Voordeelstoerekening, bij de begroting van de schadevergoeding in geval van onrechtmatige daad en wanprestatie. Bolt, Anneke Toos

Transcriptie

1 University of Groningen Voordeelstoerekening, bij de begroting van de schadevergoeding in geval van onrechtmatige daad en wanprestatie. Bolt, Anneke Toos IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 1989 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Bolt, A. T. (1989). Voordeelstoerekening, bij de begroting van de schadevergoeding in geval van onrechtmatige daad en wanprestatie. Kluwer Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date:

2 Iende Denasteun -tiften n een 112 Samenvatting Probleemstellíng en wijze van behandeling De problematiek van de voordeelstoerekening komt aan de orde als een schadeveroorzakende gebeurtenis waarvoor een ander jegens de benadeelde aansprakelijk is, voor laatstgenoemde niet alleen nadelen maar ook één of meer voordelen doet ontstaan. De vraag is dan of en, zo ja, in hoeverre deze voordelen in mindering behoren te komen op de door de aansprakelijke persoon verschr.rldigde schadevergoeding. Een consistente theorie met behulp waarvan deze vraag naar de toerekening van voordelen kan wordeu beantwoord, blijkt in het Nederlandse recht te ontbreken. In de praktijk is echter behoefte aan duidelijke richtsnoeren op dit terrein. De centrale probleemstelling in dit boek is daarom of er een consistente theorie (in de zin van geheel van samenhangende opvattingen op het terrein van de voordeelstoerekening) bestaat, dan wel kan worden gevormd, die voor alle vragen van voordeelstoerekening tot redelijke uitkomsten leidt. Bij de speurtocht daarnaar heeft de nadruk gelegen op het formuleren van adequate toerekeningsregels, dat wil zeggen regels aan de hand waarvan voor alle soorten voordelen kan worden beoordeeld of en in hoeverre ze behoren te worden toegerekend op de schadevergoeding. Om dit te kunnen realiseren is gebruik gemaakt van de ervaringen in enkele buitenlandse rechtsstelsels, te weten die van Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, alsmede Engeland en Wales. Deze rechtsstelsels hebben weliswaar niet rechtstreeks een aanvaardbare theorie voor de voordeelstoerekening geboden, maar ze hebben wel de grondslagen verleend voor de vorming en de nadere uitwerkins van een zodanise theorie. geland In hoofdstuk I wordt de stand van zaken op het terrein van de voordeelstoerekening bij de onrechtmatige daad en de wanprestatie in Nederland weergegeven. Eerst worden het begrip voordeel, de plaats van de voordeelstoerekening in het proces van het bepalen van de schadevergoeding, de rechtsgrond van de voordeelstoerekening en het toerekeningscriterium besproken. Vervolgens wordt de toerekeningsvraag voor de verschillende voordelen nader uitgewerkt, waarbij de volgende categorieën voordelen zijn onderscheiden: bespaarde kosten en bespaarde tijd; belastingvoordelen; verbeteringen van nieuw voor oud; uitkeringen uit schadeverzekering; uitkeringen uit sommenverzekering; uitkeringen uit sociale verzekering en giften. In hoofdstuk 2 wordt beschreven op welke wijze de voordeelstoerekening in het Duitse recht wordt benaderd. Daarbij is zo veel mogelijk dezelfde indeling gevolgd als in het eerste hoofdstuk. De situatie op het terrein van 245

3 de voorrlcelstocrckening het Franse, Zu'itscrsc en Engclse recht uordt se'lnvcntlrriseercl in hoclfclstuk 3. In hocil'stuk:1 tcnslottc. worclt het restrltaat van clczc studic gcprcsentecrd. te wcten enkele algerncne uitgangspunten voor cle voordeclstoerckcning en cle toepassing daarvan. waarop hicrna kort w'ordt ineegaan. A I g e r t t e r t t' u i I gu rt g.s 1t u rt l e rt Dc voortlcclstocrckeninq v()rnrt u,een onderclecl vur.r de schudcberekcning. nririrr kcrrlt bij het vaststcilcn van de onrvang vitn cle schadeucr.qoetlittg uan dc or.rlc. Er rnoct dan ook een onderscl'reid worclcn genraaktusscn voordelen en schatlcbcpalencle factoren. Financiële baten dic zondcr tusscnkonrst ran ccr.r tlcrclc tcn gevolge van hct schadegebcurcn aan de benacleelcle toerallcn. zijn in hct irlgenlecn voorclelcn clic aan dc tocrckcningsregcls rroctcn wordcn gctoctst. Ook cloor derclcn verstre ktc bijdragen nroelcn in becinscl rvorcleir aangernelkt als voordelcn, Ínaar de inhoud vun cie op de derde rustende vcrplichting waarr-rit cle bijdragc voortvkreit. kan tot cen ander oclrdcel leiclcn. Hccft cle clerde jegcns de benaclcelcle inhouclclijk dczelfdc verplichting als clc civielrechtclijk schacleplichtigc. clan is cr sprakc van ccn tocvalligc sarlenkrop r,an vcrbintc-nissen. wirarbii betaling door dc ccr.t ook dc ander bcvriyclt. Dc vurr de clercle atkonrstigc linancil'le batc is in dat gcval gcen voordeel mirar een schadebcoalcnclc lactor. L.cn roorclcel kan slcchls voilr tocrckenirrg in aanrnerking kotncn als lret cen gcvolg is run het schadeveroorzakcnd gebeuren. Wannccr het voordccl voldtlet uan dit conclitio-sinc-r1ua-ntrrr rcreiste. dicnt het te worderr getoctst rran clc volgcnrie alrnvullcndc tocrckeni ngsrc-geis : l. Hct voorde e 1 behoort slcchts lc r.r'orclen tocgerekcncl als hct cle claar.toc \creistc.scttrtettltong \crt()ont r-net een door l'ret schaclcgcbeuren veroorzaiikt nadccl. \\'aarvan vergoecling u'orclt gcvordcrd. 2. Dc voor tocrekening vereiste samcnhang is aanwezig als het voordeel het spiegelbcelcl vornrt viin cen bcpaald nacleel of als l"ret voordeel dc strekking l'rceft ecn bepaalcl nadeel op tc hcffcn. 3. Uit cle spicgelbccldgcdachte volst dat bi1 cen abstracte schadcbcsrotinq slcchts abstracte voordelen vo()r t()erckcning in aanmerkit.tg kunncn konren. tcrwiji bij cen concrett: schadeberekening bcginsel allc concrcte voordclerr kunnen wordcn toegcrekend. -1. Beantu'oordt ccn zonder tussenkomst van een dcrclc ontstaan voorclecl aan het sanrenhangvcreistc. dan lrehoort het te worclen tclcgcrekcncl op dc voor hct bijbchorcncle nadcel verschuicligdc schadevcrgoecling. 5. Gaat hct om cen voordeel dat door een derdc aan cle benadcelde is verstrekt. clan moet het al dan niet reclelijk ziin van dc toerckening in dc 216

4 eerste plaats worden beoordeeld aan de hand van het samenhangvereiste, terwijl daarnaast het resultaat van een eventuele toerekening moet worden getoetst. Als de toerekening zou leiden tot een, gelet op de belangen van de benadeelde en de derde-verstrekker van het voordeel, onredelijke bevoordeling van de schadeplichtige, behoort zij achterwege te blijven. 6. Van een onredelijke bevoordeling van de schadeplichtige kan slechts sprake zijn als de derde-verstrekker van het voordeel niet beschikt over een verhaalsrecht op de schadeplichtige, en wel in twee gevallen: a. als de verstrekking behalve uit het schadegebeuren voortvloeit uit een vrijwillige persoonlijke rechtshandeling van de benadeelde of een derde, terwijl de benadeelde of de derde bovendien voor de verstrekking heeft betaaldl b. als de verstrekking te zeer in de persoonlijke sfeer ligt. Toepassing Op basis van deze regels blijkt de toerekeningsvraag voor de verschillende soorten voordelen op bevredigende wijze te kunnen worden beantwoord. De resultaten stemmen bovendien voor een belangrijk deel overeen met hetgeen in de bestudeerde buitenlandse rechtsstelsels op dit terrein wordt aangenomen. Bespaarde kosten vertonen de voor toerekening vereiste samenhang met schadeposten die voortvloeien uit dezelfde feitelijke omstandigheden als de besparingen. Om een voordeel ten gevolge van een besparing van tijd door gezamenlijke uitvoering van werkzaamheden te kunnen toerekenen, moet aan twee voorwaarden zijn voldaan. In de eerste plaats moet een concreet schadebegrip worden gehanteerd en in de tweede plaats moeten de werkzaamheden die met de reparatie van de zaak worden gecombineerd noodzakelijk zijn. Belastingvoordelen kunnen slechts in enkele gevallen voor de benadeelde ontstaan. In de sfeer van de inkomstenbelasting kan geen sprake zijn van uit het schadegebeuren voortvloeiende voordelen. Ook op het terrein van de objectieve belastingen doen voordelen zich niet vaak voor. Als ze wel intreden zijn ze vergelijkbaar met kostenbesparingen en verdienen ze op dezelfde wijze te worden behandeld. Verbeteringen van nieuw voor oud behoren slechts te worden toegerekend als de verbetering voor de benadeelde het karakter heeft van een besparing van kosten die hij anders in de toekomst zou hebben gemaakt. Uit de door mij gehanteerde algemene uitgangspunten volgt dat uitkeringen uit schadeverzekering geen voordelen zijn maar schadebepalende factoren. Voor zover de verzekeraar de schade van de benadeelde vergoedt, heeft laatstgenoemde geen vordering meer op de civielrechtelijk schadeplichtige. Omdat het zogenaamde behoeftigheidsvereiste bij het vaststellen van de schadevergoeding in geval van overlijden behoort te worden afgewezen, behoeft bij de beantwoording van de vraag naar de toerekening van uitkeringen uit sommenverzekering geen onderscheid te worden gemaakt tussen gevallen 1Á1

5 va n lctsel- en van overliiclensschade. U itkeringerr uit arbeiclsongeschikthciclsen ongevallcnvcrzekerinrl Lrt'horen nict te rvorden toegerekcnd. omdat (lat zou lciden tot ccn onrcclclijke bevoorcleling van clc schadeplichtige. Uitkcringcn uit levensverzekering zijn in de rcgel opgebouwd uit ecn spaar- en ccn risicocleel. Hct spaardeel dicnt, evcnals een ten gevolge van ltct sclraclcgcbcirr.cn vcrvrocgd aan clc benadeelclc toevallendc crfenis. niet te u,orrlcr'r aangcr.nerkt als cen voorclcel. zodat ecn toetsing aan dc toe re keningsrc'gcls aclltcrwcqe kan blijven. Voor het decl l'an de uitkcring dat hct risico-elcrle nt vcrtcqenwoorcligt. gelclt clat toerekening een unrcdclijke bcvoordeling van cle schadeplichtigc met zich r.nee zou Lrrengen cn op die gnrncl trehoort te u'orrlen afgen'czc r-r. Binncn dc tritkeringen trit tociule t tr:.t,kcrirtg ur()ct \\'orcl-n onderschciclen tllsscír verschillcnde soortcn. Uitkcringen krachtcns de Zicktcu,et. de \\r-t op clc Arbeidsongeschikthciclsverzckcring cn clc Algemcnc Arbeidsongcschiktheidsverzckering hcbbcn de strckking dc inkomeirsschlrde die roor clc bcnarleelde ui1 het schaclcgebeuren voortvloeit roor cen clcel op te \ungen cn lnoeten claurlm w'orclcn toegerekencl op de voor dcze schaclc verschirldigclc vcrgoeding. Verstrekkingcn krachtcns dc Zie kcniondswct cn cie Algcntcnc Wct Bijzonclcre Ziektekostel fslrgcn de genccskr-rndige- k()stcn dic uit het schltrlegebeurcn ontst:tart zo veel rrogcliik op tl- \'angcn. Zc bchoren dlilrror.rr tc rlorden tocgerekentl op rle verqocrlinu dic ilc schadcplichtige roor rle gcnccskuncligc kosten nroe t betaien. Ee n uitkering krachtcns clc Alge nrcnc Wetluu'en- cn Wczenrvcl lrcoogt hct rloor het ovcrlijclen van clc verzckercle ge rlclfde levcnsonclerhotrtl tot een sociaal nrininrlrnrnir eiru te \ L-rvangclr clt kornt clus in rrrnclering op tlc daarr oor. r crscl'trlcliccle r ergocrling. i\ls de bcnaclcclde ciic tcn gevolgc vln het sclurcicqebeufcn (tijcleliik) uíbciclsongeschikt raakt er:rr vtroítzctting r, an ziirr inkomsten ontvangt van clc ucrkgcr,er. konrt de proble rnatiek vlrn cle voorclcclstoercke ning niet liur (le rrlrlc. lbr.,rrgc:(ttc inkotlt\ru'i 1 zi.in gcr'n \ orrrdecl nraar ecn schuclebepulcncle luctor. Onr te roorkonrcr.r clat de schaclcplichtigc vnorclt ontllst ()p kostcn \rilr clc wcrkgeve r. nroet [ri.j ccn lclondoorbctaling cloor cen purticlrliere wcrkgcvcr uorden uunqcnomen clat clit plaatsvindt ondcr llct voorbchoucl vall tcíugbctuling als clc vorclering ol'r cle scharlcplichtigc riorclt geïncl. Voor dc lautstc categ()r'ie vclordc'lcn. te $etr'n rlie cler giltctt. geldt clat detocrckening bclroort te rvorclcn afgcwczcn. clnrclut zi1. gclct op het pcrs(x)nlijkc karakter van -eifien. tot een orrrcr-lclijke bcvoordelins van dc schadeplichtiue zou lciden. 2-18