Voor vrede en veiligheid is een eerlijke verdeling van macht en welvaart nodig, en investeringen in onderwijs en duurzame ontwikkeling.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013

2 Stop wapenhandel! Jaarlijks wordt er wereldwijd meer dan 400 miljard dollar uitgegeven aan wapens. Ook Nederland is een grote wapenexporteur. Stop Wapenhandel wil deze export aan banden leggen, want van meer wapens wordt de wereld niet veiliger. Voor vrede en veiligheid is een eerlijke verdeling van macht en welvaart nodig, en investeringen in onderwijs en duurzame ontwikkeling. Stop Wapenhandel doet onderzoek en voert actie tegen wapenexport en wapenindustrie. Met onze gegevens informeren we publiek, media en politiek. We voeren actie tegen wapenexport naar arme landen en ondemocratische regimes. Maar ook tegen financiering van de wapenindustrie door overheid, banken en pensioenfondsen. Stop Wapenhandel draagt bij aan verbetering van de wapenexportcontrole en legt dubieuze transacties bloot. De afgelopen jaren hebben we onder meer bereikt dat wapenexportregels zijn aangescherpt. Zo moet nu alle doorvoer van wapens gemeld worden bij de douane. En het parlement wordt vooraf ingelicht over wapenexporten boven de 2 miljoen euro. Het zijn kleine stapjes, maar wel in de goede richting. Zo geven we tegenwicht aan de lobby van de wapenindustrie. Stop Wapenhandel Anna Spenglerstraat NH Amsterdam T: info@stopwapenhandel.org 2 JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL

3 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag van Stop Wapenhandel 2013, tot vorig jaar de Campagne Tegen Wapenhandel. Voor mensen die ons al lang kennen is onze nieuwe naam misschien een verrassing, maar voor ons is het een logische stap. We zijn steeds actiever op sociale media en onze website staat daarin centraal. We merkten dat het gebruik van verschillende namen verwarring oproept. Op advies van een externe communicatieadviseur, die we vorig jaar van één van onze subsidiegevers aangeboden kregen, hebben we dan ook besloten nog maar met één naam door het leven te gaan. We blijven echter dezelfde actieve campagnegroep die we al sinds 1997 zijn. Wat deden we allemaal in 2013? We publiceerden enkele onderzoeken, onder meer over gewapende private beveiliging op schepen. We schreven 18 artikelen, waarvan vier voor een internationaal tijdschrift. We werden 23 keer geciteerd in krant, op radio en TV en leverden talloze malen informatie achter de schermen. Ook spraken we met parlementariërs over het Nederlands wapenexportbeleid. We voerden ook actie: tegen Europese subsidie voor de wapenindustrie en tegen investeringen van pensioenfondsen in kernwapens. We stelden opnieuw vragen op de aandeelhoudersvergadering van wapengigant EADS (Airbus), onder meer over de betrokkenheid van het bedrijf bij de productie van kernwapens. Mede dankzij uw steun wisten we het jaar met een klein positief saldo af te sluiten. Dat kwam doordat we nog beter op de kleintjes hebben gelet, en door een voorzichtige toename van het aantal donateurs. Het financieel jaarverslag vindt u op pagina 12. Wij hopen dat u ons ook in de toekomst wilt blijven steunen. Met vriendelijke groet Margrietha Reinders Voorzitser van het Bestuur JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL 3

4 4 JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL

5 EADS: Kernwapens, drones en raketten EADS (European Aeronautic Defence and Space Company, in 2014 omgedoopt tot Airbus) is een van de grootste Europese defensiebedrijven. Het levert aan militairen over de hele wereld, onder meer aan India & Pakistan, Colombia, Saoedi-Arabië en Kazachstan. Een speciaal onderdeel van EADS bouwt en onderhoudt de kernwapens van Frankrijk. Berucht zijn de leveringen aan Libië: EADS had een handelskantoor in Tripoli dat halsoverkop gesloten werd toen westerse troepen gingen optreden tegen Khadaffi. Overigens maakten die westerse troepen ook gebruik van EADS wapens. EADS maakt vliegtuigen en helikopters voor zowel de civiele als de militaire markt. Omdat de civiele markt door de economische crisis wat slap is, wil het bedrijf extra inzetten op wapenproductie. Maar ook de defensiemarkt, zeker in Europa, is beperkt, omdat veel landen bezuinigen op hun wapenaankopen. De oplossing zoekt de wapenindustrie in meer export naar ontwikkelingslanden en verbreding naar de securitymarkt. Dat betekent dat die landen minder kunnen investeren in onderwijs, gezondheidszorg en andere hoogst noodzakelijke sectoren. Wat bij EADS 'ruimtevaart' heet is vooral de ontwikkeling van militaire satellieten om ook oorlog in de ruimte te kunnen voeren. Ook probeert EADS een plek te veroveren in de markt voor drones, de onbemande vliegtuigen die nu al dood en verderf zaaien in Pakistan, Afghanistan en Palestina. EADS heeft vestigingen in heel Europa maar het hoofdkantoor zit in Leiden, omdat Nederland lage belastingtarieven heeft voor internationale bedrijven. Daarom stelden wij in 2013 opnieuw kritische vragen op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering in Amsterdam. De vragen gingen onder meer over drones, over corruptie, over wapens voor Syrië en over de productie van kernraketten. We wilden bijvoorbeeld weten hoeveel EADS verdient aan het maken van kernraketten voor de Franse krijgsmacht, of EADS een eigen verantwoordelijkheid neemt om te voorkomen dat zijn wapens in de oorlog in Syrië gebruikt worden, en of EADS denkt dat wapenhandel zonder corruptie überhaupt mogelijk is. JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL 5

6 Nederlandse Wapenexport 2012 Elk jaar publiceren we een rapport over de Nederlandse wapenhandel, op grond van de cijfers die de regering vrijgeeft. Sinds 1998 rapporteert de regering halfjaarlijks aan de Tweede Kamer over Nederlandse wapenexporten, sinds 2004 ook met maandoverzichten van alle afgegeven vergunningen. Stop de Wapenhandel schrijft jaarlijks een kritische analyse, waarbij de cijfers worden geplaatst in een context van mensenrechten, ontwikkeling en vrede. De Tweede Kamer stelt vragen aan de betrokken bewindslieden en debatteert met de regering in een Algemeen Overleg. Om de omvang en bestemmingen van de Nederlandse wapenhandel zichtbaarder te maken lanceerden we een interactieve wereldkaart die wapenexporten van de afgelopen tien jaar uitlicht. Waarde afgegeven wapenexportvergunningen in miljoen euro 6 JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL

7 De Nederlandse wapenhandel is terug van nooit weggeweest. Hoewel 2012 een relatief mager jaar was, is duidelijk dat voor 2013 de uitvoer van wapens gestegen is. In beide jaren heeft Nederland grote vergunningen afgegeven voor militaire exporten naar Indonesië, Algerije, Qatar en Oman. Dictaturen als Saoedi-Arabië en Turkmenistan mogen van het huidige kabinet ook gerust bewapend worden. Op het gebied van de doorvoer van wapens blijven vraagtekens staan bij vrachten wapens en munitie naar bijvoorbeeld Jordanië, Koeweit, Madagaskar, Mexico en Oman. Verder gaan tienduizenden vuurwapens en tientallen miljoenen stuks munitie via de Rotterdamse haven naar de VS. Ten aanzien van de export van militair gevoelige 'dual use' goederen zijn Zuid-Korea en India de grootste afnemers van nachtzichtapparatuur voor hun krijgsmachten. De waarde van de jaarlijkse Nederlandse wapenexport schommelt de afgelopen tien jaar rond de 1 miljard euro. Nederland hoort daarmee bij de grootste wapenexporteurs ter wereld. De grootste wapenexporteurs zijn de Verenigde Staten, Rusland, Duitsland, Frankrijk,Groot-Brittannië en China. We vinden het de hoogste tijd om de wapenhandel met nietdemocratische regimes aan banden te leggen. Voor de democratische oppositie in dergelijke landen is versterking van het militaire apparaat een klap in het gezicht. JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL 7

8 Militaire uitgaven en de financiële crisis Hoge militaire uitgaven speelden een belangrijke rol in de ontwikkeling van de Europese schuldencrisis en ondermijnen nog altijd inspanningen om tot een oplossing te komen. Dat concludeerden we in het rapport Guns, Debt and Corruption: Military spending and the EU crisis dat we uitgaven in samenwerking met het Transnational Institute TNI. Militaire uitgaven zijn jarenlang fors gestegen, en ondanks de crisis relatief weinig gedaald, in tegenstelling tot veel sociale uitgaven. De militaire uitgaven in de EU bedroegen in miljard, net 8 JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL

9 zoveel als de gezamenlijke jaarlijkse begrotingstekorten van Griekenland, Italië en Portugal. Grote wapenaankopen in crisislanden spelen een rol in de schuldencrisis. Landen die betrokken zijn bij de kredietverlening aan schuldenlanden zijn tegelijk ook de belangrijkste wapenleveranciers. Frankrijk en Duitsland blijven onvermoeibaar wapens slijten terwijl ze tegelijk verdere bezuinigingen op sociale voorzieningen eisen. De wereldwijde militaire uitgaven bedroegen in 2011 nog een recordniveau van miljard, ondanks de economische crisis. Zelfs in Europa geven nog steeds veel landen meer uit dan tien jaar geleden. De enige bezuiniging die Europa nodig heeft is een flinke bezuiniging op Defensie en op de aanschaf van wapens, aldus auteur Frank Slijper. Terwijl zwaar gesneden wordt in sociaal beleid is het niet te rechtvaardigen dat grote bedragen worden besteed aan de aanschaf van wapens bedragen die aan werkgelegenheid en armoedebestrijding besteed zouden moeten worden. Onderzoek wijst uit dat investeringen in onderwijs en openbaar vervoer twee keer zoveel banen opleveren als defensie-uitgaven. Het rapport bepleit verder het schrappen van schulden die gekoppeld zijn aan corrupte wapenverkopen. In Portugal en Griekenland worden enkele grote wapendeals onderzocht op de betaling van steekpenningen of andere fraude. Wereldwijd namen de uitgaven aan onderwijs tussen 2010 en 2012 met tien procent af. Dat is 1,3 miljard; minder dan er elke acht uur aan militaire uitgaven omgaat (bron: VN-rapport educatie 2013) JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL 9

10 Financieel jaarverslag Financieel is er voor het eerst sinds twee jaar weer sprake van een positief saldo bij afsluiting van het boekjaar. Dat is zeer heugelijk. Twee dingen speelden een rol. In 2013 werden minder kosten gemaakt voor publiciteit en actiemateriaal. In 2012 speelde de eenmalig actie 'EADS uit Kernwapens', een tamelijk spontane en niet in die omvang begrootte actie. In 2013 was geen sprake van zulke onverwachte (extra) uitgaven. Bovendien zijn door de invoer van een eenvoudige boekhouding in Excel resultaten makkelijker en sneller tussentijds in te zien en kosten beter te bewaken. Ook zien we in 2013 aan de inkomstenkant een toename van het aantal donaties, ook meer dan begroot. We denken dat de intensievere aandacht voor publiciteit zijn vruchten begint af te werpen. Gezien het toenemend aantal donateurs dat een incassomachtiging heeft afgegeven, mogen we hopen dat deze trend zich ook in de toekomst doorzet. INKOMSTEN Subsidies Donaties Overige bijdragen Rentebaten Totaal UITGAVEN Publieksacties EADS Publieksacties algemeen Ondersteunende activiteiten Monitoring Wapenhandel Pensioenfondsen Onderzoek en rapporten Kosten fondswerving Beheerslasten Totaal Saldo JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL

11 Help mee! Ons werk is alleen mogelijk dankzij giften en donaties. Help mee, doneer op rekening NL.11.TRIO t.n.v. Stop Wapenhandel, Amsterdam. Of geef een regelmatige donatie via incasso. Giften zijn aftrekbaar van de belasting. Stop Wapenhandel is een kleine, onafhankelijke organisatie met een grote deskundigheid. In onze nieuwsbrief geven we regelmatig een overzicht van dreigende wapendeals, acties en campagnes. Aanmelden kan via In 2013 ontvingen we steun van Oxfam Novib, Fonds Vredesprojecten, Grassroots Foundation, ASN Foundation, Pax, Quaker Hulpfonds, Vrouwen voor Vrede, Emmaus, XminY en talloze donateurs. Volg ook ons Engelstalig blog 'Explosive Stuff'. Meld u aan op JAARVERSLAG 2013 STOP WAPENHANDEL 11