NOTITIE. : College van Afgevaardigden : Projectgroep Nieuwe Stagiaire Opleiding : Algemene Raad Datum : 7 september 2011 Betreft

Transcriptie

1 NOTITIE Aan : College van Afgevaardigden Cc : Projectgroep Nieuwe Stagiaire Opleiding Van : Algemene Raad Datum : 7 september 2011 Betreft : Standpunt Algemene Raad ten aanzien van vrijstellingen Dossiernummer : Bijlagen : Aanleiding Op 1 april 2011 heeft u ingestemd met het voorstel van de Algemene Raad om te komen tot een Nieuwe Stagiaire-Opleiding, die dient te starten in De afgelopen maanden is de hiertoe ingestelde projectgroep voortvarend aan de slag gegaan met de vormgeving van de nieuwe opleiding, zowel inhoudelijk als organisatorisch. Bij gelegenheid van de Collegevergadering van 30 juni j.l. is afgesproken dat de discussie over het verlenen van vrijstellingen voor een toekomstige vergadering zou worden geagendeerd. De Algemene Raad meent dat het daarvoor nu de tijd is omdat zich bij de organisatorische vormgeving de vraag gaat voordoen hoeveel advocaat-stagiaires per arrondissement en per opleidingsrichting verwacht kunnen worden. Voor het antwoord op die vraag is het van belang om te weten hoe vervolg zal worden gegeven aan het huidige vrijstellingenbeleid. De Algemene Raad acht het daarom van belang haar standpunt nogmaals toe te lichten. In deze notitie wordt ingegaan op verschillende soorten argumenten die bij de bepaling van het standpunt een rol hebben gespeeld. Samenvatting en standpunt In de discussie over het verlenen van vrijstellingen worden argumenten van heel verschillende aard aangevoerd. Deze argumenten leiden tot verschillende opvattingen over de wenselijkheid van vrijstellingen. In de onderliggende notitie zijn de argumenten en hun gevolgen voor de discussie kort beschreven. De weging van de argumenten lijkt vooral een kwestie van persoonlijke visie. Het zou echter niet zo mogen zijn dat de vrijstellingendiscussie zelf leidt tot een polarisering binnen de balie. Om die reden hecht de Algemene Raad aan een geobjectiveerde afweging van argumenten, zoveel mogelijk gebaseerd op feiten. Deze afweging heeft de Algemene Raad gebracht tot het volgende standpunt: De Algemene Raad is van mening dat kwaliteit van het onderwijs in de Nieuwe Stagiaire-Opleiding voorop staat. Deze kwaliteit wordt in de eerste plaats bereikt door een combinatie van docenten, lesmethoden, lesmaterialen, studieduur en examinering. Ondersteunend daaraan zijn aspecten als locatie, momenten van studie/examinering en groepssamenstelling. Welke instelling het onderwijs verzorgt acht de Raad niet van doorslaggevend belang, mits aan de (door de Orde in te stellen) werkgroepen vast te stellen eindtermen wordt voldaan. De kwaliteitstoets via centrale examinering blijft gehandhaafd. De Algemene Raad vult de aanbeveling van de commissie Kortmann dat terughoudend omgegaan moet worden met het verlenen van vrijstellingen aldus in dat alleen vrijstelling kan worden verkregen voor cognitieve vakken, voor de Nieuwe Stagiaire-Opleiding met uitzondering van Algemeen Procesrecht. 1

2 Volgens artikel 15 Stageverordening 2005 is het aan de Algemene Raad om vrijstellingen te verlenen. Zij kan zich daarbij laten adviseren door de Raad van Toezicht en/of de Examencommissie of het afdoen van vrijstellingsverzoeken aan een van deze organen opdragen. De Algemene Raad ziet, gelet op de wijze waarop tot op heden invulling is gegeven aan de opleiding door de Brauwerij respectievelijk de Law Firm School, geen reden om het huidige beleid te wijzigen. De geboden kwaliteit van de opleidingen is daarbij een zeer belangrijke factor. Een voorwaarde voor het continueren van het huidige vrijstellingenbeleid is dat de stagiaireopleiding voor alle kantoren betaalbaar blijft. Daartoe worden de vaste kosten behorend bij het ontwikkelen van de opleiding (curriculum, lesmateriaal, toetsen, etc.) evenredig over alle stagiaires verdeeld, ongeacht bij welke instelling de opleiding gevolgd wordt. De Algemene Raad zal hierover afspraken maken met de instellingen die voor vrijstelling in aanmerking willen komen. Tenslotte benadrukt de Algemene Raad dat de Nieuwe Stagiaire-Opleiding meer dan de huidige opleiding voorziet in groepsvorming tussen stagiaires van verschillende kantoren. De contactmomenten met de eigen groep zijn uitgebreid en over een de gehele stage periode verspreid, hetgeen naar opvatting van de Algemene Raad de collegialiteit binnen de balie extra versterkt. Sociale argumenten De eerste categorie argumenten in de vrijstellingendiscussie betreft argumenten van sociale aard. Deze gaan over de relatie tussen opleiding en cohesie van de beroepsgroep. Daarbij worden drie soorten redeneringen aangevoerd: 1. De opleiding is een belangrijke, misschien wel de belangrijkste pijler van cohesie in de beroepsgroep. Zij bevordert de cohesie op twee manieren: a. Door het fysiek bijeenbrengen van stagiaires van verschillende kantoren ontstaan ontmoetingen en die ontmoetingen leiden tot een vertrouwensband die de rest van de professionele carrière kan blijven bestaan. b. Doordat alle advocaat-stagiaires dezelfde kennis en vaardigheden bijgebracht krijgen, ontstaat ook een inhoudelijke cohesie, namelijk een band met andere beroepsgenoten waarvan je weet dat ze hetzelfde geleerd hebben, onder vergelijkbare omstandigheden. Het verlenen van vrijstellingen aan bepaalde groepen stagiaires ondermijnt beide mechanismen en leidt daarom tot afbrokkeling van de cohesie. 2. Zorgen voor cohesie is geen doel van de beroepsopleiding, hooguit een welkom neveneffect. Dat wil niet zeggen dat cohesie niet belangrijk is. Echter, er zijn andere wegen mogelijk waarop deze bereikt kan worden. Daarbij is een belangrijke taak weggelegd voor de lokale ordes en Jonge Balies. 3. Het bevorderen van cohesie is een nevendoelstelling van de opleiding. Of cohesie tot stand komt is echter vooral een persoonlijke aangelegenheid. Dat laat zich niet afdwingen. In het ene klasje ontstaat een groep met een band voor het leven, in het andere klasje gebeurt dat niet. Omdat de vrijstellingen alleen betrekking hebben op cognitieve vakken, blijven er genoeg contactmomenten over waarop cohesie tot stand kan komen. Alvorens deze redeneringen te kunnen wegen en hieraan conclusies te kunnen verbinden, is het van belang te weten dat in de Nieuwe Stagiaire Opleiding een aantal wijzigingen in het curriculum wordt doorgevoerd met directe gevolgen voor het aantal uren dat stagiaires in gelijke groepen vakken volgen. Deze consequenties zijn in onderstaande tabel inzichtelijk gemaakt. In deze tabel zijn de dagdelen voor VSO en keuzevakken niet opgenomen. 2

3 Dagdelen huidige opleiding Dagdelen nieuwe opleiding Introductieblok 5 5 Praktijkgedeelte Cognitief gedeelte* / 34 ** Vakken zonder vrijstellingen*** * inclusief jaarrekeninglezen **deze dagdelen worden gezamenlijk doorgebracht met stagiaires die dezelfde major kiezen ***uitgaand van het huidige beleid Uit de tabel blijkt dat het aantal dagdelen dat advocaat-stagiaires gezamenlijk doorbrengen in het praktijkgedeelte van de opleiding min of meer gelijk blijft, maar dat het aantal niet vrijgestelde dagdelen aanzienlijk hoger is. Voor een belangrijk onderdeel, namelijk voor Beroepsethiek en Beroepsattitude (B&B) wordt dit in de nieuwe stagiaire-opleiding bovendien over drie jaar uitgesmeerd, terwijl het in de huidige opleiding allemaal in één jaar plaatsvindt. Verder blijkt dat in het cognitieve gedeelte meer dagdelen gezamenlijk worden doorgebracht met stagiaires die dezelfde major kiezen, maar minder met stagiaires die een andere major kiezen. De Algemene Raad verwacht veel van het verbindend effect van de tijdens de hele stage bij elkaar komende groepen van B&B. De Algemene Raad wijst daarnaast ook nog op de tien dagdelen Algemeen Procesrecht, die aan het begin van de opleidingsperiode worden gevolgd, in dezelfde groepen waarin ook de vaardighedenvakken en de beroepsattitudevakken worden gevolgd. Verder blijkt uit een door de Algemene Raad gehouden inventarisatie dat de mate waarin advocaat-stagiaires van vrijgestelde opleidingen deelnemen aan of zich inzetten voor activiteiten van Jonge Balies niet afwijkt van de mate waarin de overige advocaat-stagiaires dat doen. In de praktijk blijkt voor het overige ook niet van een gewijzigde sociale samenhang tussen stagiaires sinds de start van de LFS. Conclusie: de nieuwe opzet van de stagiaire-opleiding zorgt ervoor dat de sociale argumenten rondom de vrijstellingendiscussie in een iets ander licht komen te staan. De nieuwe opleiding verandert weinig aan het aantal dagdelen voor vaardigheden en ethiek, maar van het grootste belang is dat zij wel over de gehele stageperiode worden verspreid. Er verandert wel veel aan het aantal gezamenlijke dagdelen voor cognitieve vakken. In de nieuwe opleiding wordt de inhoudelijke cohesie sterker met stagiaires die dezelfde major volgen en minder sterk met stagiaires die een andere major volgen. Naar de mening van de Algemene Raad biedt ook de Nieuwe Stagiaire-Opleiding voldoende kansen voor het versterken van cohesie. Economische argumenten Er zijn twee economische argumenten die betrekking hebben op de vrijstellingsdiscussie. Het eerste is dat een opleiding zowel vaste als variabele kosten kent. De vaste kosten hangen samen met het ontwikkelen van het curriculum en het lesmateriaal, maar ook met het opzetten van een systeem voor organisatie en administratie. Naarmate een opleiding meer cursisten heeft, kunnen de vaste kosten over een groter aantal cursisten worden gedeeld en daalt de kostprijs per cursist. Het vigerend vrijstellingenbeleid zorgt ervoor dat er aan de cognitieve vakken die door de Orde worden verzorgd een substantieel kleiner aantal stagiaires deelneemt dan anders het geval zou zijn geweest. Het gaat hier om een reductie van circa 20%. Zouden de kantoren die gebruik maken van de vrijstellingen niet langer willen meebetalen aan de vaste kosten, dan zouden deze voor de overige stagiaires 25% per stagiaire stijgen. Of zelfs nog meer, indien nog meer kantoren gebruik 3

4 zouden gaan maken van vrijstellingen. Op dit moment betalen de kantoren met een eigen opleiding volledig en evenredig mee aan de vaste kosten voor de stagiaire opleiding, ook voor de vakken waar hun stagiaires niet aan deelnemen. Zij betalen dus relatief meer aan de opleiding dan niet vrijgestelde kantoren. Voor de overige kantoren heeft het huidige vrijstellingenbeleid niet tot een kostenverhoging geleid. Het tweede economisch argument heeft betrekking op de honorering van docenten. De LFS betaalt haar docenten meer dan een marktconform uurtarief. De kosten voor het volgen van de opleiding zijn bij de LFS ook veel hoger dan voor de reguliere opleiding: circa ,- per stagiaire per jaar. De BO kost slechts 5.150,- (najaar 2011). De hogere beloning kan een prijsopdrijvend effect hebben: de kans bestaat dat docenten van andere kantoren ook een hogere honorering gaan verlangen. Dat is thans overigens nog niet aan de orde. Conclusie: op dit moment heeft het verlenen van vrijstellingen niet geleid tot economische benadeling van de kantoren die niet bij de LFS of De Brauwerij zijn aangesloten. Het risico bestaat dat dit in de toekomst wel zal gebeuren. Daarom zullen hierover goede afspraken gemaakt moeten worden met de kantoren waarvoor vrijstellingen gelden. Kwalitatieve argumenten Kwaliteitsverbetering is het uitgangspunt van de Nieuwe Stagiaire-Opleiding. De Brauwerij en de LFS zijn zelfs (mede) opgericht uit onvrede met de in de reguliere opleiding geboden kwaliteit. Deze zou te weinig aansluiten op de dagelijkse praktijk van de advocaat-stagiaires bij de gerelateerde kantoren. Gelet op de in de afgelopen decennia ontstane diversiteit in de balie, is het niet ondenkbaar dat de behoefte aan een eigen, op maat gemaakte en op de praktijk van dat kantoor toegesneden opleiding bij sommige (groepen) kantoren blijft bestaan, ongeacht de kwaliteitsverbetering die in de nieuwe opleiding wordt gerealiseerd. Volgens sommigen is kwaliteit van de opleiding ook gebaat bij een diversiteit aan cursisten (bijvoorbeeld van grote en kleine kantoren). Dit zou kunnen leiden tot vergroting van het inzicht in de breedte van de advocatenpraktijk en tot een groepsdynamica die het leereffect vergroot. Anderen vinden diversiteit juist ten koste gaan van kwaliteit, omdat minder diepgang kan worden bereikt. Uit vergelijking van de examencijfers van LFS-stagiaires met andere stagiaires blijkt niet dat één van beide opvattingen de juiste is. Conclusie: Waarschijnlijk zal kwaliteitsverbetering van de stagiaire-opleiding de behoefte aan alternatieven nooit helemaal doen wegnemen. Als kantoren investeringen willen doen om de kwaliteit van hun stagiaires te verbeteren, zonder daarmee anderen te benadelen, juicht de Algemene Raad dat van harte toe. Zolang geborgd is dat tenminste dezelfde eindtermen worden gehaald. Er zijn de Algemene Raad geen (feitelijke) gegevens bekend dat een afname van groepsheterogeniteit het leervermogen en/of de leerprestaties van de stagiaires zou beperken en dit kan daarom geen argument zijn tegen het verlenen van vrijstellingen. Juridische argumenten Tenslotte zijn er argumenten van juridische aard. Uitgangspunt bij het vormgeven van de Nieuwe Stagiaire-Opleiding is dat geen wetswijziging nodig is. Artikel 9c, tweede lid 2, onderdeel d, van de Advocatenwet bepaalt dat de eisen voor het verkrijgen van vrijstelling voor bepaalde onderdelen van het examen nader bij of krachtens verordening worden vastgesteld. Volgens de Memorie van Toelichting (1989) gaat het daarbij om de mogelijkheid voor bepaalde onderdelen vrijstelling tot 4

5 het volgen van een opleiding of het afleggen van een examen te krijgen. Artikel 15 van de Stageverordening 2005 zegt hierover het volgende: 1. Van de verplichting tot het volgen van onderwijs in één of meer onderdelen van de Beroepsopleiding, als bedoeld in artikel 13, kan de Algemene Raad op schriftelijk verzoek van de stagiaire geheel of gedeeltelijk vrijstelling verlenen. 2. Een vrijstelling, als bedoeld in het eerste lid, wordt slechts verleend indien de stagiaire genoegzaam aantoont op grond van opleiding en praktijkervaring op elk van de rechtsgebieden waarvoor de vrijstelling wordt verzocht een gelijkwaardige theoretische en praktische bekwaamheid te hebben verworven of binnen een redelijke termijn bij een door de Algemene Raad erkend opleidingsinstituut te zullen verwerven. 3. Alvorens te beslissen op een vrijstellingsverzoek wint de Algemene Raad, indien de aard van het verzoek daartoe aanleiding geeft, het advies in van de Examencommissie en/of de Raad van Toezicht.(23) 4. Onverminderd het bepaalde in de voorgaande leden kan de Algemene Raad de afdoening van vrijstellingsverzoeken opdragen aan de Raad van Toezicht onderscheidenlijk de Examencommissie. 5. Van het afleggen van de toets in één of meer onderdelen van het examen zal geen vrijstelling worden verleend, tenzij dat naar het oordeel van de Algemene Raad tot een onbillijkheid van overwegende aard zal leiden. 6. Alle beschikkingen, als bedoeld in dit artikel, worden onverwijld bekend gemaakt aan de betrokkenen. De toelichting op dit artikel bevat bovendien de volgende relevante passage: (23) Op de meeste vrijstellingsverzoeken wordt door de Algemene Raad beslist conform het door de Algemene Raad en de Examencommissie in jurisprudentie ontwikkelde beleid. Dat beleid is neergelegd in de Toelichting op de procedure vrijstellingsverzoeken ex artikel 15 Stageverordening 2005, [ ] De Advocatenwet en de Stageverordening staan het verlenen van vrijstellingen voor het volgen van onderwijs dus expliciet toe, niet alleen voor reeds verworven bekwaamheid, maar ook voor nog te verwerven bekwaamheid. Voorwaarde is wel dat deze bekwaamheid wordt verworven bij een door de Algemene Raad erkend opleidingsinstituut. Een tweede juridisch argument heeft betrekking op het Mededingingsrecht. Vorig jaar werd de Portugese beroepsorganisatie van registeraccountants beboet door de Portugese mededingingsautoriteit, omdat het de mededinging zou beperken door via regulering een deel van de opleidingsmarkt voor accountant-stagiaires aan zichzelf voor te behouden. Het is niet ondenkbaar dat de NMa tot eenzelfde beslissing zou kunnen komen, zou er een klacht worden ingediend tegen een zeer restrictief vrijstellingenbeleid. Conclusie: juridisch zijn er weinig aanknopingspunten om het vrijstellingenbeleid in te perken bij het vormgeven van de Nieuwe Stagiaire-Opleiding. 5