Luca Timmerman (Concept Design) Blok B Docent: Rob van den Idsert

Transcriptie

1 Explanimations in het vreemdelingenrecht Hoe kunnen explanimations bijdragen aan een verbeterde communicatie tussen advocaat en cliënt binnen het vreemdelingenrecht in Nederland? Luca Timmerman (Concept Design) Blok B 2014 Docent: Rob van den Idsert

2 Inhoudsopgave Introductie.3 Hypothese.4 Theoretisch kader 5 Deelvragen Deelvraag 1 6 Deelvraag 2 7 Deelvraag 3 8 Conclusie...12 Bibliografie...13 Bijlagen Interview Interview Interview Interview

3 Introductie Advocaten lijken soms een andere taal te spreken dan hun cliënten: juridisch jargon, met gebruik van vele bijzinnen en details (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). In het vreemdelingenrecht is het echter daadwerkelijk zo dat de advocaat een andere taal spreekt dan zijn cliënt. Dit is één van de factoren die de communicatie- overdracht tussen deze personen bemoeilijkt. Cliënten willen het liefst snel en moeiteloos weten waar ze aan toe zijn en wat ze wel of juist niet moeten doen (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). Advocaten willen hun boodschap het liefst de eerste keer al kunnen overbrengen (Lit, 2014). Beiden partijen hebben er dus baat bij wanneer het verhaal van de advocaat in grote lijnen te begrijpen is voor de cliënt. De hoofdvraag van dit onderzoeksrapport luidt: Hoe kunnen explanimations bijdragen aan een verbeterde communicatie tussen advocaat en cliënt binnen het vreemdelingenrecht in Nederland?. Wegens de korte duur van dit vak heb ik ervoor gekozen de vraag (alleen) te benaderen vanuit het perspectief van de advocaat. De vraag is onderverdeeld in de volgende deelvragen: 1. Wat zijn de belangrijkste problemen die advocaten, werkzaam in het vreemdelingenrecht, ondervinden in de communicatie met cliënten? 2. Wat is de kracht van een explanimation in vergelijking met tekstuele informatie? 3. Bestaat er animo, voor de implementatie van explanimations bij advocatenkantoren (gespecialiseerd in vreemdelingenrecht)? In het theoretisch kader zijn de definitievragen verwerkt, hierin worden de volgende begrippen bondig uitgelegd: explanimation, vreemdelingenrecht, vreemdelingen en asielzoeker. In dit onderzoeksrapport bespreek ik de meest relevante informatie voor de genoemde deelvragen, verkregen door middel van literatuuronderzoek, interviews met experts, waaronder advocaten gespecialiseerd in asiel- en vreemdelingenrecht, een animatiemaker en een communicatiespecialist (te vinden in de bijlagen) en een eigen vergelijking. Kernwoorden in dit onderzoeksrapport: advocaten, cliënten, explanimations (animatievideo s), juridische communicatie, beeldcommunicatie. 3

4 Hypothese Ik denk dat explanimations kunnen dienen als een bruikbaar, ondersteunend communicatiemiddel, die advocaten in het vreemdelingenrecht kunnen inzetten bij het adviseren van hun cliënten. Ik verwacht namelijk dat advocaten in dit specifieke rechtsgebied veel te maken krijgen met communicatieproblemen, door taalbarrières, culturele verschillen en gebrek aan scholing van de cliënten. Juist hierom denk ik dat er ruimte voor verbetering bestaat voor meer duidelijkheid en begrip bij de cliënten. Ik denk dat een explanimation een geschikt middel kan zijn om de ingewikkelde processen die de advocaat uitlegt, te verduidelijken voor de cliënt. Een (samenvattende) animatie houdt de aandacht beter vast dan een lange lap tekst of een langdradig verhaal en doordat er beeld te zien is bij de ingewikkelde zaken, zijn deze beter te volgen en daarmee ook beter te begrijpen. Echter lijkt niet alle juridische informatie mij even geschikt om in de vorm van een animatie te gieten. Beeldcommunicatie is wel veel universeler dan tekstuele communicatie of spreektaal, maar er bestaan natuurlijk meerdere vormen van beeldcommunicatie dan alleen animatievideo s. Zo zouden stappenplannen (flowcharts), een set vaste iconen en (interactieve) infographics ook bruikbare communicatiemiddelen zijn om juridische informatie te structureren, te verduidelijken of herkenbaar te maken. De ondersteunende aanvulling zou dus denk ik het sterkste zijn wanneer dit een combinatie is van explanimations met andere vormen van beeldcommunicatie. De juridische kennis van een advocaat is zeer breed en complex van aard en hij op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen. Daarnaast gaat hij het gesprek aan met zijn cliënt en geeft hij naar eigen inzichten een passend advies. Hierom denk ik dat explanimations de juridische communicatie nooit volledig zullen vervangen, maar dat het altijd zal gaan om een verhelderende aanvulling. 4

5 Theoretisch kader Explanimation Een explanimation is een informatieve animatie die op een efficiënte en aantrekkelijke manier een boodschap overbrengt en die verklaart, uitlegt of verduidelijkt (In60seconds, 2014a). Het woord is een samentrekking van de woorden explanation (uitleg) en animation (animatie) (Benthem, 2014). Vreemdelingenrecht Vreemdelingenrecht is de wet- en regelgeving rondom immigratie (Teichmann, 2006), die onder andere betrekking heeft tot de toelating en het verblijf van vreemdelingen (Kampstra, 2012), vluchtelingen, asielzoekers en andere migranten in Nederland (Benhabib, 2007). Vreemdelingen Vreemdelingen zijn migranten die naar Nederland komen of willen komen (Kampstra, 2012). Asielzoeker Een vreemdeling die een asielaanvraag (een aanvraag tot een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd) heeft ingediend, waarop nog niet definitief is beslist wordt een asielzoeker genoemd (Goos, De asielprocedure, 2008a). Vreemdelingen en asielzoekers zijn cliënten van advocaten werkzaam in het asiel- en vreemdelingrecht. Deze zullen in de rest van het onderzoeksrapport dan ook voornamelijk cliënten worden genoemd. 5

6 Deelvragen 1. Wat zijn de belangrijkste problemen die advocaten, werkzaam in het vreemdelingenrecht, ondervinden in de communicatie met cliënten? Heb je me begrepen? Advocaten doen hun best alles zo simpel mogelijk uit te leggen, maar ontkomen er niet aan het toch ingewikkeld te maken (Lit, 2014). Het grootste probleem is volgens Brian Lit (2014) (advocaat gespecialiseerd in asiel- en vreemdelingenrecht en vreemdelingenbewaring) dat je als advocaat niet altijd weet of een cliënt je wel of niet begrijpt. Ondanks dat hij zijn cliënten herhaaldelijk vraagt of zij hem begrepen hebben en er vaak kinderlijk ja wordt geknikt, blijkt dit naderhand namelijk vaak niet het geval te zijn. Het feit dat veel cliënten een advocaat als een soort autoriteitsfiguur zien speelt hierin mee. Voor beiden partijen is dit vervelend; het maakt het werk van de advocaat inefficiënt en tijdsintensief, omdat hij zijn verhaal naderhand opnieuw moet uitleggen en de cliënt beeldt zich soms vervelende scenario s in die helemaal niet waar hoeven te zijn (Lit, 2014). Taalbarrières en tolken Er bestaan meerdere factoren die de communicatie bemoeilijken. Zo krijgen advocaten in dit rechtsgebied altijd te maken met taalbarrières. Het spreekt voor zich dat een vreemdeling of asielzoeker over het algemeen niet de Nederlandse taal beheerst, waardoor advocaten (en andere juridische medewerkers) genoodzaakt zijn te werken met tolken. Zelfstandig en zonder tolk is de advocaat niet in staat te communiceren met zijn cliënt. Om deze reden wordt er voor afspraken altijd een tolk gereserveerd, die het voeren van een gesprek mogelijk maakt (Goos, De asielprocedure, 2008b). Wanneer de advocaat echter een snelle mededeling wil doen tussen afspraken door (bijvoorbeeld dat de tijd van een geplande rechtszitting is gewijzigd), is er geen tolk aanwezig en dan is de communicatie lastig. Een taalbarrière maakt simpele dingen heel moeilijk (Lit, 2014). Miscommunicatie Een ander probleem is wanneer cliënten denken dat zij iets begrijpen, terwijl dit niet het geval is. Bij een ingewikkelde boodschap denkt een cliënt A, terwijl de advocaat B bedoelt. Het feit dat zulke misverstanden regelmatig voorkomen heeft zowel met kennisniveau als culturele verschillen te maken. Zo werken advocaten in het vreemdelingenrecht met laaggeschoolde mensen die analfabeet zijn en niet weten wat een advocaat is. Of met vrouwen die altijd onder druk hebben gestaan en nooit hebben geleerd zelfstandig na te denken. In deze gevallen moeten advocaten tot een kinderlijk niveau zakken met hun communicatie om hun boodschap uit te kunnen leggen (Lit, 2014). Culturele verschillen Volgens Andrea Pool (2014), advocate gespecialiseerd in asiel- en vreemdelingenrecht, vormen de culturele verschillen de grootste bron voor communicatieproblemen. Het zit hem in de culturele vertaalslag, waardoor dingen op een bepaalde manier worden geïnterpreteerd. Haar cliënten komen uit verschillende werelddelen, waarbinnen ook weer grote cultuurverschillen bestaan. Zo krijgt zij te maken met mensen die erg bescheiden zijn of mensen die juist een gedetailleerd verhaal vertellen wanneer ze alleen de kern wilt weten. Daarnaast bestaan er in sommige landen of culturen taboes, waardoor er over bepaalde onderwerpen niet of moeilijk gesproken wordt (Pool, 2014). Conclusie De advocaten in het vreemdelingenrecht krijgen vrijwel altijd te maken met taalbarrières. Daarnaast hebben de cliënten vaak een laag kennisniveau, waardoor het verhaal van de advocaat voor hen lastig te begrijpen is. Ook kan er miscommunicatie ontstaan wanneer zij denken dat ze het begrijpen, terwijl dit niet het geval is. Tenslotte vormen culturele verschillen een barrière; door verschillende 6

7 culturen worden bepaalde dingen op verschillende manieren geïnterpreteerd. Deze communicatieproblemen maken het werk van de advocaat naast tijdsintensief soms ook inefficiënt en voor de cliënt in sommige gevallen vervelend en frustrerend. 2. Wat is de kracht van een explanimation in vergelijking met tekstuele informatie? De kracht van explanimations In60seconds (2014b) vindt explanimations een krachtig middel om informatie effectief mee over te brengen. De kracht zit hem in de combinatie van tekst, beeld en geluid, die het mogelijk maakt meer in een korte tijd te vertellen (Benthem, 2014). Aandacht vasthouden Ten eerste wordt de presentatie verlevendigt en de aandacht beter vastgehouden (Hoogwater, De kracht van beeld in de rechtszaal, 2007) doordat er meerdere zintuigen worden geprikkeld (Benthem, 2014). Informatie anders verwerkt De informatie wordt ook op een andere manier verwerkt; beeldmateriaal doet een beroep op associatieve logica (Feigenson, 2007). Informatie die we tot ons nemen associëren we automatisch met ervaringen, waardoor we dingen beter kunnen onthouden. Hierbij worden waarnemingen als beeld en geluid opgeslagen in onze hersenen. Nieuwe informatie met een abstracte of complexe boodschap is echter niet zomaar naar een persoonlijke ervaring terug te leiden. Door de informatie te presenteren in de vorm van een animatie, koppel je meteen ervaringen aan je boodschap (Milder, 2011). Herhaling tekst en beeld Daarnaast ontstaat er een soort herhaling, die bijdraagt aan het gemakkelijker onthouden van de informatie; je vertelt de boodschap in tekst en in beeld, waardoor de kijker deze zowel ziet als hoort (Benthem, 2014). Ontwikkeling beeldcommunicatie Explanimations spelen goed in op de ontwikkeling dat consumenten van informatie het tegenwoordig (vaak) niet meer accepteren dat informatie alleen tekstueel wordt aangeboden (In60seconds, 2014b); zij zijn gewend aan beeldcommunicatie. De meeste mensen haken af bij lange lappen tekst of wanneer het aankomt op de kleine lettertjes. Beeldcommunicatie speelt in op de behoefte dat zij snel en het liefst moeiteloos willen weten waar ze aan toe zijn (Hoogwater, 2008) en daarnaast is het een aantrekkelijke, uitnodigende vorm (Benthem, 2014). Explanimation vs. tekst Ik vergelijk de animatievideo Hoe ziet een civiele procedure eruit? van Bosselaar & Strengers Advocaten met de tekstuele brochure Civiele procedure die wordt aangeboden op rechtspraak.nl. Ik kijk hierbij naar de meest opvallende voor- en nadelen van de manier waarop het middel communiceert. Explanimation Een standaard civiele procedure wordt in tien stappen uitgelegd. In de animatie van één minuut en 46 seconden worden binnen die stappen verschillende mogelijkheden genoemd en bondig toegelicht. Het beeld bestaat uit simpel geanimeerde, iconische illustraties en tekst en geluid komen samen in de duidelijke, rustig sprekende voice- over. Bij het slaan van de hamer is ook telkens een 7

8 geluidseffect te horen (Bosselaar & Strengers Advocaten, z.j.). Tekst De brochure bestaat uit 15 pagina s (de pagina s hebben grote marges en zijn kleiner dan A4- formaat). Hierin worden eveneens de stappen besproken en daarnaast worden de gebruikte begrippen gedefinieerd. De brochure is overzichtelijk opgemaakt; de koppen van de hoofdstukken zijn duidelijk te herkennen, net als de tussenkopjes en de begrippen. De informatie is gemakkelijk terug te vinden door de inhoudsopgave (De Rechtspraak, 2013). Vergelijkingstabel Na het maken van deze vergelijking, met aanvulling van de eerder genoemde informatie, ben ik tot de volgende tabel gekomen: Explanimation Tekstuele brochure Voordeel - aandacht wordt goed vastgehouden - gemakkelijk te begrijpen - beter te onthouden - met meer rust informatie opnemen - gemakkelijker informatie terugvinden Nadeel - geschikt voor een eenduidige boodschap - lastig informatie terugvinden - aandacht wordt minder goed vastgehouden - niet altijd associaties bij complexe zaken of nieuwe informatie Kanttekeningen: voordelen van tekst Het grootste voordeel dat tekst hier biedt ten op zichten van de animatievideo, is dat de informatie gemakkelijker is terug te vinden. De hoofdstukken hebben een vaste plek, welke staat aangegeven in de inhoudsopgave (op de website rechtspraak.nl gebeurt dit door middel van hyperlinks), terwijl de animatievideo één doorlopend verhaal is. Daarnaast zijn animatievideo s geschikt voor het overbrengen van een bondige, eenduidige boodschap (Benthem, 2014), waarbij de informatie toegankelijker wordt gemaakt; beter te plaatsen en te onthouden (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). Het medium is minder geschikt wanneer men veel gelaagde informatie wil overbrengen, waarbij niet alles voor iedereen interessant is, dan kan er beter gekeken worden naar interactieve infographics (Benthem, 2014). Conclusie De kracht van een explanimation zit in de combinatie van tekst, beeld en geluid, waardoor de informatie gemakkelijker te begrijpen en beter te onthouden is (Milder, 2011). Hierdoor is het een zeer geschikt medium om ingewikkelde zaken en processen inzichtelijk te maken (In60seconds, 2014b), mits dit op een bondige en eenduidige manier mogelijk is. Een goede aanvulling is (visuele) informatie op papier, waar men naderhand met wat meer rust naar kan kijken (Benthem, 2014) en waarbij de informatie gemakkelijk terug te vinden is. 3. Bestaat er animo, voor de implementatie van explanimations bij advocatenkantoren (gespecialiseerd in vreemdelingenrecht)? Altadvocaten Advocatenkantoor Altadvocaten heeft geen specifiek medium ter ondersteuning van de communicatie met cliënten. Het feit dat zij het nog niet hebben overwogen animatievideo s hiervoor 8

9 in te zetten, komt doordat ze hier niet uit zichzelf over nadenken, omdat het niet hun vakgebied betreft. Wel zijn ze benieuwd naar de mogelijkheden, omdat ze wel degelijk tegen communicatiebeperkingen aanlopen en hiermee worstelen. Wanneer iemand een goed voorbeeld zou kunnen laten zien, is het zeker iets wat ze zouden overwegen (Lit, 2014). Prettige communicatie- overdracht Brian Lit (2014) geeft aan dat het hem niet zo interessant lijkt voor algemene informatie op de website, maar juist wel voor de directe communicatie met een cliënt, waarbij hij een animatievideo of een gevisualiseerd stappenplan laat zien op zijn laptop. Hij denkt dat de complexe zaken die worden besproken hiermee leuker en duidelijker kunnen worden gemaakt, wat de communicatie- overdracht prettiger zou maken voor cliënten. Zelf werkt meneer Lit al vaak met schema s en het tekenen van hokjes, bijvoorbeeld om de stappen van een asielprocedure uit te leggen. Hij heeft het idee dat de informatie zo sneller wordt opgepikt door zijn cliënten (Lit, 2014). Abstracte begrippen Naast de goed te visualiseren zaken, zoals het voorbeeld van de asielprocedure, blijven er vele abstracte, juridische begrippen. Meneer Lit (2014) denkt dan ook dat animatievideo s en andere vormen van beeldcommunicatie nooit de juridische communicatie van een advocaat zullen vervangen, maar wel kunnen ondersteunen om zaken uit te leggen. Bosselaar & Strengers Advocaten Karin Smit, die de externe communicatie voor het bovenstaande advocatenbureau verzorgt, heeft al ervaring met het inzetten van een animatie. Brochure met gebruik van Layar Bosselaar & Strengers Advocaten wilt jong en dynamisch zijn en wilde iets doen, wat andere advocatenkantoren niet deden en wat past bij het huidige gebruik van smartphones. Zij hebben een brochure uitgebracht, waarbij met gebruik van Layar een geluidsfragment, video en animatie te horen en zien zijn. Deze drie zijn we daarna ook op de website geplaatst (Smit, 2014). Promotiedoeleinden De brochure met onder andere de animatie werd ingezet als promotie voor het advocatenkantoor. Wanneer er iets spraakmakends te communiceren is, zal het kantoor de Layar app in combinatie met geluidsfragmenten, video s en animaties nogmaals willen inzetten. Aangezien hun cliënten voornamelijk ondernemers zijn (dit advocatenkantoor is niet werkzaam in het vreemdelingenrecht) denkt Smit (2014) dat animaties minder geschikt zijn voor de communicatie naar cliënten; Onze klik- en- klaar- animatie kan in dat communicatiemoment als kinderlijk worden ervaren door onze cliënten. Zinvol in andere rechtsgebieden Smit (2014) geeft aan dat het haar wel een zinvolle toepassing lijkt in andere rechtsgebieden. In het vreemdelingenrecht, maar zij noemt ook het kinderrecht. In deze rechtsgebieden lijkt het middel haar effectief, sprekend en duidelijk. Boulevard Heuvelink Advocaten & Mediators Andrea Pool, werkzaam bij advocatenkantoor Boulevard Heuvelink kijkt kritischer naar het idee. Specifieke zaken Mevrouw Pool geeft aan dat het bij de communicatie van advocaten weinig om algemene informatie 9

10 gaat. Het zijn juist hele specifieke zaken, verschillend voor elke cliënt. Om deze reden lijkt het haar lastig om voor iedere specifieke zaak een animatievideo uit te werken (Pool, 2014). Susanne Hoogwater Susanne Hoogwater, jurist, grafisch ontwerper en oprichter van Legal Visuals is pionier in de vertaalslag van juridische communicatie naar toegankelijke beeldcommunicatie. Ze is werkzaam in de Verenigde Staten en haar bedrijf ontwerpt juridische infographics. Hoogwater gelooft dat juridische informatie in een uitnodigende, compacte en gebruiksvriendelijke vorm kan worden aangeboden, waarvoor grafische weergave een geschikt hulpmiddel is (Hoogwater, 2008). Toepassing beeldcommunicatie in de Amerikaanse praktijk Hoewel het in Nederland nog geen gemeengoed is, speelt beeldmateriaal een grote rol in de Amerikaanse rechtszaal (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). Zo wordt er gebruik gemaakt van elektronische presentaties, films en animaties. Dit beeldmateriaal wordt ontwikkeld door een samenwerking van advocaten en litigation support - bedrijven (die procesvoering ondersteunen). Een voorbeeld is de animatie gebruikt in de rechtszaak Lenny versus Entergy. Aan de rechterkant is een foto van Lenny te zien, aan de linkerkant het logo van Entergy. Aan de linkerkant loopt langzaam een rode kolom vol, waarin de verantwoordelijkheden van het energiebedrijf zich opstapelen. Aan de rechterkant is de tekst single impulsive act (vertaling) te zien, om in kaart te brengen dat het aandeel van Entergy groter was. In dit geval werd beeldcommunicatie gebruikt om de zaak inzichtelijk te maken, maar ook om de jury te overtuigen. Toepassing in Nederland Hoogwater denkt echter dat visualiseren in een bredere context past dan alleen in een stelsel van juryrechtspraak en ook toepasbaar is in het Nederlandse rechtssysteem (Hoogwater, De kracht van beeld in de rechtszaal, 2007). Advocaten, bedrijfsjuristen en andere juridische professionals kunnen beeldcommunicatie bijvoorbeeld goed gebruiken bij het adviseren van hun cliënten (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). Aandachtspunten van juridische beeldcommunicatie Hierbij moet wel rekening gehouden worden het volgende (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008): - De logica van de gebruiker: de juridische samenvatting moet kloppen, maar de logica van de gebruiker moet voorop staan. De juridische informatie kan tot de essentie worden teruggebracht wanneer het wordt bekeken vanuit wat iemand wil weten of moet doen met de informatie. - Beeldcommunicatie kan juridische informatie samenvatten, ondersteunen, verduidelijken, vereenvoudigen, aantrekkelijker maken, toegankelijker maken of herkenbaar maken. Het zal bijna altijd gaan om een aanvulling op een tekstuele informatie. De essentie van de boodschap bestaat in de onderliggende juridische informatie. - Het visualiseren van informatie is dus niet hetzelfde als simplificeren. Het bekijken en begrijpen van de informatie vergt nog steeds concentratie en (dan wel minder) tijd. Conclusie Een explanimation als ondersteunend communicatiemiddel bij het adviseren van een cliënt, is iets nieuws waar Nederlandse advocaten vaak nog niet over hebben nagedacht en daarmee (nog) niet gangbaar. Door de communicatiebeperkingen waar vreemdelingenadvocaten tegenaanlopen, staan sommige advocaten hier wel voor open. Bij het zien van goed voorbeeld is het zeker iets wat we zouden overwegen (Lit, 2014). Anderen zijn minder enthousiast omdat het uitwerken per specifieke zaak erg veel werk zou zijn (Pool, 2014). In Amerika wordt beeldcommunicatie momenteel al succesvol toegepast binnen het recht. Veelal in 10

11 rechtszaken, maar Hoogwater (2014) denkt dat het ook goed toepasbaar is in het Nederlandse rechtssysteem, mits er rekening wordt gehouden met een aantal belangrijke punten. De beeldcommunicatie (in dit geval, de explanimations) zullen een ondersteunde, aanvullende functie hebben; de essentie ligt in de juridische informatie (Lit, 2014) (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). 11

12 Conclusie Explanimations hebben potentieel om bij te dragen aan een verbeterde communicatie tussen advocaat en cliënt binnen het vreemdelingenrecht in Nederland, waarbij de advocaat deze in kan zetten als een ondersteunend communicatiemiddel. Deze ondersteuning is bruikbaar, omdat advocaten in dit rechtsgebied diverse communicatieproblemen ondervinden met hun cliënten die de communicatie- overdracht bemoeilijken, waaronder lage kennisniveaus en culturele verschillen. Dit kan door beiden (advocaat en cliënt) als vervelend en frustrerend worden ervaren (Lit, 2014). Explanimations zouden tijdens dit communicatiemoment door advocaten kunnen worden ingezet; bij het adviseren van hun cliënt(en). Hierbij kunnen de animaties de juridische informatie: samenvatten, ondersteunen, verduidelijken, vereenvoudigen, aantrekkelijker maken, toegankelijker maken of herkenbaar maken voor de cliënten (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). Een groot voordeel van explanimations is dat de nieuwe informatie gemakkelijker te begrijpen en beter te onthouden is, door de combinatie van tekst, beeld en geluid (Milder, 2011). Dit maakt het een geschikt medium om de ingewikkelde zaken en processen die de advocaat uitlegt, inzichtelijk te maken (In60seconds, 2014b). Daarnaast zou het de communicatie- overdracht ook leuker kunnen maken voor de cliënt. Een voorwaarde is wel dat de boodschap die in een explanimation wordt verwerkt, eenduidig (en dus niet gelaagd) is; wanneer dit niet het geval is, kan er beter worden gekeken naar een ander communicatiemiddel (Benthem, 2014). Om deze reden zal niet alle juridische informatie hiervoor geschikt zijn. Zoals bleek uit de vergelijking (in deelvraag 2) en het interview met Benthem (2014) hebben explanimations als communicatiemiddel wel een kanttekening; de informatie is naderhand minder gemakkelijk terug te vinden, in vergelijking met (bijvoorbeeld) een overzichtelijk tekstdocument. Daarnaast kan informatie op papier met meer rust worden opgenomen dan van een scherm. (Visuele) informatie op papier zou daarom een goede aanvulling zijn op de animaties, wat als een handout meegegeven kan worden aan de cliënten. Wanneer we in deze onderzoeksvraag explanimations zouden vervangen door en breder maken met beeldcommunicatie, denk ik dat het potentieel toe neemt, omdat hier niet alleen animaties maar ook statische beelden (waaronder schema s en iconen) en interactieve beelden (zoals interactieve infographics) onder vallen. Het gebruik van beeldcommunicatie sluit aan bij andere instanties waar asielzoekers mee te maken krijgen, zoals het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers). Dat het COA (al) beeldcommunicatie inzet is een logische keuze; zij hebben te maken met mensen die tientallen verschillende talen spreken (Lit, 2014) en beeldtaal is veel universeler dan spreektaal (Benthem, 2014). Wanneer we het hebben over de mogelijke functie van de explanimations, zal het in ieder geval bijna altijd gaan om een aanvulling op tekstuele informatie (al dan niet gesproken door de advocaat en/of tolk); de essentie van de boodschap blijft namelijk bestaan in de onderliggende, uitgebreide en soms complexe juridische informatie (Hoogwater, Infographics in Nederland, 2008). 12

13 Bibliografie Benhabib, S. (2007). De Rechten Van Anderen. In S. Benhabib, De Rechten Van Anderen (pp. 3-7). Kampen: Uitgeverij Ten Have. Benthem, A. (2014, 12 05). De kracht van explanimations. (L. Timmerman, Interviewer) Bosselaar & Strengers Advocaten (Auteur), & Bosselaar & Strengers Advocaten (Regisseur). (z.j.). Hoe ziet een civiele procedure eruit? [Film]. De Rechtspraak. (2013, april). Publicaties. Opgeroepen op 12 06, 2014, van De Rechtspraak: ww%2erechtspraak%2enl%2forganisatie%2fpublicaties- En- Brochures%2FDocuments%2FCiviele_procedure%2Epdf%22%20 Feigenson, N. (2007). De kracht van beeld in de rechtszaal. Advocatenblad, 5, 178. Goos, J. B. (2008a). De asielprocedure. In J. B. Goos, De asielprocedure (pp. 5-6). Deventer: Kluwer, a Wolters Kluwer business. Goos, J. B. (2008b). De asielprocedure. In J. B. Goos, De asielprocedure (pp ). Deventer: Kluwer, Wolters Kluwer business. Hoogwater, S. (2007). De kracht van beeld in de rechtszaal. Advocatenblad, 5, Hoogwater, S. (2008). Infographics in Nederland. In A. Apituley, N. Dielen, S. Hoogwater, R. Jon Ming, G. Gerrits, H. Kaura, et al., Infographics in Nederland (pp ). Breda: Graphic Design Museum. In60seconds. (2014b). Explanimation laten maken. Opgeroepen op 11 28, 2014, van In60seconds: laten- maken/ In60seconds. (2014a). Producten. Opgeroepen op 11 28, 2014, van In60seconds: Kampstra, E. (2012). Vreemdelingenrecht. In E. Kampstra, Kernzaken Staats- en bestuursrecht, Vreemdelingenrecht (pp. 1-11). Deventer: Kluwer, a Wolters Kluwer business. Lit, B. (2014, 11 28). Explanimations in vreemdelingenrecht. (L. Timmerman, Interviewer) Milder, L. (Auteur), & Milder, L. (Regisseur). (2011). Explanimations explained [Film]. Pool, A. (2014, 12 16). Explanimations in vreemdelingenrecht. (L. Timmerman, Interviewer) Smit, K. (2014, 12 18). Animatievideo 'Hoe ziet een civiele procedure eruit?'. (L. Timmerman, Interviewer) Teichmann, I. (2006). Immigratie en de wet. In I. Teichmann, Immigratie en de wet (pp. 1-5). Zoetermeer: Biblion Nbd. 13

14 Bijlagen 1. Interview Brian Lit: Explanimations in vreemdelingenrecht Naam: Brian Lit Functie: advocaat, specialist asiel- en vreemdelingenrecht en vreemdelingenbewaring Werkzaam bij: Altadvocaten (Amsterdam) Wat is kenmerkend aan de communicatie tussen advocaat en cliënt binnen het vreemdelingenrecht? Dat het altijd ingewikkeld wordt. Dus je probeert de dingen heel simpel uit te leggen, omdat je ook met taalbarrières werkt en te maken hebt met laaggeschoolde mensen, die volkomen analfabeet zijn en niet eens weten wat een advocaat is. Dus al probeer je het nog zo simpel uit te leggen, je ontkomt er niet aan om het ingewikkeld te maken en dat is soms heel moeilijk. Tegen welke problemen loopt u aan bij deze communicatie? Wat ik een heel groot probleem vind, en dat heeft heel erg met culturen te maken, is dat ik niet altijd weet of een cliënt mij wel of niet begrijpt. Dan vertel ik iets en dan vraag ik wel honderd keer: Heb je me begrepen? en dan wordt er heel kinderlijk en beleefd ja geknikt. En wanneer je die persoon nogmaals spreekt, heeft die persoon totaal geen benul van wat ik hem of haar allemaal heb aangeleerd. Ik vind dat heel moeilijk, want je steekt tijd in een gesprek en eigenlijk wil je daarmee je boodschap afronden. Maar dan moet je het naderhand nog allemaal gaan uitleggen én het is voor die persoon vervelend, want die haalt soms de wildste dingen in zijn hoofd terwijl het helemaal niet zo hoeft te zijn. Dat is iets wat ik heel vervelend en moeilijk vind. Is het uit beleefdheid dat cliënten niet durven te zeggen dat ze uw verhaal niet begrijpen? Ja, deels dat ze het niet durven te zeggen, want je bent toch een advocaat en daarmee een soort autoriteitsfiguur. Ik denk ook dat het ermee te maken heeft dat zij denken dat ze het begrijpen. De boodschap is vaak ingewikkeld waarbij ik denk dat ik A uitleg en zij denkt dat ik B bedoel. En als ik vraag: Heb je het begrepen?, dan zegt ze: Ja, terwijl ze iets heel anders begrijpt. Heeft dat te maken met kennisniveau, dat cliënten iets denken te begrijpen, wanneer dit niet het geval is? Ja. Het klinkt heel arrogant dat ik het zeg, maar je beseft soms niet hoe laag je moet zakken met je communicatie naar het niveau van die persoon. Dit zijn mensen die echt nooit de binnenkant van een school hebben gezien. Bijvoorbeeld vrouwen die altijd onder druk hebben gestaan en daardoor überhaupt nooit hebben geleerd na te denken, laat staan dat zij onderwijs hebben gehad. Dus soms moet je echt tot een kinderlijk niveau zakken om je boodschap een beetje uit te kunnen leggen. Spelen taalbarrières een grote rol in de communicatieproblemen? Ja, wij werken natuurlijk altijd met tolken. Het is lastig dat ik zelfstandig, buiten een tolk om, niet in staat ben te communiceren met een cliënt. Als ik hem uitnodig, reserveer ik een tolk en is het allemaal geregeld. Maar wanneer ik hem of haar een snelle mededeling wil doen, dan gaat dat niet. Ik heb bijvoorbeeld maandag een zitting en ik kreeg vandaag van de rechtbank het bericht dat het een uur vervroegd is. Om zoiets door te geven ben je normaal gesproken met een appje klaar, maar 14

15 bij zo een persoon moet ik allerlei capriolen uithalen om ervoor te zorgen dat het over komt. Een taalbarrière maakt simpele dingen heel moeilijk. Heeft uw advocatenbureau ook andere vormen van communicatie dan de website, voor bijvoorbeeld promotie of ter ondersteuning van de communicatie met een cliënt? Wat betreft de communicatie met de cliënt: ik ga heel gauw met tekeningen werken, ondanks dat ik hondsberoerd kan tekenen. Ik ga snel met schema s werken en hokjes tekenen: We zitten nu in dit hokje en we moeten naar dat hokje. Ik denk dat iedereen het op die manier sneller oppikt, of je nu geschoold bent of niet. Dus ik probeer dat zelf wel op een heel klein niveau. Wij als kantoor hebben daar geen specifiek medium voor. Ik ben wel benieuwd naar de mogelijkheden die daarvoor zijn. Als ik bijvoorbeeld een kind dat alleen Arabisch spreekt, door middel van een filmpje zou kunnen uitleggen wat een uurtje is, zou dat het leven heel wat makkelijker maken. Hebben jullie het weleens overwogen animatievideo s te gebruiken als communicatiemiddel voor op jullie website? Nee, dit hebben wij niet overwogen. Ik denk dat dit er ook mee te maken heeft dat wij er geen beeld bij hebben. Daarnaast is het iets waar wij niet uit onszelf over nadenken, omdat het niet ons vakgebied betreft. Wij lopen wel degelijk tegen communicatiebeperkingen aan en daar worstelen we mee, dus als iemand een goed voorbeeld zou kunnen geven is het zeker iets wat we zouden overwegen. Ik denk persoonlijk dat het niet zo interessant zou zijn algemeen voor op de website, maar voor wanneer ik in een kamertje zit met een cliënt. Op dat moment kan ik op mijn laptop een animatievideo of een gevisualiseerd stappenplan laten zien, waarmee ik die persoon door de stappen kan laten lopen. Ik denk dat dat heel behulpzaam zou zijn en het ook leuker maakt voor de cliënt. Het zijn namelijk hele moeilijke dingen die we bespreken. Als daar duidelijke en prettig gevisualiseerde beelden bij worden gebruikt, dan is de overdracht denk ik ook prettiger voor de cliënt. En hierdoor zou uw cliënt wellicht uw verhaal daadwerkelijk kunnen volgen. Ja en het zou ervoor kunnen zorgen dat hij misschien ook minder frustraties heeft. Hij doet op zijn beurt zijn best om mij te volgen en dat lukt soms wel en soms niet. Ik denk dat de overdracht van de communicatie inderdaad prettiger zou kunnen verlopen met een ondersteunend medium. Lijken animatievideo s u een effectief communicatiemiddel en zou er animo voor zijn bij jullie cliënten? Ik weet het wel zeker. Het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) bijvoorbeeld zorgt voor de huisvesting van alle asielzoekers en werkt met heel veel beelden om allerlei boodschappen en huisregels duidelijk te maken. Zij hebben dan ook mensen die tientallen verschillende talen spreken onder hun hoede. Dus de asielzoekers zijn er wel aan gewend dat er met beeld gewerkt wordt door andere instanties. Een slecht voorbeeld wat betreft beelden vind ik trouwens de website Rechstspraak.nl. Zij hebben er alle belang bij om heel duidelijk een boodschap over te brengen op een groot publiek. Zij behandelen ook complexe vraagstukken maar ze gebruiken nauwelijks beelden. Diegenen die de website vaak bezoeken zijn naast juristen ook de burgers en ik denk dat die daar juist behoefte aan hebben. Juridische communicatie bevat veel abstracte begrippen. Wellicht vormt dit een uitdaging bij het maken van geschikte beeldcommunicatie. Klopt. Maar ik denk dat er genoeg zaken zijn die er heel geschikt voor zijn. Wanneer een cliënt 15

16 bijvoorbeeld een verblijfsvergunning aanvraagt, geef ik de volgende uitleg: Je hebt het IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst), en die zegt dan Nee en dan gaan we naar de rechter, want hij staat boven de IND en daarboven zit nog een rechter. Bij deze uitleg teken ik hokjes. Die hiërarchie zou je mooi kunnen uitbeelden in een duidelijke visualisatie, waarbij je een icoontje gebruikt voor de rechter en de andere onderdelen. Met die visualisatie kan je dat verhaal makkelijker uitleggen aan een persoon. Maar er blijven inderdaad veel abstracte begrippen. Daarom denk ik dat beelden nooit een vervanging zouden kunnen zijn van onze communicatie, maar wel een ondersteuning om dingen uit leggen. Wij hebben er ook belang bij dat niet alles gemakkelijk uitgelegd kan worden, anders zou er namelijk niemand meer naar ons toe komen. 2. Interview Andrea Pool: Explanimations in vreemdelingenrecht Naam: Andrea Pool Functie: advocaat, specialist asiel- en vreemdelingenrecht Werkzaam bij: Boulevard Heuvelink Advocaten & Mediators (Arnhem) Wat zijn de belangrijkste communicatieproblemen waar u tegenaan loopt in de communicatie met uw cliënten? Zoals je waarschijnlijk weet werken we bijna altijd met tolken, dus het is niet zozeer de taal. Het zit hem meer in de culturele vertaalslag, waardoor dingen op een bepaalde manier worden geïnterpreteerd. Dit verschilt totaal per cliënt. Ze komen uit verschillende werelddelen en daarbinnen bestaan ook weer grote verschillen. Zo zijn sommige mensen erg bescheiden en spreken andere mensen weer erg gedetailleerd, terwijl je dan alleen de kern wilt weten. In sommige landen bestaan ook taboes over bepaalde onderwerpen, waar dan niet of moeilijk over gesproken wordt. Denkt u dat animatievideo s als communicatiemiddel een goede ondersteuning kunnen vormen voor de communicatie met een cliënt? Dat lijkt me heel erg lastig. Het zijn vaak geen algemene dingen die we uitleggen, maar juist hele specifieke zaken. Het lijkt me bijna niet te doen om dit voor elke specifieke zaak uit te werken. In die zin kan ik me niet voorstellen dat animaties op die manier ingezet zouden worden. 3. Interview Arent Benthem: De kracht van explanimations Naam: Arent Benthem Functie: partner In60seconds Werkzaam bij: In60seconds (Amsterdam) Wanneer hebben jullie de term explanimation geïntroduceerd? Dat is nu 5,5 jaar geleden. We zijn eigenlijk vanuit eenzelfde soort vraag als die jij jezelf nu stelt begonnen. Wij zagen op een gegeven moment het filmpje The Crisis of Credit Visualized, een filmpje van acht minuten. Ik lees twee kranten per dag, maar ik wist eigenlijk nooit precies wat die creditcrisis nou inhield en vooral hoe die was ontstaan. En na het zien van dat filmpje begreep ik het 16

17 opeens. En toen dacht ik: Hee, wat een ontzettend krachtig middel om iets complex over te brengen. Wij dachten toen: Kunnen we niet in het vakgebied Management animatievideo s gebruiken om complexe, zakelijke onderwerpen uit te leggen?. En toen zijn we gaan nadenken over een concept. Doordat we er al vrij snel achter kwamen dat acht minuten veel te lang is, kwamen we op het concept dat je alles in 60 seconden moet kunnen vertellen. En die naam explanimation is eigenlijk een samentrekking van explanation en animation. Daar kwamen we op een gegeven moment op en we zijn dat toen gaan gebruiken. Het is leuk om te zien dat het nu heel veel wordt gebruikt. Wat is de kracht van een explanimation in vergelijking met tekstuele informatie? De kracht zit hem in de combinatie van tekst, geluid en beeld, waardoor je veel meer kunt vertellen in een korte tijd. Daarnaast werken beelden ook gewoon anders in je hoofd. Beelden blijven beter hangen; ze roepen associaties op waardoor je dingen beter onthoudt. En als je iets in tekst én in beeld vertelt, zit er meteen een soort herhaling in; je hoort het en je ziet het. En herhalen betekent vaak ook beter onthouden. Kan een animatievideo de aandacht beter vast kunnen houden dan tekst? Ik denk het wel, eigenlijk ook om dezelfde reden. Niet in de laatste plaats omdat het ook aantrekkelijk is om te bekijken en omdat je dus meerdere zintuigen prikkelt. Wat is volgens u de meest succesvolle toepassing van explanimations? Ik denk voor twee dingen. Het werkt goed als promotiemiddel, dus voor op de homepage van een website, om de bezoekers vast te houden en om in een hele korte tijd te vertellen waar iets over gaat. Daarnaast zetten we het tegenwoordig veel vaker in binnen organisaties, om bijvoorbeeld begrip te creëren voor de verandering in de organisatie en daar ook draagvlak voor te creëren. Dat werkt heel sterk en werkt het sterkste wanneer je het proces van visualiseren, wat we doen bij het maken van animaties, samen met mensen doet. We geven nu vaak visuele workshops, waarin we samen met klanten en medewerkers van bedrijven bijvoorbeeld een infographic of animatie maken. We merken dat dit veel toevoegt in de zin van nieuwe ideeën, waaraan zij zelf hebben meegedacht. Komt het vaak voor dat de voice- over van een bestaande animatie opnieuw ingesproken wordt in een andere taal en is dit veel werk? Heel vaak, ik denk bij de helft van onze producties. We hebben het onder andere in het Chinees gedaan, Hongaars en Papiamento. We hebben al een paar talen gehad. Het valt mee hoeveel extra werk dit is. De vertaling maken is meestal een dag werk, soms een halve dag. Het inspreken en vertalen besteden we uit aan een vertaalbureau. Waarvoor waren de animaties ingesproken in andere talen? We hebben meerdere Chinese animaties gemaakt, voor een logistiek bedrijf die in China aan het werk was en een software bedrijf. De Papiamento animatie was voor de Stichting Lezen en Schrijven, die ook actief is op de Antillen. Denkt u dat animatie een geschikt medium is voor vreemdelingen en asielzoekers? Ja, ik denk zeker dat het een zinvol middel is. Beeldtaal is veel universeler dan gewone taal. Dus in sommige gevallen, het ligt eraan over welke onderwerpen het gaat, zou je zelfs kunnen volstaan met alleen beeld, zonder tekst. Ik denk video een goed middel is, maar ook dat visuele informatie op 17

18 papier heel goed werkt, omdat je daar met net wat meer rust naar kan kijken. Deze twee dingen kun je natuurlijk ook in combinatie gebruiken: én een filmpje laten zien én dat mensen het op papier mee krijgen. Hoe ziet u de toekomst van explanimations; bestaat er een toenemende vraag naar? Op dit moment is er een nog steeds toenemende vraag naar, de markt veranderd heel snel waardoor wij steeds meer werk krijgen. Ik denk wel dat zich dat op een gegeven moment wat stabiliseert en dat die markt een beetje verzadigt net als bij gewone filmpjes. Het is nu wel echt een hype en dat zal op een gegeven moment wat minder worden, maar ik denk dat visuele taal voorlopig niet zal verdwijnen. Dit zal in verschillende vormen zijn, zo maken wij tegenwoordig vaak interactieve infographics. Filmpjes doen meer aan zenden, zonder dat je de interactie aangaat met de kijker en die interactie wordt steeds belangrijker denk ik. Heeft de keuze voor een animatievideo of een interactieve infographic te maken met het kennisniveau van de kijker? Niet altijd. Het is niet zo dat je bij meer of minder kennisniveau voor het één of voor het ander kiest. Het heeft wel vaak te maken met de hoeveelheid en wat voor een informatie je wil overbrengen. Als je echt veel informatie wil overbrengen die bijvoorbeeld heel gelaagd is en waarbij niet alles voor iedereen interessant is, dan werkt het vaak beter om een interactieve infographic te maken. Wanneer de boodschap eenduidig is, kort en krachtig is, is een animatievideo geschikt. 4. Interview Karin Smit: Animatievideo 'Hoe ziet een civiele procedure eruit?' Naam: Karin Smit Functie: Communicatiespecialist Werkzaam bij: Bosselaar & Strengers Advocaten (Utrecht) Wanneer is de animatievideo geplaatst op jullie website? Uit mijn hoofd anderhalf jaar geleden. Hoe is het idee om deze animatievideo te maken tot stand gekomen? Met hulp van een communicatiebureau hebben we eerst onze website helemaal vernieuwd. Deze was eerst heel ouderwets, met heel veel tekst. Het is ook een conservatief vakgebied. We zeggen dat wij jong en dynamisch zijn, dus wilde we de website ook verjongen. We hebben portretfoto s van de advocaten toegevoegd, omdat het toch prettig is om een gezicht bij de naam te zien. We hebben toen nagedacht over hoe we iets anders konden doen. We hebben toen een brochure gemaakt, waarbij met gebruik van Layar een geluidsfragment, video en animatie te horen en zien zijn. Die drie hebben we daarna ook op de website geplaatst. Het is iets wat andere advocatenbureaus niet hebben en past bij het huidige gebruik van smartphones. Welke reacties ontvingen jullie hierop? Mensen die de brochure ontvangen hebben vinden het inhoudelijk leuk. Zo vertellen cliënten over onze advocaten. Het gebruik van de Layar app vinden ze vernieuwend, omdat ze dit nog niet eerder hebben gezien. De brochure is ook in pocketformaat, gemaakt van gerecycled papier en ik denk dus hartstikke hip. 18

19 Hebben jullie mogelijke plannen om meerdere juridische thema s uit te werken in animatievideo s voor op jullie website? Voorlopig niet. Momenteel wordt alleen het geluidsfragment opnieuw ingesproken, omdat de taak van deze persoon is overgenomen door iemand anders. Mocht er iets spraakmakends naar voren komen, zal het gebruik van de Layar app met geluidsfragmenten, video s en animaties als eerste in aanmerking komen. Maar op dit moment hebben we geen reden om het nogmaals toe te passen, we willen ook niet dat we onszelf blijven herhalen. Jullie zetten de besproken media dus in voor promotiedoeleinden? Ja. Ze waren in de eerste instantie ook voor de brochure bedoeld om de functies van onze medewerkers aan te geven en om te laten zien dat we innovatief zijn. Dus dat hebben we ingezet als reclame voor ons advocatenkantoor. Gebruiken jullie ook animatievideo s op andere communicatiemomenten, bijvoorbeeld bij het adviseren van een cliënt? Nee, wij werken voor ondernemers en zijn niet werkzaam in het vreemdelingenrecht. Onze animatievideo is een klik en klaar- animatie en kan als kinderlijk worden ervaren door onze cliënten. Denkt u dat dit wel een zinvolle toepassing zou zijn binnen het vreemdelingenrecht? Ik denk het wel bruikbaar is voor de juridische communicatie naar vreemdelingen en wat kan toevoegen in dat rechtsgebied. Het is effectief en aansprekend. Bij onze animatie bijvoorbeeld worden dingen op een rustige manier uitgebeeld, met kleine bewegingen, wat het erg duidelijk maakt. Ik denk dat het daardoor ook een goede toepassing zou zijn in het kinderrecht. 19