Pestprotocol Hilfertsheem Beatrix Hilversum

Transcriptie

1 Pestprotocol Hilfertsheem Beatrix Hilversum Je kunt je pas ontwikkelen als je je veilig voelt Deel 1 Nationaal Onderwijsprotocol tegen pesten pag. 2 Deel 2 Schoolbeleid tegen pesten pag Samenvatting schoolbeleid 2. Wat is pesten? 3. De vijfsporenaanpak pag De preventieve aanpak 5. Signaleren en adequate actie pag De directe aanpak (curatief) pag Als ouders ontevreden zijn pag Hilfertsheem-Beatrix als lerende school 9. Concept omgangsregels pag Vuistregels internetgebruik 11. Adressen en literatuur pag. 9 Deel 3 Activiteiten in de afdelingen pag Aanbevelingen voor de teams 2. Aanpak onderbouw pag Aanpak bovenbouw pag

2 Deel 1 Nationaal Onderwijsprotocol tegen pesten Het nationaal onderwijsprotocol tegen pesten beoogt via samenwerking binnen en tussen scholen het probleem van het pestgedrag bij jongeren aan te pakken en daarmee geluk, welzijn en toekomstverwachting van jongeren daadwerkelijk te verbeteren. De ondertekenaars van dit protocol verklaren het volgende: 1. Pesten is een wezenlijk en groot probleem. Uit landelijk onderzoek (2000) blijkt dat een op de zestien leerlingen in het voortgezet onderwijs slachtoffer is van pestgedrag. Pestgedrag is (zeer) schadelijk voor leerlingen, zowel voor de slachtoffers als voor de pesters. De omvang en zwaarte van het probleem leiden tot de noodzaak van een aanpak door alle opvoeders van jongeren, in het bijzonder de ouders en de docenten. 2. Bestuur en schoolleiding van Hilfertsheem-Beatrix willen een passend en afdoend antwoord vinden op het probleem pesten. Daarbij vindt de school het essentieel te werken met en vanuit een effectieve samenwerking tussen ouders, docenten en leerlingen, gebaseerd op afgesproken beleid dat gericht is op deze samenwerking. 3. De ondertekenaars van dit protocol verbinden zich aan de volgende schoolbrede afspraken: a. aanpak via en het werken volgens de vijfsporenaanpak ; b. bewust maken en houden van de leerlingen van het bestaan en de zwaarte van het probleem; c. gerichte voorlichting aan alle ouders van de school; d. beschikbaarheid van mentoren, leerlingbegeleiders (interne vertrouwenspersonen) en externe vertrouwenspersonen; e. beschikbaar stellen van toegankelijke en goede informatie over het probleem pesten, voor leerlingen, docenten en ouders; f. beschikbaar stellen van geld voor professionalisering van docenten, lesmateriaal, theatervoorstellingen voor leerlingen (en andere bewustmakende activiteiten), lezingen voor ouders (en andere activiteiten) en voor aanschaf van boeken en andere informatie; g. uitwisselen van kennis en ervaring met scholen uit de buurt. 4. De ondertekenaars verklaren zich bereid tot deelname aan de evaluatie van bovenstaande afspraken binnen drie jaar. 5. Als het protocol is ondertekend, wordt een afschrift beschikbaar gesteld aan alle ouders van de school door plaatsing op de website van de school: Hilfertsheem-Beatrix Hilversum.. april 2007 Getekend namens: Bestuur Schoolleiding Ouderraad Leerlingenraad Personeelsraad Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 2

3 Deel 2. Schoolbeleid tegen pesten 1. Samenvatting schoolbeleid Hilfertsheem-Beatrix ziet pesten als een serieus probleem en betrekt bij het voorkomen en bestrijden ervan alle vijf de betrokken partijen: ouders, docenten, pestende leerling(en), gepeste leerling en de rest van de groep. De school hanteert een preventieve aanpak, die bestaat uit het behandelen van het onderwerp aan het begin van ieder schooljaar en in alle 1 e en 2 e klassen uit het vaststellen van (gedrags)regels met de klas. Als pesten desondanks toch optreedt, verwachten we dat leerlingen en docenten dit signaleren en adequate actie ondernemen. Wanneer pesten, ondanks alle inspanningen, toch weer de kop opsteekt, beschikt de school over een directe aanpak (curatief). Wanneer (een medewerker van) de school weigert het probleem aan te pakken, of het gebeurt op ineffectieve of onjuiste wijze, dan kunnen de leerlingen en ouders de afdelingsleider of de interne vertrouwenspersoon inschakelen. Wanneer de ouders alsnog een klacht hebben, kunnen zij de externe vertrouwenspersoon inschakelen. Deze adviseert de ouders en het bevoegd gezag van de school over de te nemen maatregelen. 2. Wat is pesten? Plagen mag, pesten niet. Wanneer is het nog plagen en wanneer wordt het pesten? (bron: Wat is plagen? Bij plagen is er sprake van incidenten. Plagen gebeurt vaak spontaan, het duurt niet lang en is onregelmatig. Bij plagen zijn de kinderen gelijk aan elkaar; er is geen machtsverhouding. De rollen liggen niet vast: de ene keer plaagt de één, de andere keer plaagt de ander. Plagen gebeurt zonder kwade bijbedoelingen en is daarom vaak leuk, plezierig en grappig. Bij plagen loopt de geplaagde geen blijvende psychische en/of fysieke schade op en is in staat zich te verweren. Wat is pesten? 'Iemand wordt getreiterd of is het mikpunt van pesterijen als hij of zij herhaaldelijk en langdurig blootstaat aan negatieve en soms onbewuste handelingen verricht door één of meerdere personen'. Pestgedrag is altijd ongewenst. Bij pesten is het ene kind sterker dan het andere kind. Het is steeds hetzelfde kind dat wint en hetzelfde kind dat verliest. Vaak gebeurt pesten niet één keer, maar is het gepeste kind steeds weer de klos. Het sterkere kind, de pester, heeft een grotere mond en anderen kijken tegen hem of haar op. De pestkop heeft vaak geen positieve bedoelingen, wil pijn doen, vernielen of kwetsen. Pestgedrag kan onbewust zijn, dan moet er een bewustwordingsproces plaatsvinden. Het gepeste kind voelt zich eenzaam en verdrietig en is onzeker en bang. Er moet wat aan gedaan worden! Wat is digitaal pesten? Wanneer je in de buurt, op de vereniging of op school gepest wordt, weet je wie de pestkop is. Je zou er dan iets van kunnen zeggen tegen de pester. Op internet of via de telefoon werkt dit anders, daar kun je ook door iemand gepest worden die je niet kent. Juist dit onbekende maakt het pesten via mail, chats, sms, telefoontjes zo vervelend. De pester durft dan veel grover te zijn. Het hacken Plagen Pesten Pester Gepeste Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 3

4 van -accounts, bedreigingen of het plaatsen van vervelende foto s op websites zijn voorbeelden van digitaal pesten. Een andere vorm van digitaal pesten is het uitlokken van een vechtpartij en deze filmen met een digitale camera van een mobiele telefoon. Dit schokkende filmpje wordt dan op internet gezet. Digitaal pesten kan op school maar ook, en vooral, thuis gebeuren. De scheldwoorden, beledigingen of bedreigingen kunnen ervoor zorgen dat je je zelfs in je eigen huis niet meer veilig voelt. 3. De vijfsporenaanpak De vijfsporenaanpak bestaat uit aandacht voor de rol van de vijf betrokken partijen: de gepeste leerling, de pester, de omstanders (rest van de groep), de docenten en de ouders. Een schoolbrede uitwerking van de preventieve en curatieve aanpak volgt hieronder in deel 2.4 t/m 2.6. In deel 3 werken de afdelingsteams de vijfsporenaanpak uit voor de eigen leerlinggroep en geven zij aan welke specifieke preventieve activiteiten ze uitvoeren en ontwikkelen. Focus op hulp aan de gepeste leerling Resultaten uit onderzoek laten zien dat kinderen met weinig vrienden vaker worden gepest, en dat een substantieel deel van de kinderen gedurende langere perioden continu gepest wordt. Anti-pestactiveiten en preventiestrategieën moeten zich daarom ook op individuele leerlingen richten in aanvulling op meer algemene anti-pestmaatregelen. Vooral de kinderen die frequent worden gepest en die weinig vrienden hebben, behoeven individuele hulp. Zij zijn niet alleen de groep met de grootste kans om continue gepest te worden, maar ook de groep met de laagste schoolbeleving. Focus op hulp aan de pester Bij pogingen om pesten te verminderen op school dient speciale aandacht gegeven te worden aan de kinderen die frequent actief pesten, aangezien dergelijk pestgedrag onderdeel kan zijn van een bredere problematische agressieve gedragsstijl. Pogingen om actieve pesters te helpen bij het stoppen van hun agressieve gedrag op jonge leeftijd kunnen mogelijkerwijs voorkomen dat deze kinderen op latere leeftijd een levensstijl van antisociaal gedrag ontwikkelen. Uit onderzoek blijkt dat frequent actief pestgedrag daarbij kan dienen als een signaal dat een kind risico loopt om een dergelijke gedragsstijl te ontwikkelen. Focus op hulp aan de omstanders Pesten is vaak niet alleen een zaak tussen pester en gepeste. De rollen van de omstanders zijn soms juist voorwaarde dat pesten ontstaat. De rollen die in kaart zijn gebracht zijn: wegkijkers, aanvuurders en toekijkers. Vanuit de eigen brugklasprojecten is de rol van stopper toegevoegd: zij die het pestproces helpen stoppen door mensen aan te spreken! 4. De preventieve aanpak Wat doe je als school om pesten te voorkomen? De school vindt het belangrijk dat alle betrokken partijen pesten als probleem zien. Pesten vindt vaak plaats op school. Pesten is vaak op het hoogtepunt in groep 7 en 8 van de basisschool en klas 1 en 2 van het voortgezet onderwijs. De laatste jaren is het digitaal pesten flink toegenomen. Veel leerlingen beseffen de ernst niet, docenten en ouders zijn vaak niet op de hoogte. Het is dus van groot belang hun bewustzijn te vergroten. Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 4

5 De school hanteert duidelijke regels voor een goede omgang. Deze zijn vastgelegd in het Leerlingenstatuut en de belangrijkste (omgangs)regels staan vanaf september 2007 vermeld in ieder lokaal. De regels voor internetgebruik staan vermeld in ieder lokaal waar computers gebruikt worden. In alle afdelingsteams spreken de menoren/docenten jaarlijks de volgende activiteiten af: 1. Mentoren nemen met hun mentorklas in de eerste schoolweken de gedragsregels door uit het Leerlingenstatuut en koppelen dit aan ervaringen van gewenst en ongewenst gedrag. 2. Mentoren van alle klassen wijden in het eerste kwartaal lessen aan pesten en/of sociale vaardigheden. Een van de belangrijke punten is het mobiliseren van de omstanders: van wegkijken, aanvuren en toekijken naar stoppen. 3. Mentoren van de klassen 1 en 2 van alle opleidingen stellen met hun klas in de eerste weken van het schooljaar een klassencontract op met de belangrijkste (omgangs)regels (maximaal 10). 4. De afdelingsteams van leerjaar 1 en 2 leveren op de 1 e ouderavond achtergrondinformatie over pesten en betrekken de ouders bij de afspraken en de naleving van het klassencontract. 5. Afdelingsteams informeren ouders hoe zij kunnen handelen wanneer hun kind gepest wordt, andere kinderen pest of behoort tot de zwijgende middengroep. Mentoren leveren ouders (individuele) adviezen of verwijzen naar de leerlingbegeleider. 6. Zonodig houden mentoren een jaarlijkse meting via een vragenlijst. Tenslotte organiseert de ouderraad (jaarlijks) een ouderavond rondom een actueel thema. Dit kan over pesten gaan, in 2006 was het thema digitaal pesten. 5. Signaleren en adequate actie Als er zichtbaar en herkenbaar gepest wordt, moeten docenten en/of leerlingen direct oplossend optreden. Echter, in de meeste gevallen wordt pesten niet als zodanig herkend. Bijvoorbeeld omdat het onopvallend gebeurt. Of omdat alleen die ene situatie gezien wordt en niet ernstig lijkt, terwijl die ene situatie in een reeks plaatsvindt. Docenten, medeleerlingen, ouders en zorgspecialisten dienen extra attent te zijn op de mogelijke tekenen dat een kind gepest wordt en voor samenhangende kenmerken zoals het hebben van weinig vrienden. Kinderen geven zelf aan welke signalen op pesten duiden: volstrekt doodzwijgen; isoleren; psychisch, fysiek of seksueel mishandelen; een kring vormen of insluiten in klas, gang of schoolplein; buiten school opwachten, slaan of schoppen; klopjachten organiseren; op weg van en naar school achterna rijden; steeds naar het huis van het slachtoffer gaan of opbellen; als slaaf behandelen; nooit de echte naam van een klasgenoot gebruiken, maar een bijnaam; voortdurend zogenaamd leuke opmerkingen maken over een klasgenoot; opdrachten geven huiswerk te maken of huiswerk innemen; bezittingen afpakken of bewust verkeerd behandelen; cadeaus eisen of geld afpersen; jennen; het slachtoffer voortdurend de schuld van iets geven; telkenmale het slachtoffer uitschelden of ertegen gaan schreeuwen; opmerkingen maken over kleding; beledigen; briefjes doorgeven; kettingbrief schrijven. Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 5

6 6. Directe aanpak (curatief) Als er gepest wordt, geeft de (gepeste) leerling eerst rechtstreeks terug aan de pester dat hij het niet leuk vindt en dat de pester er direct mee moet stoppen. Aanwezige medeleerlingen ondersteunen de gepeste leerling hierbij. Als dat te moeilijk is voor een gepeste leerling kan hij zijn verhaal ook aan zijn mentor of een vakdocent vertellen. Als de pester er niet mee stopt, kan de (gepeste) leerling of iemand uit de groep dit melden bij de mentor. Dan volgen er drie gesprekken. (Als de mentor niet beschikbaar is, kan de leerling terecht bij een vakdocent die hij vertrouwt, bij de afdelingsleider of bij de leerlingbegeleider). Eerste gesprek Zodra de mentor (of andere vertrouwensdocent, afdelingsleider of leerlingbegeleider) de melding ontvangt, voert hij een eerste gesprek met de leerling die gepest wordt. In dit gesprek wordt het pestgedrag in kaart gebracht en vraagt de mentor aan de leerling of hij onder begeleiding van de mentor een gesprek wil met de pester. Het geniet de voorkeur dat dit gesprek snel plaatsvindt. Indien de gepeste leerling dit beslist niet wil, voert de mentor een gesprek met de pester en treedt op als bemiddelaar. De mentor spreekt daarna alsnog een gesprek met beide partijen af. Tweede gesprek In dit tweede gesprek zoekt de mentor met de pester en de gepeste leerling uit wat er precies gebeurd is. De pester en de gepeste krijgen beiden de kans hun verhaal te doen. Als blijkt dat de klacht terecht is, maakt de mentor met de beide partijen de volgende afspraken: a. het gedrag moet direct stoppen; b. de leerlingen maken onderling afspraken over het omgaan met elkaar; c. eventuele medepesters worden door de pester aangesproken om te stoppen; In het gesprek informeert de mentor de pester over de consequenties van doorgaan met pesten (in volgorde van opklimmende zwaarte) 1. een brief naar ouders en afdelingsleider, 2. een gesprek met ouders en afdelingsleider en ontzegging uit de les, 3. een gesprek met ouders en afdelingsleider waarin advies gegeven wordt uit te zien naar een andere school. De mentor brengt de ouders van de pester (telefonisch) op de hoogte van het gesprek, de afspraken en de consequenties bij herhaling. De mentor brengt ook de ouders van de gepeste leerling telefonisch op de hoogte van de afspraken. De mentor brengt de afdelingsleider op de hoogte en maakt een notitie in het leerlingdossier (lvs) en brengt zonodig de overige docenten van de leerlingen op de hoogte van de afspraken. Na dit gesprek vraagt de mentor de volgende dag al aan de gepeste leerling en de pester hoe het gaat. Dit wordt nog een keer herhaald tot het volgende gesprek. Derde gesprek Na twee tot drie weken voert de mentor een derde gesprek met pester en gepeste om te zien of iedereen zich aan de gemaakte afspraken gehouden heeft en of het pesten gestopt is. Eventuele vervolggesprekken Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 6

7 Als het nodig is, volgen er nog individuele gesprekken door mentor, afdelingsleider of leerlingbegeleider voor specifieke adviezen en/of een externe doorverwijzing (via de interne zorgcoördinator) voor bijvoorbeeld een sociale vaardigheidstraining. Denk bij de gepeste leerling aan een weerbaarheidstraining of een sociale vaardigheidstraining die de leerling helpt beter om te gaan met pestincidenten en die de vaardigheden versterkt sociale contacten te leggen en vrienden te maken. Denk bij de pester bijvoorbeeld aan een sociale vaardigheidstraining of een cursus omgaan met agressie. Tips en ondersteuning voor de mentor De mentor kan bij de interne zorgcoördinator terecht voor tips en adviezen over bijvoorbeeld de techniek van het voeren van adviserende, confronterende, straffende of probleemoplossende gespreken. Eventueel kan de mentor de leerlingbegeleider inschakelen voor het gezamenlijk voeren van een van de gesprekken. 7. Als ouders ontevreden zijn Wanneer ouders ontevreden zijn omdat (een medewerker van) de school weigert het probleem aan te pakken of de aanpak ineffectief of onjuist is, dan kunnen de ouders de afdelingsleider of de leerlingbegeleider/interne vertrouwenspersoon inschakelen. Ouders hebben een klacht Wanneer de ouders alsnog een klacht hebben, kunnen zij de externe vertrouwenspersoon inschakelen. Deze adviseert de ouders en het bevoegd gezag van de school over de te nemen maatregelen. Als de gepeste leerling of een vertegenwoordiger klachten heeft over een van de medewerkers, kan deze voor het inwinnen van advies of het indienen van een klacht terecht bij de externe vertrouwenspersoon. (Gegevens: zie schoolgids; zij zijn ook te bereiken via de leerlingbegeleiders / interne vertrouwenpersonen). 8. Hilfertsheem-Beatrix als lerende school De interne zorgcoördinator draagt zorg voor het beschikbaar stellen van toegankelijke en goede informatie over de inhoud en aanpak van het probleem pesten, voor leerlingen, docenten en ouders. Hilfertsheem-Beatrix zorgt tijdens (netwerk)contacten voor het uitwisselen van kennis en ervaring met scholen uit de buurt. De school zorgt voor het beschikbaar stellen van geld voor professionalisering van docenten, lesmateriaal, theatervoorstellingen voor leerlingen (en andere bewustmakende activiteiten), lezingen voor ouders (en andere activiteiten) en voor aanschaf van relevante boeken en andere informatie. De school staat voor de volgende vragen en ontwikkelpunten: - maak het protocol levend: ontwikkelen adequate aanpak per afdeling - hoe gaan docenten om met vele verschillende klassenregels? - afstemming van de mentormethodes tussen onder- en bovenbouw - uitwerken aanpak / mobiliseren van de omstanders / rest van de groep - spellessen gebruiken voor bevorderen groepssfeer en zelfbeeld - Fair Play - invoering van de no-blame methode - mediation door leerlingen Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 7

8 - gespreksvaardigheden van mentoren bevorderen (coachend, straffend, probleemoplossend gesprek voeren) en zonodig vergroten van het invoelend vermogen van docenten - nader uitwerken aanpak cyberpesten Gedragsregels voor leerlingen van Hilfertsheem-Beatrix (ophangen in ieder lokaal) 1. Waardeer je omgeving Wij zijn met veel mensen in dit gebouw, zorg dat iedereen goed kan werken en zich veilig voelt. Zorg dat gebouw/lokaal/werkplek schoon en opgeruimd blijft. Petten en jassen worden aan de kapstok gehangen. Fietsen en brommers stallen in de daarvoor aangewezen plaatsen. De docent beslist of je met muziek aan mag werken 2. Waardeer afspraken Iedereen is verantwoordelijk voor haar of zijn gedrag. Samenwerken gaat goed als iedereen zich aan de afgesproken regels houdt. Zorg dat je op tijd in de les bent. Zorg dat je kleding geen aanleiding geeft voor discussie. Gebruik en/of bezit, verhandelen van alcohol, drugs of wapens is niet toegestaan. Eten en drinken is toegestaan op de aangewezen plekken: kantine LdK en hal JB en buiten. In de lokalen en gangen zijn de mobiele telefoons uit het zicht, sms en alleen in de kantine en in de hal LdK, hal JB of buiten. In overleg met de docent kan in de eerste 10 minuten van het 3 e lesuur iets gezond gegeten worden Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 8

9 3. Waardeer jezelf en Waardeer elkaar Iedereen mag zichzelf zijn Iedereen mag een eigen mening en geloof hebben Luister naar elkaar! Gebruik geen agressie en/of geweld. Pest, bedreig of discrimineer niet. 9. Vuistregels Internetgebruik (hangen in iedere ruimte met computers) Vuistregels Internetgebruik Basisregels - Als je iets niet zou doen IRL (in real life), doe het dan ook niet in cyberspace. - Neem na elk uur een pauze van minstens 10 minuten. Eigen website,homepage of weblog - Geef geen informatie waarmee jij of anderen te herleiden zijn - Kwets of beledig anderen niet, hoe grappig het ook lijkt. Miljoenen mensen lezen mee, dus je acties kunnen grote gevolgen hebben Mailen - Open of download niets van mensen die je niet (of alleen van Internet) kent. - Gooi spam en junkmail meteen weg. Surfen - Geef niet zomaar informatie weg in ruil voor games, clips, toegang tot community s etc. Je gegevens worden opgeslagen, gebruikt en doorverkocht. - Privacybepalingen zijn er niet voor niks. Lees ze voor je iets invult. Kijk wat er met je gegevens gebeurt en of ze aan derden worden verstrekt. Chatten en MSN-nen DIT IS OP SCHOOL NIET TOEGESTAAN!! - Geef zo min mogelijk persoonlijke gegevens. Dus geen ( )adressen, namen (ook niet van school), telefoonnummers, wachtwoorden, beroepen, foto s, etc. Je weet niet wat ermee gebeurt. - Blijf aardig en eerlijk. Negeer flames, discriminatie en seksuele toespelingen en schakel zo mogelijk de provider in. Post zelf geen lompe berichten of bedreigingen. - Laat je niks wijsmaken en ga niet in op mooie beloften. Op Internet is niet alles wat het lijkt. Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 9

10 10. Adressen en literatuur Adressen Ouders en COO Vereniging voor Ouders, Christelijk Onderwijs en Opvoeding Postbus AC Driebergen Tel.: Fax.: APS Algemeen Pedagogisch Centrum Postbus AL Utrecht Tel.: Fax.: Pestweb Wegwijs bij pesten & geweld Tel.: De NO-BLAME- aanpak bij pesten 1 Bij de No Blame-aanpak wordt de verantwoordelijkheid voor een pestprobleem bij de groep gelegd. De pester(s), de meelopers en een aantal neutrale medeleerlingen dan wel zogenaamde sociaal werkers worden samengebracht en gaan op zoek naar mogelijke oplossingen. Niet het beschuldigen van de pester, maar het negatieve gevoel van het slachtoffer is het uitgangspunt van de gesprekken. De groep krijgt de verantwoordelijkheid om een aantal voorstellen te doen om het negatieve gevoel bij het slachtoffer weg te nemen of te verminderen. Op die manier kun je de empathie van de pester en van de medeleerlingen aanwakkeren. Een school met een goede preventieve aanpak ziet het aantal pestgevallen dalen. Toch zullen pesterijen nooit helemaal verdwijnen. Hier volgt een kort overzicht van de verschillende stappen die ondernomen worden : STAP 1 : gesprek met de leerling die wordt gepest Als de begeleider vaststelt dat er wordt gepest, start hij een gesprek met deze leerling. Tijdens dat gesprek moedigt de luisteraar de leerling aan om te 1 Tekst met een enkele wijziging overgenomen van: Het woord slachtoffer is steeds vervangen door de gepeste leerling of de leerling die wordt gepest Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 10

11 vertellen hoe hij/zij zich voelt. Het is dus niet de bedoeling om feitelijk bewijsmateriaal te verzamelen over de gebeurtenissen. Het is belangrijk dat de betreffende leerling het proces begrijpt en zijn/haar toestemming geeft. Soms leeft de angst dat het nog erger zal worden, maar als het niet bestraffende aspect volledig duidelijk is, voelt de leerling zich meestal veilig en opgelucht dat er iets gedaan wordt. Hij/zij wordt niet gevraagd deel uit te maken van de groep om zijn eigen verhaal te doen, omdat hij/zij dan misschien zou beschuldigen en daarmee rechtvaardiging zou kunnen uitlokken. Dat zou de probleemoplossende aanpak kunnen ondermijnen! STAP 2 : bijeenkomst met de betrokken leerlingen De begeleider regelt een bijeenkomst met een groepje van 6 à 8 leerlingen die betrokken zijn bij het pesten en die door het slachtoffer zijn voorgesteld. Deze betrokken leerlingen zijn zeker niet allemaal pesters! De begeleider zorgt ervoor zijn eigen oordeel te laten meespelen bij de groepssamenstelling, zodat behulpzame en betrouwbare leerlingen erbij zijn naast diegenen die de ellende veroorzaakt hebben. Het doel is de kracht van de groepsleden te gebruiken om het best mogelijke resultaat te krijgen. STAP 3 : leg het probleem uit De begeleider begint met aan de groep te vertellen dat hij/zij een probleem heeft. Hij/zij is bezorgd over een leerling die het erg moeilijk heeft op dat moment. De begeleider vertelt het verhaal van het negatieve gevoel van de leerling en gebruikt de tekst of tekening die hij/zij eventueel maakte om de pijn te benadrukken. De docent praat op geen enkel moment over de details van de gebeurtenissen en beschuldigt niemand. STAP 4 : deel de verantwoordelijkheid Als het verhaal rond is, zou het kunnen dat de luisteraars er teneergeslagen of ongemakkelijk uitzien en dat ze onzeker zijn over de reden van de bijeenkomst. Sommigen kunnen ongerust zijn over mogelijke straffen. De begeleider verandert de stemming door uitdrukkelijk te stellen dat : niemand in de problemen zit of zal gestraft worden er gedeelde verantwoordelijkheid is om de leerling te helpen zich gelukkig en veilig te voelen de groep is bijeengeroepen om het probleem te helpen oplossen STAP 5 : vraag naar de ideeën van elk groepslid De leden van de groep zijn meestal oprecht geraakt door het verhaal en opgelucht dat zij niet in de problemen zitten. Elk lid van de groep wordt aangemoedigd om een manier voor te stellen waarop het slachtoffer kan worden geholpen om zich gelukkiger te voelen. Deze ideeën moeten worden genoteerd in de intentionele "ik-taal" en komen van de groepsleden zelf. Ze worden niet door de begeleider opgelegd. STAP 6 : laat het aan hen over De begeleider beëindigt de bijeenkomst en legt de verantwoordelijkheid om het Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 11

12 probleem op te lossen bij de groep. Er wordt geen schriftelijk verslag gemaakt, het is een kwestie van vertrouwen. De begeleider dankt de deelnemers en drukt zijn vertrouwen uit in een positieve afloop. Er wordt afgesproken dat de begeleider elk lid van de groep afzonderlijk zal spreken om te horen hoe alles loopt. STAP 7 : spreek hen opnieuw Ongeveer een week later spreekt de begeleider met elk groepslid en met het slachtoffer over de stand van zaken. Deze gesprekken zijn met elk groepslid afzonderlijk, zodat elk van hen kan vertellen over zijn bijdrage zonder een competitieve sfeer te creëren. Het speelt geen rol of iedereen zijn voornemen heeft uitgevoerd, belangrijk is dat de pesterijen gestopt zijn. Het is niet nodig dat de voorheen gepeste leerling de meest populaire leerling van de school is geworden, zolang hij/zij zich maar veilig en gelukkig voelt. Literatuur over pestproblematiek: Horen, zien en niet meer zwijgen. (KENMERK, onderwijsvoorlichting van kwaliteit, Zorn uitgeverij). Pesten op school. Hoe ga je er mee om? Aanbevelingen, consequenties en uitwerking van nationaal onderwijsprotocol. Ouderverenigingen juli 2003 Pesten op school aangepakt / Smit, H.N. & Y.L.M. van Terheyden. (Trimbos) Overzicht van lesmateriaal, achtergrondinformatie en preventieprojecten De zondebok in de klas / Bob van der Meer. Pesten op school / Bob van der Meer. Overzicht van artikelen. (APS) Pesten op school / Bob van der Meer. Lessuggesties voor leerkrachten. (Van Gorcum) Pesten bij kinderen, adviezen aan volwassenen / Bob van der Meer. (Ouders en COO). Achtergrondinformatie en concrete adviezen aan ouders. Vet veilig internet! Tieners en internet. Bamber Delver 2006 (Kinderconsument) Bovenstaande publicaties zijn gebruikt voor dit pestprotocol en worden voor uitleen besteld door de orthotheek (informatie: interne zorgcoördinator). Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 12

13 Deel 3. Afdelingspraktijk 1. Aanbevelingen voor de teams bij het werken met de leerlingen a. Vraag tijdens mentorgesprekken expliciet naar welbevinden op school, naar (aantal) vrienden/vriendinnen en of er in de klas gepest wordt. b. Koppel bij het bespreken van Leerlingenstatuut, gedragscode en klassencontract de regels aan concrete voorbeelden van (on)gewenst gedrag uit de eigen praktijk van de leerlingen. c. Klikken mag natuurlijk niet, maar als je wordt gepest of als je ruzie met een ander hebt en je komt er zelf niet uit, dan mag je hulp aan de docent vragen en dat wordt niet gezien als klikken. Ook buitenstaanders hebben bij een pestprobleem de verantwoordelijkheid om het pestgedrag te stoppen ( de stoppers ) of anders aan te kaarten bij de docent. Iedereen is verantwoordelijk voor een goede sfeer in de groep en op school. d. Als je met de klas spreekt over pesten, is het raadzaam om geen pestsituatie in de klas als uitgangspunt te nemen, maar het onderwerp daar bovenuit te tillen (bijv. door relevant krantenknipsel, tv-uitzending, brief van een leerling van een andere school, lesbrief of voorleesboek). Anders loop je het risico dat de klas het probleem ontkent, bagatelliseert, als een grapje afdoet, het slachtoffer de schuld geeft of zelfs na schooltijd straft voor (vermeend) klikken. e. Bij lessen over pesten is het voorbeeld van de docent van zeer groot belang. Er zal minder gepest worden in een omgeving waar duidelijkheid heerst over de omgang met elkaar, waar aanvaarding van verschillen worden aangemoedigd, waar ruzies niet met geweld worden opgelost maar worden uitgesproken, waar leerlingen gerespecteerd worden in hun eigenheid, waar agressief gedrag van leerlingen en docenten niet wordt geaccepteerd en waar docenten effectief en adequaat optreden tegen dergelijk gedrag. Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 13

14 2. Vijfsporenaanpak onderbouw Lesactiviteiten voor de onderbouw ( ) - Mentoren nemen met hun mentorklas in de eerste schoolweken de gedragsregels door uit het Leerlingenstatuut. - Mentoren van alle klassen bespreken in de eerste periode gedragsregels op Hilfertsheem-Beatrix en bespreken de volgende onderwerpen: o uitleg over het Nationaal onderwijsprotocol tegen pesten; o inhoud en omvang van (ook digitaal) pesten tussen leerlingen onderling op Hilfertsheem-Beatrix; o de vijf partijen bij pesten, met uitleg over de hulp aan de gepeste en de pester en het mobiliseren van de rest van de groep en de psychologische mechanismen, waarvan bij deze vorm van machtsmisbruik sprake is; o verschil tussen plagen en pesten. o mentoren van alle brugklassen stellen met hun klas een set van (max.) 10 (omgangs)regels op in de eerste weken van het schooljaar. Dit klassencontract met de belangrijkste regels wordt door alle leerlingen ondertekend en regelmatig gecontroleerd op de uitvoering ervan. o theatervoorstelling over pesten met nabespreking. Onderbouwdocenten beschikken over achtergrondinformatie en hanteren een adequate preventieve en curatieve aanpak (zie deel 2.4 t/m 2.6). Mentoren dienen bovenal te beschikken over invoelend vermogen. Dit kan worden versterkt door het aan den lijve te ervaren wat het betekent om buitengesloten te worden. Mentoren betrekken de onderbouwouders bij de afspraken en de naleving van het klassencontract, bij voorkeur op en rond de eerste informatieavond. De ouders krijgen op de 1 e informatieavond ook achtergrondinformatie en adviezen hoe zij dienen te handelen wanneer hun kind gepest wordt, andere kinderen pest of behoort tot de zwijgende middengroep. Zonodig ontvangen zij (individuele) adviezen van de mentor. Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 14

15 3. Vijfsporenaanpak Bovenbouw Lesactiviteiten voor de bovenbouw ( ) Mentoren nemen met hun mentorklas in de eerste schoolweken de gedragsregels door uit het Leerlingenstatuut. Mentoren van alle klassen bespreken in de eerste periode de gedragsregels op Hilfertsheem-Beatrix. Suggesties voor lesactiviteiten voor de bovenbouw Behandeling van: o het zondebokmechanisme als groeps-, maatschappelijk en als historisch verschijnsel; o het zondebokfenomeen in de literatuur; o het geloof in de rechtvaardige wereld; o de partijen en mechanismen bij machtsmisbruik; o de relatie tussen pesten en kindermishandeling; o de samenhang tussen vooroordelen, discriminatie en het zondebokmechanisme (waaronder fascisme, racisme, seksisme, vreemdelingenhaat en het poten- en pottenrammen); o de overeenkomsten tussen pesten en het geweld in Nazi-Duitsland; - Met gerichte opdrachten kijken naar de uitzending van Lopende Zaken (VPRO) over pesten. Docenten van de bovenbouw beschikken over achtergrondinformatie en hanteren een adequate preventieve en curatieve aanpak (zie deel 2.4 t/m 2.6). Docenten dienen bovenal te beschikken over invoelend vermogen. Dit kan worden versterkt door het aan den lijve te ervaren wat het betekent om buitengesloten te worden. Ouders: afhankelijk van de individuele behoefte en noodzaak leveren mentor en afdelingsleider maatwerk. Pestprotocol 2007 Hilfertsheem-Beatrix 15