VERANTWOORDING Verantwoording van de aanpak

Transcriptie

1 VERANTWOORDING Marleen Jonker Twee jaar geleden raakte ik in de ban van het instrument enneagram als een procesmodel voor persoonlijke ontwikkeling. Ik had toen al aardig wat therapie en bewustzijnstraining achter de rug. Wat mij het meest trof, was de volledigheid en de interne samenhang van de persoonsbeschrijvingen. Voor het eerst kreeg ik een duidelijk zicht op waarom ik de dingen deed die ik altijd had gedaan en hoe. Het verduidelijkte direct mijn relatie met mezelf, met anderen en met het leven. Toen ik mij verder ging verdiepen, werd ik geraakt door de schoonheid van de interne dynamiek van het enneagram als model en de mogelijkheden die het biedt om op alle niveaus van persoonsontwikkeling in te kunnen steken om te komen tot oplossing van interne conflicten en tot persoonlijke groei. Het enneagram is tevens een model dat hulp biedt bij zingevingvragen of bij spirituele ontwikkeling. Binnen reguliere therapie heb ik ervaren dat zingevingsvragen niet aan de orde waren of dat de therapeut mijn vragen op het gebied van spiritualiteit smalend afdeed met de term spiritisme. Ik ben ervan overtuigd dat mensen op enig moment in hun ontwikkeling vast kunnen lopen op een belangrijk levensgebied. Het enneagram is dan een instrument om zowel interpersoonlijke conflicten als ook levensbeschouwelijke en zingevingsvragen op een adequate manier te behandelen. Joop Smulders Vanaf het moment dat ik in aanraking kwam met het Enneagram ben ik gegrepen door de helderheid, de structuur en in wezen de eenvoudige logica waarmee dit instrument de mens in al zijn doen en laten duidelijk maakt. Het is een heldere theorie over persoonlijkheidsstructuren, over EGO, over karaktervorming en karakteruiting die de wereld van de menselijke ervaringen, het menselijk reageren en het menselijk gedrag helpt duidelijker te maken. Het Enneagram geeft ons inzicht in onze afweermechanismen waarmee we te vaak in een illusoire wereld leven, waarmee we ideeën en gevoelens over de werkelijkheid verwarren met de werkelijkheid zelf. In mijn ontwikkeling liep ik telkens weer op tegen het probleem dat mensen anders waren dan ik, ze reageerden anders, dachten anders maar vooral waren hun emoties en reacties zo anders. Totdat ik ontdekte dat ik volgens de indeling van het Enneagram een type 8 ben en ik daarin ontdekte wat mijn primaire emotionele gerichtheid was om het leven als mijn illusie in stand te houden. Ruzies, onenigheid, dagindelingen, gevoelens ten opzichte van mensen, mijn continue wantrouwen, ervaringen met leidinggevenden, werkdrift, wijze van communicatie, afhankelijkheid in relaties, levenslust et cetera vielen op hun plaats in de heldere verklaringen van het psychologische model van het Enneagram. Het Enneagram heeft mij geholpen om meer inzicht te krijgen in mezelf en in anderen en helpt mij nu om cliënten snel en doeltreffend te diagnosticeren, te begeleiden in hun therapeutisch proces en om cliënten naar de zonsopgang van hun mogelijke persoonlijke groei te laten kijken. Verantwoording van de aanpak Vanuit onze gezamenlijke passie voor het enneagram en haar toepassingsmogelijkheden, gebruiken wij inmiddels het enneagram bij onze trainingen, binnen therapie en binnen ons eigen proces van persoonlijke groei en natuurlijk binnen de relatie. Ik (Marleen) was vanuit mijn zes structuur op zoek naar het ultieme model van therapeutische aanpak en het ultieme schema, waarin de werking en de gelaagdheid van het enneagram in een opslag duidelijk zou worden. Ik (Joop) zag in de gelaagdheid van de afweermechanismen van Ingeborg Bosch de fascinerende verduidelijking van de afdaling in de 9 ontwikkelingsniveaus van een Enneatype en de verstarring rondom het ego en het superego. Dit samenbrengen in een helder werkbaar model was en is nog steeds een grote uitdaging voor mij. Wij wilden dit beide combineren in een werkstuk. Toen Ronald in de lessen therapeutisch proces ineens de conflictdriehoek introduceerde, zag ik direct dat dit de basis zou kunnen zijn voor het ultieme model. Ik had geprobeerd dat model vorm te geven op grond van cirkels in plaats van een driehoek en ik kwam er niet helemaal uit. Joop en ik besloten samen het werkstuk te maken. De gezamenlijke basis en uitgangspositie is ons beider kennis van in ieder geval het gedachtegoed van Riso/Hudson en Maitri. Dit ligt ten grondslag aan het gehele werkstuk. Joop heeft zich vervolgens verdiept in de ontwikkelingspsychologische kant en de afweermechanismen, ik heb mij verder verdiept in conflicttheorie. Het resultaat is een samenvoeging van beiden en van ons gezamenlijke denkproces. De problematiek is behoorlijk ingewikkeld dus in het kader van de toegankelijkheid, de duidelijkheid en de leesbaarheid, heb ik (Marleen) het stuk geredigeerd. Hierdoor is in principe niet meer terug te herkennen welk deel door wie is verzorgd. Deze keuze hebben wij op grond van voorstaande bewust gemaakt. Het enneagram kan een inzicht bieden dat elke keer weer verassend is en steeds dieper gaat. Dit werkstuk is de weerslag van het niveau van inzicht dat wij op dit moment hebben. Wij hebben veel gebruikt maar ook veel weggelaten. Om de verhaallijn helder te houden, hebben wij ons steeds proberen te beperken tot die onderdelen uit het enneagram, die een directe relatie hebben met ons betoog. Dit betekent dat wij ook veel verbanden en eventueel toevoegende, uitbreidende of verduidelijkende elementen hebben weggelaten. Enkele voorbeelden hiervan zijn: het spirituele niveau en de egovorming als gevolg van het proces van verlies van essentie. De interne dynamiek binnen het enneagram w.o. integratie en desintegratierichting, de relatie tussen de centra en de Horneyviaanse groepen, De dominante affectgroepen uit de objectrelatietheorie enz. Voor wat betreft de therapeutische aanpak hebben we geprobeerd aan te tonen hoe het model zou kunnen werken binnen therapie. Dit is in het kader van het onderwerp en de beperking van het werkstuk geen uitgebreide stapsgewijze therapiemethodiek geworden. Wij gaan er in ieder geval voor onszelf mee door om het model in de praktijk te testen en uiteindelijk aan te vullen tot een overkoepelend model voor een behandelplan, waarbij ieder onderdeel apart kan worden uitgelicht en in relatie met de enneatypen verder praktisch kan worden uitgewerkt. Wij hebben erg veel plezier gehad bij het denken over en het maken van dit werkstuk en wij hopen dat dit zijn weerslag heeft op de lezer.

2 BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 1 Perfectionist / Verbeteraar / Leraar / Activist / Moralist / Organisator Het Enneatype Een zal zich sterk herkennen in deze situatie De Een heeft hoge normen en waarden wat betreft correctheid en verwacht van zichzelf dat hij daar dan ook aan voldoet. Hij ziet gemakkelijk wat er fout is aan de dingen zoals ze zijn en hij ziet hoe deze verbeterd zouden kunnen worden. Op bepaalde mensen komt de Een over als te kritisch of als iemand die streeft naar perfectie, maar de Een vind het moeilijk om dingen die niet op de juiste manier worden gedaan, te negeren of te accepteren. De Een is trots op het feit dat men, als hij verantwoordelijk is voor de uitvoering van iets, er zeker van kan zijn dat hij het goed doet. Soms heeft de Een een gevoel van minachting als mensen niet proberen om de dingen goed te doen, of als mensen zich onverantwoordelijk of onredelijk gedragen, hoewel hij probeert dat gewoonlijk niet openlijk aan hen te tonen. Voor de Een is het motto meestal het werk gaat voor het meisje en de Een onderdrukt zijn eigen wensen, als dat nodig is om het werk af te krijgen. Verdere persoonlijkheidskenmerken Hij is op de man af, formeel en idealistisch en heeft hoogstaande idealen. Hij komt over als iemand met teveel zelfvertrouwen en hij vindt het moeilijk om zich niet op te winden bij fouten en meer flexibel te zijn. Hij is vaak serieus en gereserveerd en houdt van discussies. Hij heeft de lastige gewoonte om anderen te vertellen wat ze moeten doen wat veel mensen ergert. Over het algemeen is de Een eerlijk en heeft veel zelfdiscipline maar is daardoor te star en veeleisend naar anderen toe. Geaccepteerd worden en geliefd zijn is niet belangrijk voor de Een. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen Vertrouwen in en Wantrouwen van, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft: Het kleine kind kwam in nood toen het bij de geboorte werd gescheiden van de volmaakte omgeving van de symbiose met de moeder. Verloren levensessentie: Het geloof in de essentiële waarheid dat alle mensen fundamenteel een zijn met elkaar en dat alles perfect kan zijn zoals het is. Compenserend geloof/levensvisie: Omdat de wereld slecht gedrag veroordeelt en bestraft, moet ik eigenwaarde en liefde winnen door zo goed en perfect mogelijk te zijn. De wereld is niet perfect. Ik zet me in voor verbetering. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie Vergelijk jezelf constant met anderen. Merk fouten op en corrigeer deze. Krop woede en boosheid op en onderdruk de impulsen die leiden tot boosheid en woede. Voel je overal voor verantwoordelijk en ben zo goed als je maar kunt zijn. Richt je aandacht op perfectie en wat is juist/onjuist in elke situatie. Basisangst: De angst slecht, corrupt, verdorven of tekortschietend te zijn Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen: Het is niet goed om fouten te maken. Uitgebleven kindertijdboodschap: Je bent goed. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen naar integriteit. Dit ontaardt in kritisch perfectionisme. Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met het superego, met de capaciteit om ervaringen of dingen te evalueren, vergelijken, meten en onderscheiden. Verzet zich tegen het (h) erkennen van uit woede voortkomende spanningen. Zelfbeeld: Redelijk, verstandig, objectief, gematigd, wijs, deugdzaam, goed rationeel. Hij motiveert mensen door hen te wijzen op de consequenties wanneer ze zijn advies niet opvolgen. Compromissen sluiten doet hij niet zelfs niet omwille van een vriendschap. Hij heeft vaak een sterk gevoel over hoe dingen zouden moeten zijn en wordt boos als anderen niet luisteren naar wat hij hen te vertellen heeft. Hij is gedreven en heeft de neiging om streng voor zichzelf te zijn en voelt zich daarbij een eervol persoon. Mensen vertrouwen de Een omdat hij eerlijk is en doet wat juist is. De Een heeft vaak last van ongeduld en bezorgdheid. Hij komt snel in actie en laat anderen inzien dat zij een vergissing maken en wil dingen correct laten verlopen, zelfs als anderen dat vervelend vinden. De Een houdt er over het algemeen niet van om de controle over zichzelf te verliezen en maakt zich zorgen dat activiteiten van anderen hem afleiden van zijn bezigheden. Hij schrikt vaak mensen af omdat hij te gespannen is en heeft een grote behoefte aan evenwicht. Hij is trots op zijn vermogen om standvastig een standpunt in te nemen en ziet anderen vaak als onverantwoordelijk en inefficiënt. De Een vindt dat echte liefde niet afhangt van lichamelijk contact. Over het algemeen is hij zeer efficiënt en verantwoordelijk en volgt gewoonlijk zijn geweten en verstand. Mentale gedrevenheid: Wrok Valkuilen: Eindeloos trachten om eigenwaarde te winnen door zo correct mogelijk te zijn. Uit angst zelf slecht, verdorven of in enig opzicht gebrekkig te zijn, wijzen Enen op slechtheid, verdorvenheid en gebrekkigheid bij anderen. Motiverende energie, de emotionele passie Ergernis, wrok, wrevel en schuldig voelen bij situaties/dingen die verkeerd zijn of niet voldoen aan de hoogste standaards. Feitelijk zou wrevel de meest accurate benaming voor deze passie zijn. Woede op zichzelf is niet het probleem, maar in Enen is de woede onderdrukt, wat aanleiding geeft tot onafgebroken frustratie en ontevredenheid over zichzelf en de wereld. Vermijdingen, gevoed door angst: Fouten maken, zelfcontrole verliezen, zo fout zijn dat je onwaardig bent. Kracht: Hoge integriteit en waarheidlievend, grote zorg voor verbetering, zeer nijver en arbeidzaam, zich verantwoordelijk en aansprakelijk voelen.

3 Paradox: Alhoewel het lijkt dat er maar een goede en beste manier is om iets aan te pakken, blijken er meerdere goede antwoorden te zijn; wat goed is wil niet noodzakelijk zeggen dat dit dan ook het beste is. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften In een-op-een relaties: jaloezie In sociale situaties: onaangepastheid Voor zelfbehoud: angst (bezorgdheid) Mechanismen die werken in de Een Kernovertuiging: ik ben niet perfect Verdediging: reactieformatie (tegenovergestelde reactie) Intuïtie afgestemd op: wat is juist/onjuist in deze situatie Wat de Een niet wil, vermijdingen: imperfectie Emotionele Gerichtheid: woede, wrevel, wrok Fixaties: perfectie Werkmotivatie: ongenoegen Hoofdthema s Benadrukt dat hij correct, ordentelijk en verstandig is. Focust zich op normen, het verbeteren van zichzelf en kennis van de regels. Gaat met gevoelens om door repressie en ontkenning. Gevoelens worden gekanaliseerd in activiteit, perfectionisme. Gevoelens worden daarnaast als verstarring in het lichaam vastgehouden. In de relatie tot systemen willen Enen binnen het systeem werken. Ze proberen een brave jongen te zijn en ergeren zich aan mensen die de regels aan hun laars lappen. Hoe de Een anderen manipuleert? Door anderen te corrigeren, door te eisen dat ze de eigen normen delen. valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kern-kwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil. Voor de Een geldt: Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging Ordelijkheid Pietluttigheid Wispelturigheid Flexibiliteit Betrouwbaarheid Dogmatisme Gemakzucht Souplesse Zelfdiscipline Geobsedeerdheid Losbolligheid Spontaniteit Idealisme Bezetenheid Nonchalance Luchthartigheid Ontplooiing voor de Een: - sereniteit en compassie voor jezelf - begrijpen dat correct en goed niet per definitie natuurlijk en nodig is - herken en minimaliseer de interne kritische stem - sta jezelf toe om te relaxen, te spelen en jezelf te accepteren zoals je bent en vergeet nooit dat het je ware aard is om wijs en opmerkzaam te zijn. Je kracht is om voor een hoger doel te leven. Ultieme uitdaging om te groeien voor de Een: Herwin het gevoel dat perfectie in alle dingen is en in iedereen is, wat het noodzakelijk maakt dat je moet accepteren dat er verschillen zijn, dat er fouten zijn, dat er natuurlijke verlangens zijn en dat er een schaduwkant is in eenieder. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: de perfectie en de hogere deugd: de sereniteit Spirituele weg De preoccupatie van Enen met fouten wijst op het zoeken naar perfectie. Volgens de spirituele zienswijze kwam het kleine kind in nood toen het bij de geboorte werd gescheiden van de volmaakte omgeving van de essentie. Woede verstoort de emotionele sereniteit die heerst in een perfect uitgebalanceerde stroom van gebeurtenissen, terwijl wrok zich vormt door het verschil te ervaren tussen hoe het leven nu is en hoe perfect het eigenlijk zou kunnen zijn. Woede kan echter ook het uitgangspunt zijn om perfectie te herkennen. Als woede in toom wordt gehouden, zodat de sereniteit zich kan herstellen, kunnen Enen leren op ieder moment in de perfect uitgebalanceerde cyclussen van het leven het juiste te doen. Het gevolg Vaak heeft het kind op jonge leeftijd erg veel kritiek ontvangen. Wat na verloop van tijd dan gebeurt, is dat het zelfkritiek ontwikkelt, om de kritiek van anderen voor te zijn (zelfkritiek als zelfbescherming). Dikwijls is bij de Een de vader vaak afwezig en de moeder maakt zich afhankelijk van het kind. Aan het kind wordt op jonge leeftijd een zekere mate van verantwoordelijkheid gegeven, die het absoluut nog niet aan kan. Er ontstaat een kind dat al heel vroeg volwassen is. Het streeft naar alles goed te doen. Vaak is er een negatieve identificatie met de vader of een vaderfiguur, omdat de vader vaak afwezig is. Het dilemma Op momenten dat we onze waarden en normen in twijfel trekken, verplaatsen we ons in de manier van denken van de Een. Als de integriteit op het spel staat, zoeken we net als Enen naar de juiste benadering. Wanneer we hebben vastgesteld wat goed is, voelen we ons onwrikbaar. We stellen ons dienstbaar op, en fouten lijken minder belangrijk dan de zuiverheid van wat we van plan zijn. Een leven dat gewijd is aan volmaaktheid vereist een grote inspanning. Enen kunnen het niet helpen dat het hun opvalt wanneer normen vervagen en niemand anders zich hier iets van aantrekt. Ze vragen zich af: Hoe kan men dit negeren? Kent men geen schaamte? De spanning loopt op. Er moet iets gedaan worden. Ze zien hoe anderen details over het hoofd zien. Als anderen niet opmerken wat Enen wel registreren, voelen Perfectionisten zich er verantwoordelijk voor. Als er een fout over het hoofd gezien wordt, raakt hun geweten door het dolle heen. Ze denken: Ik zag het. Ik wist het. Ik ben er schuldig aan. Ze kunnen het niet op zijn beloop laten. Ze voelen zich verplicht het op te lossen. Ze zijn zich niet bewust van hun opkomende signalen van woede. Ze ervaren hun gevoel van spanning als heel gepast. Voor Enen betekent spanning dat ze goed hun best doen. Ze gaan zich schrap zetten om nog meer inspanning te kunnen leveren. Als de gerichtheid op het waarnemen van fouten een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze zijn ervan overtuigd dat ze verschrikkelijk hard werken, dat ze overal om zich heen nog onvolkomenheden zien en dat ze niet zullen rusten voordat hun taak volbracht is. De omvang van hun taak breidt zich uit. Er komen steeds meer details bij. Het is al laat. Ze hebben het niet meer onder controle. Hun geest geeft hen ervan langs omdat ze zich moe en machteloos voelen. Het maakt hen gek dat anderen zich niet druk maken. Ze realiseren zich niet hoe boos ze zijn, totdat ze de felheid in hun eigen stem kunnen horen en ze kunnen voelen hoe razernij hun lichaam doorboort. Woede leidt tot actie. Ze kunnen deze bliksemflits niet in bedwang houden. Omdat het hen razend maakt, weten ze precies wat er fout is. Iets wat perfect was, wordt verwoest. Ze kunnen zich niet inhouden. Ze zijn te kwaad om zich te realiseren dat ze overdreven reageren. Hun aandacht is geheel gericht op wat er fout ging. Ze willen het op de juiste manier herstellen. Deze innerlijke overtuiging wordt gevoed door hun woede. Enen groeien als ze ontdekken wat ze zelf willen, in plaats van te doen wat ze vinden dat ze moeten doen. Ze groeien door zich te ontspannen en zichzelf toe te staan plezier te hebben. Als ze hun natuurlijke signalen van opkomende woede kunnen voelen, en merken hoe ze vervolgens hun aandacht gaan richten op wat er fout is, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. In relaties worden ze gesteund door mensen die verschillen van mening accepteren, die de enige juiste weg naar perfectie relativeren en die openstaan voor plezier.

4 DE SUBTYPEN In een-op-een relaties wordt woede geuit door jaloezie (verhit raken) Perfectionisten uiten hun jaloezie door zich op een boze en bezitterige manier te gedragen. Ze kunnen er zo moeilijk achterkomen wat ze zelf willen en zichzelf zo moeilijk toestaan plezier te maken, dat elke bedreiging van iets dat hen voldoening schenkt voelt als het verliezen van een levensader. Het uitgangspunt is echtelijke trouw. Maar deze jaloezie gaat veel verder dan afspraken over vreemdgaan. Enen kunnen jaloers zijn op anderen die promotie maken; op anderen wiens ideeën serieus genomen worden en op mensen die populair zijn op het werk. Ze moeten zich goed voelen. Ze werken hard en voelen zich jaloers als ze niet bevestigd worden. Ze durven eerder te zeggen: Ik verdien erkenning of Je had me aandacht moeten geven dan Ik wil erkenning of Ik heb behoefte aan aandacht. In sociale situaties wordt woede geuit door een onaangepaste (rigide) houding Enen kunnen uiting aan hun woede geven door het op te nemen voor het goede doel en sociale idealen. Religieuze hartstocht en politieke overtuiging zijn primaire uitlaatkleppen voor woede. Enen ontmoeten elkaar op de barricaden bij publieke demonstraties, waar ieder zijn gekozen kant ziet als de enige juiste weg. Wanneer ze eenmaal een positie hebben ingenomen, kan het buitengewoon moeilijk zijn zich open te stellen voor nieuwe informatie. Volgens Enen moet een beslissing goed of fout zijn. Eén fout kan de hele beslissing verknallen en alle stukjes moeten dan weer opnieuw bekeken worden. Zonder zekerheden kunnen ze geen stappen ondernemen en tijdens een extreem rigide houding sluiten ze zich af voor alternatieven. Ze nemen geen nieuwe informatie in zich op, want dat zou de basis van hun hele ideeënwereld op losse schroeven kunnen zetten. Als het gaat om zelfbehoud wordt woede omgezet in angst (bezorgdheid) De strijd tussen doen wat ze zelf willen en doen wat juist is roept angst op voor zelfbehoud. In de levensvisie van de Een worden liefde en steun niet zomaar gegeven. Ze moeten het verdienen door zich juist te gedragen, en als ze zich slecht gedragen wordt het hun afgenomen. Om te overleven moeten ze behouden wat ze hebben. Afhankelijkheid brengt risico s met zich mee. Wat van jou is, is van jou en wat van mij is, is van mij. Het is ieder voor zich in het leven. Enen onderhouden zichzelf en maken zich zorgen als ze anderen moeten onderhouden. Bezorgdheid en boosheid gaan hand in hand. Onderdrukte behoeften vlammen op en worden verontwaardigd gericht op mensen die zich geen zorgen hoeven te maken over zelfbehoud. Waarom moet ik hier doorheen? Waarom hoef jij er niet voor te vechten? Het leven is niet eerlijk. De kindziel van de Een Binnen de moralistische, rechtvaardige en fiere houding van een Een bevindt zich een jong kind dat het niks kan schelen of het goed is of het juiste doet. Hij wil alleen maar spelen en het naar zijn zin hebben en alle prachtige dingen die het leven heeft te bieden in zich opnemen, een kleine Zeven. De kind-ziel van een Een wil alle chocolaatjes uitproberen en een hapje nemen van alle koekjes van de andere kinderen. Hij is een kleine slokop die opwindende lekkere hapjes probeert te bemachtigen van alles wat hij maar te pakken kan krijgen en die wil dat er drie verschillende activiteiten tegelijkertijd aan de gang zijn, zodat hij van de ene naar de andere kan springen als het ergens eentonig wordt. Zijn gulzigheid kan een hedonistische hoogte bereiken, waarbij de onderdrukte essentiële kwaliteit van de Vreugde zich op een vervormde manier laat zien als onbeteugelde genotzucht. De maar al te bekende spreekbuis van de rechtse fatsoensrakkers of de christelijke evangelist die wordt gesnapt met zijn hand in de kas of met zijn broek op zijn knieën, is het doorsijpelen van deze wellustige en bon-vivant kind-ziel. Als een Een loskomt van zijn oordelen en zelfkritiek en in staat is om dit genotzuchtige jonge deel in zichzelf toe te staan, zullen de vervormde manifestaties langzaam maar zeker transformeren. Hij zal begrijpen dat achter zijn veroordeling van de zondigheid en onvolmaaktheden van anderen ligt verscholen dat hij zichzelf probeert te verdedigen tegen zijn eigen kind-ziel. Hij doet zo zijn best om goed te zijn, omdat hij al vroeg de boodschap heeft meegekregen dat zijn verlangen om lol te hebben en te spelen niet acceptabel was. Genieten leek iets te zijn wat taboe was en zodoende werd het leven hard werken en een kwestie van een zware last op je schouders dragen. Hoe meer hij doordringt in de verlangens van zijn kind-ziel, hoe meer hij in contact zal komen met de liefde en de verrukking in het leven zelf die eraan ten grondslag liggen. Vreugde in de schepping, het werk en de manifestatie van het Groter Geheel zullen zijn hart overspoelen en zijn aandachtspunt zal verschuiven van wat er allemaal verkeerd is naar hoe prachtig alles is. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/Woede, Schaamte of Angst Reactieformatie, mechanisme van de ÉÉN, de Perfectionist. Afweer op een instinctmatige impuls van Schuld/Woede. Op de vraag om reactieformatie te beschrijven, gaf een Perfectionist, de volgende beschrijving: Ik ben enorm geïrriteerd, omdat er weer zaken verkeerd zijn gegaan in mijn organisatie. Het liefst zou ik daarom mijn secretaresse eens flink willen uitfoeteren voor hetgeen zij heeft nagelaten te doen. Ik loop haar kamer binnen en ga voor haar bureau staan en zeg: mooi weertje hè terwijl ik naar buiten kijk. Het gedrag wordt 180 graden omgedraaid. In plaats van boos te worden, wordt een vriendelijkheid getoond. De originele reactie wordt dus aangepast, omdat boosheid niet wordt getolereerd in het bewustzijn. In een extreme vorm vindt er het volgende plaats. Een vrouw, een Perfectionist, vertelde dat zij een confrontatie wilde aangaan met een familielid, maar ter plekke misselijk werd en moest overgeven in de keuken. De emotie boosheid of agressie wordt hier wel onderdrukt in het bewustzijn, maar het lichaam kan de energie van de emotie niet afdoende reguleren. Over het algemeen is de Perfectionist zich bewust van de agressie en weet dat deze zeer destructief kan zijn. Perfectionisten kunnen meestal vertellen dat er uitzonderlijke voorvallen zijn geweest in hun leven waarbij zij in hun woede de boel kort en klein hebben geslagen. Dan komt de vulkaan tot uitbarsting. De ingehouden irritatie en boosheid zijn waarneembaar voor anderen. De spanning die door de Perfectionist als ik voel me energiek wordt ervaren is voor anderen vaak duidelijk een gespannenheid of irritatie. Voor de Perfectionist is dit afweermechanisme mogelijk een bron van moeilijkheden in zowel privé- als werkrelaties. De emotie agressie of boosheid heeft als functie de eigen grenzen veilig te stellen. In psychologisch opzicht worden grenzen natuurlijk gevormd door de eigen normen en waarden. Doordat de Perfectionist de neiging heeft de eigen normen steeds hoger te stellen, en omdat de buitenwereld vaak niet aan deze normen voldoet, is het continu verdraaien van boosheid uiteindelijk niet meer effectief. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Een: - Heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel. - Wil altijd het aller-, allerbeste. - Voert werkzaamheden altijd tot een goed einde uit. - Kan geweldig goed organiseren. - Kan goed advies geven. - Staat klaar voor echte vrienden. - Luistert goed naar zijn intuïtie. - Komt altijd zijn verplichtingen na. - Kan goed zelfstandig werken. - Weet in veel situaties precies wat er gedaan moet worden. - Vermijdt fouten. - Is consciëntieus.

5 Reactie op stress: De Een gaat naar de Vier. De methodische Een wordt op de Vier opeens humeurig en irrationeel. Onder toegenomen stress verlangen gemiddelde Enen ernaar bevrijdt te zijn van hun lasten en verplichtingen. Mogelijk geven ze zich over aan dagdromen en gefantaseer over een romance of ontsnappen naar exotische plaatsten, ongeveer zoals gemiddelde Vieren. Ze kunnen ook romantisch gestemd zijn en verboden begeerten voelen voor iemand die ze hebben ontmoet. Als Enen zijn ze doorgaans echter te geremd om het voorwerp van hun hunkeren op de hoogte te brengen van hun ware gevoelens, om het nog maar niet te hebben over het concreet uiten van die gevoelens. En mochten Enen het wel riskeren om hun belangstelling voor hun fantasiegeliefde te laten doorschemeren, dan leidt iedere vorm van afwijzing of hoon onherroepelijk tot diepe schaamtegevoelens en een nog sterkere vastbeslotenheid om de eigen impulsen in bedwang te houden. Ze voelen zich er schuldig over dat ze zo roekeloos zijn geweest en worden alleen maar des te strenger voor zichzelf. De stap naar de Vier kan worden opgevat als een indicatie van de groeiende ontgoocheling en vervreemding van de Een. Hij meent dat niemand hem begrijpt of inziet hoe hard hij werkt. Van het ene op het andere moment kan hij humeurig, melancholisch en kopschuw worden. Zijn discipline en zelfbeheersing bezwijken onder stormachtige gevoelens van jaloezie en wrok. ( Iedereen heeft een beter leven dan ik ) De gewoonlijk zo evenwichtige Een kan zich onverwachts laten gaan in dramatisch vertoon of gepruil of zich anderszins uiterst geaffecteerd gedragen, op manieren die volstrekt niet te rijmen lijken met zijn normale manier van doen. Emotionele uitbarstingen, humeurigheid, vijandigheid en sociale gereserveerdheid kunnen allemaal deel uitmaken van het beeld. En mocht iemand daar vraagtekens bijzetten of tegen in verweer komen, dan wordt de Een zelfs nog pijnlijker zelfbewust en intensifieert hij zijn zelfbeheersing. In een aantal gevallen kan de stap naar de Vier ertoe leiden dat Enen hoe langer hoe toegeeflijker tegenover zichzelf worden en bereid zijn zichzelf enkele uitzonderingen op de eigen onwrikbare regels te gunnen. Tenslotte heeft niemand zo keihard gewerkt als zij. Wie zou het ze kwalijk nemen als ze een paar glazen dronken of een hitsige, verboden romance hadden? In zichzelf hoeven deze gedragingen niet erg schadelijk te zijn, maar omdat ze haaks staan op de geboden en verboden van hun superego, gaan ze de bron van zelfs nog grotere druk en angst vormen. Waar ze hun afleiding in zoeken, bevredigt bovendien veelal eerder louter hun genotzucht dan werkelijke koestering te bieden, waarmee het op de keper beschouwd weinig bijdraagt aan het echt verminderen van hun gespannenheid en frustratie. Soms wordt hun superego dermate streng, dat ze onbewust mogelijk naar nog destructievere ontsnappingswegen zoeken om er verlichting bij te vinden. De rode vlag; de Een in de nesten. de angst dat de eigen idealen feitelijk fout en contraproductief zijn. Als Enen een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het shock punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat hun standpunten, opvattingen en methoden wellicht verkeerd zijn, of in ieder geval beperkt, gebrekkig en te sterk gesteld. Ze kunnen bovendien bang zijn dat, omdat ze hun normen zo strijdlustig verkondigd hebben, anderen hun fouten ongenadig aanrekenen. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt in het leven van de Een betekenen. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij zelfs nog sterker overtuigd kunnen raken van de eigen goedheid en nog onbuigzamer kunnen worden. ( Goed is goed en fout is fout en daarmee uit Ze zijn het oneens met mij, omdat ze zo verdorven als de pest zijn. ) Als de Een in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Een in nood Potentiële pathologie: obsessief-compulsieve stoornis, depressieve persoonlijkheids-stoornis, eetstoornissen, verlammende schuldgevoelens, zelfdestructief gedrag. Verdere herkenningspunten - Het innemen van starre standpunten - Buitengewone rechtschapenheid en een sterk veroordelende opstelling - Rationalisatie en rechtvaardiging van de eigen daden - Intense gevoelens van desillusie en depressie - Uitbarstingen van woede, intolerantie en verkettering - Obsessieve gedachten en compulsief gedrag - Episoden van masochistische zelfbestraffing De Een in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Een gaat naar de Zeven. De boze, kritische Een wordt spontaner en vreugdevoller. In rust of bij groei naar zijn prestatiepunt gaat de Een naar de Zeven. Enen worden gezond als zij het spontane opkomen van hun instinctieve reacties op het leven toe laten. Ze ontdekken dat ze het zich kunnen veroorloven om zich door de werkelijkheid te laten raken zonder dat het nodig is om zich daar gespannen tegenover op te stellen. Dat gaat vooral op voor hun innerlijke werkelijkheid, ze leren geleidelijk aan minder op hun hoede te zijn en gaan zich steeds meer op hun gemak voelen met welke toestand het ook is waarin ze verkeren. Net als gezonde Zevens huldigen integrerende Enen steeds minder uitgesproken opvattingen over van alles en stellen zich open voor een groter scala van mogelijkheden voor zichzelf. Ze worden nieuwsgieriger en optimistischer en vatten grotere belangstelling op voor leren: meer in het bijzonder willen ze graag meer te weten komen over meningen die verschillen van die van henzelf. Ze ontdekken dat deze benadering van het leven, in plaats van hun integriteit te schaden, hun eigen visies diepgang verleent en verruimt. Ze kunnen zich bovendien beter verplaatsten in andermans gezichtspunt. In het proces van het integreren van de kwaliteiten van de gezonde Zeven kunnen Enen bevangen worden door de angst dat ze daardoor hun zelfbeheersing verliezen. Hun superego zal een heftige aanval uitvoeren en hun voorhouden dat als ze zich ontspannen en zichzelf toestaan zich vrijer en positiever te voelen of zelfs zichzelf te aanvaarden, de hel zal losbarsten. Deze aanval manifesteert zich dikwijls als een angst voor hun eigen woede. Enen zijn als de dood om hun woede in haar volle omvang te voelen en geloven dat dit erop zal uitdraaien dat ze de vreselijkste dingen begaan. Maar als ze gezond genoeg zijn om zich bewust te zijn van hun impulsen, is het uiterst onwaarschijnlijk dat ze de drang zullen voelen om ze uit te leven. Het is juist het gebrek aan bewustzijn en zelfaanvaarding dat tot de onbeheerste uitleving van impulsen leidt. Vanzelfsprekend kunnen Enen niet integreren door de kwaliteiten van de gemiddelde Zeven te imiteren. Met hyperactiever en hedonistischer worden schieten ze niets op. In plaats daarvan moeten ze zich bewust worden van de aan hun eigen persoonlijkheidsstructuur inherent repressie en pijn. Naarmate Enen zich bewuster worden van de strenge regels van hun superego en zichzelf leren onderscheiden van deze innerlijke stem, ontplooien ze op natuurlijke wijze steeds meer de kwaliteiten van de gezonde Zeven, vreugde, enthousiasme, nieuwsgierigheid en ruimdenkendheid. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Een heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten.

6 Niveaus van ZIJN voor de Een Ongezond, Niveau 1 Kern = veroordelend, bestraffend Het doorbrekend besef dat ze de beheersing over zichzelf hebben verloren en juist de dingen doen die ze bij anderen niet tolereren,is teveel voor ongezonde Enen. Ze proberen zich te ontdoen van de schijnbare oorzaak van hun obsessies, of ze deze nu in zichzelf, in anderen of in de omgeving menen te vinden, wat mogelijk in zelfverminking, moord of zelfmoord uitmondt. Ongezond, Niveau 2 Kern = obsessief, contradictoir Enen verdedigen zich inmiddels zo wanhopig tegen hun irrationele verlangens en impulsen, dat ze geobsedeerd raken met uitgerekend de delen van zichzelf die ze proberen te beheersen. Ze beginnen al hun onderdrukte begeerten uit te leven, terwijl ze doorgaan met deze publiekelijk te veroordelen. Ze kunnen zichzelf niet beteugelen. Ongezond, Niveau 3 Kern = zelfingenomen, inflexibel Enen vrezen dat hun idealen feitelijk misschien verkeerd zijn, wat inderdaad ook zo zou kunnen zijn. Om hun zelfbeeld te redden proberen ze zichzelf te rechtvaardigen en critici de mond te snoeren. Ze zijn bekrompen en wijken geen duimbreed van hun stellingname af. Ze zijn verbitterd, misantropisch en vol eigendunk. Gemiddeld, Niveau 4 Kern = oordelend, kritisch Enen zijn bang dat anderen de door hen bereikte orde en balans zullen verstoren en zijn verbolgen dat anderen hun idealen niet even ernstig nemen. Hun reactie is dat ze anderen terechtwijzen zodra ze niet aan hun eigen idealen voldoen. Ze zijn perfectionistisch, koppig en sarcastisch. Gemiddeld, Niveau 5 Kern = beheerst, ordentelijk Enen zijn bezorgd dat anderen hen zullen veroordelen voor enige afwijking van hun idealen. Ze hebben hun standpunt bepleit en voelen zich nu verplicht er zelf onkreukbaar aan te beantwoorden; het gevolg is dat ze rigoureus zichzelf en hun wereld proberen te organiseren. Ze zijn punctueel en methodisch, maar ook geprikkeld en gespannen. Gemiddeld, Niveau 6 Kern = verplicht, strevend Enen worden bang dat hun principes anderen koud laten, en dus proberen ze anderen te overtuigen van de juistheid van hun standpunt. Ze worden ernstig en gedreven. Ze discussiëren met anderen en pakken problemen aan, terwijl ze hun wereld evalueren en wijzen op wat er mis is met dingen. Gezond, Niveau 7 Kern = principieel, verantwoordelijk Enen versterken hun zelfbeeld door te proberen hun leven te leiden in overeenstemming met hun geweten en rede. Ze zijn uitermate ethisch en zelfgedisciplineerd en bezitten en sterk besef van doel en overtuiging. Waarheidslievend en welbespraakt als ze zijn, onderrichten ze door het voorbeeld te geven en zetten hun persoonlijke wensen opzij voor het algemeen belang. Gezond, Niveau 8 Kern = evaluerend, redelijk Enen laten zich in hun leven leiden door de bevelen van hun superego en verdedigen zich tegen de wanordelijke delen van zichzelf. Zelfbeeld: ik ben verstandig, gematigd en objectief. Gezond, Niveau 9 Kern = accepterend, wijs Enen laten het geloof los dat ze in een positie verkeren om alles objectief te beoordelen en het leven kunnen benaderen zonder er emotioneel op te reageren. Paradoxaal genoeg verwezenlijken ze tevens hun basisverlangen, integriteit bezitten en goed zijn. Als gevolg van hun zelfverwerkelijking worden ze wijs, scherpzinnig, accepterend, hoopvol en vaak nobel. HOE KAN DE PERFECTIONIST ZICH ONTPLOOIEN? - Let op wanneer je dwangmatig gaat denken of handelen. Reserveer vrije tijd, zodat je echte prioriteiten duidelijk kunnen worden. - Trek je strenge normen in twijfel. Zet vraagtekens bij regels. Neem genoegen met bekwaamheid in plaats van perfect te willen zijn. - Zet zelfinzicht niet om in zelfverwijt: Hoe kon ik zo fout zitten? - Check de realiteit. Als je het gevoel hebt dat anderen je in stilte beoordelen, vraag hun dan of dat zo is. - Laat je onnodige bezorgdheid wegnemen door f eitelijke informatie. - Let op als het denken in termen van er is maar één juiste manier je keuzemogelijkheden beperkt en een compromis in de weg staat. - Leer aandacht te krijgen voor de voordelen van andere waardesystemen. - Leer vergeven: Dat was toen, en dit is nu. - Leer plezier te vragen en te ontvangen. - Onderzoek het verschil tussen ik zou moeten en ik wil. - Herken gevoelens van wrok als een aanwijzing voor jouw eigen wensen, bijvoorbeeld: het is niet eerlijk; ze gaan er vandoor met iets dat van mij is. - Herken je eigen signalen van woede: een blij gezicht trekken terwijl je innerlijk boos bent; beleefde woorden spreken met een scherpe, kritische toon; een glimlach tonen in combinatie met een rigide (strenge, stugge) houding. - Trek erop uit. Enen die van huis zijn ontspannen zich. BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 2 de Gever / Manipulator / Verzorger / Behager / Altruïst / Geliefde Enneatype Twee zal zich sterk herkennen in deze situatie: De Twee is erg gevoelig voor de gevoelens van anderen. Hij ziet wat anderen nodig hebben, ook als hij ze niet eens kent. Soms is het frustrerend voor de Twee om zich zo bewust te zijn van de behoeften van anderen, vooral van hun pijn en verdriet, want hij kan niet zoveel voor hen doen als hij zou willen. De Twee kan zichzelf gemakkelijk geven. Soms zou hij willen dat hij beter nee kon zeggen, want uiteindelijk steekt hij meer energie in de zorg voor anderen dan in de zorg voor zichzelf. De Twee voelt zich gekwetst als mensen denken dat hij probeert hen te manipuleren of te controleren terwijl hij alleen probeert hen te begrijpen en te helpen. Hij wil graag dat mensen hem zien als een hartelijk en goed iemand, maar als er geen rekening met hem wordt gehouden en hij krijgt geen waardering dan kan hij heel emotioneel en zelfs veeleisend worden. Goede relaties zijn heel belangrijk voor hem en hij is bereid er hard voor te werken, zodat deze relaties slagen. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Twee: De Twee is gastvrij en geniet ervan nieuwe vrienden te maken en heeft een sterke behoefte om zijn genegenheid aan mensen te tonen. Hij is meer gericht op relaties dan op het bereiken van een doel en heeft daardoor vaak problemen met anderen doordat hij ze afhankelijk van zich wil maken. De Twee houdt van gezelschap van anderen en is ondersteunend en opofferend. Hij is zachtaardig en sentimenteel en houdt ervan om mensen te troosten en te kalmeren. Hij wordt gewaardeerd om zijn stille kracht en ruimhartigheid. Mensen zijn in hem geïnteresseerd omdat hij hartelijk, charmant en in hen geïnteresseerd is. Hij geeft vaak blijk van zijn emoties en zijn ondersteuning van anderen is welgemeend en hij handelt naar zijn gevoel en neemt het leven zoals het komt. De Twee kan boos worden als anderen niet genoeg waardering tonen voor wat hij voor hen doet want hij geeft veel mensen aandacht en verzorging. Hij is vaak bezitterig naar degenen die hem dierbaar zijn en hij vindt het moeilijk om ze met rust te laten.

7 Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen: Het is niet goed om je eigen behoeften te hebben. Uitgebleven kindertijdboodschap voor de Twee: Je bent gewenst. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen om bemint te worden. Dit ontaardt in de behoefte nodig te zijn. Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met gevoelens van en over anderen, en over gevoelens van andermans responses op zichzelf. Verzet zich tegen het (h)erkennen van de eigen gevoelens over zichzelf en zijn behoeften. Zelfbeeld van de Twee: Liefdevol, zorgzaam, onbaatzuchtig, attent, hartelijk, begaan, aardig en medelevend. Mentale gedrevenheid van de Twee: Vleierij Hij heeft een warm hart en is zeer toegewijd en is zo betrokken bij anderen dat hij zijn eigen bezigheden soms verwaarloost. Hij heeft vaak het gevoel dat zijn opofferingen voor lief worden genomen en heeft de neiging te persoonlijk en te intiem te worden. De Twee maakt zich dikwijls zorgen dat hij niet betrokken wordt bij activiteiten van anderen en hij probeert er vaak achter te komen hoe hij vertrouwelijk met anderen kan worden. Zijn benadering is om in te springen en mensen te helpen en hij is trots op hoe belangrijk hij is in het leven van anderen. Hij vindt het belangrijk anderen van dienst te zijn en zich voor hen in te zetten en zijn gezondheid en welzijn lijdt soms onder zijn verlangen om anderen te helpen. De Twee is nogal eens bedillerig en manipulatief en vindt lichamelijk contact belangrijk, zo kan hij anderen duidelijk maken hoe hij over hen denkt en hen gerust stellen. Hij heeft vaak problemen met mensen omdat hij opdringerig en bemoeizuchtig is en doet zijn uiterste best om niet als egoïstisch te worden gezien. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkeld het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen Vertrouwen in en Wantrouwen van, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud. (de levensconclusie) Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Twee: Het kleine kind kwam in nood toen de aandacht van het kind zich ging richten op vleierij, waarmee het de wil van anderen kon vervullen waardoor de overtuiging van een hogere wil werd ondermijnd. Verloren levensessentie: Het ervaren van de essentiële waarheid dat alle behoeften bevredigd worden door een universele wil, een wil die groter is dan van het individu. Compenserend geloof/levensvisie: Om te krijgen moet je geven. Om geliefd te zijn moet je onmisbaar zijn. Mensen zijn afhankelijk van mijn hulp. Ik ben onmisbaar. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie: Zorg dat je eigen behoeften ingevuld worden door nodig te zijn voor anderen en actief te zorgen voor anderen. Focus jezelf op de behoeften van anderen en onderdruk je eigen behoeften. Valkuilen Het verwerven van persoonlijke vervulling door tegemoet te komen aan andermans behoeften. Uit angst zelf ongewenst en onbemind te zijn, geven Tweeën anderen het gevoel dat ze hun liefde, generositeit of aandacht niet waard zijn. Motiverende energie van de Twee, de emotionele passie: Trots op het nodig zijn, op het onmisbaar zijn. Het weten dat jij beter weet wat de behoeften zijn van anderen dan dat zij het zelf weten. Trots behelst ook een onvermogen, of weigering, om het eigen lijden toe te geven. Tweeën ontkennen veel van hun eigen behoeften terwijl ze anderen proberen te helpen. Deze passie zou ook verwaandheid genoemd kunnen worden, het trots zijn op de eigen deugden. Vermijdingen van de Twee, gevoed door angst: Anderen teleurstellen, nutteloos worden, negatief beoordeeld worden door belangrijke anderen en afgewezen worden. Kracht: Grootmoedig, vrijgevig, fijngevoelig (overgevoelig), hulpvaardig, energiek en voortvarend. Paradox: Meer geven aan anderen brengt geen vrijheid en levensvervulling voor jezelf, en door het niet (h)erkennen van je eigen behoeften schermt het je af van het verkrijgen van je eigen vrijheid en levensvervulling die je zo verlangt. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Twee: In een-op-een relaties: verleiding/agressie In sociale situaties: ambitie Voor zelfbehoud: ik eerst (privilege) Mechanismen die werken in de Twee: Kernovertuiging: ik wordt niet bemind om wat ik ben Verdediging: onderdrukking/verdringing eigen behoeften Intuïtie afgestemd op: goedkeuring voor zichzelf Wat de Twee niet wil, vermijdingen: inadequaat te zijn Emotionele Gerichtheid: trots Fixaties: vleierij Werkmotivatie: onderzoeken Hoofdthema s van de Twee: Benadrukt zijn positieve zelfbeeld: ik ben liefdevol en geef om anderen. Focust zich op zijn goede intenties. Vermijdt in te zien de eigen behoeftigheid, teleurstelling en boosheid. Heeft problemen met de eigen behoeften door te grote nadruk te leggen op andermans behoeften en veronachtzaamt de eigen behoeften. Hoe de Twee anderen manipuleert? Door andermans behoeften en verlangens te weten te komen en daardoor afhankelijkheden te scheppen. Basisangst voor de Twee: De angst het niet waard te zijn geliefd te zijn, om bemind te worden.

8 Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil. Voor de Twee geldt: Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging Tact Indirectheid Botheid Directheid Behulpzaamheid Zelfopoffering Egocentrisme Grenzen stellen Enthousiasme Hysterie Afstandelijkheid Nuchterheid Relatiegevoelig Omzichtigheid Kilheid Helderheid Ontplooiing voor de Twee: - eigen wil (vrijheid) en nederigheid - let op persoonlijke behoeften en verlangens - leer te ontvangen - werk aan je eigen ik, doe het voor jezelf - ontwikkel onafhankelijkheid en zelfstandigheid en vergeet nooit dat het je ware aard is om goed voor jezelf te zijn en goede wil en compassie jegens anderen te tonen. Je kracht ligt in jezelf en anderen te koesteren. Ultieme uitdaging om te groeien voor de Twee: Jezelf realiseren dat liefde en bemind worden niet afhankelijk is van nodig zijn, ontwikkel het gevoel voor deemoedigheid (nederigheid) om niet te weten hoe en wat te geven en zorg goed voor jezelf. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: de eigen wil (vrijheid) en de hogere deugd: nederigheid. Spirituele weg Volgens de spirituele zienswijze werd de overtuiging van een hogere wil ondermijnd toen de aandacht van het kind zich ging richten op vleierij, waarmee het de wil van anderen kon vervullen. Trots is een opgeblazen gevoel van eigenwaarde dat in stand gehouden wordt door, via manipulatie, de goedkeuring van anderen te verwerven, maar het is ook het startpunt van waaruit nederigheid zich kan ontwikkelen. Als trots zich omzet in nederigheid weten Tweeën wat ze werkelijk waard zijn voor anderen, en als ze zich richten op hun echte behoeften kan hun geven ten dienste staan van een hogere wil. Het gevolg Kinderen die zich ontwikkelen volgens de Twee structuur zijn dikwijls of: Kinderen die zich zeer sterk geïdentificeerd hebben met de vader. Op jonge leeftijd is het kindje het hulpje van de vader. (In onze cultuur zijn er meer vrouwen dan mannen een Twee) Het kind probeert op alle mogelijke manieren contact te leggen met de vader en omdat de vader vaak afwezig is of onbereikbaar, lukt dit niet. Het kind heeft daarom ook een ambivalente houding ten opzichte van de vader. Aan de ene kant is het het hulpje van de vader, aan de andere kant is de vader juist zo vaak afwezig of onbereikbaar. Dit kan zelfs zo ontaarden dat de Twee alles doet wat onze lieve heer verboden heeft om de aandacht van de vader te krijgen. of: Competitie met de moeder om de aandacht van de vader. Het dilemma Als we oog hebben voor de capaciteiten van anderen, verplaatsen we ons in de levensvisie van de Twee. Hun behoeften roepen de ondersteunende kwaliteiten in ons op en we voelen ons dankbaar dat onze inspanningen zinvol waren. De tijd en energie die we gaven is onzelfzuchtig als we, door aan anderen te geven, hun successen als onze eigen successen ervaren. Het raam van de Twee kijkt uit op het leven van anderen. Wat willen anderen, wat is er potentieel in hen aanwezig, wat hebben anderen nodig aan warmte? Tweeën groeiden op in een omgeving waar overleven afhankelijk was van het behagen van anderen. Ze kregen liefde door er voor anderen te zijn. De gerichtheid van Tweeën op anderen komt heel natuurlijk over. Ze passen zich aan om anderen te behagen. Ze zijn sterk ondersteunend, en zijn er trots op dat ze anderen van dienst kunnen zijn. Om verzekerd te zijn van goedkeuring maken ze zich onmisbaar. Anderen maken hun behoeften duidelijk kenbaar en Tweeën reageren hierop door zich aan te passen. Deze manoeuvre om een positie te veroveren vindt bij Tweeën vaak onbewust plaats. Als ze zich eenmaal onmisbaar hebben gemaakt, kunnen ze zelf bepalen wat ze anderen wel of niet willen geven. Trots is die opgetogenheid die we ervaren als we door iemand die belangrijk voor ons is, worden bewonderd. Tweeën raken verslaafd aan dit soort aandacht. Ze passen zich aan anderen aan om dit in stand te houden. Als het anderen willen behagen een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze zijn zich er niet meer van bewust dat ze hun eigen behoeften onderdrukken en hun zelfpresentatie aanpassen. Ze beseffen alleen dat afwijzing voor hen vernietigend voelt en dat ze wanhopig behoefte hebben aan geruststelling. Afwijzing is zo pijnlijk dat ze alles zullen doen om altijd aardig gevonden te worden. Ze kijken hoe ze zich kunnen aanpassen. Ze plaatsen zichzelf tussen mensen die ze belangrijk vinden. Ze vinden het prettig met belangrijke mensen om te gaan. Ze raken verwikkeld in de bezigheden van deze mensen. Ze blijven op de hoogte van actuele onderwerpen door om te gaan met mensen die belangrijke posities innemen. Ze worden een nuttige informatiebron voor anderen en kunnen een levendige discussie in gang zetten. Tweeën kunnen in zeer korte tijd zo betrokken raken bij anderen dat ze onmisbaar worden. Ze verruilen hun eigen wil voor de wil van de ander. Tweeën groeien als ze ontdekken wat ze zelf willen. Ze groeien door alleen te zijn. Als ze weten wat ze werkelijk waard zijn en inzien hoe hun dienstbaarheid hun gevoel van eigenwaarde opblaast, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Tweeën worden gesteund door dierbaren die zich niet laten verleiden door het feit dat ze zich aanpassen, die van hen houden onafhankelijk van wat ze geven, en die hen bijstaan tijdens de crisis die ze doormaken als ze besluiten zich van anderen los te maken. DE SUBTYPEN In een-op-een relaties wordt trots geuit door verleiding/agressie Gevers zijn bereid zich aan te passen, de interessen van hun partner over te nemen en zijn of haar smaak te delen, en dat maakt hen op een verleidelijke manier aantrekkelijk. Tweeën hebben talent om anderen een goed gevoel over zichzelf te geven en zijn in staat het moeilijke mensen naar de zin te maken. In feite ervaren ze een zekere trots door de favoriet te zijn, de vertrouwenspersoon, iemand die wel raad weet met moeilijke situaties. Hun opdringerige, agressieve houding komt voort uit hun verlangen hindernissen, die hun relatie in de weg staan, het hoofd te bieden. In de rol van doorzetter en degene die actief de schouders onder moeilijkheden zet, leiden Tweeën de aandacht af van zichzelf en geven ze al hun aandacht aan hun partner. Anderen vanuit een helpende rol benaderen is een tactiek van Tweeën die de angst om niet gezien te worden wegneemt. Verleiding en agressie zijn niet aan sekse gebonden strategieën; er zijn zowel verleidende mannen als agressieve vrouwen van dit subtype in een-opeen relaties. In sociale situaties wordt trots geuit door sociale ambitie Tweeën behouden hun trots door ambitieuze sociale posities in te nemen; wie kennen ze, en bij welke gelegenheden waren ze aanwezig? Wie waren er op hun feest, en was men ervan onder de indruk? Hun publieke imago is erg belangrijk, een

9 goede reputatie en een titel. Tweeën weten mensen met status voor hun vriendenkring te winnen en bij sociale gelegenheden treden ze op als gastheer of vrouw. Tweeën oefenen hun invloed indirect uit door ontmoetingen te arrangeren, projecten te stimuleren en mensen met elkaar in contact te brengen die elkaar iets te bieden hebben. Tweeën van het sociale subtype willen iemand die succesvol is graag steunen. Ze zien de kwaliteiten van anderen en voelen zich aangetrokken tot mensen die het gaan maken. Ze dienen (meestal onbewust) hun eigen ambitie door hun beroepsmatige interessen aan te passen aan die van een begeleider, een werkgever of een bekend iemand op hun vakgebied. We zorgen voor elkaar. Ik geef een schouderklopje aan jou, jij geeft een schouderklopje aan mij. Lidmaatschap van een vriendenkring komt tegemoet aan hun ambitie en Tweeën worden onzeker als ze buitengesloten worden. Ze ontwikkelen een gevoeligheid voor veranderingen in loyaliteit en sociale waardering. Ze beschermen hun mensen door de machtsstructuur te beïnvloeden. Ze willen hen waarschuwen voor gevaar en hen wijzen op nieuwe mogelijkheden. Tweeën zijn aanhangers van een geliefde goeroe, de spil van het gezin en toegewijde supporters. Als het gaat om zelfbehoud wordt trots omgezet in het anticiperen op Ik eerst (privilege) Tweeën zijn trots op hun eigen onafhankelijkheid en geloven dat anderen van hun hulp afhankelijk zijn. Ze beseffen niet dat de behoefte om anderen te helpen uit henzelf komt. Altruïstisch geven verbloemt hun behoefte aan goedkeuring en bescherming, maar hun privilege wordt onthuld als ze na het helpen van anderen om succesvol te worden kwaad worden omdat ze hier niet voor beloond worden. Voor Tweeën is het natuurlijker hun macht indirect en via anderen uit te oefenen dan dat ze zelf zeggen wat ze willen en openlijk hun belangen nastreven. Deze indirecte benadering neemt de druk weg die openlijke concurrentie en het risico van sociale vernedering met zich meebrengen. Als de ander wint, winnen Tweeën ook, en als de ander een succes viert, is het vanzelfsprekend dat ze kunnen rekenen op een voorkeursbehandeling: een ereplaats bij een opening, speciale aandacht op het overwinningsfeest. Mensen met privileges overleven goed en worden naar hun geschikte plaats vooraan begeleid. De kind-ziel van de Twee Achter de liefdevolle, gevende en behulpzame uiterlijke façade van een Twee bevindt zich een wedijverende, jaloerse en hatelijke kleine Vier-kind-ziel. Tweeën proberen zichzelf te presenteren als lief en vriendelijk, zelfopofferend en onderdanig, wat allemaal kan worden beschouwd als een uitgesproken reactie op de meer duistere neigingen van hun kind-ziel. Er zit vanbinnen een kleine jongen die Ik haat je wil schreeuwen tegen het andere jongetje dat de aandacht kreeg van de leraar of mammie, die aan zijn haar wil trekken en hem vertellen hoe afschuwelijk hij is en hoe stom hij ook nog is. Hij let heel goed op wie hoeveel koekjes krijgt, probeert het meeste en het beste te pakken te krijgen en reageert met afgunst en is ervan overtuigd dat de andere kinderen hebben wat hij mist en dat zij beter, leuker, en meer om van te houden zijn dan hij. Hij kan kwaadspreken en krengerig zijn, wraakzuchtig en snel op zijn teentjes getrapt. Voor een Twee is het in het begin vaak moeilijk om de negativiteit en de kleinheid van zijn kind-ziel te erkennen en te verduren. Ze vormen een bedreiging voor al zijn uiterlijke vertoon van hartelijkheid en ongevaarlijkheid; maar bovenal komt hij erdoor op de eerste plaats te staan. In feite is dit precies wat nodig is voor de ontvouwing van een Twee, contact maken met zichzelf als het middelpunt. Als een Twee in contact komt met zijn kind-ziel en deze niet afwijst, veroordeelt en wegduwt, maar in plaats daarvan zijn hart ervoor opent, zal hij het belangrijkste worden in zijn eigen bewustzijn. Dit is een groot taboe voor een Twee, die heeft geleerd dat egocentrisch zijn hem zou opzadelen met ouderlijke afkeuring. Hij zal ontdekken dat, als hij zich meer op zichzelf richt, luistert naar zijn eigen behoeftes en ze vervult, reageert op zijn eigen impulsen en zijn eigen initiatieven neemt, zijn grenzen erkent en ze stelt naar anderen, hij inderdaad meer het centrum in zichzelf vindt. Dit is niet het negatieve gebeuren waar hij bang voor was en dat inhield dat hij liefde zou kwijtraken en egoïstischer zou worden, maar juist een ingang naar zijn persoonlijke verbinding met de Essentie. Met andere woorden, hoe meer hij voor zichzelf zorgt in plaats van voor anderen, hoe meer hij zich verbindt met de Goddelijke vonk in hem en hij zichzelf verwerkelijkt als het Centrum. In plaats dat anderen het centrum van zijn bestaan zijn waaromheen hij zijn baan beschrijft, ontdekt hij dat hij een is met zijn Essentie, een ster in zijn eigen universum. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Onderdrukking, mechanisme van de TWEE, de Helper Afweer op het gevoel/impuls van Schaamte Alle afweermechanismen voelen aanvankelijk goed aan omdat zij in principe worden gebruikt om onaangename ervaringen uit het bewustzijn te houden. Zo ook de onderdrukking van eigen behoeften, wat de Helper eigenlijk continu doet. Het volgende verhaal is kenmerkend voor het gevoel dat een Helper zou kunnen herkennen. Stel je voor dat er een ongeluk plaats vindt waarbij je zelf betrokken bent; je bent zwaar gewond aan je linkerarm, maar je vermant je en gaat andere mensen bij datzelfde ongeluk helpen. Hoe voelt dat? Natuurlijk voelt dat goed. Er kan een bepaalde trots gevoeld worden na afloop van zo n situatie. Het probleem van de Helper is echter dat hij voortdurend het gevoel heeft geen eigen behoeften te hebben. Net zomin als agressie kunnen ook eigen behoeften niet permanent worden onderdrukt. Onbewust zullen de eigen behoeften zichzelf toch in vervulling brengen. In een persoonlijkheid waar helpen centraal staat worden dan met name personen geholpen, die deze onbewuste behoeften kunnen vervullen. Voor wat hoort wat; een ander wordt geholpen met de onbewuste bedoeling om uiteindelijk zelf geholpen te worden. Dit fenomeen is voelbaar en wordt de verborgen agenda genoemd van de Helper. Omdat de Helper de eigen behoeften en wensen voortdurend onderdrukt, komen er uiteindelijk situaties waarbij de Helper niet meer kan helpen. Teveel anderen helpen, nooit nee kunnen zeggen putten de Helper fysiek en psychologisch uit. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Twee: - Gezelligheid. - Klaarstaan voor anderen. - Steun en toeverlaat. - Betrouwbaar. - De grote verleider. - Kan zich ondergeschikt maken aan een ander. - Kan de emoties uiten. - Is genereus. - Is vastberaden en liefhebbend. - Vermijdt afwijzing en wil goedkeuring hebben. - Zorgt nodig te zijn en neemt een centrale plaats in. - Kan eigen gevoelens onderdrukken om op anderen goed over te komen. - Vrijheid is een groot goed. - Past zich aan anderen aan. Reactie op stress: De Twee gaat naar de Acht! De behoeftige Twee wordt op de Acht opeens agressief en overheersend. Wanneer hun angsten en stress te veel worden voor Tweeën zetten ze de stap naar Acht, waarmee ze botter en krachtdadiger worden. Tweeën presenteren normaliter een beeld van onzelfzuchtige aardigheid, maar de stap naar de Acht onthult dat ze daaronder opmerkelijk hard zijn, anderen ontdekken dat er onder de fluwelen handschoen een ijzeren vuist verborgen gaat. Hun gebruikelijke indirectheid maakt plaats voor een meer frontale benadering, waarmee de gemiddelde

10 Twee mensen rechtstreeks confronteert met hun gebrek aan verantwoordelijkheid. Dat wil zeggen dat ze er onomwonden hun beklag over doen als er niet aan hun voorwaarden wordt voldaan of als ze, voor hun gevoel, onvoldoende blijk van waardering ontvangen. Ze kunnen verrassend agressief en twistziek zijn en houden hardnekkig vol dat hun in enig opzicht onrecht is aangedaan. Deze soort klachten komen voor de anderen als een volkomen verrassing. Tegelijkertijd gaan Tweeën zich onder stress, net zoals Achten, meer zorgen maken over hun overlevingsbehoeften en gaan ze harder en langer werken. Maar uiteraard willen ze wel dat hun inspanningen opgemerkt worden en net als een Acht attenderen ze mensen in directe termen op wie de touwtjes in handen hebben. (Ik hoop dat je beseft hoe belangrijk ik ben) Onder zware stress worden Tweeën openlijker dominant en overheersend. Ze uiten bedreigingen en ondermijnen het zelfvertrouwen van de mensen die hen nodig hebben. De stap naar de Acht kan worden opgevat als het uitleven van gevoelens van woede en verraden te zijn die Tweeën, onder normale omstandigheden, niet onder ogen kunnen zien. De rode vlag; de Twee in de nesten. De angst vrienden en dierbaren weg te jagen/ kwijt te raken Als Tweeën een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het shock punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat hun pogingen om nabijer tot anderen te zijn feitelijk mensen juist alleen maar wegjagen. En hun angst kan voor een deel gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt betekenen in het leven van de Twee. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij zichzelf nog sterker kunnen bedriegen en zich manipulatiever kunnen gedragen en wanhopig kunnen trachten het geloof in stand te houden dat hij volstrekt niets verkeerds of zelfzuchtigs heeft gedaan. Hij kan proberen de ander kost wat het kost vast te houden en zich daarvoor rechtvaardigen. (Ik doe dit voor je eigen bestwil. Ik begrijp dat je je vleugels wilt uitslaan en zelf carrière wilt maken, maar wat gebeurt er dan met mij?) Als de Twee in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Twee in nood Potentiële pathologie: histrionische persoonlijkheidsstoornis, hypochondrie, somatisatie, eetstoornissen, ziekelijk en dwangmatig seksueel gedrag, stalking. Verdere herkenningspunten: - Een extreme tendens tot zelfbedrog - Zich uitleven vanuit een gevoel er recht op te hebben - Episoden dat men anderen manipuleert of dwang op hen uitoefent - Episoden van obsessieve verliefdheid, die niet strookt met de leeftijd of status - Bewijzen dat onderdrukte agressie op ongepaste wijze is afgereageerd - Lichamelijke symptomen van emotionele problemen (somatisatie) - In een aantal gevallen worden Psychosomatische ziekten een uitlaatklep De Twee in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Twee gaat naar de Vier. De trotse, zichzelf misleidende Twee gaat zichzelf meer koesteren en wordt emotioneel bewust. Tweeën verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door al hun gevoelens te leren herkennen en te aanvaarden zonder ze te censureren. Omdat Tweeën zich van nature op de gevoelens van anderen instellen, kunnen ze hun empathie ontwikkelen tot een verhoogde sensitiviteit, als een antenne die op de behoeften, pijn en gevoelens van anderen is afgestemd. Het is alsof het eigen emotionele lichaam van de Twee zich uitstrekt tot anderen, waardoor ze in staat zijn om subtiele veranderingen in hun gevoelswereld op te pikken. Wanneer Tweeën de kwaliteiten ontwikkelen van het herkennen en aanvaarden van de eigen gevoelens strekt deze sensitiviteit zich ook uit over hun eigen gevoelens en innerlijke toestanden. Dat betekent niet dat Tweeën noodzakelijkerwijs de daad bij het gevoel voegen. Ze kunnen, bijvoorbeeld, beseffen dat ze vreselijk boos of gefrustreerd zijn over een dierbare, maar in plaats van uit te barsten tegen de ander of impulsief bij hem of haar weg te gaan, ervaren ze hun woede vanbinnen. Stapje voor stapje raken integrerende Tweeën vertrouwd met het totale spectrum van hun gevoelstoestanden inbegrepen hun geheime behoeften en duisterste haatgevoelens en leren zich er op hun gemak bij te voelen. Dat verleent ze het vermogen om te weten wanneer en hoe ze zichzelf moeten koesteren, evenals de zelfkennis om hun behoeften en angsten uit te spreken op het moment dat deze opkomen. Net zoals Tweeën instinctief reageren op leed en behoeftigheid bij anderen, zo reageren gezonde Tweeën ook instinctief op leed en behoeftigheid in zichzelf. Bij vormen van zelfexpressie muziek, kunst, dansen of eenvoudig het bijhouden van een privé-dagboek kunnen Tweeën enorm veel baat hebben voor hun groei. Elke keer echter dat een Twee tot grotere zelfkennis probeert te komen, via kunst of therapie of door gewoon de hulp van anderen te vragen, zal zijn superego hem aanvallen om het feit dat hij zelfzuchtig is. (Waarom besteed je zoveel tijd aan jezelf?) Om deze stem tot zwijgen te brengen, is het daarom belangrijk dat Tweeën leren op zulke momenten te stoppen, hun gedachten te laten verstillen en de strenge stem van hun superego te onderscheiden van echte innerlijke leiding. Tweeën zullen er weinig mee opschieten bij emotionele wispelturigheid en zelfabsorptie, deze zijn weinig bevorderlijk om tot de echte zelfkennis te komen die ze zo nodig hebben. De tendens van de Vier om zich aan romantisch gefantaseer over te geven en hoge verwachtingen van anderen te koesteren zal bij de Twee de drang tot nabijheid met anderen alleen maar intensifiëren, of zo men wil, verergeren. Als hij daarentegen leert het verbod van zijn superego op zelfzuchtigheid naast zich neer te leggen en zichzelf waarlijk te koesteren, zullen zelfkennis, zelfopenbaring en creativiteit zich op natuurlijke wijze ontplooien. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Twee heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Twee Ongezond, Niveau 1, Kern = voelt zich een slachtoffer, valt anderen lastig Het doorbrekende besef dat ze mogelijk zelfzuchtig zijn geweest of zelfs anderen kwaad hebben gedaan, is teveel voor ongezonde Tweeën. Ze storten in, lichamelijk zowel als emotioneel, en spelen de rol van slachtoffer en martelaar. Anderen zijn dan wel verplicht om te hulp te schieten en voor hen te zorgen. Ongezond, Niveau 2, Kern = eisend, dwingend Tweeën hunkeren inmiddels zo wanhopig naar liefde, dat ze er obsessief de jacht op openen. Ze menen recht te hebben op wat ze verlangen, omdat ze zoveel geleden hebben. Ze kunnen proberen op roekeloze en ongepaste manieren hun behoefte aan affectie te bevredigen. Ongezond, Niveau 3, Kern = zelfrechtvaardigend, manipulatief Tweeën vrezen dat ze mensen van zich wegjagen wat ook inderdaad zo zou kunnen zijn. Om hun zelfbeeld te redden

11 rationaliseren ze hun gedrag door anderen als ondankbaar en egoïstisch te beschouwen. Ze zijn eropuit medelijden als substituut voor liefde te ontlokken en houden anderen afhankelijk van zichzelf teneinde te verhinderen dat ze verlaten worden. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = vol eigendunk, aanmatigend Tweeën zijn er verbolgen over dat anderen hen voor vanzelfsprekend houden, maar zijn niet in staat om hun gekwetstheid vrijuit te uiten. In plaats daarvan klagen ze over hun gezondheid, vestigen de aandacht op hun goede daden en herinneren anderen eraan hoeveel zij hun verschuldigd zijn. Onderdrukte gevoelens kunnen lichamelijke gevolgen hebben. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = bezitterig, opdringerig Tweeën zijn bezorgd dat personen van wie ze houden meer van iemand anders houden, en dus willen ze nodig zijn. Ze proberen anderen aan zich te verplichten door hun behoeften voor die van zichzelf te laten komen. Hooghartig, maar behoeftig lopen ze de ander na. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = goedbedoelend, behagend Tweeën worden bang dat hoeveel ze ook doen, het niet genoeg is anderen wensen hen niet echt in de buurt te hebben. Ze willen op intiemere voet met anderen verkeren en gerustgesteld worden dat anderen hen mogen. Ze proberen vriendschappen te cultiveren en mensen voor zich te winnen door hen te behagen, te vleien en te steunen. Gezond, Niveau 7, Kern = steunend, gevend Tweeën versterken hun zelfbeeld door goede dingen voor anderen te doen. Ze zijn gulhartig met hun tijd en energie en laten hun waardering blijken en steunen hen en moedigen hen aan. Ze zijn daarnaast emotioneel expressief en houden ervan hun talenten met anderen te delen. BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 3 TSuccesvolle Werker / Het Toonbeeld / De Statuszoeker / De Beste Het Enneatype Drie zal zich sterk herkennen in deze situatie: De beste zijn in wat hij doet is voor hem een sterke drijfveer en in de loop van de jaren heeft hij veel erkenning gekregen voor wat hij bereikt heeft. Hij krijgt veel voor elkaar en hij is succesvol in bijna alle dingen die hij aanpakt. Hij identificeert zich sterk met datgene wat hij doet, omdat hij van mening is dat je waarde is gebaseerd op wat je bereikt en de erkenning die je daarvoor krijgt. Hij heeft altijd meer te doen dan mogelijk is in de beschikbare tijd, dus hij zet zijn gevoelens en zelfbeschouwing vaak aan de kant om het werk af te krijgen. Hij wordt ongeduldig als mensen zijn tijd niet goed gebruiken. Als iemand anders te traag is met de uitvoering van een project, zou hij het liever gewoon zelf overnemen. Hij heeft het gevoel dat hij elke situatie in de hand heeft en zo komt hij ook over. Hoewel hij graag met anderen wedijvert, is hij ook een goede teamspeler. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Drie: De Drie is diplomatiek, charmant en ambitieus en als zich een nieuwe ervaring voordoet vraag hij zich eerst af of deze wel nut voor hem heeft. Hij is meer gericht op een doel dan op relaties en zet zijn gevoelens opzij om een klus te klaren. Hij heeft vaak de behoefte om goed te presteren, wil niet afhankelijk zijn van anderen, hij doet de dingen op zijn manier. De Drie vindt het belangrijk om mensen te laten weten waar hij goed in is en heeft mede zijn succes te danken aan het feit dat hij altijd een goede indruk wil maken. Hij doet zijn best om geaccepteerd te worden en geliefd te zijn. Gezond, Niveau 8, Kern = empathisch, zorgzaam Tweeën stellen zich met liefdevolle bezorgdheid in op de gevoelens van anderen als verdediging tegen hun basisangst. Zelfbeeld: ik ben liefdevol, attent en onzelfzuchtig. Gezond, Niveau 9, Kern = zelfkoesterend, onvoorwaardelijk liefhebbend Tweeën laten het geloof los dat ze niet om zichzelf zouden mogen geven. Daardoor komen ze in contact met hun gevoelens en behoeften en zijn ze vrij om zonder verwachtingen van anderen te houden. Ze verwezenlijken bovendien hun basisverlangen, en bevrijde Tweeën voelen onvoorwaardelijke liefde voor zichzelf en anderen. Ze zijn blijmoedig, vriendelijk en nederig. HOE KAN DE GEVER ZICH ONTPLOOIEN? - Leer je eigen behoeften kennen in plaats van de behoeften van anderen te bevredigen. - Weet wat je werkelijk waard bent voor anderen. Zie in dat het grootspraak is onmisbaar te zijn of van iedereen de beste vriend(in). - Herken je wens om te vleien en je verlangen naar goedkeuring als signalen van opkomende angst. - Zie dat je overdreven emotionele vertoning je echte gevoelens bedekt. - Voel hoe gevoelens van trots kunnen toenemen of afnemen. Zie hoe trots in stand wordt gehouden door het voortdurend nastreven van goedkeuring en het wegschuiven van schaamte. - Voel hoe je zelfpresentatie verandert om anderen beter te kunnen behagen. - Zoek je ware ik in plaats van te leven met de vele ikken die nodig zijn om aan de behoeften van anderen te kunnen voldoen. - Doorzie je strategie van geven om te ontvangen. Leer te ontvangen in plaats van te veel te geven. - Merk op wanneer te veel geven je uitput en je hieraan wenst te ontsnappen. - Onderscheid de momenten waarop mensen je echt nodig hebben van de momenten waarop je niet nodig bent. Hij is een zeer gemotiveerde doorzetter, kan uitstekend met details omgaan, vindt het belangrijk om gewaardeerd en bewonderd te worden en vindt het normaal als hij in het middelpunt van de belangstelling staat. De Drie voelt zich niet prettig bij lange termijn verplichtingen, dus hij maakt het zich bij belangrijke veranderingen in het leven nogal makkelijk. Hij is zelfverzekerd en gedreven om uit te blinken en houdt zich graag bezig met dingen die de mogelijkheid geven op beloning en persoonlijke erkenning. Door de jaren heen verandert hij zijn waarden en levensstijl diverse keren. In een eerste ontmoeting is hij evenwichtig, koel en gereserveerd alhoewel hij zijn uiterste best doet om mensen te ontmoeten en relaties aan te knopen. Als hij boos is, wordt hij meestal afstandelijk en als hij mensen niet mag, blijft hij meestal toch vriendelijk ondanks zijn gevoelens. Hij hecht er belang aan om dingen beter te doen dan anderen en is trots op zijn flexibiliteit; wat geschikt of belangrijk is, verandert vaak. Een van zijn kenmerken is zijn gelijkmatige humeur en hij komt vaak over als fatsoenlijk, zelfs aardig. De Drie laat zich zelden weerhouden door twijfel aan zichzelf maar als hij een confrontatie met iemand heeft, draait hij er meestal te veel omheen. Als hij zich onzeker voelt, wordt hij arrogant en afwijzend en ernstige tegenslag maakt hem

12 gevoelloos en vastberaden. Hij vermijdt intimiteit als hij vreest dat hij niet kan voldoen aan de verwachtingen van anderen. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen Vertrouwen in en Wantrouwen van, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Drie: Het kleine kind kwam in nood toen hij voelde niet meer te kunnen voldoen aan de normen, waarden en de overdreven bewondering van de moeder. Verloren levensessentie van de Drie: De connectie met het gevoel van universele hoop dat alles wat gedaan moet worden verloopt volgens universele wetten en principes. Compenserend geloof/levensvisie van de Drie: De wereld beloont Doen, niet Er zijn. Om geliefd te worden richt je jezelf op Goed Doen in plaats van gewoon Een Mens te zijn. Levensconclusie voor zelfbehoud, Copingstrategie Zorg dat zaken uitgevoerd worden, ga voor succes en een goed imago omdat liefde alleen dan gegeven wordt als je prestaties worden goedgekeurd. Leg de focus op taken en doelen en leg urgenties in het werk met weinig attentie voor de eigen gevoelens. Basisangst: De angst waardeloos of zonder inherente waarde te zijn. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen door de Drie: Het is niet goed om je eigen gevoelens en identiteit te hebben. Uitgebleven kindertijdboodschap voor de Drie: Er wordt van je gehouden om jezelf. Motiverende energie van de Drie, de emotionele passie: (Zelf)bedrog om het doel te bereiken door zich anders voor te doen, altijd een Succesvol verhaal klaar te hebben, zichzelf Succesvol te presenteren en zichzelf te bedriegen over de eigen gevoelens. Bedrog door te geloven dat men uitsluitend ego is. Bij dit geloof worden alle inspanningen gericht op de ontwikkeling van het ego in plaats van op onze ware aard. Deze passie kan men ook ijdelheid noemen, een poging om het ego te laten denken dat het waardevol is zonder dat men zich ook tot de spirituele bron wendt. Vermijdingen van de Drie, gevoed door angst: Mislukken, incapabel zijn door de eigen sterke gevoelens. Een onbewuste, altijd aanwezige angst, dat iets niet volbracht kan worden. Kracht: Presteren, bekwaam, enthousiast, leiding geven. Paradox: Uiterlijk succes brengt niet de innerlijke vervulling of het gevoel van de ware welstand, welvaart of welzijn. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Drie: Een-op-een relaties: mannelijk/vrouwelijk imago Sociale situaties: prestige Zelfbehoud: zekerheid Mechanismen die werken in de Drie: Kernovertuiging: ik ben wat ik voorstel Verdediging: identificatie Intuïtie afgestemd op: goedkeuring voor prestaties Wat de Drie niet wil, vermijdingen: falen Emotionele Gerichtheid: (zelf)bedrog Fixaties: ijdelheid Werkmotivatie: impulsen van buitenaf Hoofdthema s van de Drie: Benadrukt dat hij efficiënt, capabel en voortreffelijk is. Focust zich op doelen, een pragmatische benadering en de wetenschap hoe hij zich moet presenteren. Gaat met gevoelens om door repressie en zijn aandacht op taken te blijven richten, actief te blijven. Presteren houdt pijnlijke gevoelens onder de duim. Kijkt bij anderen uit naar gevoelssignalen. In de relatie tot systemen willen Drieën met het systeem meewerken. Maar ze onttrekken zich er al even graag aan, ze interpreteren de regels zoals het ze het beste uitkomt en sjoemelen. Hoe de Drie anderen manipuleert? Door anderen te charmeren en het imago aan te nemen dat werkt. Basisverlangen en haar vervorming: Het verlangen om waardevol te zijn. Dit ontaardt in het najagen van succes. Kernidentificatie: Identificeert zichzelf sterk met een zelfbeeld dat zich heeft ontwikkeld op basis van wat hij voor bewondering door anderen houdt. Verzet zich tegen het (h)erkennen van gevoelens van leegte en zijn eigen zelfafwijzing. Zelfbeeld van de Drie: Bewonderenswaardig, begeerlijk, aantrekkelijk, voortreffelijk, goed aangepast, effectief, met onbegrensde mogelijkheden. Mentale gedrevenheid van de Drie: IJdelheid Valkuilen: Het geloof dat super efficiënt zijn, succes, erkenning, liefde en acceptatie garandeert. Uit angst zelf waardeloos te zijn, geven Drieën anderen het gevoel waardeloos te zijn door hen arrogant of met verachting te behandelen. Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil. Voor de Drie geldt: Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging Gedrevenheid Fanatisme Luiheid Ontspannenheid Doelgerichtheid Bezetenheid Halfslachtigheid Doseren Optimisme Oppervlakkigheid Doemdenken Diepzinnigheid Besluitvaardigheid Kortzichtigheid Gelatenheid Reflectie Ontplooiing voor de Drie: - Matig je tempo - Verwelkom je gevoelens - Begrijp dat een fout geen ramp is - Er is altijd liefde voor jou, niet alleen als je iets tot stand brengt - Werk aan oprechtheid en eerlijkheid en vergeet nooit dat het je ware aard is om van je leven te genieten en anderen te achten en te waarderen.

13 Ultieme uitdaging om te groeien voor de Drie: Hervindt de werkelijke waarheid dat liefde naar je toe komt om wat je bent en niet om wat je doet. Kwaliteiten van de essentie zijn daarbij het streven naar het hogere idee: het herwinnen van hoop en de hogere deugd: oprechtheid (eerlijkheid). Spirituele weg Vanuit hun veronderstelling dat waardering afhankelijk is van imago en status bedriegen Drieën zichzelf door hoop te halen uit hun eigen prestaties in plaats van uit werk dat voortkomt uit universele principes. Volgens de spirituele zienswijze geeft hoop ons kracht en richting om onze daden te ondersteunen. Hoop kan ons hart in vervoering brengen en heeft zijn oorsprong in ons onbewuste in plaats van in onze bewuste verlangens. De projectie van het imago van een succesvol persoon neemt bij de Drie de plaats in van een oprecht (eerlijk) zelfbeeld en ijdelheid blaast zijn persoonlijke verdiensten op. Bedrog is nodig om het imago van een succesvol persoon te kunnen handhaven. Als bedrog echter overgaat in een oprecht (eerlijk) laten zien van zichzelf is de Drie in staat de rijzende kracht van de hoop die uit de essentie voortkomt te ervaren. Het gevolg De Drie is op heel jonge leeftijd geprezen voor wat hij doet, met name door de moeder. Niet voor wat hij is, zoals bij de Twee maar voor wat hij niet allemaal zou kunnen doen. Op school moet hij bijvoorbeeld alles goed doen. Daardoor gaat hij presteren om het compliment van moeder te krijgen. Het is een veel gespeelde rol in onze cultuur en de meest gewaardeerde. Het kind werkt aan een positieve identificatie met de moeder. Het dilemma Drieën voelden zich geliefd om wat ze presteerden in plaats van om wat ze voelden. Doen werd gewaardeerd in plaats van voelen. Imago werd gewaardeerd in plaats van diepgang. Om in deze omgeving te gedijen leerden kinderen van het type Drie goed te presteren en hun succes te vergroten. Ze leerden te concurreren, verschillende werkzaamheden tegelijkertijd te doen en zichzelf te promoten. Ze leerden hoe ze indruk op anderen konden maken. Omdat succesvol zijn een manier was om liefde te krijgen, leerden ze een façade van welslagen om zich heen te bouwen. Een imago kan misleidend zijn. In plaats van dat ze hun eigen behoeften duidelijk maken, stemmen ze zich af op het behalen van resultaten. Als reactie op veranderingen in de situatie passen ze hun zelfpresentatie aan. Ze worden perfecte minnaars, efficiënte doeners, de leidinggevenden op de afdeling. Zolang ze in de ogen van anderen goed zijn hebben ze een goed gevoel over zichzelf, ook al kunnen ze moeilijk contact maken met hun eigen gevoelens. Omdat ze zich niet door de kracht van hun eigen emoties kunnen laten leiden, zullen ze als vanzelfsprekend de emotionele leidraad van anderen overnemen. Ze kijken wat anderen van hen verwachten en vervolgens beantwoorden ze hieraan. Als blijkt dat een bepaald imago hun iets oplevert, nemen ze de karakteristieken over die bij een bepaalde rol horen. Ze staan er niet bij stil dat ze slechts een imago overbrengen. Ze weten alleen dat ze het haten als ze niet geliefd worden; dat anderen hen aardig vinden als ze succesvol overkomen; dat ze hun zelfpresentatie kunnen veranderen en dat het lijkt of anderen hen meer mogen als het goed met hen gaat. Als deze gewoonte een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze worden dan het slachtoffer van totale zelfmisleiding en zijn niet meer in staat hun eigen gevoelens te onderscheiden van de gevoelens die het imago met zich meebrengt. Succesvolle Werkers groeien door zichzelf los van hun imago te zien. Als ze inzien hoe ze zichzelf aanprijzen, hun prestaties overdrijven en hun manier van doen aanpassen om meer indruk op anderen te maken, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze worden gesteund door mensen die de doelstellingen van relaties herformuleren van emotionele schijn in emotionele diepte; die begrip hebben voor hun gewoonte hun eigen gevoelens te ontwijken; die loyaal met hen zijn en zich niet voor de gek laten houden door hun overtuigende façade. DE SUBTYPEN In een-op-een relaties leidt bedrog tot het aannemen van een mannelijk/vrouwelijk imago. Drieën kunnen zichzelf uitstekend presenteren. In intieme relaties ontwikkelen ze zich meestal tot het prototype van wat hun partner aantrekkelijk vindt. Op het werk verandert de façade in die van een uiterst geslaagd persoon. Een topproducer. De sterke concurrent. De hoffelijke minnaar. De ideale partner. De nadruk ligt op de vorm en buitenkant. Het juiste uiterlijk en de beste kleren. Dit subtype maakt het behalen van overwinningen tot een dagtaak. Om overtuigend over te komen moeten ze in zichzelf geloven. Wanneer ze met de ander contact maken doen ze zich zelfverzekerd voor. Ze gooien verschillende hengels uit en wachten af wie bijt. Ze azen op goedkeuring en nemen het imago aan dat nodig is om goedkeuring te krijgen. In sociale situaties leidt bedrog tot behoefte aan prestige Anonimiteit roept angst op bij Drieën. Ze moeten iemand zijn in de ogen van anderen, anders voelen ze zich niets waard. Het is pijnlijk om iemand anders in het centrum van de belangstelling te zien staan. Anderen zijn goed, maar zij zijn beter. Het is pijnlijk om op te gaan in de menigte, dus ze lobbyen en worden uitgekozen. Al met al is het voor Drieën vanzelfsprekend om de manieren van een prototype aan te nemen. Ze laten zich in met passende gedachten en gevoelens zoals een acteur die zich begint te vereenzelvigen met een rol. Ze voelen zich zeker als de ogen zich richten op de rol die ze vervullen. Als Drieën zich in verschillende groepen begeven, dragen ze verschillende kleding. Het is belangrijk dat hun uiterlijk past bij hun rol tijdens een concert of als ze zaken doen. Ze richten zich op een imago dat door de groep gewaardeerd wordt en ze weten waar ze staan door de mate waarin ze gewaardeerd worden. Als hun imago geen waardering oplevert passen ze het aan, want ze voelen zich pas iemand als ze erkenning krijgen. Als het gaat om zelfbehoud leidt bedrog tot het streven naar zekerheid. Drieën zijn gepreoccupeerd met de zekerheid die het hebben van geld met zich meebrengt. Het feit dat ze bereid zijn verschillende vaardigheden te ontwikkelen zodat ze verzekerd zijn van een baan is geworteld in hun overtuiging dat geld zekerheid geeft. Zelfs al zijn zelfbehoudende Drieën vermogend, dan nog zijn ze bang dat ze niet in staat zullen zijn te werken. Ze koppelen hun emotionele zelfbehoud aan hun inkomsten, en een groot deel van hun aandacht is gericht op het vermeerderen van hun bezittingen. Ze associëren hun waarde als mens met de materiële wereld, dus bedriegen ze zichzelf en anderen over de omvang van hun succes door het beeld van een welvarend iemand voor te spiegelen. Geluk wordt vaak vergeleken met rijkdom. In hun relatie is materieel bezit het belangrijkste aspect, en ze verwarren hun financieel welzijn vaak met emotioneel genot. Ze nemen zich voor uit te rusten na de volgende klus, na de volgende promotie of na de volgende salarisverhoging. De Kind-ziel van de Drie De Zes is het hartpunt van de Drie, dus achter het efficiënte en beheerste laagje van een Drie bevindt zich een heel angstig kind. Verlegen, timide, onzeker en bang als het is, ervaart deze kind-ziel de wereld als een vijandige en kwaadwillige plek. Anderen zijn bedreigend, soms zodanig dat hij paranoia kan ontwikkelen dat ze hem te pakken willen nemen en hoeveel een Drie ook heeft bereikt en hoeveel uiterlijk succes hij ook heeft behaald, nog steeds ervaart hij zichzelf diep vanbinnen als een van de zwakkelingen in de strijd om het bestaan. In feite kunnen alle pogingen van een Drie om iets te bereiken worden beschouwd als een reactie op een angstige kind-ziel, een poging om dit deel van hemzelf te overwinnen en zich ertegen te verweren. Dit verklaart waarom al het succes voor hem nooit genoeg is. Hoe groot zijn status of macht ook is, als hij zijn kind-ziel niet verwerkt en integreert, kunnen de innerlijke angst en onzekerheid nooit worden opgelost. Vanuit het perspectief van de kind-ziel is het imago van een Drie een poging om dit angstige en onvolwassen deel van zichzelf te camoufleren.

14 Voor de ontwikkeling van een Drie is het noodzakelijk dat hij deze kind-ziel, die de grond onder zijn voeten ervaart als van nature onvast en niet ondersteunend, aanpakt. Als hij zijn angst steeds meer onderkent en inziet hoe groot de drijfkracht ervan in zijn psyche is, zal zijn angstige kind zich innerlijk gekoesterd voelen en dus veiliger. Het toestaan op zich zal met de tijd zijn angst transformeren in innerlijk vertrouwen, steun en welbehagen, en de Drie zal begrijpen hoe het precies deze kwaliteiten waren die hij als jong kind had en die niet werden toegestaan en ondersteund door zijn vroege omgeving. Het kan zijn dat zijn oorspronkelijke belichaming van essentiële Wil door omstandigheden in het gezin werden bedreigd en uiteindelijk is afgesleten, of het gemak waarmee hij dingen kon doen hem tot doelwit van afgunst en haat maakte van zijn ouders of de andere kinderen, waardoor zijn zelfvertrouwen werd ondermijnd. Los van de psychodynamiek zal de innerlijke grond van een Drie, naarmate zijn kind-ziel in zijn bewustzijn is geïntegreerd, zekerder en steviger aanvoelen. Door het gevoel dat Essentie zijn werkelijke basis is, zal zijn ziel zich ontspannen in de ondersteuning van zijn Essentie. Zijn gedrevenheid, die werd gevoed door zijn angstige kind-ziel, zal mettertijd transformeren in de innerlijke kalmte en moeiteloosheid van ware Wil. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Identificatie, mechanisme van de DRIE, de Winnaar Afweer op het gevoel/impuls van Schaamte Een Winnaar is de persoonlijkheid van het Enneagram die zichzelf het meest succesvol acht. Daarbij wordt mislukking of falen door de Winnaar gezien als een bedreiging voor het psychologisch overleven. Dit falen wordt weggehouden uit het bewustzijn door middel van het afweermechanisme identificatie. Een Winnaar, ook wel Motivator genoemd, zal een ruimte, waarin bijvoorbeeld een receptie wordt gehouden, als volgt binnen lopen. Terwijl de Winnaar de ruimte betreedt zal onbewust worden waargenomen wie in die ruimte de meeste waardering of aandacht krijgt. Is dit een professor of een sportvedette dan zal de Winnaar gaan praten en zich gedragen als respectievelijk een zeer belezen en kundig persoon of als een persoon, die ook de nodige sportprestaties heeft verricht. Onbewust worden gedrag en identiteit vervormd om zo succesvol mogelijk over te komen. Gevoelens van de feitelijke en mogelijk mindere eigen waarde worden hiermee niet toegelaten in het bewustzijn. Ook hier zal uiteindelijk deze manier van afweer niet meer voldoen. De buitenwereld kan dit gedrag als plastic gaan zien en de Winnaar kan de jacht naar succes als zinloos gaan ervaren. Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Drie: - Werkt zeer effectief - Is gericht op succes - Heeft zelfdiscipline - Kan goed omgaan met in de belangstelling staan - Maakt zich geliefd door presteren - Wil de beste zijn - Doelen en resultaten zijn belangrijk - Zelfpresentatie wordt veranderd om betere resultaten te krijgen - Stopt zijn hart in het werk - Richt alle aandacht op zijn taak - Denkt veelzijdig - Krijgt veel voor elkaar door taakgericht te denken - Is een goede organisator - Is de aanvoerder van het winnende team Reactie op stress: De Drie gaat naar de Negen De gedreven Drie wordt op de Negen opeens afstandelijk en apathisch Drieën zijn sterk gefocust en gedreven om te presteren en identificeren zich met wat ze doen. Met de stap naar Negen kunnen ze onder hun meedogenloze jacht op succes uitkomen. De gedrevenheid van Drieën om zich te onderscheiden en te bewijzen heeft onvermijdelijk stress en conflicten in hun relaties tot gevolg. Op zulke momenten kunnen ze het kalmer aan doen; ze worden diplomatieker en coulanter, zoals gemiddelde Negens. Drieën op de Negen willen nog steeds boven de meute uitsteken, maar ook weer niet al te veel. Ze profileren zich minder en proberen niet al teveel op te vallen tussen anderen. Drieën belanden in hun jacht op succes nogal eens in situaties waarin ze gedwongen zijn dingen te doen die ze eigenlijk niet echt interessant vinden. Voor beperkte tijd levert dit geen problemen op, maar als ze langere tijd een loopbaan of een relatie hebben, die niet berust op wat ze werkelijk willen, leidt dit ertoe dat zij zich er niet bij betrokken voelen en het allemaal langs zich heen laten gaan, zoals Negens. In plaats van efficiënt te werken, vullen ze hun tijd met irrelevante bezigheden en routines, in de hoop ongedeerd door moeilijke situaties heen te rollen. Terwijl Drieën doorgaans taken snel en efficiënt afhandelen en attent op anderen reageren, zijn ze onder stress ongeïnteresseerd en zelfgenoegzaam. Bij mislukkingen of grote tegenslag in hun carrière kunnen Drieën menen dat hun laatste uur geslagen heeft. Tijdens zulke perioden raken ze gedesillusioneerd over het leven en zichzelf. Hun onderliggende leegte breekt door en ze maken een apathische en opgebrande indruk. In plaats van met hun onloochenbare daadkracht stappen te ondernemen om hun situatie te verbeteren, neigen ze ertoe de realiteit van hun problemen uit de weg te gaan en hun tijd te verdoen met wishful thinking en gefantaseer over hun volgende grote succes. De rode vlag; de Drie in de nesten Rode vlag: De angst tekort te schieten, dat de eigen claims leeg en nep zijn. Als Drieën een ernstige crisis hebben doorgemaakt of in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen zij de val omlaag maken, naar de ongezonde aspecten van hun type. Tegenslag die zijn zelfvertrouwen ernstige deuken toebrengt, kan tot gevolg hebben dat een Drie tot het beangstigende inzicht komt dat hij zijn leven heeft opgebouwd op een zwak of zelfs vals fundament. Hij kan bang zijn dat hij daadwerkelijk faalt, of dat zijn successen van generlei waarde zijn, of dat zijn claims over zichzelf frauduleus zijn. En zijn angst kan voor een deel gegrond zijn. Op het moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij zelfs nog harder zijn best kunnen doen om zijn illusie van superioriteit in stand te houden en dubbel zo hardnekkig ontkennen dat hij lijdt of ook maar enig probleem heeft. ( Geen problemen! Met mij gaat het prima, ik doe alles wat nodig is om maar vooruit te komen ). Als de Drie in deze houding volhardt, kan hij de val omlaag maken naar de ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Drie in nood Potentiële pathologie: narcistische persoonlijkheidsstoornis, nerveuze druk, depressie (vaak anhedonisch), narcistische woede en wraakzucht, psychopathisch gedrag.

15 Verdere herkenningspunten: - Lichamelijke uitputting en opgebrand zijn (burn-out) als gevolg van meedogenloze werkverslaving. - Versterking van het valse zelfbeeld en toegenomen oneerlijkheid en bedrog. - Gevoelsarmoede en innerlijke leegte. - Pogingen om de mate van emotionele nood verborgen te houden. - Jaloezie en onrealistische succesverwachtingen - Zelfreclame en opportunisme - Ernstige episoden van woede en vijandigheid De Drie in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Drie gaat naar de Zes. De ijdele, argwanende Drie wordt behulpzamer en toegewijder tegenover anderen. Drieën verwerkelijken zichzelf en blijven gezond door, zoals gezonde Zessen, te leren zich te wijden aan anderen en aan doelen die hun eigenbelang te boven gaan. Hun focus verschuift hiermee van de behoefte om een zelfbeeld in stand te houden naar het diepgevoelde verlangen om de ontwikkeling van iets groters dan henzelf te bewerkstelligen. Integrerende Drieën ontwikkelen een waarachtige zelfachting op manieren die ze zelf nooit hadden kunnen vermoeden. Door hun op samenwerking ingestelde omgang met anderen, zowel in werk als in relaties, ontdekken ze bovendien in zichzelf de moed en het besef van innerlijke leiding van de gezonde Zes. Dit stelt ze in staat om meer van hun authentieke kwaliteiten te openbaren. Hun communicatie is eenvoudig, oprecht en direct, ze hebben het niet nodig om mensen versteld te doen staan. Hoe hard Drieën ook werken, hun streven naar validatie door het najagen van niet uit het hart voortkomende doelen, lijkt nooit bevredigende resultaten op te leveren. Tot hun eigen verrassing vinden Drieën diepe bevrediging in de onzelfzuchtige daden die ze verrichten en verantwoordelijkheden die ze delen, zodra ze zich vanuit het diepst van hun hart toewijden en daardoor ontwikkelen ze een echt gevoel van eigenwaarde. Ze zijn diep ontroerd door wat zij samen met anderen scheppen en zien de schoonheid en goedheid van wat ze gepresteerd hebben, ongeacht of ze daar wel of geen lof voor ontvangen. Op zulke momenten, zonder enige zelfreflectie, ervaren Drieën hun ware identiteit en waarde. Gemiddelde Drieën neigen ertoe zichzelf als solisten te beschouwen. Ze kunnen anderen weliswaar motiveren en teamgeest kweken, maar in laatste instantie ervaren ze zichzelf als personen die alleen in de wereld staan. Belast als ze waren met de rol van familieheld, waren steun en troost uitgesloten; een held mag nu eenmaal niet teveel om hulp vragen. Maar als Drieën naar de Zes integreren, herkennen ze in hun leven beschikbare steun en nemen deze aan en durven ook om hulp te vragen. Meestal wekt een dergelijke stap bij de Drie een intense angst op om te falen en anderen teleur te stellen ( Als ze weten hoe ik me echt voel, laten ze me allemaal stikken ). Maar als hij leert met selectief uitgekozen anderen solide relaties op te bouwen, die zoals bij gezonde Zessen het geval is, op vertrouwen en wederzijds respect berusten, begint hij aan de veel bevredigender reis van het ontdekken van innerlijke leiding en steun in zichzelf. Met pogingen om de trekken van een gemiddelde Zes te imiteren schieten Drieën weinig op. Zich overdreven toewijden aan anderen en proberen de eigen identiteit en zekerheid op te bouwen door links en rechts banden aan te knopen zal hun preoccupatie met hun zelfbeeld en performance alleen maar versterken. Zodra ze daarentegen hun identificatie met hun presteren en zelfpresentatie loslaten, dienen de trouw, innige toewijding en moed van de gezonde Zes zich op geheel natuurlijke wijze aan. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Drie heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Drie Ongezond, Niveau 1, Kern = Monomaan, meedogenloos Ongezonde Drieën menen dat er niets is wat ze kunnen doen om de positieve aandacht te krijgen van de mensen wier goedkeuring ze nodig hebben. In deze toestand kunnen ze de beheersing over hun onderdrukte vijandigheid en woede verliezen. Ze kunnen proberen wraak te nemen op echte of ingebeelde kwelgeesten en iedereen die hen naar hun idee heeft afgewezen ten val te brengen. Ongezond, Niveau 2, Kern = Dubbelhartig, opportunistisch Ongezonde Drieën hunkeren inmiddels zo wanhopig naar aandacht, dat ze onverschillig welk verhaal of plannetje zullen beramen om hun afglijden te camoufleren. Ze willen dat niemand weet hoe gekweld ze feitelijk zijn en ze doen er alles aan om hun emotionele ziekte en misstappen verborgen te houden. Ongezond, Niveau 3, Kern = onprincipieel, bedriegend Drieën zijn bang dat zij falen en hun claims misschien leeg en frauduleus zijn, wat inderdaad zo kan zijn. Om hun zelfbeeld te redden gaan ze zichzelf en anderen bedriegen; ze zeggen wat nodig is om indruk op mensen te maken of verdenkingen tegen hun weg te nemen. Van binnen voelen ze zich leeg en teneergedrukt. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = Zelfpromotend, pompeus Drieën zijn bang dat anderen hen alleen zullen opmerken als ze buitengewoon succesvol of voortreffelijk zijn. Ze proberen daarom zichzelf en anderen te overtuigen van de realiteit van hun grandioze claims. Ze promoten zichzelf en zijn competitief en arrogant als afweer tegen verborgen behoeftigheid. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = Imagobewust, bedreven Drieën maken zich zorgen dat ze de positieve achting van anderen zullen verliezen en daarom willen ze graag indruk maken op mensen. Ze cultiveren wat naar hun idee het aantrekkelijk mogelijkste beeld is. Ze zijn ambitieus, maar worden geplaagd door zelftwijfel. Ze willen bewonderd en begeerd worden. Doorgaans hebben ze intimiteitproblemen. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Op succes georiënteerd, presterend Drieën worden bang dat ze door andermans prestaties overschaduwd worden, dat hun inspanningen niet de verlangde aandacht brengen. Ze dienen zich daarom van anderen te onderscheiden door extra te presteren. Constant jutten ze zichzelf op om meer te bereiken. Gezond, Niveau 7, Kern = Gericht op doelen, zichzelf verbeterend Drieën versterken hun zelfbeeld door zichzelf en hun talenten te ontwikkelen. Ze zijn competent, vol zelfvertrouwen, hardnekkig en een toonbeeld in wat ze ook doen. Als effectieve communicators zijn ze vaak populaire rolmodellen en een inspiratie voor anderen. Gezond, Niveau 8, Kern = Zich aanpassend, bewonderenswaardig Drieën stemmen af op wat anderen waarderen en passen zich daarbij aan zodat ze, naar ze hopen, waardevoller zijn. Zelfbeeld: Ik ben voortreffelijk, capabel en goed aangepast (Met onbegrensde mogelijkheden). Gezond, Niveau 9, Kern = Geleid door het eigen innerlijk, authentiek Drieën laten het geloof los dat hun waarde afhangt van de positieve achting van anderen, waardoor ze vrij zijn om hun ware identiteit en eigen hartsbegeerte te ontdekken. Hun basisvermogen is eveneens verwezenlijkt, en ze voelen zich waardevol en de moeite waard. Ze aanvaarden zichzelf en zijn zichzelf en weldoend.

16 HOE KAN DE SUCCESVOLLE WERKER ZICH ONTPLOOIEN? - Het sleutelwoord is STOP! Ruim tijd in om emoties maar boven te laten komen voordat je verder rent naar de volgende taak. Zie je wens om constant bezig te zijn als een manier om je angst voor opkomende gevoelens te onderdrukken. Probeer je angst voor gevoelens, waaruit de wens constant bezig te zijn voortkomt, te ontdekken. - Leer het verschil te ervaren tussen doen en voelen. Herken wanneer een activiteit mechanisch wordt. Op een robotachtige manier werken onderdrukt je opkomende gevoelens. - Merk op wanneer fantasieën over successen de plaats innemen van wat je werkelijk kunt. - Blijf bij problemen in plaats van een nieuwe weg in te slaan, critici in diskrediet te brengen of falen zo uit te leggen dat het een succes wordt. - Schenk aandacht aan het uitstellen van gevoelens. Na de volgende promotie zal ik gelukkig zijn. Na de loonsverhoging zal ik meer tijd hebben. - Merk op als je voelt dat je bedriegt. Niemand kan achter mijn masker kijken. Ze zien alleen mijn uiterlijk gedrag. - Ervaar je onrealistische faalangst als de werkdruk afneemt. - Wees je ervan bewust als je zelfevaluatie of intervisiesessies tot een taak maakt die je in de vingers wilt krijgen of als je deze gaat zien als het volgende karwei dat op de agenda staat. - Leer gevoelens te herkennen. Je kunt beginnen met de sensaties te benoemen die bij bepaalde gevoelens horen. Mijn gezicht is warm. Mijn buik voelt gespannen. - Een vastgestelde tijd waarbinnen zelfevaluatie plaatsvindt vermindert de angst voor het ervaren van emoties. Begin met dertig minuten en ga kan weer aan het werk. - Maak keuzen op basis van gevoelens in plaats van op basis van de status die ze je opleveren. - Sta mensen toe om van je te houden om wie je bent in plaats van om wat je doet. BESCHRIJVING ENNEAGRAM TYPE 4 Romanticus / de Individualist / de Melancholicus / de Estheet / de Speciale Het Enneatype Vier zal zich sterk herkennen in deze situatie: Hij is een gevoelig mens met intensieve emoties. Hij voelt zich vaak onbegrepen en eenzaam omdat hij voelt dat hij anders is dan alle anderen. Zijn gedrag kan op anderen dramatisch overkomen en er is hem dikwijls verweten dat hij overgevoelig is en zijn gevoelens te veel opblaast. In werkelijkheid verlangt hij inwendig naar zowel een emotionele binding als naar een diep gevoel van verwantschap. Hij heeft moeite zijn huidige relaties ten volle te waarderen, omdat hij de neiging heeft om datgene te willen wat hij niet kan krijgen en te verachten wat hij heeft. Dat zoeken naar een emotionele binding is iets wat hij zijn hele leven lang al met zich meedraagt en de afwezigheid van een emotionele binding heeft geleid tot melancholie en depressie. Soms vraagt hij zich af waarom anderen mensen meer lijken te hebben dan hij, betere relaties en een gelukkiger leven. Hij heeft een verfijnd gevoel voor esthetica en ervaart een rijke wereld van emoties en betekenis. Verdere persoonlijkheidskenmerken van de Vier: De Vier is romantisch en fantasierijk maar is eenzelvig en bemoeit zich niet te veel met anderen. Hij is te veel op zichzelf gericht en vindt het moeilijk om voor zich op te komen. Gewoonlijk moet de Vier eerst zijn gevoel verwerken voor hij kan handelen en zijn gewoonte om afstandelijk te zijn ergert mensen. Hij is vaak humeurig en door zichzelf in beslag genomen en bij een conflict met anderen, trekt hij zich meestal terug. De Vier is trots op het feit dat hij origineel en vindingrijk is en mensen hebben belangstelling voor hem omdat hij rustig, ongewoon en diepzinnig is. Heel vaak benadrukt de Vier dat hij anders is dan zijn vrienden en het middelpunt van de belangstelling zijn, vindt hij niet prettig. Als hij zorgen heeft, tobt hij vaak over zijn problemen en is vaak te emotioneel en nogal ongedisciplineerd. Hij heeft de neiging te drijven op zijn gevoelens, ze lang vast te houden en wil graag zijn gevoelens begrijpen, hij besteedt veel tijd aan introspectie. Het vervullen van sociale verplichtingen heeft geen hoge prioriteit bij hem en hij voelt zich vaak emotioneel te kwetsbaar om met anderen om te gaan. De Vier is normaal gesproken pessimistisch, het glas is halfleeg en krijgt dingen niet voor elkaar omdat hij de geboden kansen niet kan benutten. Hij doet zeker niet zijn uiterste best om mensen te ontmoeten en relaties aan te knopen. Meestal houdt hij zich stil als hij een ander een fout ziet maken want hij heeft vaak problemen door zijn lichtgeraaktheid en doordat hij alles al snel persoonlijk opvat. Zijn vriendschappen lijden vaak onder zijn persoonlijke behoeften en intense emoties en gebeurtenissen die een diepe indruk achterlaten zijn aantrekkelijk voor hem. Hij heeft de gave om innerlijke gemoedstoestanden te kunnen beschrijven en is open en bereid om zijn gevoelens met anderen te delen. De Vier heeft moeite om het hoofd te bieden aan zijn gevoelens en angsten, dus het is moeilijk voor hem om sterk te zijn voor anderen. Hij doet meestal wat hij wil en over het algemeen is hij intuïtief en individualistisch. Hij heeft de behoefte om te denken aan het verleden en wordt dikwijls door twijfel aan zichzelf weerhouden van zijn doel. De Basis In de periode vanaf de helft van de zwangerschap tot een jaar na de geboorte worden de wezenlijke basisconclusies bepaald die het kind vormen tot een bepaald Enneatype. In deze periode ontwikkelt het kind zijn fysieke identiteit en voert strijd tussen Vertrouwen in en Wantrouwen van, een bipolaire basisbehoefte oftewel een ontwikkelingspolariteit. Deze ontwikkeling richt zich op de overlevingsdrang van het individu en de motor van deze overlevingsdrang is de ontwikkeling van angst, waarbij het ervaren van angst leidt tot een bepaalde actie tot zelfbehoud (de levensconclusie). Als deze actie werkt wordt dit DE oplossing voor het kind en deze oplossing is bepalend voor de ontwikkeling naar de structuur van een bepaald Enneatype. De levenservaring die de weg aangeeft voor de Vier: Het kleine kind kwam in nood toen het gedwongen werd om de aandacht te richten op zaken om te overleven en daardoor het contact met zijn essentie (oorspronkelijkheid) verloor. Verloren levensessentie van de Vier: Het ervaren van de oorspronkelijkheid en de diepte daarvan en de complete verbinding met het alles. Compenserend geloof/levensvisie van de Vier: Het pijnlijke verlies van het niet verbonden te zijn met de oorspronkelijkheid geeft een verschrikkelijke gevoel van onvol-

17 komenheid en een diep, onbestemd gevoel dat er iets belangrijks in het leven ontbreekt wat teruggewonnen moet worden. Er ontbreekt iets wezenlijks in mijn leven. Anderen hebben het wel. Ik voel me in de steek gelaten. Levensconclusie voor zelfbehoud, Coping Strategy Zoek naar de ideale liefde of omstandigheden die je het gevoel geven weer geliefd, geheel en compleet te zijn. Richt je aandacht op het intens doorvoelen van omstandigheden, situaties, dingen en gevoelens die je belangrijk vindt en die je mist en probeer die te krijgen. Basisangst van de Vier: De angst zonder identiteit of persoonlijke betekenis te zijn. Onbewust ontvangen kindertijdboodschappen: Het is niet goed om te functioneel of te gelukkig te zijn. Uitgebleven kindertijdboodschap: Je wordt gezien zoals je bent. Basisverlangen en haar vervorming voor de Vier: Het verlangen om zichzelf te zijn. Dit ontaardt in zelftoegeeflijkheid. Kernkwaliteiten, valkuilen en allergieën Elk type heeft zijn eigen kernkwaliteiten. Wordt deze kernkwaliteit te sterk toegepast dan wordt het een valkuil en ervaren anderen dit als afwijkend gedrag. En elk type is allergisch voor bepaalde soorten gedrag van anderen en reageert daarop vanuit zijn valkuil. Voor de Vier geldt: Kernkwaliteiten Valkuil Allergie Uitdaging Introspectie Navelstaren Zinloosheid Gewoonheid Medelevendheid Depressiviteit Onechtheid Opgewektheid Fijngevoeligheid Melancholie Meedogenloosheid Zakelijkheid Hartstocht Emotionaliteit Cynisme Nuchterheid Ontplooiing voor de Vier: - Focus op wat positief is in het hier en nu - Blijf consequent in je acties ondanks wijzigende omstandigheden en intense gevoelens - Werk aan evenwichtigheid (balans) - (H)erken dat gevoelens niet de enige realiteit zijn - Apprecieer en waardeer het gewone en vergeet nooit dat het je ware aard is om te vergeven en alles in je leven te gebruiken voor je groei en vernieuwing. Je kracht is je verleden los te laten en je te laten vernieuwen door je ervaringen. Wat de Vier niet wil, vermijdingen: gewoon en gebrekkig zijn Emotionele Gerichtheid: afgunst Fixatie: schoonheid, het onbereikbare Werkmotivatie: twijfel Kernidentificatie: Identificeert zich sterk met het hebben van gevoelens anders en gebrekkig te zijn en met emotionele gevoelens. Verzet zich tegen het (h)erkennen van authentieke positieve kwaliteiten bij zichzelf en verzet zich tegen de bewustwording dat hij is zoals anderen. Zelfbeeld van de Vier: Gevoelig, anders, uniek, zelfbewust, zacht, intuïtief, rustig, diepzinnig en eerlijk jegens zichzelf. Mentale gedrevenheid van de Vier: Melancholie. Valkuilen: Het trachten de speciale, ultieme liefde of situatie te bemachtigen die je compleet maakt. Uit angst zelf geen identiteit of uit zichzelf enige persoonlijke betekenis te bezitten, behandelen Vieren mensen minachtend, alsof anderen nullen en van generlei waarde of betekenis zijn. Motiverende energie van de Vier, de emotionele passie: Nijd, afgunst en verlangen, altijd op zoek naar wat nodig is om het leven beter te maken. Ten grondslag aan deze afgunst ligt het gevoel iets fundamenteels te missen. Vieren menen dat anderen kwaliteiten bezitten die ze zelf ontberen. Ze hunkeren naar wat ontbreekt, maar verzuimen vaak de vele zegeningen in hun leven op te merken. Vermijdingen van de Vier, gevoed door angst: Gewoon en gebrekkig zijn en er mag niets ontbreken. Kracht van de Vier: Creativiteit, passie, invoelen, meevoelen, emotionele diepgang. Paradox: Altijd willen wat je mist (waar je naar verlangt) bestendigt (benadrukt) de ontevredenheid met wat je reeds hebt. Gerichtheid van de aandacht, de behoeften van de Vier: Een-op-een relaties: rivaliteit Sociale situaties: schaamte Zelfbehoud: onbevreesdheid (roekeloosheid) Mechanismen die werken in de Vier: Kernovertuiging: ik ben niet om van te houden Verdediging: introjectie, emotionele labiliteit Intuïtie afgestemd op: op afstand het beste, binnen handbereik het slechtste Hoofdthema s van de Vier: Zoekt een redder, iemand die hem begrijpt en zijn leven en dromen ondersteunt, wil gezien worden. Vreest verlating, dat niemand om hem zal geven en dat hij onvoldoende steun krijgt om zichzelf te vinden en te zijn. Gaat met anderen om door hen geïnteresseerd te houden door de toegang tot zichzelf te beperken, moeilijk te krijgen te spelen en zich aan zijn supporters vast te klampen. Hoe de Vier anderen manipuleert? Door humeurig en driftig te zijn en anderen op eierschalen te laten lopen. Spirituele weg Volgens de spirituele zienswijze verloor het kind het contact met zijn oorspronkelijkheid (essentie), toen het de aandacht ging richten op zaken om te kunnen overleven. Door de scheiding van deze oorspronkelijke bron die alle levende wezens met elkaar verbindt, werden Vieren melancholiek of aangenaam gevoelig voor de emoties die het leven rijk is. Wanneer nijd of afgunst de overhand krijgt, slaat emotionele evenwichtigheid (balans) om in wanhoop, omdat het lijkt of anderen genieten van de verbondenheid die Vieren ontzegd wordt. De volharding van Vieren in het streven naar authentieke binding weerspiegelt het aspect van de essentie dat alle levende wezens één hart geeft. Als de verlangens, die uit nijd of afgunst voortkomen, terug in balans zijn gebracht kunnen Vieren zich weer emotioneel verbonden voelen. Het gevolg Als kind heeft de Vier vanaf de vroegste ontwikkeling geprobeerd de vader of de moeder naar binnen te halen (introjectie) en is daarin teleurgesteld. Het kind associeert zich sterk met vader en/of moeder; liefde wordt pijn. De Vier heeft dan ook vaak het gevoel als kind alleen gelaten te zijn. Een Vier zegt dikwijls ik heb geen wortels en voelt zich niet sterk verbonden met het leven en met zichzelf. Een Vier is afgunstig op anderen die deze verbinding wel hebben. De mensen die zelf kiezen om uit het leven te stappen, zijn vaak Vieren. Een Vier vraagt zich altijd af: wat doe ik hier? Is het leven wel de moeite waard? De Vier heeft een intens verlangen zichzelf beter te leren kennen.

18 Het dilemma We kennen allemaal het gevoel van nijd en afgunst, die steek die door ons hart gaat wanneer we anderen zien genieten van geluk waar we zelf naar verlangen. Vieren voelen zich misdeeld, terwijl anderen tevreden lijken. Anderen lijken tevreden met hun werk en hun gezin, terwijl zij zich niet gezien voelen. Vieren zeggen dat het geen kwestie is van jaloezie. Ze gunnen anderen hun plezier, maar als ze anderen gelukkig zien worden ze herinnerd aan wat ze zelf missen. Nijd en afgunst motiveert hen op zoek te gaan naar dingen en status waarvan ze veronderstellen dat ze mensen gelukkig maken, zoals geld, een unieke levensstijl, blijken van waardering en vrienden. Het op zoek zijn van Vieren wordt gekenmerkt door een zich herhalende cyclus van wensen, verwerven, teleurstelling en afwijzing. De Vieren willen hebben wat niet beschikbaar is en als het uiteindelijk binnen handbereik komt zijn ze teleurgesteld. Wanneer relaties die eens aantrekkelijk waren de fase van afwijzing hebben bereikt, worden ze weer aantrekkelijk en zo blijft deze cyclus zich herhalen. Als hun gewoonte om iemand aan te trekken en vervolgens af te stoten een automatisme wordt, stopt hun zelfobservatie. Ze weten niet dat hun aandacht gericht is op wat ze missen. Ze weten alleen dat het ondraaglijk is gescheiden te zijn van iemand met wie ze een band hebben, dat ze wanhopig herenigd willen worden met de bron van liefde, en dat ze het haten omringd te zijn door mensen met minder diepgang maar die het op de een of andere manier wel voor elkaar krijgen gelukkig te zijn. Als ze hun aandacht op deze manier blijven richten, lijken hun huidige relaties weinig te bieden in vergelijking met de veelbelovende ontbrekende figuur. Ze raken ervan overtuigd dat ze een vergissing gemaakt hebben en dat hun geluk ergens anders gezocht moet worden. Dus voelt het voor hen heel natuurlijk om hun huidige situatie achter zich te laten en het streven naar hun verre hoop te hervatten. Vieren groeien door het glas half vol te zien in plaats van half leeg. Ze groeien door te leren zich tevreden te voelen met wat ze hebben. Als Vieren een diep gevoelde verbinding in stand kunnen houden en kunnen inzien dat hun geest ervan doorgaat door naar iets anders te verlangen, zijn ze vrij om te kiezen hoe ze willen reageren. Ze hebben steun aan dierbaren die gedurende de fase van aantrekken/afstoten hun kalmte bewaren, die oog hebben voor de goede dingen in het hier en nu, en die tijdens intensieve emotionele perioden met de beide benen op de grond blijven staan. DE SUBTYPEN In een-op-een relaties wordt nijd omgezet in rivaliteit Rivaliteit geeft een krachtige energie die door de depressie en het voortdurende gepeins over verlies heen breekt. Het is een Ik zal je eens wat laten zien stroom van vastberadenheid die bergen kan verzetten. Rivaliteit uit zich op twee manieren; enerzijds door te wedijveren om goedkeuring ( Ik stijg in waarde als ik speciale aandacht krijg ) en anderzijds door te wedijveren met mensen die de erkenning claimen die ze zelf willen krijgen ( Ik voel me meer waard als jij je minder waard voelt ). Rivaliseren met concurrenten kan overgaan in haat. Door aan hun waarde afbreuk te doen, vermindert hun nijd. Dit subtype rivaliseert gewoonlijk niet met vrienden, maar kan erg vijandig zijn tegen mensen uit hun branche of tegen een kameraad die hem of haar afwijst. Ze zijn vooral geneigd tot nijd wanneer hun rivalen succesvol worden of als een expartner een nieuwe relatie begint. In sociale situaties leidt nijd tot schaamte Schaamte komt voort uit een gevoel van minderwaardigheid. Vieren schamen zich als ze niet voldoen. In sociale situaties treedt nijd op als ze zich afmeten aan de prestaties van anderen. Het geringe gevoel van eigenwaarde komt vaak voort uit reële verlieservaringen die de illusie in stand houden dat anderen genieten van dingen die in hun leven ontbreken. Vieren gruwen bij het idee afgewezen te worden als hun fatale zwakke plek ontdekt wordt. Vieren willen zich voor doordringende ogen verstoppen en ontmoetingen, waar hun ontoereikendheid aan het licht zou kunnen komen, ontwijken. Ze zijn buitengewoon gevoelig voor geringschatting en hebben parallel hieraan een verlangen naar erkenning. Ze ervaren het als zeer pijnlijk als men hen over het hoofd ziet of, erger nog, als ze de namen horen van de mensen die wel zijn uitgenodigd. Ze dikken hun imago aan om zich te beschermen. Ze worden lid van een elitegezelschap, hebben een unieke zelfpresentatie, dossen zich aantrekkelijk uit, of stellen zich wat gereserveerd op, boven de grijze massa. Als het gaat om zelfbehoud wordt nijd omgezet in onbevreesdheid (roekeloosheid) Roekeloos leven wordt aantrekkelijk op momenten dat Vieren de droefenis van hun omstandigheden ervaren. Waarom zouden ze de gevaren in het leven serieus nemen nu ze eenmaal bekneld zijn geraakt tussen hoop en wanhoop? Het onbevreesde karakter aanvaardt het voorbestemd zijn om in de steek gelaten te worden en heeft een zekere suïcidale kant. De innerlijke crisis die voortkomt uit de cyclus wensenverwerven-teleurstelling-afwijzing geeft gewone gebeurtenissen een buitengewone kracht. Door zich over te geven aan levensgevaarlijke ondernemingen ontkomen ze aan het saaie automatisme van het leven. Als ze zich in het diepe storten krijgt het leven dat anders doorsnee en afgezaagd zou zijn, weer betekenis en intensiteit. Als hun dromen zijn uitgekomen en hun ontevredenheid weer opkomt, hebben Vieren de neiging om hun basis van veiligheid weer te verwoesten. Het verwerven en verspelen van geluk blijft zich herhalen. Minnaars worden verleid, afgewezen en weer omarmd. Wanneer zelfbehoudende Vieren krijgen wat ze willen, verwoesten ze het en vervolgens verlangen ze er weer naar. De kind-ziel van de Vier Binnen de dramatische, hevige en emotionele façade van een Vier bevindt zich een bazige en opdringerige kleine Een-kind ziel die erop uit is ervoor zorg te dragen dat alle kleine kinderen zich behoorlijk gedragen erop toeziet dat geen van hen uit de pas loopt, dat hun kleren netjes zijn en dat ze goede manieren hebben. Deze kind-ziel is een schijn-heiltje, keurig en netjes en vol kritiek naar al degene die zich niet aan de regels van de Vier houden. Hij is een ijveraar voor eerlijkheid en juistheid en wordt heel kwaad als de andere kinderen stout zijn. Dat zijn de probleemkinderen die op het rechte spoor gebracht moeten worden, en hierin herkennen we de neiging van de Vier om anderen de schuld te geven van hun problemen, evenals hun defensiviteit in het geval een onvolmaaktheid van hen aan het licht wordt gebracht. Het is voor een Vier moeilijk om deze verongelijkte kind-ziel vol eigendunk te erkennen, aangezien dit voelt als zijn grootste gebrek en het hem blootstelt aan enorme aanvallen en haat naar zichzelf toe. Het bewustmaken van zijn kind-ziel, in plaats van zijn agressie te laten imploderen en op zichzelf te richten, vormt in feite een groot deel van het oplossen van zijn innerlijk lijden. Hoe beter hij zijn kind-ziel ziet, des te beter kan hij zijn defensiviteit zien en zijn behoefte zien het bij het rechte eind te willen hebben en als hij dit kan erkennen kan zijn ziel langzaam zijn controle opgeven. Als hij zijn behoefte om anderen onder de duim te hebben en hen te laten doen wat hij wil, begrijpt, zal aan het licht komen hoezeer het hem ontbreekt aan de perceptie van de volmaaktheid van dingen zoals ze zijn en, wat belangrijker is, van zijn eigen volmaaktheid. Als hij in toenemende mate zijn kind-ziel integreert, zal hij inzien hoe de zuiverheid, stralendheid en inherente briljantie van zijn ziel in zijn jeugd niet waren toegestaan of niet werden gespiegeld. Door het verlies van het contact met het Aspect van Briljantie, dat hij het sterkst belichaamde, voelde hij zich beschadigd en ontwikkelde hij als reactie een persoonlijkheidsstijl die is gebaseerd op vervreemding, verlatenheid en verlangen naar verbinding buiten hemzelf.

19 Hoe meer hij zijn kind-ziel integreert, hoe meer de kleine goeddoener zal transformeren in een schitterend gevoel van innerlijke volledigheid, volmaaktheid en elegantie. In plaats van een leven te leiden dat is gebaseerd op afgunst of op rouw en van op afstand verlangen naar contact, zal hij ontdekken dat de volledigheid die hij zoekt, in hem zit en dat zijn innerlijke inderdaad briljant is. Afweermechanismen gebaseerd op verdringing van Schuld/ Woede, Schaamte of Angst Introjectie, afweermechanisme van de VIER, de Romanticus Afweer op het gevoel/impuls van Schaamte Ieder mens heeft in zich de mogelijkheid om een herinnering of fantasie tot leven te brengen. De herinneringen kunnen zo sterk zijn dat ze opnieuw worden beleefd. Zoals een mooie vakantie, aan een prachtig strand met heerlijk warm weer en leuke dingen die met een partner of vrienden werden gedaan. Introjectie is deze innerlijke wereld combineren met het vermogen om de emotionele beleving ervan te vergroten. De sterke gevoelens, die hiermee gepaard gaan, maken dat de herinnering of fantasie letterlijk opnieuw en als echt worden ervaren. Omdat de Romanticus, ook wel Individualist genoemd, alledaagsheid probeert te vermijden geeft introjectie de mogelijkheid om met veel passie en emotioneel drama het leven aangenamer of interessanter te maken. Individualisten vertellen dan ook dat het niet belangrijk is of gevoelens positief of negatief zijn. Het enige wat telt is dat deze gevoelens intens zijn. Individualisten zijn daarom intense mensen, die voor een levenspartner een uitdaging kunnen zijn. Als introjectie sterk en onbewust is, kan de Individualist veel last hebben van wisselende stemmingen. Depressies, die helemaal uitgezeten moeten worden en gevoelens van onder meer minderwaardigheid worden ervaren als een draaikolk waarin men wordt meegezogen. De kracht van de Vier Je kracht is tegelijkertijd je grootste valkuil. Gebruik je die teveel en niet afgestemd op de ander dan ervaart de ander die kracht negatief en zal daar met weerstand op reageren. De sterke kanten van de Vier: - Ziet de mooie dingen. - Is gericht op en heeft echt oog voor schoonheid. - Kan enorm genieten van kleine dingen of voorvallen. - Kan genieten van melancholie. - Heeft dikwijls een uitzonderlijk imago. - Is een bijzonder mens. - Kan wezenlijk contact leggen met mensen. - Mensen zoeken dit contact van de Vier. - Voelt zich anders dan anderen. - Put energie uit fantasie, artistieke bezigheden maar ook uit verlies. - Richt zich op wat ontbreekt. - Is emotioneel gevoelig. - Voelt de stemming van anderen feilloos aan. - Onderscheidt zich in het werk door creativiteit of zelfs genialiteit. - Wordt gerespecteerd door haar/zijn persoonlijke visie en ideeën. - Is dikwijls esthetisch, verfijnd en weten meestal precies waar het om gaat. Reactie op stress: De Vier gaat naar de Twee. De gereserveerde Vier wordt op de Twee opeens bovenmatig betrokken en vastklampend. Vieren zijn geneigd om zich in fantasieën over zichzelf te verliezen en zich van mensen af te keren, zowel om aandacht te trekken als om hun gevoelens te beschermen. Om de problemen, die onvermijdelijk rijzen bij dit gedrag, te compenseren maakt de Vier de stap naar de Twee. Na een periode van terugtrekking en zelfabsorptie kan hij zodoende naar de Twee gaan en onbewust zijn intermenselijke problemen proberen op te lossen met een enigermate geforceerde vriendelijkheid maar hij probeert dit wel al te hard. Net als Tweeën begint hij zich zorgen te maken over zijn relaties en zoekt hij naar manieren om dichter bij de mensen te zijn die hij mag. Hij heeft veel geruststelling nodig dat de relatie OK is. Daarvoor uit hij geregeld en dikwijls geforceerd zijn genegenheid voor de ander en herinnert hem of haar eraan hoe zinvol hun relatie is. In extremere gevallen kan een Vier via emotionele scènes uittesten of anderen werkelijk om hem geven. Dit soort gedrag is vaak slopend voor anderen en heeft tot gevolg dat ze de belangstelling voor de Vier verliezen of hem zelfs verlaten, wat vanzelfsprekend weer de verlatingskwesties van de laatste activeert. De Vier kan dan naar het negatief gedrag van de Twee gaan en de betrokkene proberen vast te houden door zich aan hem vast te klampen. Net als Tweeën kunnen Vieren voorts menen dat het niet veilig is om de omvang van hun behoeftigheid te laten blijken en kunnen ze ermee beginnen hun problemen verborgen te houden door zich op andermans problemen te concentreren. (Ik ben hier om jou te helpen) Om hun onrealistische levenswijze te kunnen voortzetten hebben Vieren met het verstrijken van de tijd hoe langer hoe meer emotionele en financiële steun nodig. Ze zijn bang dat ze zonder dergelijke steun niet langer hun dromen zullen kunnen verwezenlijken. Teneinde dat te voorkomen overdrijven Vieren onder stress hun belangrijkheid in het leven van anderen. Ze herinneren de ander eraan hoeveel baat deze heeft bij zijn relatie met de Vier, strijken de eer voor andermans geluk op en zoeken naar subtiele manieren om mensen afhankelijk van hen te maken. Ze proberen behoeften te scheppen die ze vervolgens zelf kunnen vervullen en worden in toenemende mate jaloers en bezitterig tegenover de mensen om wie ze geven. Net als Tweeën kunnen ze er onder stress op uit zijn erkenning te krijgen voor wat ze hebben gedaan, de ander ondertussen verwijtend hoeveel stank voor dank ze krijgen. De rode vlag; de Vier in de nesten. Rode vlag: de angst zijn leven te ruïneren en de eigen kansen te verknallen. Als Vieren een ernstige crisis hebben doorgemaakt zonder adequate steun of goede copingsvaardigheden, of als ze in hun jeugd chronisch mishandeld zijn, kunnen ze het shock punt passeren en zich gaan gedragen volgens de ongezonde aspecten van hun type. Mogelijk leidt dit ertoe dat ze tot het beangstigende inzicht komen dat ze door hun gefantaseer en emotionele zelftoegeeflijkheid hun leven kapotmaken en hun kansen verknallen. En hun angst kan voor een gedeelte gegrond zijn. Deze bewustwording kan een keerpunt in het leven van de Vier betekenen. Op dat moment dat hij de waarheid in deze angsten inziet, kan hij de weg naar gezondheid en bevrijding inslaan. Aan de andere kant zou hij echter ook zelfs nog harder kunnen proberen zijn fantasieën en illusies over zichzelf in stand te houden en iedereen en alles afwijzen wat niet aan zijn emotionele eisen voldoet. (Ze zijn allemaal zo wreed en egoïstisch, niemand begrijpt me. Ik weet dat ik een baan moet zoeken, maar ik kan het gewoon niet aan) Als de Vier in deze houding volhardt, kan hij de val maken naar ongezonde niveaus. Indien je bemerkt dat jijzelf of iemand die je kent de waarschuwingssignalen, (zie waarschuwingssignalen), gedurende een langere periode achtereen vertoont (langer dan een paar weken) dan is het in therapie gaan of het inroepen van andere hulp ten zeerste aan te bevelen. Waarschuwingssignalen voor de Vier in nood Potentiële pathologie: ernstige depressie, narcistische persoonlijkheidsstoornis, ontwijkende persoonlijkheid, crimes passionels, moord en zelfmoord. (Voor toelichting op diverse begrippen klik hier)

20 Verdere herkenningspunten: - Een extreme tendens tot zelfbedrog - Een deprimerend gevoel van vervreemding van zichzelf en anderen - Extreme emotionele wispelturigheid en lichtgeraaktheid (geen manische reactie) - Afhankelijkheid van een of twee anderen, met instabiele relaties - Uitbarstingen van woede, vijandigheid en haat - Chronische, langdurige depressie en hopeloosheid - Episode van zelfsabotage en verwerping van positieve invloeden - Obsessies met de dood, morbiditeit en zelfhaat De Vier in rust en zijn prestatiepunt (de integratierichting): De Vier gaat naar de Een. De afgunstige, emotioneel turbulente Vier wordt objectiever en principiëler. In rust of bij groei naar zijn prestatiepunt gaat de Vier naar het gezonde gedrag van de Een. Gezonde Vieren staan zinvol handelend in de werkelijkheid. Door principes te huldigen en zich aan activiteiten te wijden die boven de sfeer van hun subjectieve reacties uitgaan, ontdekken Vieren niet alleen wie ze zijn, maar ook dat wie ze zijn goed is. Ze staan direct in contact met hun instincten en laten zich minder als in trance meeslepen door de emotioneel geladen scenario s die ze in hun hoofd afspelen. Vieren die zich richten op gezond gedrag van de Een realiseren zich voorts dat zelfexpressie niet hetzelfde is als zwelgen in de eigen stemmingen. Met zelfdiscipline werken ze consistent om aan hun wereld iets bij te dragen wat de moeite waard is. Ze zijn niet langer afstandelijke buitenstaanders die erop wachten ontdekt en erkend te worden. Ze participeren ten volle in het leven en ontwikkelen een sterker zelfbesef door hun werk en door hun banden met anderen. Maar de Vier moet ervoor waken dat dit niet verward wordt met het aannemen van de kritische of perfectionistische trekken van de Twee. Het superego van Vieren is reeds straffend genoeg en het zichzelf opzadelen met zelfverbeteringsprojecten kan gemakkelijk tot meer zelfbeschuldiging leiden. Het is daarom belangrijk om onderscheidingsvermogen te ontwikkelen. Vieren leren dan dat de realiteit van een situatie en onze emotionele responses daarop twee verschillende dingen zijn. Gezonde Vieren zijn daarnaast levende voorbeelden van wat het betekent om de werkelijkheid te aanvaarden, om met de werkelijke componenten van een situatie te werken in plaats van je ertegen te verzetten of ze te verwerpen. Integrerende Vieren beseffen verder dat aanvaarding de sleutel is tot het loslaten van hun verleden en het creatief invullen van hun leven in het heden. Zelfaanvaarding brengt vergiffenis voor oude fouten en problemen. Aanvaarding van anderen brengt het vermogen om wederzijds bevredigende relaties te onderhouden. Vieren hebben het dan niet langer meer nodig om anderen als hun redder te idealiseren of hen van hun voetstuk te stoten omdat ze niet aan hun realistische verwachtingen voldoen. Ze zien de ander als de ander en kunnen accurater hun eigen waardevolle kwaliteiten waarnemen zonder in fantasie over zichzelf te vluchten. Eindelijk zijn integrerende Vieren in staat om een blijvend, waarachtig identiteitsbesef en zelfachting op te bouwen, omdat deze op acties en relaties in het echte leven berusten in plaats van op hun verbeelding of vergankelijke emotionele toestanden. Ze herkennen in zichzelf kwaliteiten die voorheen onzichtbaar waren: kracht, wilskracht, vastberadenheid en helderheid. Wanneer Vieren zich eenmaal aarden in het moment, worden bovendien alle aspecten van het leven kansen voor creativiteit. In plaats van zich te laten meeslepen in eindeloze introspectie of op de turbulente stroom van hun emotionele reacties, blijven integrerende Vieren aanwezig bij zichzelf en de wereld om hen heen en doorgronden daardoor de diepere waarheden van het menselijk hart. Als ze het toelaten dat dit proces zich voltrekt, openbaart hun ware identiteit zich in ieder ogenblik van hun bestaan. Afhankelijk van de situatie, de daarbij behorende mate van stress en het ontwikkelingsproces wat de Vier heeft doorlopen kan deze zich op verschillende niveaus uiten. Niveaus van ZIJN voor de Vier Ongezond, Niveau 1, Kern = wanhopig, het leven ontkennend Het doorbrekend besef dat ze hun leven verspilt hebben met het najagen van futiele fantasieën is teveel voor ongezonde Vieren. Ze kunnen proberen redding uit te lokken door middel van zelfdestructief gedrag of zich simpelweg van het leven beroven teneinde aan hun negatieve zelfbewustzijn te ontsnappen. In sommige gevallen begaan ze een crime passionel. Ongezond, Niveau 2, Kern = zichzelf afwijzend, klinisch depressief Vieren verlangen er inmiddels zo wanhopig naar het individu van hun fantasieën te zijn dat ze alles aan zichzelf haten wat daar niet aan beantwoordt. Ze walgen van zichzelf en haten anderen omdat ze hen niet komen redden. Ze kunnen wat er nog aan goeds in hun leven resteert, saboteren. Ongezond, Niveau 3, Kern = haatdragend, vervreemd Vieren zijn bang hun leven te verspillen, wat ook inderdaad zo zou kunnen zijn. Om hun zelfbeeld te redden wijzen ze iedereen en alles af wat niet hun kijk op zichzelf of hun emotionele eisen steunt. Hun onderdrukte woede resulteert in depressie, apathie en chronische vermoeidheid. Gemiddeld, Niveau 4, Kern = toegeeflijk voor zichzelf, decadent Vieren zijn bang dat ze door de eisen van het leven gedwongen zullen zijn hun dromen op te geven en wanhopen ooit nog gered te worden. Ze hebben het gevoel dat het leven aan hen voorbijgaat en zijn afgunstig op de stabiliteit van anderen. Het gevolg is dat ze zich van de regels ontheven achten en genotziek, pretentieus en improductief worden. Gemiddeld, Niveau 5, Kern = in zichzelf geabsorbeerd, temperamentvol Vieren maken zich er zorgen over dat anderen hen en hun uniciteit niet onderkennen en waarderen, en dus spelen ze moeilijk te krijgen, ze testen anderen om te weten komen of ze werkelijk in hen geïnteresseerd zijn. Ze zijn gereserveerd, zelfbewust en melancholisch en geloven dat hun kwetsbaarheid een redder zal aantrekken en anderen op afstand houden. Gemiddeld, Niveau 6, Kern = Romantiserend, individualistisch Vieren worden bang hun identiteit en creativiteit niet te kunnen handhaven als gevolg van hun constant wisselende gevoelens en proberen daarom m.b.v. hun verbeelding hun stemmingen te laten voortduren en te intensifiëren. Ze versterken door middel van fantasie en stijl hun individualiteit en beginnen te dromen over een redder. Gezond, Niveau 7, Kern = zelfonthullend, creatief Vieren versterken hun zelfbeeld door hun individualiteit tot uitdrukking te brengen via creatieve bezigheden. Ze zijn welbespraakt en subtiel, verkennen hun gevoelens en indrukken en zoeken naar manieren om ze met anderen te delen. Hun creativiteit is hoogst persoonlijk, maar bezit vaak universele implicaties. Gezond, Niveau 8, Kern = introspectief, sensitief Voor het opbouwen van een duidelijk besef van persoonlijke identiteit concentreren Vieren zich op hun gevoelens en voorkeuren. Zelfbeeld: ik ben sensitief, anders en mezelf bewust. Gezond, Niveau 9, Kern = het leven omhelzend, het leven bevorderend Vieren laten het geloof los dat ze meer gebreken bezitten dan anderen en bevrijden zich daardoor uit hun zelfabsorptie. Hun basisverlangen, dat wil zeggen zichzelf en hun betekenis ontdekken, is eveneens verwerkelijkt en daarmee zijn hun problemen met hun identiteit en de stabiliteit daarvan opgelost. Ze vernieuwen zichzelf en bevrijden en openbaren zich hoe langer hoe meer.