Archief van de Vierde Hogere Burgerschool met 3-jarige Cursus en de Gemeentelijke Handelsschool met 4-jarige Cursus

Transcriptie

1 Archief van de Vierde Hogere Burgerschool met 3-jarige Cursus en de Gemeentelijke Handelsschool met 4-jarige Cursus Richard Grobbenhaar Algemene kenmerken Toegangsnummer: 1298 Periode: Archiefvormer Vierde Hogere Burgerschool met driejarige cursus : 1-4 ( ), 10 ( ), 100 ( ), 102 ( ), 105 (1945 ca.), 11 ( ), ( ), 13 ( ), 14 ( ), 15 (1925 ca.), 16 ( ), 17 ( ), 170 (1910 ca ca.), 179 ( ), 18 ( ), 181 ( ), 183 ( ), 185 ( ), 186 ( ), 187 ( ), 19 ( ), ( ), 21 ( ), 218 ( ), 219 ( ), 22 ( ), 221 ( ), 222 ( ), 223 ( ), 23 ( ), ( ), 24 ( ), ( ), 37 ( ), ( ), 38 ( ), 39 ( ), 4 ( ), 40 ( ), ( ), 41 ( ), 42 ( ), 43 ( ), 44 ( ), 45 ( ), 46 ( ), 47 ( ), 48 ( ), 49 ( ), 5 ( ), 5-8 ( ), 50 ( ), 51 ( ), 52 ( ), 53 ( ), 54 ( ), 55 ( ), 56 ( ), 57 ( ), 58 ( ), 59 ( ), 6 ( ), 60 ( ), 61 ( ), 62 ( ), 63 ( ), 64 ( ), 65 ( ), 66 ( ), 67 ( ), 68 ( ), 69 ( ), 7 ( ), 70 ( ), 71 ( ), 72 ( ), 73 ( ), 74 ( ), 75 ( ), 76 ( ), 77 ( ), 78 ( ), 79 ( ), 8 (1936), 80 ( ), 81 ( ), 82 ( ), 83 ( ), ( ), 84 ( ), 85 ( ), 86 ( ), 87 ( ), 89 ( ), 9 ( ), 90 ( ), 91 ( ), 92 ( ), 93 ( ), 94 ( ), 95 ( ), 96 ( ), 98 ( ), 99 ( ) Inleiding De vierde Hogere Burgerschool met 3-jarige Cursus, waarvan de precieze oprichtingsdatum niet bekend is, verhuist in 1892 naar zijn nieuwe onderkomen aan de Mauritskade 28. In de notulen wordt gesproken over dit heugelijke feit zodat de jammeren van het hulpgebouw spoedig vergeten zullen zijn. Begin twintigste eeuw verhuist de school opnieuw en wel naar de Weteringschans 161. In de jaren die volgen zal de school vaker verhuizen en om de meest uiteenlopende redenen. Zo verlaat het ondermeer de Weteringschans vanwege sloop (in verband met de aanleg van een brug over de Lijnbaansgracht hoek Vijzelgracht omstreeks 1933) en de P.L. Takstraat 34 in begin 1940 vanwege het feit dat dit gebouw is aangewezen om als militair hulpziekenhuis te fungeren in verband met de oorlogsdreiging. Nauw verweven met de geschiedenis van de vierde drie is de Gemeentelijke Handelsschool die wat minder omzwervingen kent. De school wordt geopend op 4 september 1911 als de Handelsschool met 3-jarige Cursus der 4 e Afdeeling van de Algemeene Winkeliers Vereeniging en krijgt door de gemeente het gebouw aan de Weteringschans 159 toegewezen. Dit gebouw Versie juli

2 is echter bij aanvang al te krap zodat de school al spoedig aan zijn buurman (De vierde drie op nummer 161) moet vragen of het enkele van zijn klaslokalen mag gebruiken. Het zal tot 1924 duren voordat de gemeente een andere locatie heeft gevonden, van Ostadestraat 101 en hier zal de school haast onafgebroken blijven tot het in 1957 verhuist naar het leeggekomen schoolgebouw aan de Roelof Hartstraat 1. Beide scholen spelen in de periode voor de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol op het gebied van onderwijs in het Amsterdam-Zuid dat door Berlage zo sterk wordt uitgebreid. De Tweede Oorlog zelf gaat voor beide scholen zeker niet geruisloos voorbij. Soms zijn de gebeurtenissen klein en onopvallend, zoals de correspondentie tussen twee voormalig bevriende leerlingen, de een thans van NSB-ouders. Ze stoppen elkaar onder de les stiekem briefjes toe met teksten over hoe slecht de Engelsen of Duitsers wel niet zijn. Het resultaat van deze stille oorlogsvoering? Beide leerlingen met het bewijsmateriaal naar de directeur die het vervolgens bewaart. Soms is tussen de regels door de grootte van het oorlogsdrama af te lezen. Beide scholen kennen namelijk een behoorlijk aantal joodse leerlingen aan wie in 1941 moet worden verteld dat ze er niet meer welkom zijn. Ze moeten naar de Joodse HBS. De directeur van de handelsschool tracht zijn joodse leerlingen echter te behouden door te melden dat de Joodse HBS niet aansluit bij het leerprogramma van zijn school. Hierop krijgt hij van de Secretaris Generaal van het Departement van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming, de nationaal-socialist Jan van Dam, persoonlijk bericht terug dat dit niet mogelijk is. Volgens hem moet de directeur maar een verzoek indienen bij de burgemeester voor het oprichten van een Joodse Handelsschool. Of dit al dan niet wordt geprobeerd is niet bekend. Binnen een jaar krijgt Nederland te maken met de eerste deportaties. Er zijn grote overeenkomsten tussen de leerplannen van de HBS en de Handelsschool. Het grootste verschil is het feit dat op de Handelsschool boekhouden en handelsrekenen, samen handelskennis geheten, hoofdvakken zijn terwijl er op de HBS minder waarde aan wordt gehecht. Er wordt dan ook door de overheid besloten om beide scholen vanaf 1 september 1946 te laten samengaan. De nieuw te vormen gemeentelijke school kent dan twee stromingen met een gezamenlijke eenjarige onderbouw. Met het invoeren van de Mammoetwet (officieel de Wet op het voorgezet onderwijs) in 1968 komt er ten slotte een einde aan het bestaan van ondermeer de HBS en hiervoor komen MAVO, HAVO en VWO in de plaats. Verantwoording: Het archief kent een totale lengte van twaalf meter. De meeste stukken betreffen correspondentie met gemeentelijke- en rijksinstanties over ondermeer personeelsbeleid en subsidies of bevatten informatie over de leerlingen en hun cijfers, vlijt en vorderingen. (Er zijn ruim vijfduizend registratiekaarten van leerlingen aanwezig.) Naast de aanwezige stukken van beide scholen bevindt zich in dit archief nog een klein gedeponeerd archief van de Vergadering van Directeuren en Directrice der Openbare Middelbare Scholen te Amsterdam. Voor het gehele archief geldt dat er in verschillende gevallen sprake is van een overlapping in data vanwege de aanvang van een nieuw schooljaar op 1 september. Inventaris Vierde Hogere Burgerschool met 3-jarige Cursus Gemeentelijke Handelsschool met 4-jarige Cursus, voorheen Handelsschool der Algemeene Winkeliersvereeniging Gedeponeerde Archieven Vierde Hogere Burgerschool met 3-jarige Cursus Stukken van algemene aard 1-4 Ingekomen verordeningen en besluiten afkomstig van de Gemeente Amsterdam en Rijks Departementen bij de directeur betreffende algemene en onderwijs gerelateerde zaken pakken, 2 omslagen Versie juli 2017

3 pak pak Ingekomen bij en doorslagen van uitgegane stukken, met concepten, van de directeur, met vermelding van onderwerpen pak, 3 omslagen 5 Met concepten en met enkele stukken van latere datum Alfabetisch gerangschikt naar onderwerp Alfabetisch gerangschikt naar onderwerp, met overlap vanwege doorlopende correspondenties pak 8 Alfabetisch gerangschikt naar onderwerp Kopiën van uitgegane brieven en afschriften van ingekomen brieven bij de directeur afkomstig van de Gemeente Amsterdam, met inhoudsopgave omslag 10 Notulenboek met verslagen van vergaderingen van bestuur, directie en leraren betreffende het onderwijs in het algemeen en de school in het bijzonder deel 1.2 Stukken betreffende bijzondere onderwerpen Organisatie en middelen 11 Schoolgeldenboek: register van ontvangen schoolgelden deel Onderwijsstatistieken ten behoeve van het Centraal Bureau voor de Statistiek met overzichten betreffende leraren, leerlingen, vakken en het leerplan, met bijlagen omslagen Ambtenarenreglement, met bijlagen omslag 15 Bladmuziek en teksten van ondermeer de Hoogere Burgermarsch, waarschijnlijk voorgedragen ter gelegenheid van een eindexamen of bij het verlaten van het schoolgebouw aan de Weteringschans 1925 ca. 1 omslag 16 Ingekomen en doorslagen van uitgegane stukken bij de directeur betreffende het functioneren van leerkrachten, met verslagen van stemmingen in de lerarenkamer en lijst van onderwerpen omslag 17 Namen- en adressenlijst van het onderwijzend personeel stukken Onderwijs 18 Notulenboek van de lerarenvergaderingen deel Eindexamenopgaven omslagen Uitslagen eindexamens delen Cijferlijsten pakken, 2 katernen, 6 omslagen pak pak 27 Met bijlage katernen 28 Per klas (1A t/m 1F, 2A t/m 2F, 3A t/m 3E) Per klas (1A t/m 1C, 2A t/m 2C en 3A t/m 3D), met opmerkingen betreffende vlijt, gedrag en toelichtingen bij onvoldoende cijfers Versie juli

4 30 Per klas (1A t/m 1C, 2A t/m 2C en 3A t/m 3D), met opmerkingen betreffende vlijt, gedrag en toelichtingen bij onvoldoende cijfers Per klas (1A t/m 1D, 2A t/m 2C en 3A t/m 3C), met opmerkingen betreffende vlijt, gedrag en toelichtingen bij onvoldoende cijfers Per klas (2C, 2D, 3B t/m 3D), met opmerkingen betreffende vlijt, gedrag en toelichtingen bij onvoldoende cijfers Per klas (3C t/m 3E), met opmerkingen betreffende vlijt, gedrag en toelichtingen bij onvoldoende cijfers Cijferlijsten van alle nieuw aangemelde leerlingen, op alfabetische volgorde, met de vermelding of ze wel dan niet zijn aangenomen omslag, 2 katernen omslag Leerlingen Vaccinatieregisters delen Registratie- en rapportkaarten met persoonsgegevens (een enkele keer met pasfoto) cijfers en opmerkingen betreffende vorderingen en straffen, op alfabetische volgorde pakken, 40 omslagen Het betreft hier kaarten van zowel de 4 e HBS als de Handelsschool en van zowel voor als na het samengaan van beide scholen 40 Aa van t/m Asscher Asselbergs t/m Beekman Beekveldt t/m Berling Bernards t/m Bonder pak 44 Bonettemaker t/m Brandel Brandenburg t/m Brijker Buchel t/m Coffeng Cohen t/m Dekker Dekker, den t/m Douwes Doverman t/m Ende, van den Endema t/m Frackers France t/m Glas Glas, van der t/m Grootel, van Grootes Thijssen t/m Hartel Hartering t/m Heuvel Heuvelink t/m Hoopman Hoorn t/m Jong, de pak 57 Jongbloed t/m Kerlen Kersch t/m Koehorst Koek t/m Kralingen, van Kramer t/m Lange, de Lange t/m Lezer Lichtenstein t/m Maanen, van Maare, van t/m Meijboom Meijer t/m Muller Münching, von t/m Ohlmann Ohr t/m Payralbe Pedroli t/m Poncia Versie juli 2017

5 68 Pool t/m Rapmund Rappage t/m Roetman Rogier t/m Rijss Rijst, van der t/m Schouwenburg pak 72 Schrameijer t/m Slag Slager t/m Spee Speek t/m Stibbe Stiemer t/m Sijsling Taat t/m Uyttenboogaard Vaarberg t/m Vernooys Verputten t/m Vos, de Voskuil t/m Wannée Wanner t/m Wiel, van der Wielick t/m Wunderink Wurpel t/m Zijp Lijsten van (nieuwe) leerlingen katernen, 6 omslagen, 9 delen omslag omslag omslag omslag 87 Lijst van oud-leerlingen katern 88 Alleen 3 e klassen, met vermelding van examenresultaten en vervolgopleidingen katern Alleen 3 e klassen katern omslag omslag Register met namen van leerlingen afkomstig van de 7 e HBS, die tot de school zijn toegelaten deel 102 Vragenlijsten betreffende de vooropleiding en capaciteiten van leerlingen omslag openbaar vanaf Overige stukken 103 Stukken betreffende schoolsport en (de organisatie van) buitenschoolse sportaktiviteiten, met krantenknipsels omslag 104 Aangetroffen vloeibladen met reclame opdrukken 1935 ca ca. 3 stukken 105 (Blanco) rapport met ruimte voor informatie betreffende vorderingen, gedrag en vlijt 1945 ca. 1 stuk 2 Gemeentelijke Handelsschool met 4-jarige Cursus, voorheen Handelsschool der Algemeene Winkeliersvereeniging Stukken van algemene aard Versie juli

6 106 Notulen met bijlagen deel Registers van de ingekomen en uitgegane stukken, met korte vermelding van de inhoud delen Ingekomen en doorslagen van uitgegane stukken bij de directeur en het bestuur, met bijlagen pakken, 31 omslagen pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak pak Versie juli 2017

7 pak pak Stukken betreffende bijzondere onderwerpen Organisatie en middelen Statuten en reglementen stukken, 3 deeltjes 162 Reglement, met toelichting bij het leerplan Reglement, met toelichting bij de salarisregeling Statuten en huishoudelijke reglementen van de Algemene Winkeliersvereniging en haar afdelingen, in tweevoud Statuten en Reglement van de Stichting Middelbaar Handelsonderwijs gevestigd te Amsterdam stukken 166 Afschrift van het huurcontract van het schoolgebouw gelegen aan de Weteringschans stuk 167 Facturen en financiële overzichten omslag 168 Ingekomen en uitgegane stukken bij het schoolbestuur betreffende de leraren en hun salarissen in de Tweede Wereldoorlog omslag 169 Verzuimstaat van het onderwijzend personeel deeltje Onderwijs 170 Leesboeken in de Duitse taal afkomstig uit de schoolbibliotheek, enkele exemplaren met Ex Libris 1910 ca ca. 1 pak Onderswijsprogramma s deeltjes, 3 stukken , met concept en aantekeningen stukken Programma van Onderwijs voor de Middelbare Handelsdagschool met 3-jarige cursus en de Hogere Handelsschool met 2-jarige cursus stukken 175 Reglement en programma s van de eindexamens der Erkende Handelsscholen deeltje 176 Concepten en kopiën van teksten en examenopdrachten in de Franse taal omslag Versie juli

8 177 Lege cijfer- en presentielijsten, met bestelformulieren omslag Eindexamen opgaven omslagen Leerlingen Geboorte- en vaccinatiebewijzen van leerlingen die de school hebben verlaten omslag, 1 pak 180 A t/m L pak openbaar vanaf M t/m Z openbaar vanaf Register met namenlijsten van kinderen die zijn aangemeld inclusief de vermelding of ze al dan niet zijn toegelaten als leerling tot de school deel 183 Vaccinatieregister deel Lijsten van (nieuwe) leerlingen delen Lijsten met opmerkingen omtrent vlijt en gedrag met toelichting op de resultaten van de leerlingen pak Klassenboeken over de vorderingen, vlijt en gedrag van de leerlingen omslagen Versie juli 2017

9 Gedeponeerde Archieven Vergadering van Directeuren en Directrice der Openbare Middelbare Scholen Later geheten Vergadering van Directeuren (Directrice), Rectoren (Rectrice) der Gemeentelijke Scholen voor Middelbaar en Voortgezet Hoger Onderwijs te Amsterdam Ingekomen en uitgegane stukken, met concepten en bijlagen pakken, 4 omslagen Met onderwerpen gerangschikt op alfabetische volgorde; A t/m F pak Nb. Ook stukken van vroegere datum aanwezig 228 Met onderwerpen gerangschikt op alfabetische volgorde; G t/m R pak Nb. Ook stukken van vroegere datum aanwezig 229 Met onderwerpen gerangschikt op alfabetische volgorde; S t/m Z pak Nb. Ook stukken van vroegere datum aanwezig Versie juli