Beheerplan de Hartekamp Tijdelijk beheer

Transcriptie

1 Beheerplan de Hartekamp Tijdelijk beheer Arthur Schaafsma Klaas de Boer Francis Schennink Kees Dekker Landschap Noord-Holland, december 2013 (update)

2 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Samenvatting analyse & waardering 5 3. Natuurwaarden 6 4. Buitenplaats De Hartekamp op kaart Visie & Streefbeeld Beheermaatregelen Inzet Landschap Noord-Holland Insteek Maatregelenplan Maatregelenplan 20 Bijlage: Quickscan Historische Bronnen De Hartekamp 22 3

4 1. Inleiding De Hartekamp, gelegen op de grens van Heemstede en Bloemendaal, is een als complex beschermde historische buitenplaats. Het terrein bestaat uit monumentale gebouwen, lanen, waterpartijen en zichtrelaties. De buitenplaats heeft diverse gebruiksfuncties gehad, welke hun sporen in het terrein hebben achtergelaten. De parkaanleg is grotendeels uit de 19e eeuw met hier en daar elementen uit de 20ste eeuw. Op de buitenplaats bevinden zich, naast het monumentale hoofdhuis en oranjerie, diverse gebouwen uit de 20 e eeuw. Zorginstelling De Hartekamp Groep is eigenaar en gebruiker van de buitenplaats. Op het terrein staan diverse (tijdelijke) zorggebouwen waarin cliënten zijn ondergebracht. Voor de komende jaren staat een grootschalige nieuwbouw op de locatie Zorgwijk op de buitenplaats gepland. De huidige bebouwing voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd en zal worden vervangen. Daarnaast heeft de Hartekamp Groep aangegeven het bezit en onderhoud van een buitenplaats met diverse Rijksmonumenten niet binnen de kerntaken van een zorginstelling te vinden passen. Daarom zal op de lange termijn het hoofdhuis worden afgestoten. Ook is per 1 januari 2012 het beheer van de groene buitenruimte overgedragen aan Landschap Noord-Holland (intern geschaard onder beheerteam Zuid). De drie groenmedewerkers van de Hartekamp Groep zijn gedetacheerd bij Landschap Noord-Holland. Beheer en inrichting In samenwerking met DS landschapsarchitecten (Amsterdam) zijn een visie, uitgangspunten en een voorlopig schetsontwerp voor de gehele buitenplaats opgesteld. Deze documenten zijn in het bezit van de Hartekamp Groep. Daarnaast is een inrichtingsplan opgesteld voor de inrichting van de toekomstige Zorgwijk. Vooruitlopend op die situatie is Landschap Noord-Holland door De Hartekamp Groep gevraagd om het dagelijks beheer van de buitenplaats per 1 januari 2012 op zich te nemen. In een convenant (getekend op 20 december 2011) tussen de Hartekamp Groep en Landschap Noord-Holland staan hier afspraken over opgenomen. Het zogenaamde tijdelijk beheer omvat de periode 2012-december Dit is de periode tot aan de voltooiing van alle nieuw te bouwen deelprojecten. In dit beheerplan worden globaal uitgangspunten en de visie op het beheer, aangevuld door de te verwachten werkzaamheden, beschreven. Wanneer medio 2015 (volgens planning) de Zorgwijk is opgeleverd en de tijdelijke bebouwing is verwijderd, zal voor deze nieuwe situatie een gedetailleerd beheerplan worden geschreven. Dit sluit in tijd aan op het lopende beheerplan. Het terrein van de Zorgwijk, de Zuidbebouwing en het terrein van de tijdelijke bebouwing worden vanwege de te verwachten hoge dynamiek buiten beschouwing gelaten. Bij de overdracht in januari

5 2. Samenvatting analyse & waardering (bijlage Quickscan Historische bronnen De Hartekamp, Landschap Noord-Holland, maart 2009) Huidige situatie De Hartekamp De Hartekamp is een buitenplaats uit de 16 e eeuw. Door de eeuwen heen zijn het park en het huis meerdere malen ingrijpend veranderd. Het huidige park is een park in landschapsstijl (19 e eeuw), waarin elementen uit voorgaande perioden zijn geïntegreerd. Waardering cultuurwaarden Buitenplaats De Hartekamp is een complex beschermde historische buitenplaats en Rijksmonument. Een waardering van de gehele buitenplaats van Landschap Noord-Holland op basis van het waarderingssysteem van de RCE heeft geleid tot de toekenning van respectievelijk een hoge cultuurhistorische waarde, een hoge situationele waarde en een middelhoge waarde op het gebied van gaafheid / herkenbaarheid (zie rapport Quickscan Historische bronnen De Hartekamp uit 2009). Wanneer het terrein in afzonderlijke deelgebieden wordt gewaardeerd op het gebied van gaafheid / herkenbaarheid, laat dit zien dat het deelgebied rondom het huis het hoogste wordt gewaardeerd. De andere deelgebieden worden lager gewaardeerd omdat ingrepen kwaliteiten van de buitenplaats hebben aangetast. Waardering natuurwaarden Het parkbos wordt hoog gewaardeerd wat betreft natuurwaarden. De oude bomen zijn onmisbare verblijfplaatsen voor zowel vogels als diverse vleermuizen. Op de buitenplaats zijn diverse aandachtsoorten aanwezig, waaronder watervleermuis, grootoorvleermuis, baardvleermuis en ruige dwergvleermuis. Wat betreft vogels de bedreigde Groene specht en de Nachtegaal. Verder komen de bosuil en de appelvink voor op het terrein. De beschermde amfibie de kleine watersalamander en de beschermde vissoort de kleine modderkruiper komen voor op het terrein. Zie verder op volgende pagina s: Het terrein maakt deels onderdeel uit van de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur. Toekomst Kortom, het huidige park herbergt hoge cultuurhistorische- en natuurwaarden. Door de grootschalige ingrepen die op het terrein staan gepland (sloop huidige paviljoens en nieuwbouw Zorgwijk) ontstaat een uitgelezen kans de cultuur- en natuurwaarden van het gebied te versterken. Impressies toekomst. 5

6 3. Natuurwaarden (Kees Dekker) Natuurwaarden en potenties en de mogelijke gevolgen voor dieren en planten bij herinrichting. Twee rapporten van Oranjewoud, geven een goed beeld van de huidige natuurwaarden. Daarnaast zijn gegevens gebruikt van een natuurinventarisatie in Heemstede. Het betreft de rapporten: 1. Het rapport Natuurwaarden De Hartekamp, Onderzoek in het kader van ruimtelijke ingrepen, Oranjewoud, maart 2005, heeft als doel de huidige natuurwaarden te beschermen en waar mogelijk te versterken. 2. Het rapport Mitigeren en Compenseren, Natuurwaarden op de Hartekamp, Oranjewoud, mei 2005, is op basis van de Flora- en faunawet opgesteld. Er is onderzocht in hoeverre er een ontheffing nodig is, hoe schade voor de natuur beperkt kan worden en hoe verlies aan natuurwaarden gecompenseerd kan worden. Deze gegevens zijn recent genoeg om bij de uitvoering van de herinrichting te gebruiken. Op basis van dit rapport kan een ecologisch werkprotocol worden opgesteld, een ontheffing worden aangevraagd, en compenserende maatregelen worden opgesteld. 3. De natuurinventarisatie Heemstede is toegankelijk via de website van de gemeente Heemstede. Hier volgt een samenvatting van de belangrijkste aandachtspunten uit de rapporten met aanvullingen uit de praktijk. Parkbos Dit zijn alle hoog opgaande opstanden die over het gehele landgoed aanwezig zijn. Aan het parkbos moet de hoogste waarde toegekend worden. Bedreigde diersoorten vinden hier een onmisbare verblijfplaats. Groene specht en vleermuizen zijn afhankelijk van deze oude bomen. Het bos is moeilijk vervangbaar. De vervangtijd wordt geschat tussen de 100 en 200 jaar. Potentie: het meer natuurlijker worden van het parkbos zal de natuurwaarden doen toenemen. Spontane ontwikkeling van verjonging, gelaagdheid en dood hout zijn enkele maatregelen. Door toename in gelaagdheid toe te staan en dood hout te laten staan waar dit geen gevaar oplevert, zal de natuurwaarde van het parkbos toenemen. Jonge bomen zullen uiteindelijke de plek van oude bomen over moeten nemen. Waterpartijen Op het landgoed zijn twee vijvers en een greppel aanwezig. De vijvers hebben momenteel een belangrijke functie als foerageerplek voor watervleermuizen. De watervleermuizen zijn afhankelijk van deze vijvers. De waterpartijen zijn echter makkelijk vervangbaar. Hier wordt dan ook geen hoge waarde aan toegekend.. Tijdens werkzaamheden is het belangrijk dat foerageermogelijkheid voor de watervleermuis bij de vijvers gewaarborgd blijft. De greppel bestaat uit een bloemrijke oevervegetatie en fungeert als voortplantingsplaats voor amfibieën. Ook komt hier de beschermde modderkruiper voor. De greppel is makkelijk te vervangen. Het is aan te bevelen dat een voortplantingsplaats in de voortplantingsperioden van de amfibieën op het landgoed aanwezig is. Potentie: verbeteren waterkwaliteit door bagger en isoleren van buitenwater en kwel toestaan. De oevers natuurlijk inrichten. Aanleg van ijsvogelwand. 6

7 Plantsoen en recreatief groen Plantsoen en recreatief groen zijn makkelijk vervangbaar. Hier wordt dan ook geen waarde aan toegekend. Aandachtsoorten Vleermuizen. Baardvleermuis Grootoorvleermuis Laatvlieger Rosse vleermuis Ruige dwergvleermuis Watervleermuis Gewone dwergvleermuis Mogelijke schade voor de soort: Voor de meeste soorten zal voldoende foerageermogelijkheid aanwezig blijven. Voor de watervleermuis is voldoende voedsel boven de vijvers van groot belang. Tevens is behoud van voldoende beschikbare holen in de bomen van belang voor met name de watervleermuis. Deze vleermuis maakt gebruik van vele holen en verhuizen regelmatig. Maar ook andere soorten als de ruige dwerg vleermuis en de Grootoorvleermuis huizen in holen en holten. In de periode van medio mei tot eind juli worden de holten als kraamkamers gebruikt. In deze periode mag geen boom met holten geveld worden mits vooraf grondig onderzoek is gedaan naar gebruik van de boom door vleermuizen. De watervleermuis is zeer lichtschuw. Dit zowel bij de verblijfplaatsen als de foerageerplekken. Licht bij de oude bomen met holen en licht bij de vijvers moet voorkomen worden. De watervleermuis is zeer trouw aan vaste vliegroutes. Iedere verandering hiervan moet zorgvuldig getoetst worden. Op open terrein vliegen de watervleermuizen vlak boven het maaiveld. Obstakels zoals prikkeldraad of bouwhekken in het openterrein moet voorkomen worden. In 2012 en 2013 is in het kader van de Flora- en Faunawet aanvullend onderzoek gedaan naar mogelijke schade voor vogels, eekhoorn en vleermuizen en zijn mitigerende maatregelen uitgevoerd. Rapport in de bijlage. Vogels (de belangrijkste soorten): Appelvink Goudvink Boomklever Bosuil Groene specht (bedreigd) Grote bonte specht Nachtegaal (bedreigd) In de omgeving: Grauwe vliegenvanger (bedreigd) IJsvogel (bedreigd) Koekoek (bedreigd) Ransuil (bedreigd) Zomertortel (bedreigd) Kleine bonte specht 7

8 Groene specht De groene specht is een rode lijst soort. Hij wordt als broedvogel aangegeven op het terrein in de noord-oost hoek ( waar tijdelijke nieuwbouw is geplant). De soort heeft naast geschikte nestbomen, ook voldoende foerageergebied nodig. Dit zijn open, grazige of onbegroeide plekken waar zijn voedsel, mieren voor kunnen komen. Bosuil Broed dicht bij grote vijver. Algemene broedvogel in de binnenduinrand. Bolwerk in binnenduinrand. Appelvink Leeft in parkachtige tuinen met name in villa wijken en tuinsteden. Voedert zijn jongen met name met de rupsen van de groene eikenbladrollen en de wintervlinder. Foerageert veel op zoete kers waar bij de pitten als hoofdbestanddeel dienen. Ook Spaanse aak zaden. Soort van de binnenduinrand en gooi. Soort zit in de lift. Goudvink Soort van de binnenduinrand en gooi. Nachtegaal Broedvogel van loofbossen met rijke ondergroei van struiken en bodembedekkende kruiden als braam, klimop en brandnetel met een afgeschermde humusbodem om te foerageren. Soort van de binnenduinrand. Amfibieën, vissen en reptielen Gewone pad (beschermd) maar niet bedreigd Bruine kikker (beschermd) maar niet bedreigd Kleine watersalamander (beschermd) maar niet bedreigd - Behoud van voortplantingsplaats voor amfibieën is gewenst. Kleine modderkruiper (beschermd) maar niet bedreigd In omgeving: Rugstreeppad (streng beschermd) op Europees niveau een belangrijke soort Zandhagedis (beschermd) Molusken Wijngaardslak (bedreigd) en streng beschermd Flora Bij vijver groeit de beschermde Gevlekte orchis. Op het landgoed komen diverse stinzeplanten voor. Waarde van het landgoed als verbindingszone De Hartekamp vormt met de Linnaeushof en het Bennebroekbos en de aangrenzende weilanden de provinciale verbindingszone nummer 310 tussen Haarlemmermeer en het duingebied. Hoogwaardige bosverbinding al dan niet door moeras- en of bosstrook. 8

9 De soorten op kaart 9

10 4. Buitenplaats De Hartekamp op kaart Dit tijdelijk beheerplan van de buitenplaats heeft betrekking op buitenplaats De Hartekamp, met uitzondering van de Zorgwijk, de Zuidstrook en het terrein van de tijdelijke bebouwing. Landschap Noord-Holland zal zich als beheerder wel actief inzetten om de reeds aanwezige waarden in deze gebieden te beschermen tijdens de sloop- en bouwactiviteiten Boven: 1. Zuidstrook 2. Zorgwijk 3. Locatie tijdelijke bebouwing Rechts: Op de kaart het deel dat is aangemerkt als complex historische buitenplaats (l.) (Kaart: DS) 10

11 5. Visie & Streefbeeld Visie De Hartekamp is een nog duidelijk herkenbare buitenplaats gelegen op de Oostelijke strandwal van Zuid-Kennemerland, tussen de Leidse trekvaart en de Herenweg. De allure van weleer is vooral vanaf de Herenweg nog goed te beleven. Het gepleisterde hoofdhuis met daarvoor een breed gazon en ovale oprijlaan maakt een statige indruk. Het omliggende park geeft de indruk van een schijnbaar onwillekeurige aanplant met doorkijkjes en vergezichten. Vanaf het bordes is zicht op de nieuwe theekoepel op de Overplaats aan de overzijde van de Herenweg. Achter het huis ligt een zichtas over de vijver naar de achterliggende Trekvaart, de weg en de latere bebouwing. De oude lanen met eiken en linden bevinden zich over de gehele buitenplaats en verbinden stukken met dicht geboomte met open weiden. Waterpartijen in grillige vormen liggen achter het huis en naast de kinderboerderij. Al deze onderdelen maken de Hartekamp tot een unieke buitenplaats en geven samenhang tussen de verschillende onderdelen. Veel van deze elementen zijn echter in de loop der jaren verminderd zichtbaar geworden. Laanbomen zijn uitgevallen en niet vervangen, waardoor laanstructuren vervagen. Hakhout is niet beheerd en doorgeschoten tot hoge bomen. Doorzichten zijn dichtgegroeid en bosvakken staan vol met verjonging van esdoorn e.d., waterpartijen zijn dichtgeslibd en overgroeid. Verder zijn er her en der nieuwe bomen en struiken aangeplant. Paden zijn verlegd, verdwenen of nieuw aangelegd. Om de Hartekamp te behouden en te ontwikkelen, zijn herstel- en ontwikkelwerkzaamheden noodzakelijk. Deze werkzaamheden worden opgesteld in samenwerking met DS landschapsarchitecten en worden pas uitgevoerd wanneer de nieuwbouw op de locatie de Hartekamp klaar is. Het beheer vanaf begin 2012 tot aan de datum dat de eindoplevering van de nieuwbouw een feit is, heeft tot doel de huidige opbouw van de buitenplaats in stand te houden. Hierbij moeten tijdens de werkzaamheden de aanwezige cultuur-, natuur- en landschapswaarden worden beschermd. Er zullen geen ingrepen in de structuur plaatsvinden zoals het kappen van lanen of het aanplanten van bomen, alleen wanneer deze door omstandigheden worden ingegeven. In deelgebieden kan worden gewerkt naar nieuw beheer waarbij de cultuur- en natuurwaarden worden verbeterd. Te denken valt hierbij aan het terugzetten van hakhout, het wegwerken van achterstallig onderhoud aan de bosvakken en het aanpassen van het maairegime. Foto achterzijde hoofdgebouw, situatie

12 Streefbeeld Het streefbeeld van de periode vanaf begin 2012 tot aan de oplevering van de nieuwbouw zal vergelijkbaar zijn aan het huidige beeld. Rond het hoofdhuis en de oranjerie is de intensiteit van beheer het hoogst. De gazons liggen er netjes gemaaid bij, de paden zijn schoon en ontdaan van blad en de bosschages zijn bijgehouden en gesnoeid. De grote bomen hebben geen dode takken en de bosvakken zijn meer gesloten. De diverse zichtassen zijn open en de waterpartijen zijn vrij van begroeiing en blad. Verder van het hoofdhuis wordt de beplanting minder gecultiveerd en word minder intensief beheerd (denk aan schoffelen, snoeien etc.). In de parkbosvakken is meer licht gebracht en is een wisselende samenstelling van bomen ontstaan. Hierdoor ontstaat ruimte voor een struiklaag en ondergroei. Rond de kinderboerderij heeft het gebied vooral een open karakter, andere delen zijn wat meer besloten. De grasvelden zijn hier bloemrijk en iets hoger van begroeiing. De hoofdpaden zijn ook hier schoon van blad waardoor bewoners het terrein goed kunnen gebruiken. Het hakhout zit in een cyclus waarbij om de 8 a 10 jaar een deel van de beplanting wordt teruggezet. Laanstructuren zijn duidelijk zichtbaar in het bos en hier en daar zijn mooie doorkijkjes zowel naar binnen als naar de omgeving. De verdeling tussen de open en gesloten ruimten blijft gelijk. Een beeld van een laan op de Hartekamp, situatie

13 6. Beheermaatregelen Om aan dit genoemde streefbeeld te voldoen, zijn beheermaatregelen noodzakelijk. De beheermaatregelen zijn onderverdeeld in twee categorieën, zijnde regulier (jaarlijks) beheer en cyclisch beheer (1 keer per x jaar). In dit beheerplan is ervan uit gegaan dat het intensieve reguliere beheer wordt voortgezet door de bij LNH gedetacheerde tuinlieden van de Hartekamp Groep. Regulier beheer Gazonbeheer Aan de voor- en achterzijde van het hoofdhuis liggen groene grasvelden die kort worden gemaaid. In het seizoen wordt het gras keer per jaar gemaaid en het maaisel afgevoerd. Kanten worden langs de paden bijgehouden. De grasvelden verder op de buitenplaats kunnen extensiever worden gemaaid (2 keer per jaar, inclusief afvoeren maaisel) waardoor zich een bloemrijk grasland ontwikkelt. De bemesting wordt stopgezet. Beheer oude lanen en solitaire bomen Monumentale bomen zullen alleen worden gekapt wanneer behoud niet meer mogelijk is vanwege gevaar of ziekte. Wanneer de gekapte boom een belangrijke rol speelt in het totaalontwerp of de uitstraling van de plek, zal een vervangende boom worden aangeplant op dezelfde plek of direct ernaast. In lanen wordt bekeken of herplant mogelijk / wenselijk is. Jaarlijks wordt een ronde gemaakt door een externe boomverzorger die bekijkt of er onveilige situaties ontstaan door het afsterven van takken van de oude laanbomen. Een VTA-inspectie (inclusief rapportage) wordt jaarlijks uitgevoerd om gevaarlijke situaties in kaart te brengen. Regulier parkbeheer In de parkvakken wordt cyclisch gedund en jaarlijks langs paden gesnoeid. Wanneer de vakken te donker worden, kunnen grotere gaten in de beplanting worden gemaakt om verjonging op gang te brengen. Grote concentraties van minder gewenste soorten als esdoorn worden indien wenselijk verwijderd. Beheer boomopschot Rond de voet van vooral oude lindes staat opschot dat als haag worden geschoren. Dit worden wel boomtafeltjes/-tonnetjes en -rokjes genoemd). Deze worden 1 a 2 keer per jaar geschoren. Uitlopers rond linden op de Hartekamp, situatie

14 Klein snoeiwerk Verspreid over het terrein staan diverse struikengroepen en haagjes. Deze worden jaarlijks gesnoeid en er wordt verjongingssnoei toegepast. Schonen sloten / vijver Jaarlijks worden tegen het eind van het jaar de sloten en vijvers handmatig ontdaan van de bladeren die erin zijn gevallen. Het bladmateriaal wordt minimaal 1 meter van de kant verspreid neergelegd of waar nodig afgevoerd. Beheer oeverbeschoeiingen De harde oeverbeschoeiingen langs de waterpartijen worden 1 keer per jaar nagelopen. Beplanting en afval wordt verwijderd. Waar nodig worden kleine reparaties uitgevoerd. Controle / reparatie rasters en overig meubilair Langs alle waterpartijen en op de grenzen van de buitenplaats staan rasters om te voorkomen dat bijvoorbeeld cliënten in het water kunnen vallen. Verder staan er poortjes, bankjes e.d. op het terrein. Door vallende takken, gebruik of ouderdom kunnen deze kapot gaan. Gedurende andere werkzaamheden wordt bekeken waar er beschadigingen zijn opgetreden en worden kleine reparatie uitgevoerd. Onderhoud/beheer paden / bruggen e.d. Om de paden toegankelijk te houden voor de cliënten (soms ook in rolstoelen) en bezoekers, wordt in de herfstperiode gezorgd dat de hoofdpaden vrij zijn van gevallen blad. De onverharde paden (grind/schelpen) worden minder frequent schoon geblazen. Paden en bruggen worden opgenomen in een onderhoudsschema, zodat deze bij gebreken worden gerepareerd. Bij het beheer wordt geen gebruik gemaakt van gif. De overgang van een verhard naar een onverhard pad. Foto situatie

15 Stinzeplanten Op praktisch alle landgoederen en buitenplaatsen komen stinzeplanten voor. Dit zijn (bol)gewassen die in het verleden zijn aangeplant en zijn verwilderd. Door hun vaak massale voorkomen geven zij vooral in het voorjaar een schitterende en kleurige aanblik. Op de Hartekamp is bijvoorbeeld op enkele plekken in parkbosvakken de maagdenpalm grootschalig aangetroffen die ook als stinzeplant wordt aangemerkt. De meeste stinzeplanten hebben voor hun voortbestaan licht nodig. Door het huidige beheer zijn er weinig plekken waar de stinzeplanten zich kunnen handhaven. Door een inventarisatie in het seizoen (die nog moet worden uitgevoerd) kunnen groeiplaatsen van stinzeplanten in kaart worden gebracht alsmede plaatsen waar ze mogelijk kunnen worden aangeplant. Door het creëren van meer licht op locaties waar nu stinzeplanten voorkomen, is het mogelijk dat deze zich vermeerderen en een betere vestigingsplaats hebben op de buitenplaats. Waar gewenst kan het proces worden geholpen door extra aanplant, bij voorkeur met materiaal uit de directe omgeving. De naastgelegen buitenplaats Huis te Manpad staat landelijk bekend om het voorkomen van het beschermde Haarlems Klokkenspel en de grote soortenrijkdom aan andere stinzeplanten. 15

16 Cyclisch beheer Bepaalde beheermaatregelen hoeven niet jaarlijks te worden uitgevoerd maar kunnen cyclisch worden uitgevoerd. Bij aanvang moet per element worden bepaald hoe frequent de cyclus zal zijn en wanneer hij gestart wordt. Parkbosbeheer (omvorming) Door achterstallig onderhoud in de parkbosvakken is op dit moment een relatief eentonig bomenbestand ontstaan met veel beuk waardoor er weinig ondergroei is. Ook is de leeftijdsopbouw van de bomen eenzijdig. De aanwezige ondergroei bestaat voornamelijk uit zaailingen van esdoorn en beuk. Om bomen uit te kunnen laten groeien tot volwaardige exemplaren, worden goedgevormde bomen aangewezen als toekomstbomen en zullen andere die er te dicht op staan worden verwijderd (hoogdunning). Daarnaast kan door het het creëren van open plekken (groepsgewijze verjonging) ruimte worden gemaakt voor een kruidenrijke bodemvegetatie. De plekken voor verjonging kunnen worden ingegeven door spontane uitval of stormschade. Door het selectief verwijderen van monotone / massale verjonging (dunner dan 20 cm diameter) kan een struiklaag ontwikkeld worden. Het afvalhout zal waar mogelijk tot takkenrillen worden verwerkt (maximale hoogte / breedte 1 meter) en anders afgevoerd. Hakhoutbeheer Het bos, dat voornamelijk ligt langs de Leidsevaart, is ooit in gebruik geweest als hakhout. De wens is het beheer van het hakhout in ere te herstellen. De bomen werden elke 8 jaar teruggezet, het hout werd verkocht of zelf gebruikt. Om het cultuurhistorisch waardevolle gebruik in ere te herstellen, zal het hakhoutbos, verdeeld in 5 vakken, worden afgezet. Hierdoor ontstaat een dichte opstand van jong groen. Onderhoud solitaire bomen Verspreid over de buitenplaats staan diverse monumentale bomen. Rond het hoofdhuis en de grote vijver staan deze bomen grotendeels solitair, op andere plaatsen zijn zij door bos omsloten. Door ouderdom, weersomstandigheden of beschadiging, kunnen deze bomen grote takken laten vallen of delen laten afsterven. Door 1 keer per 3 jaar alle solitaire bomen te laten onderhouden door een gespecialiseerde boomverzorger, kan de levensduur van de bomen worden verlengd en kunnen toekomstige problemen (bijvoorbeeld zwammen) op tijd worden opgemerkt. Bomen worden pas gekapt wanneer dit noodzakelijk is vanwege ziekte of gevaar. Zo mogelijk vindt herplant plaats van dezelfde soort en op de (nagenoeg) zelfde standplaats. Begeleiding jonge lanen Op de buitenplaats zijn diverse jonge lanen aanwezig, deels ter vervanging van eerdere lanen, deels zijn er nieuwe lanen aangeplant. Deze jonge bomen moeten worden begeleid met vormsnoei / kroonsnoei om uit te kunnen groeien tot volwaardige laanbomen. Een keer per 3 jaar zal deze precieze snoei plaats moeten vinden. Knotten wilgen Op de open plekken rond de kinderboerderij en moestuin op de buitenplaats staan rijen met knotwilgen (15 stuks). Eens per 4 jaar worden deze geknot en zullen de takken worden afgevoerd. Baggeren sloten De aanwezige sloten op de buitenplaats slibben op den duur vol met plantenresten en bladeren waardoor de doorstroming verslechtert en de voedselrijkdom van de sloten 16

17 omhoog gaat. Door eens per vier jaar deze sloten te ontdoen van de bagger, zal de doorstroming verbeteren en de natuurwaarde van het water verbeteren. De bagger wordt ter plekke verwerkt, minimaal een meter van de oever. Baggeren vijver Net als de sloten hebben ook de vijvers te maken met een constante val van blad en groei van waterplanten. Hierdoor wordt de vijver ondiep, zuurstofarm en kan het water vertroebelen. Voor vissen en amfibieën kan dit problemen opleveren. Het is eens per 10 jaar noodzakelijk het overtollige materiaal professioneel van de bodem te verwijderen en af te voeren. Ook moet de beschoeiing in tact blijven om te voorkomen dat de oevers verzakken en hun oorspronkelijke profiel verliezen. Daardoor kan ook de vorm van de vijver aangetast worden. Vervangen oeverbeschoeiing De huidige oeverbeschoeiing van de vijvers op de Hartekamp is in slechte staat. Het hout is vermolmd en moet worden vervangen. Bij deze landschappelijke vijvers is de glooiende oeverlijn een belangrijk aspect van het aanzicht. Door de beschoeiing over een periode van 6 jaar te vervangen, kan hij daarna ongeveer 20 jaar mee. Door het gebruik van houten delen en palen die net boven de waterlijn uitkomen, zal een bijna onzichtbaar en zeer duurzame oever ontstaan. Vervangen rasters Over het gehele terrein staan verschillende soorten hekken en rasters. In de komende jaren worden bekeken of deze moeten worden vervangen of (deels) kunnen verdwijnen. Raster rond de vijver, foto situatie

18 7. Inzet Landschap Noord-Holland Per 1 januari 2012 heeft de Hartekamp Groep het beheer van buitenplaats de Hartekamp overgedragen aan Stichting Landschap Noord-Holland. Hierbij zijn de huidige medewerkers van de groendienst gedetacheerd bij Landschap Noord-Holland en vallen onder beheerteam Zuid, met beheerder Francis Schennink. Beheerteam Zuid houdt kantoor in het koetshuis van buitenplaats Leyduin. De praktische aansturing van de tuinlieden, diverse overlegmomenten en begeleiding van de grootschalige werkzaamheden rond de sloop en nieuwbouw op de buitenplaats, zullen tijd en inzet vragen van medewerkers van Landschap Noord-Holland. De inschatting van de tijdsbesteding is als volgt; Beheerder: - aanwezig bij (bouw-) overleggen (voortgang); - aansturing externe aannemers / opdrachten; - afstemming met de opdrachtgever Tijd: 0,25 dag per week Terreinmedewerker / boswachter: - (praktische) aansturing en begeleiding werkzaamheden tuinlieden; - praktische inzet / bijspringen grotere klussen; - communicatie / toezicht Tijd: 0,5 dag per week Communicatie Communicatie is in de aankomende periode zeer belangrijk. De communicatieafdelingen van beide organisaties werken samen om de gezamenlijk communicatie naar het publiek te bepalen. Om de samenwerking in het veld herkenbaar te maken, is bebording geplaatst met informatie over de beheerder, informatie over het terrein en de huisregels. Ook de samenwerking met de gemeente Heemstede is heel belangrijk. Wanneer werkzaamheden zullen plaatsvinden, zal altijd ruim van tevoren contact worden opgenomen met de gemeente om dit af te stemmen. Zo kan communicatie optimaal worden ingezet en zullen zowel bestuurders als inwoners van de gemeente op de hoogte blijven. 18

19 8. Insteek maatregelenplan De uit te voeren maatregelen zijn beschreven in een maatregelenplan, opgesteld door Klaas de Boer (beheerder Cultuurhistorische objecten (LNH)) in samenwerking met beheerteam Zuid van Landschap Noord-Holland. Omdat dit beheerplan uitgaat van een korte looptijd (2 jaar), is geen uitgebreide beschrijving gemaakt van alle specifieke bomen en parkbosvakken anders dan die in het Maatregelenplan. Maatregelen die in deze 2 jaren worden uitgevoerd, hebben echter wel effect op (vervolg)maatregelen in de toekomst. Vandaar dat de gehele beheercyclus in het maatregelenplan wordt beschreven. Een recente inmeting van alle bomen op het terrein is in het bezit bij De Hartekamp Groep. Deze wordt gebruikt bij het aanvragen van vergunningen rond de nieuwe Zorgwijk. Wanneer aan het einde van de looptijd de Zorgwijk is opgeleverd (inclusief beplanting) en de tijdelijke bebouwing is verwijderd, zal een uitgebreid beheerplan worden opgesteld met een langere looptijd. Uitvoering werkzaamheden Werkzaamheden worden uitgevoerd volgens de planning in het maatregelenplan. Afwijkingen in de planning (bijvoorbeeld door weersomstandigheden of financiering) of aanvullende werkzaamheden worden aan de gemeente doorgegeven. Bij kapwerkzaamheden: - markeren bomen in het veld - contact met de gemeente - controle door de gemeente en uitleg maatregelen - communicatie inwoners Heemstede (De Hartekamp Groep / gemeente Heemstede) Het kappen / dunnen van opstanden en individuele bomen (20 cm DBH) die niet staan beschreven in het maatregelenplan van het beheerplan, blijven omgevingsvergunningplichtig. 19

20 9. Maatregelenplan 20

21

22 maatregelenplan Hartekamp Beschrijving huidige situatie Streefbeeld Toelichting maatregelen Maatregel Frequentie kostenraming Periode Vak afd. Terrein onderdeel 1 A Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Plaatselijk veel (wintergroen) heesters. Opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). In het perceel ligt een verhoging. Mogelijk liep hier vroeger een pad overheen, vanwaar men uitzicht had op de omgeving. De bomen staan dicht op elkaar (hoog stamtal). 1 B Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De bomen staan dicht op elkaar (hoog stamtal). 1 C Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Met name langs de randen staan een aantal monumentale bomen. Opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). 1 D Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Met name langs de randen staan een aantal monumentale bomen. Opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). 1 E Gras (zichtas) met bomen in de randen. Zichtas begroeid met gras en langs de randen bomen en heesters. De bomen langs de randen ondervinden concurrentie van de bomen in het parkbos. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Zichtas begroeid met gras en langs de randen bomen die goed uit kunnen groeien. In de randen staan sierheesters. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Vanwege het hoge stamtal wordt er versneld (1x/6 jr.) gedund en relatief sterk in gegrepen. Bomen op het talud vellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Vanwege het hoge stamtal wordt er versneld (1x/6 jr.) gedund en relatief sterk in gegrepen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen en randen gericht op het bevoordelen van bomenbestand. Opslag verwijderen. toekomstbomen en bomen in de randen. Vanwege de concurrentie van de bomen in de rand versneld (1x/6 jr.) dunnen en relatief sterk in gegrepen. Zowel achter de bomen als in de rij. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Planten van heesters in de randen. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2014 / 2015 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2014 / 2015 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2014 / 2015 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden en de randen van het vak snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2014 / 2015 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden en de randen van het vak snoeien. 1x/6 jaar 2014 / F Hakhout. Hakhout met overstaanders van eik. Het grootste deel van het perceel is inmiddels af gezet. 1 G Parkbos en siertuin. 1 H Parkbos en siertuin. 1 I Vijver, eiland en talud rond vijver. Parkbos, deels bestaande uit relatief jonge bomen en een groep met coniferen. Siertuin, zogenaamde Engelse tuin, met een centraal gelegen gazon en herdenkingsplaats en coniferen en sierheesters rondom. Parkbos met enkele monumentale bomen. Siertuin, zogenaamde Engelse tuin, met waarschijnlijk authentiek padenstelsel. De paden worden begeleid door lavastenen. Sterk uitgegroeide coniferen en heesters bepalen het beeld. Op het eiland staan diverse min of meer solitaire bomen. Enkele groepen met sierheesters en bosheesters. Op het talud rond de vijver staan diverse boomsoorten. Hakhout bestaande uit es, els, veldesdoorn en hazelaar met een enkele overstaander van eik of linde. In het hakhout staan her en der heesters zoals meidoorn, kardinaalsmuts e.d. Parkbos bestaande uit enkele bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Siertuin met een gevarieerde beplanting van sierheesters rondom. Parkbos bestaande uit enkele bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Siertuin met een open structuur (licht op de paden) en een gevarieerde beplanting van sierheesters en coniferen. Eiland met bijzondere solitaire bomen, boomgroepen en sierheesters. De zichtas bestaat uit gras en kruiden. Er staan enkele bomen in een geometrisch plantverband langs de zichtas. Verder staan de bomen opgesteld volgens de principes van Engelse landschapsstijl. In het talud staan de bomen los van elkaar. Enkele rijen met bomen worden doorbroken (eiken en treurwilgen), door er meerdere exemplaren tussen uit te halen. Als de bomen in het talud te veel concurrentie ondervinden van de bomen in het parkbos, worden deze vrij gesteld. Hakhout periodiek afzetten en na de eerste keer aanvullen met soorten genoemd in het streefbeeld. Hakhout afzetten. Planten bosplantsoen. (op)snoeien overstaanders. ########################################### Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand. Opslag verwijderen. Siertuin: coniferen, verwijderen, dunnen en snoeien. Planten heesters. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Siertuin: coniferen verwijderen, dunnen en snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand. Opslag verwijderen. Siertuin: coniferen, verwijderen, dunnen en snoeien. ########################################### Eiland: Bomen planten waaronder beuk, bruine beuk en tamme kastanje. Enkele bomen vellen op het talud en bomen die de monumentale exemplaren beconcurreren. Opslag boomvormende soorten verwijderen. Op het taluds bomen vellen. 1x/8 jaar 2014 / x/6 jaar 2016 / x/6 jaar 2016 / x/6 jaar 2016 / J Parkbos en Parkbos met aan de randen solitaire bomen solitaire bomen. met name een rij van monumentale linden. Aan de zuidzijde een laan/rij met eiken. 2 A Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De bomen staan dicht op elkaar (hoog stamtal). 2 B Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De bomen staan dicht op elkaar (hoog stamtal). Parkbos bestaande uit enkele bomen, zodat de rijen met linden en eiken geen concurrentie ondervinden. De bomen staan onderling op een ruime afstand en kunnen hun kroon goed ontwikkelen. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van de linden en eiken. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Vanwege het hoge stamtal wordt er versneld (1x/6 jr.) gedund en relatief sterk in gegrepen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Vanwege het hoge stamtal wordt er versneld (1x/6 jr.) gedund en relatief sterk in gegrepen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand. Opslag verwijderen. 1x/6 jaar 2016 / 2017 Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2015 / 2016 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2014 / 2015 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien.

23 maatregelenplan Hartekamp Vak afd. Terrein onderdeel Beschrijving huidige situatie Streefbeeld Toelichting maatregelen Maatregel Frequentie kostenraming Periode C Parkbos. Parkbos bestaande uit diverse boomsoorten. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2015 / 2016 Opslag van bomen die veel schaduw kunnen onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs verdragen (esdoorn en beuk). De bomen staan ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Vanwege het hoge stamtal wordt er versneld (1x/6 jr.) de paden snoeien. dicht op elkaar (hoog stamtal). Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en gedund en relatief sterk in gegrepen. Opslag van besdragende soorten. esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. 2 D Vijver met heesters en bomen. Strook beplanting van bomen en sierheesters rond vijver. In het vak staan diverse coniferen. Vijver met op het talud deels sierheesters en deels gras. Rondom staan enkele solitaire bomen, waaronder enkele coniferen. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomen gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Heesters sterk terugsnoeien en op een aantal plaatsen verwijderen en inzaaien met gras. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand. Opslag in talud verwijderen. Bomen snoeien. Heesters snoeien/verwijderen. Gras inzaaien. 1x/6 jaar 2015 / E Vijver met sierheesters en parkbos. 2 F Hakhout en parkbos. Strook beplanting van bomen en sierheesters langs een brede watergang. In het vak staan diverse coniferen. Langs de watergang staan enkele bomen op het talud. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomen Talud met enkele groepen sierheesters en gras. Parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen, met coniferen en loofbomen. waaronder diverse coniferen. Heesters sterk terugsnoeien. Hakhout met overstaanders van eik. Grote delen Hakhout bestaande uit es, els, veldesdoorn en hazelaar van het hakhout moeten nog voor de eerste keer met een enkele overstaander van eik of linde. In het worden afgezet. Strook met parkbos aan de hakhout staan her en der heesters zoals meidoorn, andere zijde van de beukenlaan. kardinaalsmuts e.d. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand. Opslag in talud verwijderen. Bomen snoeien. Heesters snoeien. ########################################### Hakhout afzetten. Planten bosplantsoen. Hakhout: 1x/8 (op)snoeien overstaanders. Parkbos: jaar. Parkbos Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/ 6 jaar. bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. 1x/6 jaar 2015 / / A Parkbos. Veel monumentale bomen, waaronder de bomen Monumentale bomen op ruime afstand met daaronder die vanouds (vrij) langs de (landschappelijke) een goed ontwikkelde heestervegetatie. rand stonden, zoals linde en paardekastanje. Beuken in een kwart cirkel en mogelijk meer rijen/structuren in het plantverband. De heesterlaag is slecht tot matig ontwikkeld. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Planten van heesters, langs de randen groepen met een hogere sierwaarde en in het vak (bos)heesters. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand. Opslag verwijderen. Planten groepen met heesters. 1x/6 jaar 2016 / B Siertuin, gras en solitaire bomen. Siertuin met hagen, vaste planten e.d. Gras met min of meer solitaire bomen. Soorten: eik, tulpenboom, beuk en linde. Siertuin op een hoog niveau onderhouden. Gras als De siertuin behoeft meer onderhoud. Het aantal gazon beheren met enkele solitaire bomen. Om de solitaire bomen is te hoog. Selectie maken in soorten zichtas in te kaderen staat er een heestergroep onder de en gewenste standplaats en circa de helft op termijn solitaire bomen. verwijderen om de bomen goed uit te kunnen laten groeien. Planten groep van sierheesters. Siertuin onderhouden. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen in solitaire bomen. Planten groep van sierheesters. Bomen (op)snoeien. eenmalig bomen verwijderen / C Gras (zichtas) met bomen. Gras met enkele solitaire bomen als begeleiding Zichtas over beide zijkanten van de vijver en recht over van de zichtas. Twee relatief jonge lindebomen het eiland. Gras als gazon beheren met enkele solitaire staan symmetrisch ten opzichte van het gebouw. bomen. Zichtas aan de zuidzijde breder maken om uitzicht te krijgen op de vijver. (zie vak 3D). Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomen in de rand. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Planten van sierheesters, langs de rand van de zichtas. Heesters terugzetten/verwijderen om de zichtas breder te maken. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen in bomenbestand. Variatie in heesterrand verhogen. Bomen (op)snoeien. 1x/6 jaar 2014 / D Parkbos en sierheesters. 3 E Parkbos en (solitaire) bomen rond gebouwen. 3 F Parkbos en (solitaire) bomen rond gebouwen. 3 G Siertuinen rond de Hartekamp, met gras, sierheesters en bomen. Parkbosrand met bomen in de rand langs de zichtas. De rand van de zichtas bestaat uit heesters. Stroken met parkbos rond gebouwen. Eikenlaan aan de zuidzijde. Parkbosrand met markante boomsoorten in de rand langs de zichtas. De rand van de zichtas bestaat uit sierheesters. Stroken met parkbos rond gebouwen, waarvan de beplanting grotendeels uit heesters bestaat met daarin enkele (monumentale) bomen die voldoende licht toe laten treden op de heesters. Eikenlaan aan de zuidzijde. Stroken met parkbos rond gebouwen. Her en der Stroken met parkbos rond gebouwen, waarvan de staan monumentale solitaire bomen. beplanting grotendeels uit heesters bestaat met daarin enkele (monumentale) bomen die voldoende licht toe laten treden op de heesters. Siertuinen rond het hoofdgebouw. Halfcirkelvormig gazon met (monumentale) solitaire bomen voor het huis. Het huis wordt aan beide zijden op gesloten door bomen en heesters. Siertuinen rond het hoofdgebouw herinrichten op basis van gewenst historisch ontwerp. Halfcirkelvormig gazon met (monumentale) solitaire bomen voor het huis. Het huis wordt aan beide zijden op gesloten door een enkele boom met daaronder sierheesters. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos Heesters terugzetten/verwijderen om de zichtas en rand, waarbij een aantal jongere bomen die dicht breder te maken. Toekomstbomen langs de zichtas staan worden verwijderd. Opslag aanwijzen/merken. Dunnen in bomenbestand. van esdoorn en beuk verwijderen. Planten van Variatie in heesterrand verhogen. Bomen heesters, langs de randen groepen met een hogere (op)snoeien. sierwaarde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Planten van heesters op plaatsen die open vallen. Eikenlaan vrij stellen van concurrerende bomen in het parkbos. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Planten van heesters op plaatsen die open vallen. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand en eikenlaan vrij stellen. Opslag verwijderen. Planten groepen met heesters. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen bomenbestand en solitaire bomen vrij stellen. Opslag verwijderen. Planten groepen met heesters. ########################################### Dunnen in solitaire bomen en beplantingsvakken. Heesters sterk terugsnoeien en planten heesters. Bomen (op)snoeien. 1x/6 jaar 2014 / x/6 jaar 2018 / x/6 jaar 2019 / x/6 jaar 2018 / H Gras, solitaire bomen en sierheesters. Gras met een enkele solitair en heestergroep. Langs de rand staan heesters en bomen. Gras met stinzeplanten en een enkele solitair en heestergroep. In de rand staan sierheesters en enkele bomen. Gras de eerste keer laat maaien met uitzondering van Dunnen in bomenrand. Heesters sterk een smalle strook langs de weg. Stinzeplanten terugsnoeien en planten heesters. Bomen aanplanten. Rand met bomen sterk dunnen. Heesters (op)snoeien. terugzetten en variatie verhogen. 1x/6 jaar 2018 / A Parkbos en solitaire bomen rond parkeerplaats. Monumentale eiken met daaronder verschillende boomvormende soorten, zoals beuk, esdoorn en veldsedoorn. Het terrein is in gebruik als parkeerplaats. 4 B Parkbos. Parkbos met (monumentale) bomen en heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Monumentale eiken vormen het beeld. De ondergroei bestaat uit (groenblijvende) heesters. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Verwijderen of afzetten (veldesdoorn) van alle opslag van boomvormende soorten. Waar ruimte ontstaat worden heesters geplant. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Verwijderen/afzetten opslag. Heesters planten. Bomen snoeien. 1x/6 jaar 2016 / 2017 Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2016 / 2017 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien.

24 maatregelenplan Hartekamp Beschrijving huidige situatie Streefbeeld Toelichting maatregelen Maatregel Frequentie kostenraming Periode Vak afd. Terrein onderdeel 4 C Parkbos. Parkbos met (monumentale) bomen en heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de paden staan her en der eiken. 4 D Parkbos. Parkbos met (monumentale) bomen en heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de paden staan her en der eiken en beuken. 4 E Parkbos. Parkbos met (monumentale) bomen en heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de paden staan her en der eiken en beuken. 4 F Parkbos. Parkbos met (monumentale) bomen en heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de paden staan her en der eiken. 4 G Parkbos en Parkbos met (monumentale) bomen en solitaire bomen. heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de paden staan her en der eiken. 4 H Parkbos en Parkbos met (monumentale) bomen en solitaire bomen. heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. 4 i Parkbos en Parkbos met (monumentale) bomen en solitaire bomen. heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de oostzijde staat een rij monumentale linden. 5 A Parkbos en Parkbos met (monumentale) bomen en solitaire bomen. heesterbegroeiing. Plaatselijk opslag van bomen die veel schaduw kunnen verdragen (esdoorn en beuk). De heesters staan plaatselijk dicht op de paden. Langs de weg staat verschillende boomsoorten. 5 B Solitaire bomen. 5 Terrein rond boerderij. 5 Terrein rond tijdelijke gebouwen. Enkele monumentale bomen en heesters. Niet opgenomen. Niet opgenomen. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Parkbos bestaande uit bomen met een ruime afstand onderling die zich in het kronendak goed hebben kunnen ontwikkelen. Variatie in bomenbestand behouden. Heesterbegroeiing van (wintergroene) heesters en besdragende soorten. Plaatselijk staan er bomen in een rij langs de paden. Monumentale bomen en sierheesters. Oostenrijkse den zo lang mogelijk handhaven. Streefbeeld vast stellen nadat de tijdelijke gebouwen weg zijn. Streefbeeld vast stellen nadat de tijdelijke gebouwen weg zijn. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen parkbos gericht op het bevoordelen van toekomstbomen. Bomen die op een rij staan vrij stellen. Opslag van esdoorn en beuk verwijderen. Ontwikkeling van bosheesters stimuleren. Plaatselijk groepsgewijs verjongen met eik en linde. Dunnen in bomenbestand en aanvullen sierheesters. Nader uit te werken op basis van nog vast te stellen ontwerp/streefbeeld. Nader uit te werken op basis van nog vast te stellen ontwerp/streefbeeld. 6 Zorgdorp Niet opgenomen. Ontwerp DS, na gereed komen van de bouwwerkzaamheden. lanen Lanen worden nog met een aparte codering op de kaart met beheervakken aangevuld. 1 F,C,D Laan Beukenlaan met aan de westzijde oude bomen Beukenrij. Beukenlaan wordt onder invloed van concurrentie van en aan de oostzijde jonge bomen. De jonge het parkbos omgevormd tot beukenrij. bomen krijgen veel concurrentie van de oude laanbomen en het parkbos. 2 F,A Laan Beukenlaan. Beukenrij. Beukenlaan wordt onder invloed van concurrentie van het parkbos omgevormd tot beukenrij. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2013 / 2014 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2013 / 2014 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2013 / 2014 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2013 / 2014 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2016 / 2017 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2016 / 2017 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2013 / 2014 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Toekomstbomen aanwijzen/merken. Dunnen 1x/6 jaar 2016 / 2017 bomenbestand. Opslag verwijderen. Bomen langs de paden snoeien. Dunnen in bomenbestand en planten sierheesters. (op)snoeien bomen. Snoeien bomen. Overige maatregelen nader uit te werken. Nader uit te werken. ########################################### Zo nodig beschermen, onderhouden of verwijderen van beplanting op het bouwterrein. Verwijderen van de jonge beuken aan de oostzijde. (op)snoeien van de oude beuken. Verwijderen van de jonge beuken aan de oostzijde. (op)snoeien van de oude beuken. 1x/6 jaar. na afloop bouwwerk zaamhe-den. 1x/6 jaar na afloop bouwwerk zaamhe-den. doorlopend. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen beuken eenmalig. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen beuken eenmalig. 2 E Laan Beukenlaan bestaande uit oude bomen. Beukenlaan. Snoeien bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. na afloop bouwwerk zaamhe-den / / 2015

25 maatregelenplan Hartekamp Beschrijving huidige situatie Streefbeeld Toelichting maatregelen Maatregel Frequentie kostenraming Periode Vak afd. Terrein onderdeel 3 A Laan Eikenlaan langs de vijver. In de ronding van de Laan doorbreken door er een groot aantal bomen tussen vijver (vak 1H) staat tegenover de jonge beuk op uit te halen. Of indien de laan wordt gehandhaafd de de driehoek een cultivar (Hongaarse) eik. De eiken aan de parkboszijde zo snel mogelijk vrij stellen. eiken aan de zijde van het parkbos ondervinden veel concurrentie van de bomen in het parkbos. Vellen en vrij stellen eiken. Snoeien eiken. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag eenmalig / E Laan Eiken(rij) laan langs de rondgaande weg. Laanbomen krijgen concurrentie van de bomen in het parkbos. 4 A Eikenlaan langs de (huidige) doorgaande weg direct langs de aula. Eikenlaan waarvan de bomen (stammen) in de rij goed zichtbaar zijn. Eikenlaan waarvan de bomen (stammen) in de rij goed zichtbaar zijn. Eiken vrij stellen door nagenoeg alle boomvormende soorten in de aanliggende vakken te vellen. Heesters en dergelijke terugzetten/verwijderen zodat er geen takken door de eikenlaan steken, die het zicht op de rij met stammen onderbreken. Snoeien en vrij stellen van de bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag eenmalig. Snoeien en vrij stellen van de bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag eenmalig / / C,D Laan Eiken en beukenlaan. Bomen in laanverband handhaven. Snoeien en vrij stellen van de bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag eenmalig. 4 I,F Laan Lindelaan. Bomen in laanverband handhaven. Snoeien en vrij stellen van de bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag 5 Laan Lindelaan rond boerderij en weiden. Doorlopend tot langs de vijver in vak 2D. Bomen in laanverband handhaven. Snoeien en vrij stellen van de bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag eenmalig. 6 Laan Eikenlaan (monumentaal). Bomen in laanverband handhaven. Snoeien en vrij stellen van de bomen. Snoeien 1x/ 6 jaar. Vellen opslag eenmalig / 2014 eenmalig / / / 2014

26 Bijlage Quickscan Historische bronnen De Hartekamp (Arthur Schaafsma. Landschap Noord-Holland, 2009 i.o.v. de Hartekamp Groep) 21

27 Inhoudsopgave 1 Inleiding Inleiding 2 Inventarisatie Algemene gegevens Bodem 23 3 Cultuurhistorie Historie 3.2 Thorenvliet Leidsevaart De Harte-Camp Clifford De Overtuin De modernisering van de tuin in Landschapstijl Einde particuliere bewoning Huidige situatie Zichtlijnen Analyse en waardering Analyse en waardering 43 5 Waardering Waardering per deelgebied 50 Deelgebied 1: Rondom het huis 51 Deelgebied 2: Rond de paviljoens 53 Deelgebied 3: Het gebied rond de kinderboerderij 54 Deelgebied 4: Het parkbos gelegen langs de Herenweg Toekomstige ontwikkelingen 55 22

28 Inleiding De Hartekamp, gelegen op de grens van Heemstede en Bennebroek, is een landgoed dat al vele eeuwen bewaard is gebleven. In de komende jaren staan ingrijpende veranderingen te gebeuren. Veel van de bestaande bebouwing zal worden vervangen door nieuwbouw. In opdracht van De Hartekamp Groep heeft Landschap Noord-Holland een inventarisatie gemaakt van de cultuur- en natuurhistorische waarden van de huidige Hartekamp. De resultaten kunnen basis zijn van de beslissing van LNH om in de toekomst het beheer van het landgoed over te nemen. Inventarisatie Algemene gegevens De Hartekamp ligt aan de Herenweg op de grens van Heemstede en Bennebroek. Het oppervlak is in totaal 27,4 ha. Er bevindt zich vanuit de rijke historie van het landgoed een monumentaal landhuis, een orangerie en diverse moderne gebouwen die in gebruik zijn bij de zorginstelling De Hartekampgroep. In deze verblijfsgebouwen wonen en werken lichamelijk- en geestelijk gehandicapten. In het hoofdhuis bevindt zich de administratie van de zorginstelling. Over het terrein verspreid zijn diverse grote- en kleinere parkeerplaatsen aangelegd. Er is een kinderboerderij, een kleine moestuin en er zijn diverse vijverpartijen. Het landgoed is openbaar toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang Bodem Het westelijk gelegen terrein, gelegen langs de Leidsevaart, bestaat hoofdzakelijk uit zandig moerasveen. De dikte varieert van 0,1 tot 2 meter en wordt afgewisseld met dunne zandlaagjes. Het laagste deel van de Hartekamp ligt op 0 meter N.A.P. Het oostelijk deel bestaat uit jong duinzand met veel schelpgruis. Dit gebied vormt teven het hoogste gedeelte van het landgoed en ligt op + 0,3 meter N.A.P. De oorspronkelijke bodem is door de verschillende veranderingen van het landgoed nog in grote lijnen aanwezig. Op verschillende plekken zijn vergravingen. 23

29 Cultuurhistorie In het begin van de 17 e eeuw werden in Holland vele bescheiden buitenverblijven aangelegd door rijke burgers. Deze buitenverblijven kwamen in gebieden op niet al te grote afstand van de grote steden. De Noord-Hollandse regio s waar veel van deze buitenplaatsen zijn gerealiseerd zijn langs de Amstel, de Vecht, het Gooi en Kennemerland. Bij deze keuze was ook de nabijheid van schoon drinkwater en jachtgebieden een pré. Voor Kennemerland waren dat de duinen. De landerijen werden meestal geëxploiteerd als boerderij of blekerij. Vooral dit bleken was in de omgeving van Haarlem een veel voorkomende bedrijfstak vanwege de aanwezigheid van het schone (duin)water. Omdat de eigenaren de drukke en vaak stinkende stad voor langere tijd wilden ontvluchten, lieten zij eenvoudige herenhuizen bouwen met daarbij kleine tuinen. Thorenvliet Thorenvliet is de eerdere naam van de Hartekamp. De naam is afkomstig van de Leidse burgemeester Franc van Toorenvliet die het bezit in de 16 e eeuw van de familie Berkenrode erfde. In 1653 komt de naam Thoren-Vliet voor het eerst op een officiële acte voor. Landmeter Andries van der Walle maakt een kaart met daarom de scheidslijn tussen de heerlijkheden Bennebroek en Heemstede. Deze scheidlijn wordt in het veld met grenspalen aangegeven. Grenspaal D wordt geplaatst bij de Herenweg. In de bijbehorende acte staat omschreven: alwaer een steen zal worden gestelt op deeze scheijdinge of scheijsloot van de woninge van Toornvliet en het kroffken (droogbergje) naast de erfpacht van Gerrit Duijtman. Een kaart van landmeter Hendrik Simonsz. Duindam uit 1633 geeft een beeld van het land dat op naam staat van weduwe Thooren Vliet (= Catharina van Rhijn). Zoals te zien op de kaart bestaat het land uit 5 percelen waarvan er 2 paarsgewijs achter elkaar lagen. Een perceel steekt zuidwaarts. Thorenvliet ligt aan de voorzijde ingesloten door de Herenweg, de achterzijde van het land wordt begrensd door de Houtvaart. Aan de overzijde van de weg liggen de nog onontgonnen gronden, de zogenaamde woeste gronden. Het huis Thorenvliet lijkt behoorlijk groot en staat afgebeeld temidden van de boomgaarden, verbonden door een rechte oprijlaan met de Heerenweg. Leidsevaart In 1656 werd de trekvaart tussen Haarlem en Leiden gegraven de huidige Leidsevaart. De inmiddels ontstane gordel van 8 buitenplaatsen, waar Thorenvliet er een van was, moeten aan de achterzijde van hun terrein een strook grond opofferen. 24

30 De Harte-Camp In 1662 krijgt het buiten haar huidige naam, de Harte Camp. Hendrik Zeegersz. van de Camp, een Amsterdamse koopman, kocht de hofstede (8,5 ha groot) in dat jaar van de toenmalige erfgenamen. In het gebied leefden veel herten en hij kon op deze manier zijn naam verbinden aan de hofstede. De hofstede omvatte een woning, een hooiberg, bomen, beplantingen, weiland, teel en hooiland. Deze Van de Camp was ook eigenaar van het naastgelegen Huis te Manpad. Kort na zijn dood werd Huis te Manpad door zijn erfgenamen verkocht. Op 8 mei 1692 werd Johan Hinlopen, postmeester en verantwoordelijk voor de exploitatie van de postroute Amsterdam-Antwerpen, eigenaar van de Hartekamp. In de voorgaande jaren was er niet veel veranderd aan het terrein. Het oppervlak was iets vergroot, de bebouwing werd in de acte aangeduid als huismanswoninge, wat overeenkomt met de bebouwing van een boerenhofstede. Deze Johan Hinlopen had grote plannen met de Hartekamp. In de jaren 1692 tot 1696 kocht hij diverse stukken grond grenzend aan het terrein, waaronder blekerijen en stukken wildernis. In de jaren daarop volgend laat hij een nieuw huis bouwen en laat hij formele tuin aanleggen in de stijl die in die tijd gebruikelijk was. De plattegrond, getekend door landmeter M. Walraven uit 1708, laat een duidelijke geometrische tuinaanleg zien. 25

31 Tuinstijl: Hollands Classicisme Deze tuinstijl werd in Nederland vooral toegepast tussen 1620 en Deze tuin is dus relatief laat in deze stijl aangelegd. De tuinen uit deze tijd zijn veelal ingepast in bestaande kavelstructuren en slootpatronen. Stijlkenmerken welke ook op de Hartekamp waren terug te vinden zijn: - De plattegrond bestaat uit een rechthoek - Het huis maakt duidelijk deel uit van de tuinaanleg - Een as van symmetrie deelt de plattegrond in tweeën; deze as is loodrecht op het huis geprojecteerd - De tuin is omsloten door een boomsingel met dichte hagen; de tuin is afgesloten van de omgeving - Lanen en sloten verdelen het terrein in vierkante of rechthoekige compartimenten - Dichtbij het huis liggen sierperken, ingevuld met Hollandse bloemperken - De moesbedden en fruitbomen liggen binnen de ordening van de tuinarchitectuur - Waterelementen Kenmerkende struiken en bomen: - Buxus, liguster, taxus en laurier - Eiken, berken, beuken, linden, essen, iepen en abelen 26

32 Wanneer we de plattegrond van de Hartekamp nader bestuderen, zien we de losse onderdelen van het ontwerp. Om te beginnen aan de zijde van de Heerewegh. Achter de klassieke poort zien we het huis de Hartekamp liggen. De zichtas op het huis is vrij en bestaat uit een baan van gras geflankeerd door bomen die in de legende worden omschreven als het Linde-plein. De bomen staan in een strak kruisverband. Het Lindeplein heeft twee graskommen aan de linker- en rechterzijde van het plein. Het zicht op de stervormige moestuinen wordt ontnomen door hoge hagen. 27

33 Ter hoogte van het huis gaan de moestuinen over in perfect vierkante boomgaarden, beplant in kruisverband. De randen zijn beplant met een ander soort bomen. Centraal achter het huis ligt een bloempartere in sierlijk patroon. Aan de randen staan vormgesnoeide boompjes. Erachter, in het hart van de hoofdas, ligt een ovaalachtige vijver. Verder in de richting van de Leidsevaart liggen twee symmetrische moestuinen, langs de centrale as ligt een boomgaard van Iepen. 28

34 Aan de achterzijde van het terrein ligt centraal een lange, smalle vijver, geflankeerd door twee haaks op deze vijver staande lange smalle vijvers. Erachter een door lanen in vlakken opgedeeld terrein. Deze vakken zijn aangeduid met queekerijen van geboomt. Waarschijnlijk wordt hiermee hakhout bedoeld. Vanaf de kant van de Leidsevaart is het huis zichtbaar met ervoor de beplanting van linde. De lange smalle vijver met brug. De smalle, lage hagen naast de lanen en de vijver. De vakken zijn begroeid met lage bomen en struiken. In de Leidsevaart vaart een bootje. 29

35 Aan de zuidkant van het terrein bevindt zich een orangerie en een taxens queekerij. De orangerie was een ruimte waarin onder meer sinaasappelboompjes stonden. Dit was een belangrijk statussymbool. Orangerien zijn gebruikelijk bij tuinen uit deze periode. De taxusbomen werden gebruikt in de tuin als vormbomen. Clifford In 1709, nadat Hinlopen was overleden, werd het huis geveild als zijnde een considerabele huisinge. De inboedel en de hofstede werden separaat geveild. Ook de bomen uit de orangerie werden verkocht. De hofstede komt nu in handen van het bekende Amsterdamse koopmansgeslacht Clifford. Vanaf 1680 ontstaat onder invloed van tuinen in Frankrijk, waaronder Versailles, een nieuwe stijl voor tuinen, de Frans Classicistische tuinstijl. Clifford past deze stijl toe bij de modernisering van de Hartekamp vanaf het moment dat hij het in eigendom kreeg. 30

36 Tuinstijl: Frans Classisisme Deze tuinstijl werd in Nederland veel gebruikt in de periode Stijlkenmerken die op de kaart van de Hartekamp zijn terug te vinden zijn: - Symmetrische middenas en zij-assen - Rijke versiering van de tuin, invulling parterres, tuinbeelden en ornamenten - Onregelmatige padenpatronen binnen hakhoutpercelen - Vijvers met fonteinen - Overtuinen buiten het oorspronkelijke ontwerp Om de buitenplaats meer aanzien te geven koopt Clifford een blekerij en pacht hij een aantal hectaren wildernis aan de overzijde van de Herenweg. Hij laat op dat terrein op een duintop een speelhuis bouwen met uitzicht op de Haarlemmermeer. Hij trekt de centrale as door naar de uitkijkheuvel in de zogenaamde overtuin. Hij effende de grond om de heuvel. Na het overlijden van Clifford sr. (1727) nam zijn zoon het beheer van de buitenplaats over. In de overtuin verplaatste hij de uitkijkheuvel en het huisje, verlengde en verbrede de hoofdlaan. Het geëgaliseerde terrein eromheen moest worden beplant met helmgras om verstuiving tegen te gaan. Verder mocht hij om de heuvel laag kreupelhout planten. Daarna is hij bezig gegaan met het moderniseren van de gehele buitenplaats. Op een plattegrond van rond 1738 zijn diverse aanpassingen te zien Voorplein met linden en boulingrin 2. Parterres 3. Boomgaard 4. Bloemparterre Vijver met fontein De Linden op het voorplein worden deels verwijderd, het middenpad wordt aan twee zijden om een lage omrande grasstrook (boulingrin) geleid. De naastgelegen parterres worden volgens de laatste mode aangepast met nieuwe patronen. In de boomgaard worden nieuwe schuine lanen aangelegd, uitkomend op het huis. 31

37 Een deel van de boomgaard wordt ingevuld als bloemparterre. De ovale vijver wordt achthoekig van vorm met een fontein. 1. Vakken voor kuipplanten Orangerie 3. Hakhout-bossen 4. Doolhof 5. Tuintheater Speelhuis Op de plaats van de moestuinen lagen nu vakken voor kuipplanten en een orangerie. De vakindeling van de hakhoutbossen langs de Leidsevaart is verdwenen. In de zuidwesthoek is een hakhoutvak vervangen door een sierelement, namelijk een doolhof met uitkijkheuveltje. Op de plek van de voormalige orangerie is een tuintheater met vijver en coulissen gebouwd. Langs de herenweg staat een speelhuis met vijver (kom)

38 De Overtuin De gehele overtuin is voorzien van diverse sierelementen. In het kreupelhout naast de hoofdlaan naar de uitkijkheuvel lopen diverse geometrisch vormgegevens paden. Een extra uitkijkheuvel (Parnssusberg) met bovenop een boom en een spiraalvormig pad is aangelegd. Er bevinden zich vijvers, een amfitheater, een hoenderhuis, een moestuin en een dennenbos. 1. Uitkijkheuvel met koepel 2. Parnassusberg 3. Vijver Amfitheater Hoenderhuis 6. Moestuin 7. Dennenbos 1 Omdat er geen totale ontwerptekeningen bekend zijn en er veel uitgegaan wordt van de bestaande situatie, mag men er vanuit gaan dat George Clifford jr. het ontwerp voor de modernisering van de tuinen zelf heeft gemaakt. Hij heeft hiervoor inspiratie gehaald uit de dan veel gebruikte voorbeeldboeken, zoals Den Nederlandtsen Hovenier van Jan van der Groen uit In 1760 overlijd Mr. George Clifford in zijn buitenhuis op de Hartekamp en erft zijn zoon de buitenplaats. Tot aan zijn dood in 1788 beheert hij het buiten zonder delen aan- of te verkopen. Zijn kinderen laten het buiten in Amsterdam veilen. In de catalogus wordt het buiten omschreven als een extra schoone hofstede genaamd de Hartekamp met deszelfs kapitaale hegte en sterke Heeren Huizinge, stallingen, groot orangehuis, bepootinge en beplantinge etc.. In de jaren daarop volgend gaat de Hartekamp over in diverse handen. Nadat George Clifford het buiten haar grootste omvang gaf, werden nu delen van het grondbezit verkocht. In 1809 koopt de makelaar Christiaan Stumphius de buitenplaats van Johan Christiaan Meyer. Het buiten wordt omschreven als De zeer plaisante hofstede genaamd De Hartekamp. lanen en bossen hoogopgaande bomen Engels plantsoen. Bij de veiling zouden ook Engelse en vreemde gewassen onder de hamer komen. Hieruit kan worden opgemaakt dat de tuin in de jaren voorafgaand aan 1809 is gemoderniseerd. Christiaan Stumphius ziet de Hartekamp puur als handelsobject, hij gaat na aankoop direct over tot het verkopen van gronden van de buitenplaats. Hij verkoopt in totaal ruim 11 ha. De buitenplaats is bij verkoop in 1810 nog ruim 26 ha groot. 33