: Kredieten voor bouwgrondexploitaties door de raad per project apart worden geautoriseerd. Overschrijding van deze kredieten wordt niet in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant betrokken zolang het vastgestelde projectresultaat wordt gerealiseerd. Overschrijdingen op rentetoerekening worden niet in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant betrokken. Kostenoverschrijdingen die het gevolg zijn van een administratieve (onopzettelijke) fout in de begroting worden niet in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant betrokken. Het verschuiven van kosten tussen door de raad vastgestelde beleidsvelden waarmee kostenoverschrijdingen onzichtbaar worden gemaakt een fout is in de jaarrekening en derhalve wel als onrechtmatig wordt aangemerkt. Kosten die in financiële zin binnen de begroting blijven, maar waarbij (aanzienlijk) minder prestaties zijn geleverd of activiteiten zijn ontplooid dan in de begroting als doelstelling was aangegeven. Gelet op de huidige opvattingen over input, throughput, output, outcome-gegevens en het ontbreken van normen worden dergelijke overschrijdingen niet in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant betrokken. Als zich overschrijdingen voordoen die hierboven niet zijn benoemd, vindt overleg plaats met het audit committee. Bij dit overleg, dat erop is gericht om vast te stellen of bij dergelijke overschrijdingen al dan niet sprake is van onrechtmatigheid, wordt (de opvatting van) zowel de Rekenkamercommissie, als de accountant betrokken. 16