Beschermingsdossier. Huis Limburg in Leuven. Monument met overgangszone. Agentschap Onroerend Erfgoed

Transcriptie

1 Beschermingsdossier Huis Limburg in Leuven Monument met overgangszone Agentschap Onroerend Erfgoed

2 Beschermingsdossier: Huis Limburg, Leuven, Naamsestraat 34 monument met overgangszone INHOUDELIJK DOSSIER Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Vincent Debonne 3/11/2016 Pagina 2 van 15

3 INHOUDSTAFEL 1. Beschrijvend gedeelte Situering Historisch overzicht Beschrijving met inbegrip van de erfgoedkenmerken en erfgoedelementen Fysieke toestand van het onroerend goed Evaluerend gedeelte Evaluatie van de erfgoedwaarden Archeologische waarde Architecturale waarde Historische waarde Ruimtelijk-structurerende waarde Wetenschappelijke waarde Motivering van het type bescherming Motivering van de bescherming als monument Motivering van de overgangszone Motivering van de afbakening van de bescherming Afbakening beschermd monument Afbakening overgangszone Juridische toestand Onroerend Erfgoed Ruimtelijke Ordening Beheersvisie Beheersdoelstellingen voor het beschermd onroerend goed Beheersdoelstellingen beschermd monument Beheersdoelstellingen overgangszone Bijzondere voorschriften voor het beschermd onroerend goed Bijzondere voorschriften beschermd monument Bijzondere voorschriften overgangszone Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed Toelatingsplichtige handelingen beschermd monument Toelatingsplichtige handelingen overgangszone Bronnen Bijlagen bij het inhoudelijk dossier Omgevingsplan bij de bescherming Fotobijlage...15 Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 3 van 15

4 1. BESCHRIJVEND GEDEELTESituering Het huis Limburg is gelegen in de Naamsestraat 34 in 3000 Leuven Historisch overzicht Het huis Limburg bevindt zich in de historische stadskern van Leuven, binnen de eerste stenen stadsmuur uit het begin van de 13de eeuw en vlakbij het bestuurlijke, religieuze en commerciële hart van de middeleeuwse stad. Nog geen 100 meter noordelijker, aan dezelfde zijde van de Naamsestraat, staat de 14de-eeuwse lakenhal, thans de universiteitshal. Voorbij de universiteitshal ligt de Grote Markt met het stadhuis uit de 15de eeuw en de laatgotische Sint-Pieterskerk, de hoofdkerk van Leuven. Minder dan 100 meter ten westen van het huis Limburg ligt de Oude Markt, het voornaamste marktplein van de stad waar sinds de 14de eeuw wekelijks drie markten werden gehouden. De voorgevel van het huis Limburg kijkt uit op de Naamsestraat, eertijds Prepositistrata, Proefstraat of Prooststraat, samen met de Brusselsestraat, Mechelsestraat, Diestsestraat en Tiensestraat een van de aloude verkeersassen in de Leuvense stadskern. De bouw-, woon- en gebruiksgeschiedenis van het pand is momenteel summier gekend. Gericht bouwhistorisch en archivalisch onderzoek is nog niet gebeurd. Het hierna volgend historisch overzicht is gebaseerd op de schaarse literatuur en observaties tijdens een plaatsbezoek op 15 juni De oudst gekende vermelding van het pand is in een schepenakte uit Volgens de beschrijving in de akte had het huis Lymborch een uitgang met poort aan de Hevelstraat, vandaag de Collegeberg. Vermoedelijk bevond het huis Limburg zich op een domein dat zich uitstrekte tussen de Naamsestraat en de Collegeberg. Het bestaan van grote woonerven in middeleeuwse steden is archeologisch, bouwhistorisch en historisch bevestigd in Brugge en Gent 2. De bewoners van deze stadshoven behoorden tot de welstellende elite van de middeleeuwse stad. Een dergelijk domein is ook bekend in Leuven. Het bekende huis t Sestich, gebouwd omstreeks , was oorspronkelijk een vrijstaande woning op een domein tussen de Naamsestraat en de eerste stadsmuur, in het bezit van de adellijke families Van Nethenen en Van Cuyck 3. Aan deze nog bescheiden lijst van laatmiddeleeuwse woondomeinen in Leuven kan misschien ook het huis Limburg worden toegevoegd. De naam van het huis zou een verwijzing zijn naar de annexatie van het hertogdom Limburg, ten oosten van Luik, door Jan I, hertog van Brabant ( ), na zijn overwinning in de slag bij Woeringen in In Bouwen door de eeuwen heen wordt het huis Limburg gedateerd op het einde van de 14de eeuw 4. Een datering op het einde van de 14de en het begin van de 15de eeuw kan, op basis van de architecturale gelijkenis met het huis t Sestich (ca ), inderdaad worden aangehouden. De aanwezigheid van oudere delen kan echter niet worden uitgesloten. Achter de kelder van het bouwvolume aan de straatzijde (hierna voorhuis genoemd) is het fragment zichtbaar van een bakstenen muur in Vlaams verband. Het metselverband en de kleur en de textuur van de bakstenen (bruingeel en grof) onderscheiden dit muurfragment van de vermoedelijk jongere tweebeukige kelder in baksteen onder het voorhuis. De plaats van de bakstenen muur in Vlaams verband, achter de kelder van het voorhuis, kan er op wijzen dat de muren van het centrale bouwvolume onder plat dak (hierna achterhuis genoemd) ten dele opklimmen tot de middeleeuwen. Op kaarten en stadszichten van Leuven uit de 16de en 17de eeuw (Jacob van Deventer , Belleforest François de Nicolas Chesneau 1575, Braun & Hogenberg 1581, 1 Meulemans 2004, Laleman & Raveschot 1991, ; Van Eenhooge 1997; Idem Maesschalck & Viaene 1984; Van Eenhooge Genicot et al. 1971, 283. Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 4 van 15

5 Blaeu 1649) is de bebouwing in het bouwblok van het huis Limburg schematisch weergegeven. Over de architectuur van het huis Limburg bieden deze kaarten en stadsgezichten geen informatie. In 1707 wordt het pand vermeld als het huijs eertijds genoemt Limborgh. Bij een verkoop in 1775 blijkt het huis een andere naam te dragen: genoemt Limborgh ende gemeynelijck het Swert Sweert. De nieuwe naam onderscheidde de woning van het schuin tegenover gelegen gasthof het Sweert (Naamsestraat 29) 5. Observatie ter plaatse wijst op een verbouwing van het voorhuis in de 18de eeuw. De achtergevel kreeg een nieuwe bakstenen puntgevel met vlechtingen en de dakkap werd verbouwd. In de top van de voorgevel werden drie oculi aangebracht. Uit de 17de of 18de eeuw dateren ook de troggewelfjes tussen de kinderbalken aan de straatzijde van de gelijkvloerse verdieping. Het is onduidelijk of de nieuwe puntgevel aan de erfzijde de oorspronkelijke middeleeuwse dakhelling herhaalt. Of tijdens de verbouwing in de 18de eeuw ook de helling van de puntgevel aan de straatzijde werd gewijzigd, is evenmin duidelijk. Op het primitief kadastraal plan van Leuven (opgemaakt tussen 1807 en 1835) is het perceel van Naamsestraat 34 (perceel 485) het grootste van de percelen in het bouwblok aan de Naamsestraat (foto 1) 6. De toenmalige bebouwing op het perceel stemt overeen met de omtrek van het voor- en achterhuis. Daarachter strekt zich een ruim achtererf uit. In 1844 werden de vensteropeningen van de eerste en tweede verdieping van de voorgevel verlaagd 7. Op de ontwerptekening is de toenmalige toestand van de gelijkvloerse verdieping met vier doorbrekingen weergegeven, namelijk een vensteropening, een deuropening en twee vensteropeningen (foto 2). In 1874 werd een aanvraag ingediend om de voorgevel te verbouwen tot een lijstgevel met kroonlijst 8. Dit ontwerp, waarbij de puntgevel zou worden afgetopt, werd niet uitgevoerd. De huidige pui van de gelijkvloerse verdieping werd gerealiseerd in 1911 door de Leuvense architect Theo (Théodore) Van Dormael ( ) 9. De pui is te zien op een foto van voor de aanpassing van de voorgevel in 1932 (foto 3). Boven de pui draagt de voorgevel een imitatie van rood baksteenmetselwerk met witte voegen. Het huis Limburg heeft de Eerste Wereldoorlog overleefd zonder noemenswaardige schade. In 1932 werd de afwerking van de voorgevel gewijzigd 10. Het baksteenmetselwerk binnen de grote spitsboog werd zichtbaar gemaakt en voorzien van ingesneden voegen (foto 4). Het gevelvlak buiten de grote spitsboog werd gecementeerd en bezet met valse voegen, waarmee een visuele eenheid werd gecreëerd met de pui op de eerste bouwlaag. De vensteropeningen kregen omlijstingen in similisteen. In 1920 werd een verbinding gerealiseerd tussen het woonhuis en het bijgebouwtje op het achtererf 11. Het achtererf bleef in deze toestand ongewijzigd tot Het huis Limburg werd verbouwd in Op het tot dan nog gedeeltelijk open achtererf werd het eenlaagse volume met plat dak opgetrokken 13. Hierin werden de 5 Meulemans 2004, Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Primitief kadaster Leuven, afdeling IV (Leuven), Sectie D, Stadsarchief Leuven (SAL), Modern Archief, dossier 5172 (bouwaanvraag van 16 april 1844). 8 SAL, Modern Archief, dossier (bouwaanvraag van 20 juli 1874). 9 SAL, Modern Archief, dossier (bouwaanvraag van 22 juli 1911). Over Theo Van Dormael: 10 SAL, Modern Archief, dossier /958 (bouwaanvraag van 8 september 1932). 11 Kadasterarchief Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Leuven, afdeling IV, 1920/9. 12 SAL, Modern Archief, dossier R098/0902/847 (bouwaanvraag van 18 april 1999) en dossier R099/0790/847.1 (bouwaanvraag van 7 oktober 1999). 13 Kadasterarchief Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Leuven, afdeling IV (Leuven), 2000/20. Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 5 van 15

6 toiletten ondergebracht van het café dat werd ingericht op de gelijkvloerse en eerste verdieping van het voor- en achterhuis. Op de tweede verdieping en de zolder van het voorhuis werden appartementen ingericht. De achtergevel van het voorhuis werd ter hoogte van de gelijkvloerse en eerste verdieping ten dele verwijderd. Van de voorziene nieuw uit te graven kelder onder het achterhuis werd slechts een klein deel achter de tweebeukige kelder van het voorhuis uitgevoerd. De spitsboognissen die op de langsdoorsnede van de bestaande toestand worden afgebeeld in het achterhuis zijn een gefantaseerde toevoeging van de architect 14. De rode pannen op het zadeldak van het voorhuis werden omstreeks 2006 gelegd, vermoedelijk ter vervanging van leien 15. De zwarte en witte beschildering van de voorgevel is van recente datum Beschrijving met inbegrip van de erfgoedkenmerken en erfgoedelementen Het bouwblok van het huis Limburg wordt begrensd door de Naamsestraat, de Collegeberg, de Oude Markt en de Krakenstraat. De voorgevel is een prominent zichtbare baken in de westelijke gevelwand van de Naamsestraat, halverwege het Heilige Geestcollege en de universiteitshal. Het pand omvat drie bouwvolumes. Aan de straatzijde staat het voorhuis, een rijzig volume van drie verdiepingen met een haaks op de rooilijn gericht zadeldak. De dakpannen vervangen een vermoedelijk leien bedekking. De omtrek van het voorhuis is een vierkant van 9 meter breed en 10 meter diep. Het achterhuis is een volume van twee bouwlagen onder plat dak. Helemaal achteraan op het perceel staat een recente ( ) aanbouw van één bouwlaag hoog onder plat dak. Het voorhuis, in essentie een nagenoeg integraal bewaarde woning uit ca. 1400, vormt de historische kern van het pand. Het achterhuis, waarvan de omtrek al figureert op het primitief kadastraal van Leuven (opgemaakt tussen 1807 en 1835), bevat mogelijk nog middeleeuwse bouwsubstantie. De aanbouw achteraan op het perceel (met sanitair van het café) is zonder erfgoedwaarde. Blikvanger van het huis Limburg is de met blind maaswerk versierde, heden wit geschilderde bakstenen voorgevel van omstreeks De tuitgevel op schouderstukken bevat een gevelbreed spitsboogveld met drie blinde lancetten. De twee cirkeldelen van de spitsboog van het centrale lancet lopen verder als twee grotere kruisende spitsbogen. Binnen de drie lancetten zijn korfboogvelden uitgespaard; hierin bevinden zich de rechthoekige vensteropeningen van de eerste en tweede verdieping. In de top van de gevel, tussen de stijlen van het blinde maaswerk, bevinden zich drie oculi. De archivolten van het grote spitsboogveld en de stijlen van de lancetten zetten aan op prismatische sokkels. Archivolten en stijlen bestaan uit bakstenen met een rondstaafprofiel, de korfboogvelden worden afgezet door bakstenen met afgeschuinde zijden. In het baksteenmetselwerk tussen de stijlen van het blinde maaswerk zijn de sporen zichtbaar van ingeschreven drie- en vierlobben. De vensteropeningen zijn gevat in verheven lijsten in similisteen. Rond de oculi telt men vier muurankers. Het gecementeerde gevelvlak buiten het spitsboogveld is bezet met schijnvoegen. De vensters van de tweede verdieping bevatten parapetten met guirlandes en centraal schelpmotief, reeds aanwezig vóór 1932 (foto 3). De thans zwart geschilderde pui uit 1911 omvat twee uitstalramen en een dubbele deur, gescheiden door metalen zuilen met sierbanden en geprofileerde sokkels en kapitelen. De zuilen staan op een plint in Gobertangesteen met afdekking in blauwe hardsteen. De latei boven de ramen en de deur wordt overspannen door drie overkragende korfbogen op geprofileerde consoles. Het overkragende gevelvlak en de muurdammen zijn 14 Mondelinge mededeling door architect Eric Penders (4 juli 2016). 15 Mondelinge mededeling door architect Eric Penders (4 juli 2016): acht à tien jaar geleden. Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 6 van 15

7 gecementeerd met schijnvoegen, een identieke afwerking als op het gevelvlak buiten het grote spitsboogveld. De dubbele deur van de pui is waarschijnlijk origineel. Ook de rolluiken van de ramen kunnen oorspronkelijk zijn. De achtergevel van het voorhuis is een bakstenen tuitgevel op schouderstukken. Ter hoogte van de tweede verdieping is het baksteenmetselwerk gecementeerd. Het zichtbare baksteenmetselwerk, met muurankers, is uitgevoerd in kruisverband. De schouderstukken van de tuitgevel steunen telkens op twee stukken kalkzandsteen. De vlechtingen langs de daklijn wijzen op een bouw of verbouwing van de achtergevel na de middeleeuwen, vermoedelijk in de 18de eeuw. Boven de drie rechthoekige vensteropeningen van de tweede verdieping bevat de achtergevel een klein steekboogvenster. De dagkanten bestaan uit een afwisseling van rode en grijs gesmoorde kleine bakstenen. In de top van de achtergevel steekt een gelijkaardige, met baksteen gedichte vensteropening. De achtergevel van het achterhuis is een grijs geschilderde baksteenbouw met twee rechthoekige doorbrekingen, thans met dubbele deuren, onder houten lateien. De gelijkvloerse en eerste verdieping van het huis Limburg zijn in gebruik als café, op de tweede verdieping en in de zolder zijn appartementen ingericht. De gelijkvloerse, eerste en tweede verdieping van het voorhuis worden in de breedte overspannen door telkens twee moerbalken. De twee gespannen van de dakkap liggen in de lijn van de moerbalken. Het voorhuis is volledig onderkelderd. De bakstenen kelder (baksteenformaat 24-25,5 x x 5,5-6 cm, tienlagenmaat 67 cm) bestaat uit twee haaks op de Naamsestraat gerichte beuken met tongewelven. De toegang tot de kelder bevindt zich in de westmuur van de noordbeuk. Een doorgang onder rondboog in de scheidingsmuur, gebouwd in onregelmatig staand verband, geeft toegang tot de zuidbeuk. In de oostmuur van de noordbeuk bevindt zich het keldergat naar de Naamsestraat. De westmuur van de noordbeuk wordt geleed door twee spaarbogen. De noordelijke spaarboog is grotendeels verdwenen bij de aanleg van de huidige keldertrap. De westelijke helft van de zuidbeuk wordt ingenomen door een elektriciteitscabine, afgesloten door een recente bakstenen muur. De keldervloer bestaat uit veelkleurige (zwart, grijs, geel) tegels uit het begin van de 20ste eeuw met gestileerde vierpasmotieven. Achter de noordbeuk van de kelder, langs de metalen trap naar de gelijkvloerse verdieping van het achterhuis, bevindt zich een bakstenen muur in Vlaams verband, een overblijfsel van een bouwfase die mogelijk voorafgaat aan de bouw van de kelder van het voorhuis omstreeks Anders dan de oranjerode bakstenen van de tweebeukige kelder onder het voorhuis hebben de bakstenen van dit muurfragment een bruingele kleur. De aanwezigheid van dit baksteenmetselwerk geeft aan dat de bovenliggende langsmuren van het achterhuis nog (gedeeltelijk) kunnen dateren uit de late middeleeuwen. De gelijkvloerse verdieping van het voorhuis wordt overspannen door twee moerbalken waarbij de westelijke moerbalk lager ligt dan de oostelijke moerbalk. Tussen de voorgevel en de oostelijke moerbalk is de overdekking met troggewelfjes op kinderbalken bewaard. Een rij metalen kolommen ondersteunt het plafond van de gelijkvloerse verdieping van het achterhuis. De meest oostelijke kolom bevindt zich onder de hier verwijderde achtergevel van het voorhuis. Het lateivormige bouwelement boven de meest westelijke kolom in het achterhuis is misschien een moerbalk, opnieuw een mogelijke aanwijzing voor de laatmiddeleeuwse oorsprong van het achterhuis. Op de eerste verdieping van het voorhuis bevinden de moerbalken zich wel op dezelfde hoogte. In de contouren van de oostelijke moerbalk tekent zich, tegen de zuidmuur, een balksleutel af. De westelijke moerbalk wordt aan de noordzijde geschraagd door een korbeel, een constructiewijze die voorkomt van de late middeleeuwen tot het midden van de 17de eeuw 16. Balklagen op korbelen en muurstijlen uit de late middeleeuwen zijn 16 Stenvert & van Tussenbroek 2007, Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 7 van 15

8 bijvoorbeeld gedocumenteerd in meerdere huizen in Brugge, zoals Carmersstraat 17, Grauwwerkersstraat 7, Hoogstuk 61, Korte Winkel (rechts van nr. 2), Kuipersstraat 23, Sint-Salvatorkerkhof 18-19, Wijnzakstraat 2 en Wollestraat Aan de straatzijde zijn twee kraagstenen van de strijkbalk zichtbaar. In de zuidmuur, tussen de twee moerbalken, bevindt zich een uitsparing met segmentboog. Mogelijk gaat het om een spaarveld, vergelijkbaar met de spaarbogen die zijn blootgelegd op de gelijkvloerse en eerste verdieping van het huis t Sestich 18. Ook op de eerste verdieping is de achtergevel van het voorhuis gedeeltelijk verwijderd. Een metalen kolom ondersteunt het resterende deel van de achtergevel. Op de tweede verdieping wordt de westelijke van de twee moerbalken aan de zuidzijde geschraagd door een korbeel. Tussen de moerbalken in de zuidmuur bevindt zich een muuranker. Tegen de achtergevel is een kraagsteen van de strijkbalk bewaard. Wellicht is ook aan de voorgevel de strijkbalk nog bewaard onder de huidige afwerking. De verticale elementen tussen de vensters van de voorgevel zijn mogelijk houten muurstijlen onder de strijkbalk, rustend op de strijkbalk van de eerste verdieping. De dakconstructie van het voorhuis omvat twee bouwfasen. Het oudste en wellicht oorspronkelijke deel van de dakkap zijn de twee schaargebinten onderaan (ca. 1400), opgebouwd uit dekbalken op kromstijlen en korbelen. Op de dekbalken liggen de door windschoren geschraagde flieringen. De gordingenspanten op de schaargebinten behoren tot een jongere bouwfase. Ze dateren uit de 18de eeuw, toen de achtergevel werd vernieuwd. De nokstijl van het gordingenspant rust op een hanenbalk met korbelen. Aan de zuidzijde ligt de gording op de kepers, aan de noordzijde bevindt zij zich tussen de kepers. De korbelen van de onderste schaargebinten zijn met toognagels en spijkers verbonden aan de kromstijlen. Sommige van de ongetwijfeld nog oorspronkelijke spijkers zijn opmerkelijk groot, met zeer dikke spijkerkoppen. De noordelijke kromstijl van het oostelijke schaargebint is met een anker aan de achterliggende borstwering verbonden. De onderdelen van de gordingenspanten zijn verbonden met toognagels en spijkers. De twee schaargebinten dragen de getrokken telmerken V en VIIII, een mogelijke aanwijzing voor recuperatie uit een grotere dakkap. De twee gordingenspanten dragen de gebeitelde telmerken I en II. De kepers tussen de borstwering en de flieringen bestaan grotendeels uit hergebruikte stukken van oude sporen, waarschijnlijk de oorspronkelijke sporen van de dakkap van omstreeks Men herkent de oude sporen aan de kepen van verdwenen liplasverbindingen die wijzen op een constructie met hanenbalken. Wellicht werden bij een verbouwing van de dakkap mogelijk in de 18de eeuw, toen de gordingenspanten werden opgericht de oorspronkelijke sporenparen gedemonteerd en hergebruikt in de vernieuwde kap. De gordingen bestaan eveneens gedeeltelijk uit hergebruikte balken. Boven de flieringen, dit is ter hoogte van de gordingenspanten, zijn de kepers van recente datum Fysieke toestand van het onroerend goed De fysieke toestand van het onroerend goed waarvoor dit beschermingsdossier wordt opgemaakt is vastgesteld tijdens plaatsbezoeken op 16 juni 2015 en 15 juni De fysieke toestand is op dat moment fotografisch gedocumenteerd. Deze registratie is als bijlage bij het ministerieel besluit gevoegd en geeft een beeld van de toestand van het onroerend goed op het moment van de bescherming. Het onroerend goed is in een goede fysieke toestand, behoudens verborgen gebreken. Het geheel van muren, balklagen en dakkap vertoont geen zichtbare gebreken, wat de constructieve kwaliteit van het tot 600 jaar oude pand aantoont. 17 Devliegher 1975². 18 Van Eenhooge Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 8 van 15

9 2. EVALUEREND GEDEELTE 2.1. Evaluatie van de erfgoedwaarden Archeologische waarde Het huis Limburg is gelegen in de als archeologische zone geïnventariseerde en vastgestelde historische stadskern van Leuven 19. Aangezien het pand de Eerste en Tweede Wereldoorlog heeft overleefd, moet op het perceel rekening worden gehouden met een gaaf, dit wil zeggen weinig verstoord bodemarchief dat minstens opklimt tot de late middeleeuwen, de bouwtijd van het huis Limburg. Het fragment van een oudere bakstenen muur achter de kelder van het voorhuis, dit is onder het achterhuis, toont de reële aanwezigheid aan van thans nog verborgen oude bouwsporen in de ondergrond van het pand. De kelder van het voorhuis is tot op heden niet uitgegraven, wat betekent dat oude vloerniveaus en wellicht ook oudere bewoningslagen bewaard zijn. De recente aanbouw achteraan het pand is opgetrokken op het vroegere achtererf van de woning. Deze aanbouw is zonder kelder zodat ook hier de aanwezigheid van archeologie in de ondergrond een mogelijkheid is Architecturale waarde Het huis Limburg is een gaaf bewaard voorbeeld van een stedelijke burgerwoning uit de late middeleeuwen in Leuven. Gezien de verwoestingen in Leuven tijdens de Eerste Wereldoorlog is de overleving van een dergelijke woning bijzonder. Ondanks aanpassingen van het interieur op het einde van de jaren 1990 blijft de historische gelaagdheid van de woning herkenbaar. Het constructieve skelet uit de late middeleeuwen (kelder, muren, balklagen, dakkap) is nog in grote mate intact. De bouwfase uit de 18de eeuw is herkenbaar aanwezig in de vensteropeningen van de voorgevels, de tuitgevels en de dakkap. Het huis Limburg bezit met andere woorden een hoge mate van authenticiteit. Daarnaast is het huis Limburg een zeldzaam voorbeeld van profane baksteenarchitectuur uit de late middeleeuwen in het historische hertogdom Brabant. De bakstenen voorgevel met blind maaswerk is een uitzonderlijke architecturale creatie van omstreeks Huisgevels die de vergelijking met de gevel van het huis Limburg kunnen doorstaan zijn schaars. In Leuven is de voorgevel van het als monument beschermde huis t Sestich (ca ) de gelijktijdige pendant van de gevel van het huis Limburg (foto 5). Andere gelijkaardige huisgevels moeten worden gezocht buiten Brabant, in Gent, Ieper (voor WO I) en vooral Brugge. De architecturale waarde van het huis Limburg overstijgt ruim het kader van de stad Leuven. De pui uit 1911 naar een ontwerp van de Leuvense architect Theo Van Dormael is een waardevol onderdeel van de voorgevel. Architect Van Dormael realiseerde in Leuven zowel voor als na de Eerste Wereldoorlog talrijke nieuwbouwprojecten in historiserende architectuur en bepaalde zo mee het actuele straatbeeld van de Leuvense binnenstad. Het huis Limburg is een van de weinige projecten waar Van Dormael geen nieuwbouw realiseerde maar aan de slag ging in een bestaand historisch pand. Opgetrokken nog voor de wederopbouw van Leuven na de Eerste Wereldoorlog is de pui een representatief voorbeeld van een toevoeging die door de historiserende vormentaal de bijzondere architectuur van de middeleeuwse gevel erkent. De middeleeuwse bakstenen gevel met blind maaswerk en de pui uit 1911 bezitten dan ook een sterke ensemblewaarde Historische waarde Het huis Limburg is een materiële getuige van wonen in Leuven tijdens de late middeleeuwen en later, en dit met een hoge mate van gaafheid, herkenbaarheid en 19 Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 9 van 15

10 authenticiteit. Samen met het huis t Sestich is het huis Limburg een zeldzaam voorbeeld van een woonhuis van de stedelijke elite. De naam van het huis Limburg, eerst vermeld in 1429, verwijst naar een beroemde episode in de geschiedenis van het hertogdom Brabant, de slag bij Woeringen in 1288 waarbij de zegevierende hertog Jan I het hertogdom Limburg voor Brabant kon innemen. Via de huisnaam overstijgt de historische waarde van het pand de stad Leuven om aan te sluiten op de geschiedenis van het oude hertogdom Brabant. Gelegen in het hart van de historische stadskern, dichtbij de voormalige lakenhal (thans universiteitshal), het stadhuis en de Sint-Pieterskerk, is het huis Limburg door zijn opvallende voorgevel aan de Naamsestraat een blijvende herinnering aan het middeleeuwse verleden van de stad Leuven Ruimtelijk-structurerende waarde Uittorenend boven de jongere gevels van de buurhuizen is de voorgevel van het huis Limburg een markant visueel ijkpunt in de gevelwand van de Naamsestraat. De prominente aanwezigheid van de voorgevel wordt versterkt door de beperkte breedte en het hellende verloop van de Naamsestraat ter hoogte van het huis Limburg, waardoor een gesloten zichtas ontstaat. Het Heilige Geestcollege, de universiteitshal en het huis Limburg zijn visueel en historisch waardevolle bakens in deze zichtas. Omwille van deze contextwaarde bezit het huis Limburg een ruimtelijk-structurerende waarde Wetenschappelijke waarde Niet alleen ondergronds (archeologische waarde) maar ook bovengronds biedt het huis Limburg een reële mogelijkheid tot kenniswinst over de bouw- en gebruiksgeschiedenis van het huis op zich en, ruimer beschouwd, over wooncultuur, profane architectuur en het bouwbedrijf in de middeleeuwen en de nieuwe tijd, in Leuven en het oude hertogdom Brabant. De herkenbaarheid en hoge mate van authenticiteit van de bouwsubstantie bevestigen het rijke onderzoekspotentieel van het huis Limburg. Als een van de historische huizen in Leuven die de verwoesting van de Eerste Wereldoorlog hebben overleefd, biedt het huis Limburg de mogelijkheid tot de koppeling van bevindingen uit archivalisch onderzoek met archeologische en bouwhistorische waarnemingen in situ. De wetenschappelijke waarde van het huis Limburg beperkt zich niet het voorhuis maar betreft ook het achterhuis, waar onder- en bovengrondse bouwsporen bouwsubstantie uit de late middeleeuwen suggereren Motivering van het type bescherming Motivering van de bescherming als monument Het huis Limburg wordt beschermd als monument. Het Onroerenderfgoeddecreet definieert een monument als volgt: een onroerend goed, werk van de mens of van de natuur of van beide samen, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, inzonderheid de bijhorende uitrusting en de decoratieve elementen van algemenen belang wegens de erfgoedwaarde(n). Omwille van de bouwkundige aard en de grotendeels aan de architectuur gelieerde erfgoedwaarden wordt het huis Limburg beschermd als monument Motivering van de overgangszone De bijzondere voorgevel bepaalt in sterke mate de architecturale waarde van het huis Limburg. Uittorenend boven de buurhuizen is het huis Limburg ook een markant visueel ijkpunt in de Naamsestraat. Deze prominente zichtbaarheid van de voorgevel en het diephuisvolume onder zadeldak van op het openbaar domein bepalen de ruimtelijkstructurerende waarde van het huis Limburg. Voor de vrijwaring van deze architecturale Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 10 van 15

11 en ruimtelijk-structurerende waarden wordt een overgangszone afgebakend rond het huis Limburg Motivering van de afbakening van de bescherming De afbakening van het beschermd onroerend goed is opgenomen op het plan dat als bijlage bij het ministerieel besluit is gevoegd. Alle kadastrale percelen gevat door de bescherming zijn opgenomen in artikel 1 van het ministerieel besluit Afbakening beschermd monument De bescherming omvat het perceel Leuven, 4de afdeling, sectie D, 485H. Het perceel bevat het volledige huis Limburg (voor- en achterhuis) en de recente achterbouw Afbakening overgangszone De overgangszone omvat de percelen ten zuiden en ten noorden van het huis Limburg, tussen de Collegeberg en de Krakenstraat. Van zuid naar noord zijn dit: Leuven, 4de afdeling, sectie D, 487B, 486B, 484B, 483C, 481G, 480B en 479B. Deze afbakening is in overeenstemming met de doelstelling van de overgangszone, namelijk de blijvende zichtbaarheid van op het openbare domein van het hoge diephuisvolume met zadeldak van het huis Limburg en het behoud van de architecturaal markante voorgevel als een visueel ijkpunt in de westelijke gevelwand van de Naamsestraat tussen het Heilige Geestcollege en de universiteitshal Juridische toestand Onroerend Erfgoed Op het omgevingsplan in bijlage bij dit dossier zijn de beschermingen opgenomen die in de buurt liggen van het onroerend goed waar dit dossier over gaat. Het huis Limburg is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed in Vlaanderen ( Het huis Limburg is gelegen in de vastgestelde archeologische zone van de historische stadskern van Leuven ( Het huis Limburg is gelegen in de bufferzone van de Sint-Pieterskerk (Unesco Werelderfgoed, 012). Het perceel van het huis Limburg grenst in het zuiden aan het beschermde stadsgezicht Oude Markt met onmiddellijke omgeving ( Ruimtelijke Ordening Het huis Limburg is gelegen in woongebied met culturele, historische en/of esthetische waarde (gewestplan). Het huis Limburg is gelegen in het BPA Naamsestraat (L06). Het perceel van het huis Limburg is gelegen in zone voor aaneengesloten bebouwing en zone voor hovingen, koeren en bijgebouwen. De overgangszone is gelegen in woongebied met culturele, historische en/of esthetische waarde (gewestplan). De overgangszone is gelegen in het BPA Naamsestraat (L06). De percelen in de overgangszone zijn hierin aangeduid als zone voor aaneengesloten bebouwing (AGB) en hovingen, koeren en bijgebouwen (HKB). Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 11 van 15

12 3. BEHEERSVISIE 3.1. Beheersdoelstellingen voor het beschermd onroerend goed Beheersdoelstellingen beschermd monument In het beschermingsbesluit zijn beheersdoelstellingen opgenomen. Je vindt die terug onder artikel 3.1. van het besluit. De beheersdoelstellingen moeten de zakelijkrechthouders (eigenaars, erfpachthouders, opstalhouders en leasinggevers) en gebruikers op weg helpen om de erfgoedwaarden maximaal in stand te houden of te verbeteren. Ze hebben de optimale verwezenlijking van de erfgoedwaarden voor ogen. Ze geven richting aan of vormen een kader voor toekomstig beheer van het beschermd onroerend goed. Zakelijkrechthouders en gebruikers dienen rekening te houden met deze beheersdoelstellingen als ze werken wensen uit te voeren aan het beschermd goed. Ook de overheid houdt met deze doelstellingen rekening als ze over deze werken advies moet geven of als ze toelating moet geven voor die werken. De beheersdoelstellingen spelen in op de erfgoedwaarden, erfgoedelementen en erfgoedkenmerken opgenomen in artikel 2 van het beschermingsbesluit Beheersdoelstellingen overgangszone In het beschermingsbesluit zijn beheersdoelstellingen opgenomen. Je vindt die terug onder artikel 3.2. van het besluit. De beheersdoelstellingen moeten de zakelijkrechthouders (eigenaars, erfpachthouders, opstalhouders en leasinggevers) en gebruikers op weg helpen om de erfgoedwaarden maximaal in stand te houden of te verbeteren. Ze hebben de optimale verwezenlijking van de erfgoedwaarden voor ogen. Ze geven richting aan of vormen een kader voor toekomstig beheer van het beschermd onroerend goed. Zakelijkrechthouders en gebruikers dienen rekening te houden met deze beheersdoelstellingen als ze werken wensen uit te voeren aan het beschermd goed. Ook de overheid houdt met deze doelstellingen rekening als ze over deze werken advies moet geven of als ze toelating moet geven voor die werken. De beheersdoelstellingen spelen in op de erfgoedwaarden, erfgoedelementen en erfgoedkenmerken opgenomen in artikel 2 van het beschermingsbesluit Bijzondere voorschriften voor het beschermd onroerend goed Bijzondere voorschriften beschermd monument Voor elk beschermd onroerend goed geldt het actief en passief behoudsbeginsel. Dit betekent dat de zakelijkrechthouders en gebruikers het beschermd goed in goede staat moeten houden door de nodige instandhoudings-, beveiligings-, beheers-, herstellingsen onderhoudswerken uit te voeren en dat het verboden is om een beschermd onroerend goed te ontsieren, te beschadigen, te vernielen of de erfgoedwaarden er van aan te tasten. Het betekent ook dat een zakelijkrechthouder en gebruiker verplicht is het beschermd onroerend goed als een goed huisvader te beheren en het dus niet te verwaarlozen. Alle voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud van het beschermd onroerend goed die van toepassing zijn op het beschermd goed zijn opgenomen in artikel 4 van het beschermingsbesluit. In het Onroerenderfgoeddecreet en Onroerenderfgoedbesluit zijn een aantal algemene voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud van beschermd onroerend erfgoed opgenomen. Dat zijn deze: - Het goed als een goed huisvader beheren en de nodige voorzorgsmaatregelen nemen tegen schade ten gevolge van brand, blikseminslag, diefstal, vandalisme, wind of water; Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 12 van 15

13 - De toestand van het goed regelmatig controleren; - Regulier onderhoud uitoefenen; - Onmiddellijk passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen nemen in geval van nood. Om de erfgoedwaarden van het onroerend goed dat met dit besluit wordt beschermd in stand te houden legt het besluit een aantal bijkomende bijzondere voorschriften op. Deze zijn opgenomen in artikel 4.1. van het besluit Bijzondere voorschriften overgangszone Voor elk beschermd onroerend goed geldt het actief en passief behoudsbeginsel. Dit betekent dat de zakelijkrechthouders en gebruikers het beschermd goed in goede staat moeten houden door de nodige instandhoudings-, beveiligings-, beheers-, herstellingsen onderhoudswerken uit te voeren en dat het verboden is om een beschermd onroerend goed te ontsieren, te beschadigen, te vernielen of de erfgoedwaarden er van aan te tasten. Het betekent ook dat een zakelijkrechthouder en gebruiker verplicht is het beschermd onroerend goed als een goed huisvader te beheren en het dus niet te verwaarlozen. Alle voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud van het beschermd onroerend goed die van toepassing zijn op het beschermd goed zijn opgenomen in artikel 4 van het beschermingsbesluit. In het Onroerenderfgoeddecreet en Onroerenderfgoedbesluit zijn een aantal algemene voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud van beschermd onroerend erfgoed opgenomen. Dat zijn deze: - Het goed als een goed huisvader beheren en de nodige voorzorgsmaatregelen nemen tegen schade ten gevolge van brand, blikseminslag, diefstal, vandalisme, wind of water; - De toestand van het goed regelmatig controleren; - Regulier onderhoud uitoefenen; - Onmiddellijk passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen nemen in geval van nood. Om de erfgoedwaarden van het onroerend goed dat met dit besluit wordt beschermd in stand te houden legt het besluit een aantal bijkomende bijzondere voorschriften op. Deze zijn opgenomen in artikel 4.2. van het besluit Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed Toelatingsplichtige handelingen beschermd monument Voor sommige werken aan het beschermd onroerend goed moet een toelating worden gevraagd. Sommige werken kunnen namelijk een negatief effect hebben op de erfgoedwaarden. Voor alle werken die stedenbouwkundig vergunningsplichtig zijn, of waarvoor een verkavelingsvergunning, milieuvergunning of natuurvergunning nodig is vraagt de vergunningverlener (de gemeente of de Vlaamse overheid) advies aan het agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid. Voor een aantal werken die niet vergunningsplichtig zijn, moeten de zakelijkrechthouders en gebruikers, voorafgaand aan de uitvoering van de werken, toelating vragen aan het agentschap Onroerend Erfgoed of aan de erkende Onroerenderfgoedgemeente. Een overzicht van alle erkende onroerenderfgoedgemeenten is te vinden op De werken waarvoor u toelating moet vragen zijn opgesomd in artikel 5.1. van het beschermingsbesluit. Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 13 van 15

14 Toelatingsplichtige handelingen overgangszone Voor sommige werken aan het beschermd onroerend goed moet een toelating worden gevraagd. Sommige werken kunnen namelijk een negatief effect hebben op de erfgoedwaarden. Voor alle werken die stedenbouwkundig vergunningsplichtig zijn, of waarvoor een verkavelingsvergunning, milieuvergunning of natuurvergunning nodig is vraagt de vergunningverlener (de gemeente of de Vlaamse overheid) advies aan het agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid. Voor een aantal werken die niet vergunningsplichtig zijn, moeten de zakelijkrechthouders en gebruikers, voorafgaand aan de uitvoering van de werken, toelating vragen aan het agentschap Onroerend Erfgoed of aan de erkende Onroerenderfgoedgemeente. Een overzicht van alle erkende onroerenderfgoedgemeenten is te vinden op De werken waarvoor u toelating moet vragen zijn opgesomd in artikel 5.2. van het beschermingsbesluit. 4. BRONNEN Onuitgegeven bronnen Kadasterarchief Vlaams-Brabant: - Primitief kadaster Leuven, afdeling IV (Leuven), Sectie D, Mutatieschetsen Leuven, afdeling IV (Leuven), 1851/4, 1875/5, 1903/9, 1920/9, 2000/20. Leuven, Stadsarchief: - Modern Archief, dossier 5172 (bouwaanvraag van 16 april 1844). - Modern Archief, dossier (bouwaanvraag van 20 juli 1874). - Modern Archief, dossier (bouwaanvraag van 22 juli 1911). - Modern Archief, dossier /958 (bouwaanvraag van 8 september 1932). - Modern Archief, dossier R098/0902/847 (bouwaanvraag van 18 april 1999). - Modern Archief, dossier R099/0790/847.1 (bouwaanvraag van 7 oktober 1999). Werken DEVLIEGHER Luc 1975²: De huizen te Brugge, Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen 2-3, Tielt Amsterdam. GENICOT Luc Fr., VAN AERSCHOT Suzanne, DE CROMBRUGGHE Anne, SANSEN Hadewych & VANHOVE Jacqueline 1971: Provincie Brabant. Arrondissement Leuven, Bouwen door de eeuwen heen. Inventaris van het cultuurbezit in Vlaanderen. Architectuur, deel 1, Luik. LALEMAN Marie Christine & RAVESCHOT Patrick 1991: Inleiding tot de studie van de woonhuizen in Gent. Periode De kelders, Verhandelingen van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der Schone Kunsten 53.54, Brussel. MAESSCHALCK Alfonsine & VIAENE Jos 1984: De patriciërswoning van het geslacht Van tsestich in de Naamsestraat te Leuven, Monumenten & Landschappen 3.2, MEULEMANS Alfons 2004: Huizen en straten van het oude Leuven, 2 dln., Jaarboek Leuvens Historisch Genootschap 42, Leuven. STENVERT Ronald & VAN TUSSENBROEK Gabri 2007: Inleiding in de bouwhistorie. Opmeten en onderzoeken van oude gebouwen, Utrecht. VAN EENHOOGE Dirk 1986: Het huis Van tsestich in Leuven, nader bekeken, Monumenten & Landschappen 5.3, VAN EENHOOGE Dirk 1997: A 12th-century patrician domain in Bruges? In: DE BOE Guy & VERHAEGHE Frans (eds.), Urbanism in medieval Europe. Papers of the Medieval Europe Brugge 1997 conference. Volume 1, I.A.P. Rapporten 1, Zellik, Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 14 van 15

15 VAN EENHOOGE Dirk 2007: Middeleeuwse Brugse huizen en hofsteden langs de Spiegelrei, M&L. Monumenten, Landschappen en Archeologie 26.5, BIJLAGEN BIJ HET INHOUDELIJK DOSSIER 5.1. Omgevingsplan bij de bescherming Zie afzonderlijk omgevingsplan Fotobijlage Zie afzonderlijke fotobijlage. Dossiernummer: 4.001/24062/122.1 Pagina 15 van 15